1. ¿Jasa wa skʼana bʼa oj ayuk sakʼan gusto ja pamilya?

JA Jyoba wa skʼana ja pamilyaʼiki aʼajyuke gusto. Ja yujil, ja bʼa Yabʼali, ja Biblia, wa xyaʼa rasonik sbʼaja tatamaliki, cheʼumaliki, nantataliki soka untiki, sok wa xcholo ja jasa wa skʼana ja Dyos bʼa jujune ja yeʼnleʼi. Yajni wa snochowe ja rasonik it, jelni lek wa xwajyujileʼa. Jastalni yala ja Jesús: «Mas to jel lec huax yila ja maʼ huax yab ja yabal ja Diosi soc [...] huas scʼuani» (Lucas 11:28).

2. ¿Jasa tʼilan oj jnatik bʼa oj ajyuk sakʼan gusto ja pamilya?

² Bʼa oj ajyuk sakʼan gusto ja pamilya, tʼilan oj jnatik yeʼnani ja Jyoba ja maʼ ya kujlajuk ja pamilya. Ja Jesús yala ja Dyosi jTatikniʼa (Mateo 6:9). Ja smeranili, spetsanil ja pamilyaʼik ja bʼa Luʼumi ayniʼa stsʼakatal ja jTatik tey bʼa satkʼinali, ja yuj ja yeʼn wani snaʼa jasunkiluk ja wa x-aji gustoʼaxuk ja pamilya (Efesios 3:14, 15). Pe soka jas wa xyala ja Biblia, ¿jasa wa smajla ja Dyos bʼa jujune ja yeʼnleʼi?

3. ¿Jasa wa xyala ja Biblia sbʼaja skʼeʼulabʼil ja pamilya, sok jastal wa xnaʼatik merani leka?

³ Ja Jyoba skʼulan ja Adán soka Eva, sok ya nupanuk. Yayi jastal snaj ja tsamal kʼachinubʼ bʼa Luʼumi, ja kʼachinubʼ bʼa Edén,  sok yala yabʼ aʼajyuk yuntikile. Jach yala: «Pojxanik sok aʼaybʼananik, bʼutʼuwik ja luʼumi sok talnayik» (Génesis 1:26-28; 2:18, 21-24). Ja it mi jun kwentoʼuk ma jun poko loʼil bʼa mi meranuk. Ja Jesús sjeʼa ja jasa wa xcholo ja juʼun bʼa Génesis sbʼaja skʼeʼulabʼil ja pamilya merani leka (Mateo 19:4, 5). Ja wego jel wa x-ekʼ jbʼajtik wokol soka jsakʼaniltiki mini jachukuk ja jastal wa skʼana ajyi ja Dyosi, pe ama jachuk wani xbʼobʼ ajyuke gusto ja pamilyaʼiki. La kiltik jas yuj.

4. a) ¿Jastal oj bʼobʼ koltanukotik jpetsaniltik bʼa oj ajyuk gusto ja pamilya? b)  Bʼa oj ajyuk gusto ja pamilyaʼiki, ¿jas yuj jel tʼilan oj spaklaye ja sakʼanil ja Jesusi?

⁴ Jpetsaniltik wa xbʼobʼ koltanukotik bʼa oj ajyuk gusto ja pamilya. Bʼa oj bʼobʼuk ja iti, jani oj jtsajlatik ja jastal wa xyajtani ja Dyosi (Efesios 5:1, 2). Pe ¿jastalxa oj jtsajlatik ja Dyosi ta mi xkilatiki? Anima mi xkilatik, pe wa xbʼobʼ jnatik jastal ja yeʼn yujni sjekakon ja bʼajtan Yunin ja bʼa Luʼumi (Juan 1:14, 18). Ja Uninal it, ja Jesukristo, stsajlani lek ja smodo ja sTat bʼa satkʼinali. Ja yuj, yiljel sok smaklajel ja Jesús jach jastal teyasoka Jyoba sok wana smaklajel (Juan 14:9). Ja yujil, jpetsaniltik ojni bʼobʼ koltanukotik bʼa oj ajyuk gusto ja pamilya ta wa stsajlatik ja yajtanel sjeʼa ja Jesusi.

5, 6. a) ¿Jasa lekil modoʼal yaʼakanyi ja Jesús ja tatamalik sbʼaja jastal yila ja snebʼumaniki? b) ¿Jasa tʼilan oj kʼulaxuk bʼa jachuk ja Dyosi oj kʼulwanuk perdonar?

⁵ Ja Biblia wa xyala ja tatamali tʼilan ayil ja xcheʼum jastal ja Jesús yila ja snebʼumaniki. Pensaraʼan ja mandar it: «Jaxa huiniquei, sbej ni yaj ni oj yab ja xcheumea porque jach ni ja Cristo. Jel yaj yabyotic juntiro, hasta yaa svida yuj ja quentiqui. Y jachuc ja tatamali [...] sbej ni ja jastal huas syajta sbaj, jach oj syajta ja xcheum chomajquili. Porque mi ni june maʼ huax yila coraja yen mismo ja scuerpoi. Huax talnatic. Huala huaatic, jayuj ja maʼ huan ni syajta ja xcheum tac, yuj ni huas syajta ja mismo scuerpo yena. Como jach ni ja Cristo. Jel yaj huax yabyotic ja quentic ja janecʼ yuntiquilotic xa» (Efesios 5:23, 25-29).

 ⁶ Ja yajtanel sjeʼayi ja Jesús ja snebʼumaniki juni lekil modoʼal bʼa oj stsajlaye ja tatamaliki. Anima mulanume ja nebʼumaniki, ja Jesús sjeʼa «ja syajal ja scʼujoli» man chami, pes yaʼani ja sakʼanil sbʼaja yeʼnleʼi (Juan 13:1; 15:13). Ja yuj, ja matik nupanelexa wa xkʼanji yile a-skʼuluke ja it: «Jaxa huenlex huiniquex, yaj xa huab ja hua cheumexi. Mi xa cʼaclayex» (Colosenses 3:19). ¿Jasa oj koltajuk ja tatamali bʼa oj ya makunuk ja rason it, yajni ja cheʼumali ayni ekʼele mini lekuk ja jas wa skʼulani? Jani oj julskʼujol cha ayni ekʼele ja yeʼn mi lekuk ja jas wa skʼulani, sok bʼa oj kʼulajuk perdonar ja smul yuja Dyosi, tʼilani ay jas oj skʼuluk. ¿Jasa oj skʼuluki? Tʼilani oj skʼul perdonar ja smoj ta ay jas kʼulaji yiʼi, sok sbʼaja it tini chʼikan ja xcheʼumi. Pe chomajkil ja cheʼumali cha jachni oj skʼuluka (kʼuman ja Mateo 6:12, 14, 15). Ja yujil, bʼa oj ajyuk jun lekil nupanel tʼilani oj snaʼe skʼulajel sbʼaje perdonar.

7. ¿Jasa yaʼa tʼabʼan skʼujol ja Jesús sbʼaja snebʼumaniki, sok jas yuj wa xbʼobʼ stsajlaye ja modoʼal it ja tatamaliki?

⁷ Ja tatamaliki cha tʼilani oj stsajlaye ja Jesús sbʼaja tolabida snaʼa syajulal ja snebʼumaniki. Yaʼani tʼabʼan skʼujol ja janekʼ wa xlajxi yujile skʼulajel soka jas wa xmakuni yujileʼi. Bʼa jun ekʼele, yajni ja yeʼnleʼi yajtikxa aye, ti alji yabʼye jachuka: «La xa huajtic ba jun lugar ba mey lec ja suinquili ba oja huii ahuipexi» (Marcos 6:30-32). Jachni junxta wa skʼana oj cha jejukyi ja cheʼumali. Ja Biblia wa staʼa tiʼal ja ixuki «mey mas yipe [ja yeʼnleʼi]», wa stojolan mas delikado ja yeʼnleʼi, sok wa x-ajiyile ja mandar ja tatamali bʼa oj skis-e. ¿Jas yuj? Yujni xchawanile lajan oj ‹ajuk yile ja sakʼanileʼi› (1 Pedro 3:7, YD). Ja tatamaliki tʼilan ajuluk skʼujole ja jas wa xya ajyukotik chaʼanyabʼalil bʼa stiʼ sat ja Dyosi, mi jaʼuk ta winikotik ma ixukotik, jani ta toj ayotik soka Yeʼn (Salmo 101:6).

8. a) ¿Jas yuj wa xbʼobʼ alxuk ja maʼ wani syajta ja xcheʼumi, wa syajta ja mismo skwerpo? b) ¿Jasa wa stojolan ja tatamal soka cheʼumal kʼotele «quechan xta june»?

⁸ Ja Biblia wa xyala «ja maʼ huan ni syajta ja xcheum tac, yuj ni huas syajta ja mismo scuerpo yena». Pes yujni «mi xa chabeuc, quechan xta june», jach yala ja Jesús (Mateo 19:6). Ja yuj, ja matik nupanelexa mini lekuk ja oj okʼ skʼujol wayelsok pilan  ta mi jaʼuk ja snupi (Proverbios 5:15-21; Hebreos 13:4). Bʼa oj lajxuk yujile ja it, tʼilani oj chamskʼujol sbʼaje; ja tatamali tʼilan oj yaʼ sbʼaj bʼa oj staʼ sbʼaj soka xcheʼumi, cha jachni ja cheʼumali tʼilan oj yaʼ sbʼaj bʼa oj staʼ sbʼaj soka statami (1 Corintios 7:3-5). Pes «mi ni june maʼ huax yila coraja yen mismo ja scuerpoi. Huax talnatic. Huala huaatic». Ja tatamali tʼilani oj syajtay ja xcheʼumi jastal wa syajtay sbʼaj ja yeʼni, sok ajuluk skʼujol ojni ya kwenta soka Jesukristo, ja yolomi (Efesios 5:29; 1 Corintios 11:3).

9. ¿Jas modoʼal bʼa Jesús wa staʼa tiʼal ja Filipenses 1:8, sok jas yuj tʼilan jach oj sjeʼe ja tatamaliki?

⁹ Ja jekabʼanum Pablo staʼa tiʼal sbʼaja «syajal scʼujol ja Cajualtic Cristo Jesusi» (Filipenses 1:8). Ja jastal yajxta ilwani ja Jesús gusto ya ajyuk ja tuki. Ja snebʼumanik ixuki jelni lek yilawe ja jastal sjeʼa ja smodo ja Jesús sbʼaja yeʼnleʼi (Juan 20:1, 11-13, 16). Junxta, ja ixuk matik nupanelexa wani skʼanawe yajxta aʼiljuke yuja statameʼi.

10. ¿Jasa lekil sjejel wa xyaʼa ja Jesús sbʼaja cheʼumaliki?

¹⁰ Jastalni bʼa jun tsome ixuk winik, ja pamilya wa skʼana oj ajyuk jun maʼ oj tojwanuk bʼa oj ajyuk lek. Chomajkil, ja Jesús ayni june mas chaʼan yuja yeʼni sok kʼuʼabʼalni wa x-ajyiʼa. Ja «dyosi ja‘ olomal ja bʼa kristo‘i», jastalni ja «winiki ja‘ olomal ja bʼa ixuki» (1 Corintios 11:3, YD). Ja Jesús tolabida kʼuʼabʼal wa x-ajyi soka Dyosi, ja maʼ Olomal yuji. Soka it wa xyaʼakitik jun lekil sjejel, yujni ay june maʼ olomalkujtik bʼa kʼuʼabʼal oj ajyukotisok.

11. ¿Jas modoʼal tʼilan oj sjeʼ ja cheʼumal sbʼaja statami, sok jasa slekilal oj ya eluk ja cheʼumali ta jach wa sjeʼa ja smodo?

¹¹ Yuja mulali, ja tatamaliki wani skʼojchin yokeʼa sok jitsan ekʼele mi jel lekuk olomaluke ja bʼa spamilyaʼeʼi. ¿Jasa oj skʼuluk jun cheʼumal ja bʼa ekʼeleʼik it? Mokni skʼenay ma kʼumanel sbʼaj kistal ja statami sok mok sleʼ modo bʼa yeʼn oj tojwanuk ja bʼa spamilya. Tʼilani ajuluk skʼujol jel chaʼanyabʼalil xyila ja Dyosi ja matik junkʼujoli sok laman ayi (1 Pedro 3:4). Ta jach wa sjeʼa ja smodo, mini jel wokol bʼa oj ajyuk kʼuʼabʼal sok ja statami, cha jachukni ja bʼa ekʼeleʼik mas jel tsatsi. Pes ja Biblia wa  xyala: «Ja‘xa [cheʼumali] a‘a skise ja statami» (Efesios 5:33, YD). Pe ¿jasa oj skʼuluk ja cheʼumali ta ja tatamali mi skisa ja Kristo jastal yolom? Ja Biblia wa xyayi ja rason it ja ixuke matik nupanelxa: «Ja janecʼ ay atatamexi, cʼuanic ja yabalei. Ay ni atatamex mi ni tʼusan huas scʼuane ja yabal ja Diosi pero ta toj cʼa ayex ja huenlexi, mi tʼilanuc tanto cʼumal oj ochanic soc. Ay modo oj scʼuuque[.] Porque huane yiljel que toj ni hua pensarex ja huenlexi» (1 Pedro 3:1, 2).

12. ¿Jas yuj lekni ja cheʼumal ayal ja jas wa spensaraʼani, pe bʼa jun modo wa skisa ja statami?

¹² Ayni ekʼele ja cheʼumali mini akwerdo oj ajyuk soka statami, ama kʼuʼuman Dyos ma miyuk. Pe ta wa sleʼa modo jastal yaljel ja jas wa spensaraʼani, wani sjeʼa wan skisjel ja statami. Bʼobʼta ja jas wa spensaraʼani stojolniʼa sok ojni yawe el slekilal ja spamilya ta ja tatamali wa skisa. Ja Biblia wa xcholo ja Sara yala yabʼ ja statami, ja Abrahán, jastal stojbʼesel jun kʼumal yiʼoje ja bʼa yoj snajeʼi. Anima ja Abrahán mi lek yabʼi, ja Dyosi yalyabʼ: «Maklay ja jas wa xyala» (kʼuman ja Génesis 21:9-12). Pe yajni ja tatamal xyala jasunkiluk ja oj jkʼulaxuki sok mi skʼoko ja smandarik ja Dyosi, ja cheʼumali wani x-ajyi kʼuʼabʼal sok wa skisa ja jas wa xyala ja statami (Hechos 5:29; Efesios 5:24).

13. a) ¿Jasa wa x-alji yabʼye oj skʼuluke ja ixuke nupanelexa ja bʼa Tito 2:4, 5? b) ¿Jasa wa xyala ja Biblia sbʼaja sjipjel kan sbʼaje sok skʼutsjel ja nupaneli?

¹³ Ja xchol ja cheʼumali jelni tʼilan bʼa lek oj ajyuk ja spamilya. Jun sjejel, ja Biblia wa xyala bʼa «yaj oj yab sbaj soc ja statamei soc ja yuntiquilei. [...] Oj ajyuque toj, que mi oj xchʼic sbaj soc ja jas oj ya cuxbuc ja yaltzilei, jaxa ba yoj snajei, a ajyuque tulan jachan soc. A ajyuc tzamal ja smodoei. A scʼuuc ja smandar ja statamei» (Tito 2:4, 5). Ta jach wa skʼulan ja cheʼumali ma nanali, wani xyajtaji sok wa xkisji yuja spamilya (kʼuman ja Proverbios 31:10, 28). Pe spetsanil nupanum nake mulanume. Ja yuj, bʼobʼta ayni ekʼele bʼa jelxelxa ja jas wa x-ekʼi wa x-ijiye och bʼa oj sjipkan sbʼaje ma oj skʼuts-e ja snupaneli. Ja Yabʼal ja Dyosi ayni ekʼele wa xyaʼakan bʼa oj sjipkan sbʼaje, pe mi jomol ajnel oj skʼuluke. Pes ja Biblia wa xyaʼa ja rason it: «Pero ja maʼ nupanel  xa, huax cala huabyex, mi sbejuc oja huaex can ja hua tatamexi. [...] Jach ni ja huiniqui, mi sbejuc oj [yaʼekan] ja xcheumi» (1 Corintios 7:10, 11). Chomajkil, ja Biblia kechan lek wa xyala oj skʼuts-e ja nupaneli ta june bʼa yeʼnle koʼ mulal sok pilan mi jaʼuk ja snupi (Mateo 19:9).

14. ¿Jastal yila ja Jesús ja yal untiki, sok jasa wa skʼanawe ja untiki sbʼaja snantateʼi?

¹⁴ Ja Jesús yayi ja nantataliki jun lekil sjejel bʼa jastal oj yil-e ja yuntikileʼi. Yajni jujuntik ixuk winik sleʼawe modo skomjel ja yal untiki bʼa oj mojxuke soka Jesús, ja yeʼn yala: «Lec ja huax jac ja yal untiqui. Mi lom xa comohuex». Ja Biblia wa xcholo ja jas ekʼi, «ja Jesusi ti stela ja yal untiqui. Syama yi ja sʼolomei, ti scʼulan bendiciara» (Marcos 10:13-16). Ja Jesús spila tyempo bʼa oj ajyuk soka yal untiki, ¿mi maʼ jachni oja kʼuluk ja weʼn soka wa wuntikili? Ja yeʼnleʼi wa skʼanawe oj ajyanik sok mas tyempo, mi kechanta tʼusanuk. Jelni tʼilan oja pil tyempo bʼa sjejel yile, pes jachni wa skʼana ja Jyoba oj skʼuluk ja nantataliki (kʼuman ja Deuteronomio 6:4-9).

15. ¿Jasa oj bʼobʼ skʼuluke ja nantatalik bʼa stalnajel ja yuntikileʼi?

¹⁵ Ayotik sakʼan bʼa jun tyempo bʼa wanxta ipaxel. Ja yujil,  ja untiki wa skʼanawe atalnajuke yuja snantateʼi sbʼaja matik wa skʼanawe ay jas oj skʼuluke yiʼi, jastal ja matik wa sleʼawe modo bʼa oj yixtalaʼuke bʼa wayel soka yal untiki. Ja Jesús stalnay ja snebʼumaniki, sok yala yabʼ «chotic cuntiquil». Yajni yamji bʼa oj miljuki, ja yeʼn sleʼa modo bʼa mok jas ekʼ sbʼaj ja snebʼumaniki (Juan 13:33; 18:7-9). Ta ja weʼn tatala ma nanala, kʼelan jakan ajyan bʼa chikan jas junuk wa skʼana oj skʼuluk ja Dyablo bʼa yixtalajel jawa wuntikili. Chomajkil, alayabʼ jaman lek sbʼaja jas xiwela sbʼaj oj bʼobʼ kʼulajuk yileʼi (1 Pedro 5:8). * Ja bʼa jtyempotiki, ixta wa x-ilji ja untikali, wa xkomji bʼa yaʼteltajel ja Dyosi sok wa xtʼenjiye bʼa skʼulajel ja bʼa mi lekuki.

16. ¿Jasa wa xbʼobʼ snebʼ-e ja nantatalik soka jas skʼulan ja Jesús yajni kʼeye jun kʼumal ja snebʼumaniki?

 ¹⁶ Bʼajtanto oj chamuk ja Jesusi, ja snebʼumaniki kʼeye jun kʼumal sbʼaja machunkiluk ja mas tʼilan ja bʼa yeʼnleʼi. Ja Jesús mini tajki soka snebʼumaniki, ja yeʼn stojo tsamalxta soka jas yalaʼi pe jachni cha sjeʼa soka smodo (Lucas 22:24-27; Juan 13:3-8). Ta ja weʼn aya wuntikil, ¿jastal oja tsajlay ja smodo ja Jesús yajni xa tojoʼi? Ja smeranili, ja yeʼnleʼi wa skʼanawe ja weʼn oja toje, pe kechanta oja kʼuluk «ja jastalni stojolili» sok mi korajaʼuk. Tolabida pensaraʼan bʼajtanto ay jas oja wale bʼa jachuk mi oj yajbʼesnuk «jastal ja syajbʼesnel jun espada» (Jeremías 30:11; Proverbios 12:18). Ja tojwaneli ojni kʼulaxuk bʼa jun modo ja yal untiki oj yabʼ stojolil tsaʼan bʼajni slekilala (Efesios 6:4; Hebreos 12:9-11).

17. ¿Jas yuj ja Jesús waj jun lekil sjejel sbʼaja untiki?

¹⁷ ¿Ay maʼ jas wa xbʼobʼ snebʼ-e ja untiki sbʼaja Jesús? Ayniʼa. Ja yeʼn sjeʼa soka smodo sbʼaja untiki tʼilani oj skʼuʼuke ja snantateʼi. Yala: «Ja jas huanon yaljel ja huego, [...] mi ti huax el ja ba jʼolom ja jas huanon yaljeli, que ja jas cala, jaʼ ni ja jas sea qui ja Dios Tatali. [...] Jaxa queni quechan huax cʼulan ja jas huas scʼana ja yeni» (Juan 8:28, 29). Jastalni ja Jesús ajyi kʼuʼabʼal soka sTat bʼa satkʼinali, chomajkil ja untiki tʼilani oj ajyuke kʼuʼabʼal soka snantateʼi. Pes jachni wa xyala ja Biblia (kʼuman ja Efesios 6:1-3). Ja Jesús waj jun yal untik mi mulanumuk, pe ajyini kʼuʼabʼal soka snantat bʼa Luʼumi, ja José soka María, anima ja yeʼnleʼi mulanume. Ja it koltani bʼa jachuk ja spamilya ajyi gusto (Lucas 2:4, 5, 51, 52).

18. Cholo jas yuj ja Jesús tolabida skʼuʼanyi ja sTat bʼa satkʼinali sok matik wa xya gustoʼaxuk ja untik kʼuʼabʼal wa x-ajyiye soka snantati.

¹⁸ ¿Jastal oj bʼobʼ sjeʼe ja untiki jani wane stsajlajel ja Jesús sok jachuk oj ya gustoʼaxuk ja snantateʼi? Jun modo jani oj ajyuke kʼuʼabʼal. Anima ay ekʼele jelni wokol oj yabʼyeʼa, pe jani jaw ja jasa wa skʼana ja Dyos oj skʼulukeʼi (Proverbios 1:8; 6:20). Ja Jesús tolabida skʼuʼanyi ja sTat bʼa satkʼinali, sok cha skʼuʼani ja bʼa ekʼeleʼik  jel wokoli. Yajni kʼot ja styempoʼil bʼa oj skʼuluk jun jasunuk jel wokol alubʼal yabʼ yuja Dyosi, ja yeʼn yala: «A ecʼ qui ja huocol iti». Pe ama jach yala, skʼulani ja jas wa skʼana ja Dyosi, yujni snaʼa ja sTati wani snaʼa ja jasa mas lek oj skʼuluki (Lucas 22:42). Ja untik matik wa snebʼawe kʼuʼabʼal wa x-ajyiyeʼi jelni wa xyawe gustoʼaxuk ja snantateʼi cha jachukni ja Jyoba, ja sTate bʼa satkʼinali (Proverbios 23:22-25). *

19. a) ¿Jastal wa xya och probar ja Satanás ja keremtiki? b) ¿Jasa wa x-ijijanyile ja nantatal yajni mi lekuk ja smodo ja yuntikili?

¹⁹ Ja Dyablo ya och probar ja Jesús, sok wani xbʼobʼ kaltik ojni cha ya och probar ja kerem akʼixuk bʼa oj skʼuluke jastik mi lekuk (Mateo 4:1-10). Jun sjejel, ja Satanás wa xbʼobʼ ya makunuk ja tuk smojeʼi bʼa oj tʼenjuke skʼulajel jun jasunuk bʼa mi lekuk. Ja yujil, jelni tʼilan ja keremtik soka akʼixuk a-sjits sbʼaje soka matik mi lekuk smojtajeleʼi (1 Corintios 15:33). Tey ja jas ekʼ sbʼaja Dina, ja yakʼix ja Jacob: ja yeʼn och smojtay ixuk winik bʼa mi xyaʼteltaye ja Jyoba, sok jachuk xchʼika sbʼaj bʼa jitsan wokol (Génesis 34:1, 2). Kerem sok akʼix, ¿ochel maʼ apensaraʼuk janekʼto wokol oj yiʼ jawa pamilya yajni june xkoʼ mulal sok jun ixuk ma winik? (Proverbios 17:21, 25.)

20. Bʼa oj ajyuk gusto ja pamilya, ¿jasa oj skʼuluke jujune bʼa yeʼnle?

²⁰ Mini wokoluk stojbʼesel ja wokolik wa x-ajyi ja bʼa yojol ja pamilya yajni wa xnochxi ja rasonik bʼa Biblia. Pes jastalni jnebʼatikta, yajni wa xkʼuʼaxi ja rasonik it, wani xbʼobʼ ajyuk gusto ja pamilya. Ja yuj, tatamalik, yajtayik jawa cheʼumexi sok ilawik jastal ja Jesús yila ja snebʼumaniki. Cheʼumalik, ajyanik kʼuʼabʼal soka cholal yiʼoj jawa tatamexi sok tsajlayik ja lekil smodo bʼa jun cheʼumal wa staʼa tiʼal ja Proverbios 31:10-31. Nantatalik, chapawik jawa wuntikilexi (Proverbios 22:6). Jaxa olomalik bʼa pamilya, «sbej que oj snaa jastal toj oj yaa smandar ja ba yoj snaji» (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8). Untik, kʼuʼanikyi jawa nantatexi (Colosenses 3:20). Ja bʼa yojol ja pamilya nake mulanum, sok wani skʼojchin yoke. Ja yuj, chʼin la jeʼ ja jmodotiki sok la jkʼantikyi perdon ja tuki.

21. ¿Jasunkiluk ja jas jel tsamal wantik smajlajeli, sok jastal oj bʼobʼ kabʼtik stsamalil man wego ajyel sakʼan gusto soka pamilya?

²¹ Meraniʼa, ja bʼa Biblia wa xtax jitsan rasonik bʼa jel xmakuni sbʼaja pamilya. Chomajkil, wa staʼa tiʼal ja bʼa yajkʼachil sluʼumkʼinal ja Dyosi sok ja bʼa Kʼachinubʼ bʼa luʼumi bʼa oj ajyuke sakʼan gusto ja yaʼtijumik ja Jyoba (Apocalipsis 21:3, 4). ¡Jelni tsamal juntiro ja jas wantik smajlajeli! Pe man wego wani xbʼobʼ kabʼtik stsamalil ajyel sakʼan gusto soka pamilya ta wa xnochotik ja rasonik wa xyaʼa ja Dyos ja bʼa Yabʼali, ja Biblia.