1, 2. ¿Jas ekʼeleʼik wa xbʼobʼ ya okotik?

 ¿OJ MAʼ bʼobʼ kaltik mini june maʼ okʼel? Bʼobʼta wala okʼtik yuja gustoʼil yajni wa x-ekʼ jbʼajtik jastik lek. Jastal ja spojkelal jun alats. Bʼobʼta wa xjak yalel jsatik yajni ay jas tsamal wa xjul jkʼujoltik ma yajni wa xkilatik jun kamigotik yajni ayxa tyempo mi xkilatik.

² Tʼusan mi yibʼanaluk ja ekʼeleʼik wanila okʼtik yuja wokoliki. Bʼobʼta ay maʼ skʼulankitik payar ma yuja syajal yuj jun tsatsal chamel ma yuj ay maʼ chamkujtik. Ja bʼa ekʼeleʼik jaw bʼobʼta oj kabʼtik jastal ja Jeremías yajni ja babilonioʼik xchʼayawe snajel ja Jerusalén. Ja alumani yala: «Ja bʼa jsati wa x-el yok jaʼik [ ...]. Ja jsati mi xyaʼakan okʼel, mi xjijli» (Lam. 3:​48, 49).

3. ¿Jastal wa xyabʼ ja Jyoba yajni wa xyila ja yaʼtijumik wa xyiʼaje wokol? (Isaías 63:9).

³ Ja Jyoba wani snaʼa janekʼto yalel jsatik jpekʼunejtik bʼa snajtil ja jsakʼaniltiki. Ja Biblia wa xya jkʼuʼuktik ke ja yeʼn altanto ay ja bʼa jwokoltiki sok wa smaklayotik yajni wa xpatatikyi skʼujol bʼa oj skoltayotik (Sal. 34:15). Pe mini kechan wa xyilawotik sok wa smaklayotik ayni jas mas wa skʼulan, yeʼnani ja jTatik jel skʼanawotik sok jelni wa x-och stristeʼil yajni wa xyila wa x-okʼ ja yuntikili, ja yuj wegoni ay jas wa skʼulan bʼa oj skoltayotik (kʼuman ja Isaías 63:9).

4. ¿Jas sjejelik bʼa Biblia oj paklaytik sok jas oj nebʼtik bʼa Jyoba?

⁴ Ja bʼa Yabʼali wa xtaʼatik ja jasa skʼulan ja Jyoba yajni  wa xyila wan okʼel ja yaʼtijumiki. La jpensaraʼuktik ja bʼa Ana, ja David sok ja rey Ezequías. ¿Jasa aji okeyuji? ¿Jasa skʼulan ja Jyoba yuj yeʼnle? Sok yajni wa xya okotik ja tristeʼil, ja chʼaykʼujolanel ma mi xnaʼa jas oj kʼuluktik, ¿jastal wa xya kʼulan jkʼujoltik ja sjejeli?

OKʼEL YUJA TRISTEʼIL

5. ¿Jastal yabʼ ja Ana?

⁵ Ja Ana ekʼ sbʼaj jastik jel triste bʼa jelni spekʼa yalel sat. Ja statami mini kechan nupaneluksok ja yeʼn cha yiʼoj ja Peniná, jun ixuk bʼa wa xyilkʼujolan ja Ana sok mini lek xyila. Pe ja masto ekʼxeli ja Ana mini xbʼobʼ yil yuntikil, jaxa Peniná ayiʼoj jitsan (1 Sam. 1:​1, 2). Ja yuj, tikʼanxta wa skʼulan burlar. ¿Jastal oja wabʼ lek weʼnuka? Ja Ana jelni «chamkʼujol ay», ja yuj «jel x-okʼi sok mi xwaʼi» (1 Sam. 1:​6, 7, 10).

6. ¿Jasa skʼulan ja Ana bʼa oj ya kulan?

⁶ ¿Jasa skʼulan ja Ana bʼa oj ya kulan? Ja bʼajtani, wajni bʼa tabernáculo ja bʼa mero yechalil wa xtoyxi ja Dyosi. Sok yajni tixa ay tiw, bʼobʼta mojan ja bʼa wa x-ajyi ochel ja bʼa patyo bʼa tabernáculo, «kʼe yayi orasyon ja Jyoba sok jelni xyayi okʼel». Spatayi skʼujol ja Dyos bʼa mok chay skʼujol bʼa yeʼna sok yala: «Kʼela jastal jel wanon yijel wokol» (1 Sam. 1:10b, 11). Ja yeʼn yala yabʼ ja Jyoba yibʼanal ja jastal ay xyabʼi. ¿Wan maʼ x-ekʼ bʼa wa pensar janekʼto tristeʼaxi ja Jyoba yajni yila wan okʼel ja yakʼix bʼa jel skʼana?

7. ¿Jastal yabʼ ja Ana yajni chʼak yalyabʼ ja Jyoba ja jastal ay xyabʼi?

⁷ Tsaʼan yajni ja Ana chʼak yalyabʼ ja Jyoba ja jastal ay xyabʼi, ja mero olomal sacerdote Elí ya skʼuʼuk ke ja Jyoba oj sjakʼ ja yorasyoni. ¿Jastal yabʼ ja Ana? Ja loʼili wa xyala: «Anto tixa waja sok waʼi, sok chʼay ja stristeʼil ja sati» (1 Sam. 1:​17, 18). Ama mito tukbʼeluk ja jas wan ekʼel sbʼaji, ja Ana yaʼa kulan, yakan bʼa skʼabʼ Jyoba ja stsatsal swokoli. Ja yeʼn yila ja swokoli, smaklay sok tsaʼan ya koʼ slekilal bʼa oj ajyuk yuntikil (1 Sam. 1:​19, 20; 2:21).

8, 9. Jastalni wa xyala ja Hebreos 10:​24, 25, ¿jas yuj jel tʼilan oj kʼuluktik ja janekʼ wa xbʼobʼkujtik bʼa wajel ja bʼa reunionik? (Cha kʼela ja poto).

⁸ ¿Jasa wa xnebʼatik? ¿Wan maʼ ekʼela bʼaj jun tsatsal wokol bʼa wa xya okʼan? Bʼobʼta jel triste aya yuj cham juna pamilya ma juna wamigo. Ja bʼa ekʼeleʼik jaw, wani x-abʼxi stojol ke waxa kʼana oj ajyana tuchʼil. Pe ajuluka kʼujol ja sjejel bʼa Ana. Ja yeʼn waj ja bʼa tabernáculo sok ja tiw aji kulan skʼujol yuja Jyoba. Ja yeʼn cha wani xbʼobʼ ya kulana kʼujol ta wala waj ja bʼa reunioni ama jel triste aya sok meya gana (kʼuman ja Hebreos  10:​24, 25). Ja tiw wa xmaklaytik tekstoʼik bʼa Biblia bʼa jel stsatsankʼujolani. Jachuk ja Jyoba wa xbʼobʼ skoltayotik bʼa oj katik slokʼoluk ja pensarik bʼa mi lekuk yuj pensarik bʼa lek. Sok jachuk takal takal oj katik kulan, ama mi wego xtukbʼi ja jas wan ekʼel jbʼajtiki.

⁹ Ja bʼa reunionik, ja hermanoʼik wa xyaʼawe kulan jkʼujoltik sok wa sjeʼawe janekʼto wa skʼanawotik, sok ja jaw wa xbʼobʼ stsatsankʼujolanotik (1 Tes. 5:​11, 14). La kiltik ja jasa yala jun precursor yajni cham ja xcheʼumi: «Wantoni xpekʼa yalel jsat, ay ekʼeleʼik wala ochyon kulan sok jel xkayi juntiro ja okʼeli, pe ja reunionik wa stsatsankʼujolanon bʼa oj nochyi. Ja skomentaryoʼik ja hermanoʼik sok ja tsamal yaljelik jelni xyaʼa kʼulan jkʼujol. Yajni wala kʼotyon ja bʼa Naʼits bʼa Tsomjelal ay ekʼele jel chamkʼujol ayon pe ja tiw tolabida wa xkaʼa kulan». Yajni wala wajtik ja bʼa reunionik ja Jyoba wa xbʼobʼ ya makunuk ja hermanoʼik sok ja hermanaʼik bʼa oj skoltayotik.

10. ¿Jastal oj bʼobʼ jnochtik ja sjejel bʼa Ana ja yajni jel triste ayotiki?

¹⁰ Ja Ana masxani yaʼa kulan yajni sjamayi ja skʼujol ja Jyoba. Ja weʼn ojni cha bʼobʼa kʼuluk ja jas wa xyala ja 1 Pedro 5:7 sok yajel ekʼyi ja Jyoba spetsanil ja jastik wa xchamakʼujol sok skʼuʼajel ke ja yeʼn oj smaklaya. Jun hermana wa xcholo ja jastal yabʼ yajni jujuntik elkʼanumik smilawe ja statami: «Jelni yaj kabʼ ja bʼa jkʼujoli sok jpensaran ke mixani oj tojbʼuk». ¿Jasa koltaji? Ja yeʼn wa xyala: «Kala yabʼ ja kala Tat bʼa satkʼinal sok kabʼ jastal wa xyaʼa kulan jkʼujol kada ekʼele wa xkayi orasyon. Ay ekʼele mi xnaʼa jastal oj cholyabʼ ja jastal ayon xkabʼi, pe ja yeʼn wa xyabʼyon stojol. Yajni jel triste ayon sok mi xnaʼa jas oj kʼuluk jkʼanayi lamanil. Wegoxtani kabʼ lamanil ja bʼa jkʼujoli sok ja bʼa jpensari, sok ajyi kip bʼa oj nochyi». Yajni waxa jamayi jawa kʼujol ja Jyoba, ja yeʼn wa xyabʼ ja syajali sok wa xyabʼ lek stojol ja jastal aya xa wabʼi. Ama mi xchʼay ja wokoli, ja Jyoba wa xbʼobʼ ya kulana kʼujol sok yajelawi ja lamanil wa xmakuniwuji (Sal. 94:19; Filip. 4:​6, 7). Chomajkil, ja yeʼn oj ya koʼuka lekilal yuja wa xkuchawuji (Heb. 11:6).

OKʼEL YUJA CHʼAYKʼUJOLANELI

11. ¿Jastal yabʼ ja David yajni mi lek ilji yuja tuk?

¹¹ Ja bʼa sakʼanili, ja David ekʼ sbʼaj jastik bʼa jel yaj, bʼa spekʼani yalel sat. Jitsan yilkʼujolane, asta jujuntik ja bʼa spamilyaʼik sok ja yamigoʼik xchʼaykʼujolane sok sleʼawe modo bʼa ay jas oj skʼulukeyi (1 Sam. 19:​10, 11; 2 Sam. 15:​10-14, 30). Kʼot jun tyempo ja bʼa sakʼanili bʼa stsʼijbʼan: «Chʼakta kip yuja sikʼsikʼujolaneli; snajtil ja akwali wa xka poxuk ja jchʼat yuja yalel jsati; soka kokʼeli wa x-el yok ja bʼa jwaynubʼi». ¿Jas yuj jach yabʼi? Yeʼn mismo xcholo: «Yuj smul yibʼanal ja matik wa skʼanawe ay jas oj skʼulukeki» (Sal. 6:​6, 7). Ja kristyanoʼik jel syajbʼese ja David, sok ja it jel x-aji okʼyuj.

12. Jastalni wa xyala ja Salmo 56:​8, ¿jasa wa skʼuʼan lek ja David?

¹² Ama wan ekʼel sbʼaj wokol ja David, ja yeʼn wani skʼuʼan lek ke wa xyajtaji yuja Jyoba. Stsʼijbʼan: «Ja Jyoba oj yabʼ ja kokʼeli» (Sal. 6:8). Bʼa pilan ekʼele, stsʼijbʼan ja tsamalik yaljelik wa xtaʼatik ja bʼa Salmo 56:8 (kʼuman). Ja yaljelik it wa xchiktes bʼa jun tsʼebʼoj ja janekʼto wa skʼanawotik ja Jyoba sok ja jastal wa  xcham skʼujol ja bʼa jastal xkabʼ ayotiki. Ja David yala ke lajansok ja Jyoba wan stsomjel ja yalela sati bʼa jun tsuj ma wan yajel och juʼun bʼa jun libro. Wani skʼuʼan lek ke ja yala Tat bʼa satkʼinal altanto ay soka swokoliki sok wa xyila. Sok mi kechan wa snaʼa sbʼaj ja swokoliki cha wani snaʼa jastal wa x-aji yabʼ.

13. ¿Jasa oj bʼobʼ ya kulan jkʼujoltik ta ay maʼ skʼulankitik payar ma xchʼaykʼujolanotik? (Cha kʼela ja poto).

¹³ ¿Jasa wa xnebʼatik? ¿Skʼulan maʼ wi payar ma xchʼaykʼujolana june maʼ jelxa kʼana? ¿Jel maʼ yajbʼel ay jawa kʼujol yuja chʼak jawa nupanel ma wa kʼutsukan jawa nobioʼaneli? ¿Jel maʼ triste aya yuj june maʼ jelxa kʼana yaʼakan yaʼteltajel ja Jyoba? La kiltik jun jasunuk meran ekʼel. Jun hermano yala jastal yabʼ yajni ja xcheʼumi xchʼaykʼujolan: «Mini xbʼobʼ jkʼuʼuk ja jas ekʼeli. Kabʼ mi la makuniyon, triste ayon sok tajkel». ¿Jas oj bʼobʼ ya kulana kʼujol ta ay maʼ xchʼaykʼujolana sok skʼulanawi payar? Jani yajel tʼabʼana kʼujol ke ja Jyoba nunka oj sjipakani. Ja hermano yala: «Kaʼa jbʼaj kuenta ke ja kristyanoʼik wa xbʼobʼ skʼulawi payar, pe ja Jyoba miyuk. Yeʼn ja yijil jTontik; tolabida ti oj ajyuk jmoktik chikan jas x-ekʼi. Nunka oj sjipkan ja maʼ toj aysoki» (Sal. 37:28). Ajuluka kʼujol ke mini ay pilan maʼ jel skʼanawa jastal ja Jyoba. Bʼobʼta jel yajbʼesjiya pe mokni awakan ke ja jaw a-stima bʼa oja wil janekʼto wa xcham skʼujol amok ja Jyoba (Rom. 8:​38, 39). Ama mi lek la ilji wani xbʼobʼa kʼuʼuk lek ja it: ¡Ja Jyoba meran lek wa skʼanawa!

14. ¿Jasa wa xya jkʼuʼutik ja Salmo 34:18?

¹⁴ Ta chʼaykʼujolajiya cha wani xbʼobʼ ya kulana kʼujol ja jasa stsʼijbʼan ja David ja bʼa Salmo 34:18 (kʼuman). Jun juʼun wa xyala ke bʼobʼta wa xbʼobʼ sutxuk ja yaljel «ja matik elel sgana» jastal «matik mey yiʼoje lekil smajlajel». ¿Jastal wa skoltay ja Jyoba ja matik jach wa xyabʼye? Ja junxta teksto wa xyala ke ja yeʼn «mojan ay» soka matik jel yajbʼel ay ja skʼujoli. Bʼobʼta yuj chʼaykʼujolajiye ma kʼulajiyile payar. Jach jastal jun tatal bʼa wa stela sok wa xyaʼa kulan skʼujol ja yunin yajni wa xyila wan okʼel. Ja yeʼn wa xyabʼ ja syajal kiʼojtik sok wego wa skoltayotik. Wani skʼana oj ya lamxuk ja jkʼujoltik sok yajel likikuk ja jwokoltiki. Chomajkil, wa xyakitik jitsan jastik lek bʼa wa xmajlaytik sok jachuk wa skoltayotik bʼa oj kuchkujtik ja wokol kiʼojtik ja wego (Is. 65:17).

 OKʼEL YUJA MI XNAʼATIK JA JAS OJ KʼULUKTIKI

15. ¿Jasa ekʼ sbʼaj ja rey Ezequías bʼa jel aji okʼuk?

¹⁵ Yajni ja rey Ezequías bʼa Judá ayiʼoj 39 jabʼil jelni maloʼaxi. Bʼa yani makunuk ja aluman Isaías, ja Jyoba yala yabʼ ke oj chamuk yuja chamel yiʼoji (2 Rey 20:1). Lajansok mixa ayiʼoj jun smajlajel ja Ezequías, ja jas aljiyabʼi jelni aji okʼuk sok och spatyi skʼujol ja Jyoba bʼa akoltajuk (2 Rey 20:​2, 3).

16. Yajni ja Jyoba smaklay ja yorasyon ja Ezequías sok yila ja yalel sati, ¿jastal yabʼi sok jasa skʼulan yuj yeʼna?

¹⁶ Yajni ja Jyoba smaklay ja yorasyon ja Ezequías sok yila wan okʼel, jelni snaʼa syajulal sok sjeka ja Isaías bʼa yaljel yabʼi: «Jmaklunej jawa worasyoni. Kilunej ja yalela sati oj ka tojbʼan». Sjeʼayi syajulal skʼujol skʼapjelyi bʼa oj albʼuk sakʼan sok yajel el libre ja Jerusalén bʼa skʼabʼ ja asirioʼik (2 Rey 20:​4-6).

17. ¿Jastal wa skoltayotik ja Jyoba yajni jel malo ayotiki? (Salmo 41:3; cha kʼela ja poto).

¹⁷ ¿Jasa wa xnebʼatik? ¿Jas oj bʼobʼa kʼuluk ta aya wiʼoj jun chamel bʼa lajansok mey yajnal? Jamayi jawa kʼujol ja Jyoba asta pekʼayi ja yalela sati. Ja Biblia wa skʼapakitik ke «ja Tatal bʼa jel syajulal skʼujoli sok ja Dyos maʼ wa xyayi kulan skʼujol ja kristyano» oj ya kulan jkʼujoltik bʼa yibʼanal ja jpruebatiki (2 Cor. 1:​3, 4). Meran mini xbʼobʼ jmajlaytik ke ja Jyoba oj xchʼaysnajel yibʼanal ja jwokoltik ja wego, pe wani xkʼuʼantik ke ja yeʼn oj skoltayotik (kʼuman ja Salmo 41:3). Jun sjejel wa xyakitik ja yip bʼa wa skoltayotik bʼa oj ajyuk kiptik, ja biboʼil sok ja lamanil wa xmakunikujtiki (Prov. 18:14; Filip. 4:13). Sok cha wa xyakitik ja smajlajel bʼa ojni chʼayuk ja chameliki (Isa. 33:24).

18. ¿Jas teksto skoltuneja bʼa jun ekʼele jel wokol? (Kʼela ja recuadro « Yaljelik bʼa wa xyaʼa kulan jkʼujoltik yajni wala okʼtik»).

¹⁸ Ja Ezequías aji kulan skʼujol yuja yaljelik bʼa Jyoba. Ja keʼntik cha wani xbʼobʼ ya kulan jkʼujoltik ja jasa wa xyalakabʼtik ja Dyos ja bʼa Biblia. Ja Jyoba yaʼakan bʼa akan tsʼijbʼunubʼal ja yaljelik bʼa wa stsatsankʼujolanotik yajni wa x-ekʼ jbʼajtik wokolik (Rom. 15:4). La kiltik ja jasa ekʼ sbʼaj jun hermana bʼa África Occidental bʼa tikʼani wa x-okʼi yuja aljiyabʼ ke ayiʼoj cáncer. Ja yeʼn wa xcholo: «Jun teksto bʼa jel xyaʼa kʼulan jkʼujol jani ja Isaías 26:3. Ama mini xbʼobʼ jkomtik ja jasa wa x-ekʼ jbʼajtik, ja bersikulo jaw wa sjeʼakitik ke ja Jyoba wa xbʼobʼ yakitik ja lamanil wa xmakunikujtik bʼa oj natik ja jasa oj kʼuluktik ja bʼa wokoliki». ¿Wan maʼ xjak bʼa wa pensar jun teksto bʼa jel stsatsankʼujolana ja bʼa ekʼeleʼik jel wokoli,  bʼobʼta ja yajni mixa naʼa ja jas oja kʼuluki?

19. ¿Jas slekilal wantik smajlajel?

¹⁹ Tixani aytik ja bʼa tsaʼanikxta kʼakʼu. Ja yuj, sbʼejni spensarajel ke masni oj ekʼ jbʼajtik jastik bʼa oj ya okotik. Pe jastalni kilatik ja bʼa sjejel bʼa Ana, ja David sok ja bʼa rey Ezequías, ja Jyoba wa xyila ja yalel jsatik wa xpekʼatiki sok wa xyabʼ ja syajal kiʼojtiki. Ja yeʼn wa xjul skʼujol yibʼanal ja yalela sati. Ja yuj yajni x-ekʼabʼaj wokolik bʼa jel yaj, jamayi jawa kʼujol ja Jyoba. Moka pilabʼaj soka hermanoʼik ja bʼa kongregasyon bʼa jelni syajtaya sok moka wakan slejel ja kulan kʼujolal wa xyaʼa ja Jyoba ja bʼa Biblia. Wani xbʼobʼa kʼuʼuk lek ke ta toj kuchawuj, ja yeʼn oj ya koʼuka lekilal. Mojanxa ja kʼakʼu oj kiltik ke ja Jyoba oj skus yibʼanal ja yalel jsatiki (Apoc. 21:4). ¡Ja bʼa yajkʼachil luʼumi kechanxtani oj ajyuk okʼel bʼa gustoʼil!