JA BʼA mero kʼumal tsʼijbʼaxi ja Biblia, wa xya makunuk mas ja 70 ekʼele ja yaljel bʼa kʼumal hebreo scheʼóhl soka bʼa kʼumal griego háides. Soka chabʼ yaljel it jani wa staʼa tiʼal sbʼaja chamelali. Bʼa jujuntik Biblia sutubʼal jastal «Seol», «Hades», «ja lugar jau ja ba huax nolxi ja maʼ chʼac ta chamuquei», «inpierno» sok «kʼeʼen». Bʼa jitsan kʼumalik mey yiʼoje jun mero yaljel bʼa oj yawe chiknajuk stojolil ja jastal wa xyala ja bʼa hebreo soka griego. Pe ¿jasa mero wa stojolani? La kiltik jastal wa x-axi makunuk bʼa tuktukil tekstoʼik ja bʼa Biblia.

Ja Eclesiastés 9:10 wa xyala: «Ja bʼa Kʼeʼen [scheʼóhl], ja lugar wala waj ja wala chami, mixa ay aʼtel, mixa tʼabʼan akʼujol bʼa ay jas oja taʼ, mini snajel sok mini biboʼil». ¿Wan maʼ xkʼan yal ja Kʼeʼen jaʼ kʼotel jujune ja kʼeʼenik bʼa wa xmukxi ja chamwiniki? Miyuk. Yajni ja Biblia wa staʼa tiʼal ja kʼeʼen bʼa wa xmukxi jun chamwinik, mi xya makunuk ja yaljel scheʼóhl ma háides, tukni ja yaljelik wa xya makunuk ja bʼa hebreo soka griego (Génesis 23:7-9; Mateo 28:1). Cha mini xya makunuk scheʼóhl ja bʼa jun kʼeʼen wa xmukji jitsan ixuk winik, jastal jun kampusanto sbʼajta jun pamilya ma jun kʼeʼen bʼa wa xjipji jitsan chamwinik (Génesis 49:30, 31).

Anto, yajni ja Yabʼal ja Dyosi wa staʼa tiʼal ja «scheʼóhl», ma «háides», ¿jasa wa xkʼan yali? Pes mi jun niwan kʼeʼenuk, juni kʼeʼen masto jel niwan. Jastal wa sjeʼa ja Isaías 5:14, ja Kʼeʼen jaw jun lugar «yaʼunej niwanbʼuk lek ja yojoli sok sjamunej lek ja stiʼi ja janekʼ wa xbʼobʼ yuji». Wa xkʼan kaltik, ja Kʼeʼen it jitsanxa lek ja matik sbʼukʼuneji, sok mi xmalxi (Proverbios 30:15, 16). Ja kampusanto ayta stikʼanil ja chamwinik wa xmukxiʼi, pe ja ‹Kʼeʼen jaw mi xmalxi› (Proverbios 27:20). Ja yuj, ja «Kʼeʼen», ma ja «lugar jau ja ba huax nolxi ja maʼ chʼac ta chamuquei», mi xbʼutʼi sok mini ay stikʼanil. Ja yujil, mi jun mero kʼeʼenuk bʼa wa xtax bʼa jun ita lugar. Pes jani wa senyaʼan ja lugar bʼa wane jijlel tʼusan mi spetsaniluk ja matik chameleʼi.

Yajni wa xnebʼatik ja jas wa sjeʼa ja Biblia sbʼaja oj sakʼwuk ja ixuk winiki, wa xkabʼtik mas stojolil jasunkiluk mero ja «Kʼeʼen»,  ma ja «lugar jau ja ba huax nolxi ja maʼ chʼac ta chamuquei». Ja Yabʼal ja Dyosi wa staʼa tiʼal ja matik wa xtaxye ja bʼa lugar jaw wani xbʼobʼ sakʼwukeʼa (Job 14:13; Hechos 2:31; Apocalipsis 20:13). * Chomajkil, wa xyala ja tiw teye ja matik yaʼteltaye ja Jyoba soka matik mini snaʼawe sbʼaja Dyosi (Génesis 37:35; Salmo 55:15). Ja yuj, ja Biblia wa xyala «oj cho sac-huuc, sea lec, ma malo» (Hechos 24:15).