1.  Ja maʼ kʼotel ja Niwan Babilonia

2.  ¿Jas styempo oj sjeʼ sbʼaj ja Mesías?

3.  Ja jastik wa xyawe makunuk ja loktorik bʼa ti chʼikan soka chikʼi

4.  Ja spiljel sbʼaj soka snup june

5.  Kʼinik

6.  Chamelik wa x-ekʼ jbʼajtik

7.  Negosyoʼik sok jastik ti chʼikan bʼa ley

 1. Ja maʼ kʼotel ja Niwan Babilonia

¿Jas yuj wa xkalatik ke ja «Niwan Babilonia» jaʼa relijyonik mi meranuk? (Apocalipsis 17:5). La kiltik oxe rason:

• Ay bʼa sutanal ja luʼum. Wa x-alji bʼa yeʼna ti kulan ekʼ bʼa «jitsan kristyano» sok «chonabʼik», sok wanbʼi «yajel mandar jastal reina sbʼaja reyik bʼa luʼumi» (Apocalipsis 17:15, 18).

• Mi jun chonabʼ jel yip cha mi jun negosyoʼuk ja bʼa luʼumkʼinal. Ja bʼa Biblia wa xyala ke ja «reyik bʼa luʼum» sok ja «negosyoʼanumik» ojto ajyuke sakʼan ja yajni xchʼayji snajel (Apocalipsis 18:9, 15).

• Wa xya kuxbʼuk ja sbʼiʼil ja Dyos. Wa x-alji sbʼaj ke wa «xchono sbʼaj» yujni ja wa x-aʼtijisok ja gobyernoʼik yuj takʼin sok tuk paborik (Apocalipsis 17:1, 2). Wa sloʼlay ja kristyano bʼa sutanal ja luʼum sok yeʼn smul yuja wa xcham jitsan kristyano (Apocalipsis 18:23, 24).

Kumxan ja bʼa sjejel 13, ja bʼa punto 6

 2. ¿Jas styempo oj sjeʼ sbʼaj ja Mesías?

Ja Biblia yalaxakan ke bʼajtanto oj sjeʼ sbʼaj ja Mesiasi oj ekʼ 69 semana (kʼuman ja Daniel 9:25).

• ¿Jas tyempo kʼe ja 69 semanaʼik? Bʼa jabʼil 455 bʼajtanto bʼa jtyempotik. Ja bʼa jabʼil jaw, ja mandaranum Nehemías kʼot bʼa Jerusalén bʼa «stojbʼesel sok yajel kʼeʼuk» ja chonabʼ (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8).

• ¿Janekʼ albʼi ja 69 semanaʼik? Bʼa jujuntik teksto wa xyala ke jun kʼakʼu wa senyaʼan jun jabʼil (Números 14:34; Ezequiel 4:6). Ja yuj, jun semana ayiʼoj 7 jabʼil. Jaxa 69 semana ayiʼoj 483 jabʼil (69 multiplicado bʼa 7).

• ¿Jas tyempo chʼak ja 69 semanaʼik? Taʼ katik kuenta 483 jabʼil man bʼa 455 bʼajtanto bʼa jtyempotik, wala kʼotik bʼa jabʼil 29 bʼa jtyempotik. a Ja bʼa jabʼil jaw ja Jesús yiʼaj jaʼ sok yeʼn kʼot ja Mesías (Lucas 3:1, 2, 21, 22).

Kumxan ja bʼa sjejel 15, ja bʼa punto 5

 3. Ja jastik wa xyawe makunuk ja loktorik bʼa ti chʼikan soka chikʼi

Ayni loktorik bʼa jaʼita wa xyawe makunuk ja xchikʼel ja maʼ maloʼayi. Pe mini yibʼanal lekuk bʼa jun nochuman. Jun sjejel, mi xkaʼatik ja jchikʼeltik cha mi xkʼanatik oj nolxuk bʼa oj axuk makunuk bʼa jun operasyon oj ajukitik mas tsaʼan, bʼobʼta semanaʼik tsaʼan (Deuteronomio 15:23).

Pe ayni jujuntik ke lek, jastal ja análisis bʼa chikʼ, ja hemodiálisis, ja hemodilución, ja mi jel oj chʼayuk chikʼ ma ja oj yaʼekʼ buelta ja chikʼ (ma bomba de derivación cardiopulmonar). Kada nochuman tʼilan oj stsaʼ jastal oj ya makunuk ja xchikʼel ja yajni x-ajiyi jun operasyon, bʼa jun estudio ma bʼa jun an. Bʼobʼta kada loktor tuktukil ja jastal modo oj skʼuluk ja jaw. Ja yuj, bʼajtanto oj yi jun operasyon, oj ya el jun estudio ma oj yi jun an, ja nochumanik tʼilan oj yil-e jasa mero oj jkʼulajuksok ja xchikʼele. Aʼabʼaj ja sjobʼjelik ti nochani:

• Ta ja jchikʼel ja bʼa wan buelta xkʼot tekʼan, ¿oj maʼ yalkabʼ ja jconciencia keʼnto jbʼaj sok ja yuj mey stʼilanil oj «pekʼ bʼa luʼum»? (Deuteronomio 12:23, 24).

• Ta ja loktori xya elki ja jchikʼel bʼa sokjelsok tuk jastik sok xchʼikjel yajkʼachil ekʼele bʼa jkuerpo ma jastalxa bʼa jun an, ¿oj maʼ syajbʼeson ja jconciencia tojubʼal yuja Biblia, ma lek oj kil?

Kumxan ja bʼa sjejel 39, ja bʼa punto 3

 4. Ja spiljel sbʼaj soka snup june

Ja Yabʼal ja Dyos mi wa xyala ke lek ja spiljel sbʼaj soka snup june sok wa xchiktes lek ke ja matik wa skʼulani mi libreʼayuke bʼa oj cha nupanuke pilan ekʼele (1 Corintios 7:10, 11). Pe jujuntik nochuman spensaraʼuneje spiljel sbʼaje soka snupe bʼa jujuntik ekʼele.

• Mi skʼana oj smakʼlay ja spamilya: Ja tatamal mi skʼana oj yayi swaʼel ja spamilya, asta mini xyayi ja jastik mas tʼilan bʼa ajyel sakʼan (1 Timoteo 5:8).

• Jelxelxa makʼwanel: Ja makʼwanel wani xkʼot syajbʼes ma asta wa xbʼobʼ smil ja snup june (Gálatas 5:19-21).

• Xiwela sbʼaj oj xchʼay ja jastal wa xyila sbʼaj soka Jyoba: Ja jastal kontra ay ja tatamal ma ja cheʼumal wa xkʼot ja styempoʼil ke ja nochumani mixa xbʼobʼ yaʼteltay ja Jyoba ma skʼuʼajel ja jas yaʼunej kujlajuki (Hechos 5:29).

Kumxan ja bʼa sjejel 42, ja bʼa punto 3

  5. Kʼinik

Ja nochumanik bʼa Kristo mi skʼulane kʼinik bʼa mi lek xyila ja Jyoba. Pe kada jujune jani oj tojuke yuja sconcienciaʼe chapubʼal yuja Biblia bʼa snajel jas skʼulajel ja bʼa ekʼeleʼik ti chʼikansok ja kʼinik. Ila jujuntik sjejel.

• Ay maʼ yalawabʼ aʼekawuj lek ja bʼa kʼinik. Bʼobʼta malan oja walyabʼ «tsʼakatal». Ta wa skʼana oj snaʼ mas, oj bʼobʼa cholyabʼ jas yuj mixa kʼulan ja kʼin jaw.

• Jawa tatam ma wa cheʼum, ke mi Testigoʼuk, wa skʼana oj waj waʼanik soka wa pamilyaʼex bʼa skʼakʼujil jun kʼin. Ta wa conciencia lek xyabʼ oj wajan, oj bʼobʼa cholyabʼ bʼajtanto ta ja jas oj kʼulaxuki ti chʼikansok jastik bʼa relijyon mi meranuk, mini jas oja kʼuluk.

• Jawa patroni wa skʼapawi tʼusan mas takʼin bʼa skʼakʼujil jun kʼin. ¿Ay maʼ smaloʼil yijel? ¿Wan maʼ xyila jawa patron ja takʼin jaw ti chʼikansok ja kʼini? ¿Ma kechan jun modo wa sjeʼa wa xyawi tsʼakatal jawa lekila waʼteli?

• Ay maʼ yawi jun majtanal bʼa skʼakʼujil jun kʼin. Bʼobʼta oj yalawabʼ: «Wa xnaʼa mixa kʼulan ja kʼin it, pe wa xkʼana oj kawi ja it». Bʼobʼta kechan wa skʼana oj sjeʼ lekil smodo. Pe ¿ay maʼ rasonik bʼa spensarajel wa skʼana oj ya och probar jawa kʼuʼajel ma oja kʼuluk ja kʼini? Yajni apaklayta, weʼn oja tsaʼ ta oja wi ja majtanali ma miyuk. Yajni ay jas oj tsatik, wa xkʼanatik mi oj tʼabʼtʼunuk ja jconcienciatik sok ajyel toj soka Jyoba (Hechos 23:1).

Kumxan ja bʼa sjejel 44, ja bʼa punto 1

 6. Chamelik wa x-ekʼ jbʼajtik

Yuja wa xyajtaytik ja kristyano, mi xkʼana oj katik ekʼyile ta ay kiʼojtik jun chamel. Jachni wa xkʼulantik, yajni ay kiʼojtik chamelik oj ekʼ sbʼaj ja tuk sok ta wa xkabʼtik lajansok ay kiʼojtik ja tikʼe jaw. Wa xkʼulantik bʼa skʼuʼajel ja mandar it: «Yajtay jawa moji jastalni waxa yajtabʼaj ja weʼni» (Romanos 13:8-10).

¿Jasa ti chʼikan skʼuʼajel ja mandar jaw? Ja maʼ ayiʼoj jun chamel wa x-ekʼ jbʼajtik tʼilan mi oj staʼ sbʼaj soka tuk, bʼa ti chʼikan yujtsʼajel, steljel ma yajel ja skʼabʼ. Sok tʼilan mok tajkuk ta mi lokji bʼa snaj june yuj wa skʼana oj stalnay ja spamilya. Bʼajtanto oj yi jaʼ, tʼilan oj yalyabʼ ja coordinador bʼa tsome ansyano ke ayiʼoj jun chamel wa x-ekʼ jbʼajtik, jachuk oj bʼobʼ yi jaʼ bʼa mi xiwela sbʼaj oj ajyuk ja sakʼanil ja tuk. Ta jun kristyano ajyelsok june bʼa ayiʼoj ja chamel wa x-ekʼi, tʼilan puesto oj ajyuk oj ya el jun análisis bʼa chikʼ bʼajtanto oj kʼe snobioʼuk sbʼajsok june. Skʼulajel ja jastik jaw, wa xjeʼatik wa xcham jkʼujoltik ja tuk sok mi kechan wa xleʼatik ‹ja jas wa xkʼanatik, cha jachni ja jas wa skʼanawe ja tuk› (Filipenses 2:4).

Kumxan ja bʼa sjejel 56, ja bʼa punto 2

 7. Negosyoʼik sok jastik ti chʼikan bʼa ley

Mi x-ajyi wokol ta wa xkatik kʼe sjuʼunil chikan jas akuerdo ke ti chʼikansok takʼin, cha jachuk ta kʼulaxisok jun nochuman Kristo (Jeremías 32:9-12). Anima, ja nochumanik bʼobʼta ayni oj ajyukyujile jujuntik yal wokol yuja takʼin sok bʼa pilan jasa. Ta jachkʼa ekʼi, wani xmajlaxi ke wego oj stojbʼese, jach laman sok stuchʼile.

Pe ¿jastal oj tojbʼexuk ja chaʼanik mulal, jastal ja sloʼlajel ja tuk bʼa yijelkanyi ja jas sbʼaji ma ja abʼaltanel? (Kʼuman ja Mateo 18:15-17). Ja Jesús yala tʼilan oj kʼulaxuk ja bʼa oxe modo it.

1. Tʼilan oj sleʼe modo stojbʼesel jach stuchʼile (kʼela ja bersikulo 15).

2. Ta mi tojbʼi, oj bʼobʼ skʼaneyi june ma chawane ja bʼa kongregasyon ke tsatsxa ja skʼuʼajele amojtajuke (kʼela ja bersikulo 16).

3. Ta mini cha tojbʼi ja wokoli, kechantani jachuk oj bʼobʼ yale-yabʼ ja ansyanoʼik (kʼela ja bersikulo 17).

Bʼa jitsan wokol, mok kitike bʼa juesik ja kermanotik, yujni oj kuxbʼuk ja sbʼiʼil ja Jyoba sok ja kongregasyon (1 Corintios 6:1-8). Pe ayni ekʼele bʼobʼta tini oj tojbʼexuk bʼa juesik: ja skʼutsjel nupanel, maʼ oj yikan ja untik, janekʼ takʼin oj ajukyi ja nanal bʼa oj waʼuk ja untik, janekʼ takʼin oj yaʼ ja seguro, ja mixa oj tupxup jun jelal yuj mixa jas yiʼoj june ma ja maʼ oja wakanyi ja jastika bʼaj. Ta jun nochuman stojbʼes bʼa ley ja jastik jaw bʼa jun modo laman, mini kontraʼayuk soka rason wa xyaʼa ja Biblia.

Cha junxtani, ta jun nochuman wajsok ja matik ay xchol yuj jun chaʼan mulal, jastal stʼenjel wayelsok june, yixtalajel bʼa wayelsok jun untik, ixtalanel, niwak elkʼanel ma milwanel, cha mini wanuk skʼokjel ja rason wa xyaʼa ja Biblia.

Kumxan ja bʼa sjejel 56, ja bʼa punto 3