¿Wan maʼ xa naʼa ajyi?
¿Wan maʼ sjeʼa ja jastik taxeli ja xchol ja Belsasar bʼa Babilonia?
BʼA JITSAN jabʼil, paklanumik bʼa Biblia wa xyalawe ja mandaranum Belsasar, bʼa wa staʼa tiʼal ja libro bʼa Daniel, mini ajyi sakʼan (Dan. 5:1). Jach wa skoltay sbʼaje yuja mi jas staʼuneje ja leʼuman jastik poko bʼa wa sjeʼa meran ajyi sakʼan. Pe ja jaw tukbʼi bʼa 1854. ¿Jas yuj?
Ja bʼa jabʼil jaw, june maʼ ay chaʼan xchol ja bʼa Gran Bretaña, ja John Taylor sjokʼo ja bʼa sjemelal ja poko chonabʼ Ur, ja bʼa jtyempotik ti wa xkan bʼa sur bʼa Irak. Ja tiw ti staʼa bʼa jun niwan torre jitsan cilindroʼik kʼulubʼal sok jun tikʼe barro luʼum bʼa ayiʼoj junuk 10 centímetro ja snajtili. Ja cilindroʼik jaw, tsʼijbʼunubʼal yaljelik sok jun orasyon bʼa wa xyala ja snajtil sakʼanil ja mandaranum Nabonido soka bʼajtan skerem, ja Belsasar. Ja paklanumiki tixa kʼokxiye soka jas taxeli bʼa wa sjeʼa meran ajyi sakʼan ja Belsasar.
Chomajkil, ja Biblia mi kechan wa xyala ajyi sakʼan, cha wa xyala waj jun mandaranum. Ja paklanumik it cha mi skʼuʼane. Jun sjejel, mojan ja bʼa jabʼil 1875, ja científico inglés William Talbot stsʼijbʼan ja jas yalawe jujuntik kristyano sbʼaja «Bel-sar-ussur [Belsasar] junxta bʼi tyempo yaʼa mandar soka stat Nabonido. Pe mey prebaʼik bʼa meran ja it».
Pe ja it kʼot naxuk yajni tax ja jas wa xyala ja tuk cilindroʼik bʼa kʼulubʼal sok jun tikʼe barro luʼum. Ja it wa xyala ja mandaranum Nabonido, ja stat ja Belsasar, jitsan jabʼil mini ti ajyi ja bʼa mero wa xyaʼa mandari. ¿Machʼa yaʼa mandar ja mi ti ajyi? Ja Encyclopaedia Britannica wa xyala: «Yajni ja Nabonido mi ti ajyi, yaʼakan bʼa skʼabʼ ja Belsasar bʼa oj ya mandar soka jitsan bʼa skʼakʼanumiki». Ja yuj, ja Belsasar yeʼn koltani jastal mandaranum ja janekʼ tyempo mi ti ajyi. Ja yuj ja Alan Millard, jun leʼa poko jastik sok paklanum bʼa yechalil ja kʼumali, yala ayni sbʼej ja libro bʼa Daniel ja wa xya sbʼiʼiluk mandaranum ja Belsasar.
Pe sbʼaja yaʼtijumik Dyos, ja preba mas chaʼanyabʼal yuja libro bʼa Daniel wa xbʼobʼ jipjkʼujoltik sok bʼa tini jakel bʼa Dyos ti wa xtax bʼa Biblia (2 Tim. 3:16).