1, 2. ¿Jastik mi tojuk wa xya wokolanukotik?

 JA JESÚS ya makunuk jun sjejel bʼa jun biuda bʼa tikʼanxta wa skʼanayi jun jues bʼa akʼulajukyi ja bʼa toji. Seguro ke ja snebʼumanik ja Jesús yabʼye stojol ja ixuki yujni ja bʼa tyempo jaw jitsan kristyano wa xkʼulajiyile bʼa mi tojuk (Luc. 18:​1-5). Ja bʼa jtyempotiki, ja keʼntiki cha wani xkabʼtik stojol ja jastal yabʼ ja biuda jaw yujni jpetsaniltik ayni bʼa kʼulubʼalkitik bʼa mi tojuk.

² Mini cham xkabʼtik ja jach wa xkʼulajikitik, yujni ja mi lek ilwaneli sok ja ixtalaneli jaxani wajel skʼujole ja kristyanoʼik ja bʼa luʼumkʼinal it (Ecl. 5:8). Ja jas bʼobʼta cham wa xkabʼtiki jaʼa yajni jun hermano ma jun hermana ay jas mi lek wa skʼulanekitik. Meran, ja yeʼnleʼi mini jachukuke jastal ja matik wa skontraʼane ja smeranili. Pe yuja mulanume, bʼobʼta ay ekʼele oj skʼulukekitik jastik bʼa mi tojuk. Jelni jas wa xbʼobʼ jnebʼtik ja bʼa jas skʼulan ja Jesús yajni kʼulajiyi jastik bʼa mi tojuk yuja skontraʼi. Ta wa xkʼujolantik bʼa oj ajyuk jpasensyatik soka jkontratik ja yajni wa skʼulanekitik bʼa mi tojuk, junxtani oj kʼulutikyi soka kermanotiki. Anto, ¿jastal wa xyabʼ ja Jyoba yajni ay maʼ wa skʼulankitik bʼa mi tojuk, sea jun hermano ma jun hermana ma pilan kristyano? ¿Wan maʼ xcham skʼujol?

3. ¿Jastal wa xnaʼatik ke ja Jyoba wa xcham skʼujol ja jas wa xkʼulajikitiki?

³ Ja Jyoba jelni xcham skʼujol ja jas wa xkʼulajikitiki. Ja «Jyoba wani syajtay ja bʼa toji» (Sal. 37:28). Ja Jesús yala ke ja Dyosi «yeʼnani oj yil bʼa wego akʼulajukyile ja bʼa toji» ja  yaʼtijumik ja bʼa mero styempoʼili (Luc. 18:​7, 8). Sok tʼusanxta skʼana oj xchʼaysnajel ja wokoliki sok mixa oj yakan ke oj kitik wokol yuja bʼa mi tojuki (Sal. 72:​1, 2).

4. ¿Jastal wa skoltayotik ja Jyoba?

⁴ Yajni wantik smajlajel oj juluk ja styempoʼil bʼa oj ajyuk ja bʼa toji, ja Jyoba wa sjeʼakitik ja jas oj kʼuluktik yajni wa xkʼulajikitik ja bʼa mi tojuki (2 Ped. 3:13). Jun sjejel, wa sjeʼakitik ja jas tʼilan oj kʼuluktik bʼa mi oj ipaxuk ele. Cha wa xyaʼakitik jun lekil sjejel: ja Yunini. Sok ja bʼa Biblia wa xyaʼakitik rasonik jel xkoltani bʼa wa xbʼobʼ katik makunuk yajni wa xkʼulajikitik bʼa mi tojuk.

LA JTALNAY JBʼAJTIK SOKA JAS OJ KʼULUKTIKI

5. ¿Jas yuj tʼilan oj talnay jbʼajtik ja bʼa jas oj kʼuluktik yajni wa xkʼulajikitik bʼa mi tojuk?

⁵ Bʼobʼta oj kabʼtik jel yajbʼel ayotik sok chamkʼujol aytik yuja bʼa mi tojuki (Ecl. 7:7). Ja tojik yaʼtijumik ja Jyoba jastal ja Job sok ja Habacuc jachni yabʼye (Job 6:​2, 3; Hab. 1:​1-3). Ama ayni jach wa xbʼobʼ kabʼtik, tʼilani oj talnay jbʼajtik bʼa mi oj kʼuluktik jas mi lekuk.

6. ¿Jasa wa sjeʼakitik ja sjejel bʼa Absalón? (Cha kʼela ja dibujo).

⁶ Yajni wa xkilatik ma wa xkʼulajikitik bʼa mi tojuk, bʼobʼta ja jas bʼajtan wa xkʼanatik jani oj katik stupe. Pe bʼobʼta ja jaw kechanta oj ya ipaxuk ele. La jpensaraʼuktik ja sjejel bʼa Absalón, june ja bʼa yuntikil ja rey David. Jelni tajki yajni yabʼ ke ja majan yermano Amnón skʼulanta violar ja yermana Tamar. Jastalni wa xyala ja Ley bʼa Moisés, ja Amnón wani sbʼajin oj chamuk yuja jas skʼulani (Lev. 20:17). Wani xkabʼtik stojol yuja jel tajki ja Absalón, pe mini ayiʼoj derecho bʼa oj ya stup ja Amnón yuja jas skʼulani (2 Sam. 13:​20-23, 28, 29).

7. ¿Jasa bʼajtan skʼulan jun salmista soka bʼa jastik mi tojuk yila?

⁷ Yajni wa xkilatik ke ja matik wa skʼulane bʼa mi tojuk wa skʼulane ganar sok mini jun kastigo x-ajiyile, bʼobʼta oj jobʼ jbʼajtik ta wanto xmakuni skʼulajel ja bʼa toji. La jpensaraʼuktik ja bʼa salmista bʼa yila jastal ja matik malo wa skʼulaneyi jastik mi lekuk ja matik toji sok ama jachuk wani xyabʼye stsamalil ja sakʼanile. Yala: «Jach kʼotele ja matik malo, bʼa pasil wa xyilawe yibʼanal» (Sal. 73:12). Jelni tuk yabʼ yuja bʼa mi tojuki bʼa spensaraʼan ke lomxani yaʼteltajel ja Jyoba. Yala: «Yajni wa xleʼa modo bʼa oj kabʼ stojol, jelni xyaki chamkʼujol...» (Sal. 73:​14, 16). Chomajkil, yala: «Jaxa keʼn, tʼusan  mi yiʼaj pilan bʼej ja koki; tʼusanxa mi jaxpujiyon» (Sal. 73:2). Jachni junxta ekʼ sbʼaj jun hermano sbʼiʼil Alberto. a

8. ¿Jastal yabʼ jun hermano yajni kʼulajiyi jun jasunuk bʼa mi tojuk?

⁸ Ja Alberto leji smul bʼa yelkʼan takʼin ja bʼa kongregasyoni, ama mini meranuk. Yuja jaw, elkan jastal ansyano sok mixa xkisji yuja hermanoʼik bʼa snaʼawe ja jas ekʼi. Ja yeʼn wa xjul skʼujol: «Jel tajkiyon sok jel triste ajyiyon». Yaʼakan ke jel ajomjuk yuja jastal ay xyabʼi bʼa jits soka Jyoba sok chebʼel ajyi junuk joʼe jabʼil. Ja experiensya it wa xchiktes ja jas oj bʼobʼ ekʼ jbʼajtik ta mi xkomotik ja jastal ay xkabʼtik yajni wa xkiʼajtik wokol yuj jun jasunuk bʼa mi tojuk wa xkʼulajikitik.

LA JNOCHTIK JA SJEJEL BʼA JESÚS

9. ¿Bʼa jastik mi tojuk kuchyuj ja Jesús? (Cha kʼela ja dibujoʼik).

⁹ Ja Jesús yaʼakitik jun lekil sjejel bʼa oj nochtik. Jitsan kristyanoʼik skʼulaneyi bʼa mi tojuk. Jun sjejel, jujuntik ja bʼa spamilya mi skʼuʼane ta yeʼna ja Mesiasi sok yalawe ke kʼeta slokoʼil. Ja olomalik bʼa relijyon sleʼaweyi smul bʼa jani wan ajelyi yip yuja pukujiki. Sok jaxa soldadoʼik bʼa Roma skʼulane burlar, yixtalane sok man smilawe (Mar. 3:​21, 22; 14:55; 15:​16-20, 35-37). Chomajkil,  ja Jesús kuchniyuj yibʼanal ja it sok mi ya stup ja jas kʼulajiyiʼi. ¿Jasa wa xnebʼatik ja bʼa sjejel yaʼa?

10. ¿Jasa skʼulan ja Jesús yajni kʼulajiyi jastik bʼa mi tojuk? (1 Pedro 2:​21-23).

¹⁰ (Kʼuman ja 1 Pedro 2:​21-23). b Ja Jesús yaʼakankitik ja lekil sjejel ja bʼa jas oj kʼuluktik yajni wa xkʼulajikitik jastik bʼa mi tojuk. Snaʼa jas tyempo oj kʼumanuk sok jas tyempoʼil oj kan chʼabʼan (Mat. 26:​62-64). Jun sjejel, yajni jujuntik yalawe sbʼaj abʼalik, bʼa jujuntik ekʼele mini jas yala (Mat. 11:19). Sok yajni skʼana oj kʼumanuk, mini yala yabʼye bʼa mi lekuk sok mini skʼulan amenasar ja skontraʼiki. Ja Jesús bʼobʼni skom sbʼaj yuja «yeʼn yaʼakan bʼa skʼabʼ ja Maʼ toj wa xkʼulwani jusgari bʼa atalnajukyuj». Snaʼa ke ja Jyoba wan yiljel spetsanil ja jas mi toj wan kʼulajelyi sok sjipa skʼujol ke ja yeʼn ojni stojbʼes ja bʼa mero styempoʼili.

11. ¿Jasa ti chʼikan skomjel ja jas wa xkalatiki? (Cha kʼela ja potoʼik).

¹¹ Ojni bʼobʼ jnochtik ja Jesús skomjel ja jas wa xkalatik yajni wa xkʼulajikitik jastik bʼa mi tojuk. Ta mi jel chaʼanuk ja jas kʼulajikitik, ojni bʼobʼ katik ekʼuk jachuk. Ma bʼobʼta oj tsatik oj kankotik chʼabʼan bʼa mi oj kaltik jun jasunuk bʼa kechanta oj ya ipaxuk ele (Ecl. 3:7; Sant. 1:​19, 20). Pe bʼobʼta ayni jas oj kaltik ta kilatik ay maʼ wan kʼulajelyi bʼa mi tojuk ma oj koltaytik ja smeranili (Hech. 6:​1, 2). Kechan tʼilani oj kʼuluktik ja janekʼ oj bʼobʼkujtik bʼa oj sjeʼ kiswanel sok ajyel laman yajni oj kʼumanukotiki (1 Ped. 3:15). c

12. ¿Jastal oj bʼobʼ katikan «bʼa skʼabʼ ja Maʼ toj wa xkʼulwani jusgari»?

 ¹² Cha ojni bʼobʼ jnochtik ja Jesús yajelkan «bʼa skʼabʼ ja Maʼ toj wa xkʼulwani jusgari». ¿Jastal? Ta ay maʼ wa spensaraʼan mi lekuk bʼa keʼntik ma wa skʼulankitik bʼa mi lekuk, wani xjipa jkʼujoltik ke ja Jyoba wa snaʼa ja jas meran ekʼeli. Ja jaw wani skoltayotik bʼa oj kuchkujtik ja jastik mi tojuki yujni wa xnaʼatik oj kʼotuk ja styempoʼil ke ja Jyoba oj stojbʼes ja jas ekʼeli. Yajni ti wa xkaʼatikan bʼa skʼabʼ yeʼna, mini xkaʼatikan ke oj ya kʼe jkorajatik ma oj noltik tajkel. Ja jastik it ojni bʼobʼ ya jeʼ jun jmodotik bʼa mi lekuk, mixa gusto oj ajyukotik sok oj sjom ja jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba (Sal. 37:8).

13. ¿Jasa oj skoltayotik bʼa tolabida oj kuchkujtik yuja jastik mi tojuki?

¹³ Meran, mini oj lajxukujtik snochjel tsʼikan lek ja sjejel bʼa Jesús. Bʼobʼta ay jas oj kʼuluktik ma ay jas oj kaltik bʼa tsaʼan oj natik malaya (Sant. 3:2). Sok jujuntik ja bʼa jastik mi tojuki ojni syajbʼesotik yajni tito aytik sakʼan ja bʼa luʼumkʼinal it. Ta jach wan ekʼelabʼaj, ajuluka kʼujol ke ja Jyoba wani snaʼa ja jas wan ekʼelabʼaji. Ja Jesús, bʼa cha jelni kʼulajiyi jastik bʼa mi tojuk, wani xyabʼ lek stojol ja jastal aya xa wabʼi (Heb. 4:​15, 16). Ja Jyoba mini kechanta wa xyaʼakitik ja lekil sjejel sbʼaja Yunini, cha wani xyaʼakitik rasonik jel xmakuni ja bʼa Yabʼali bʼa wa skoltayotik ja jas oj kʼuluktik yajni wa xkʼulajikitik jastik bʼa mi tojuk. La jpaklaytik chabʼ bersikulo ja bʼa libro bʼa Romanos.

«AWIKAN YEʼN A-SJEʼ JA STAJKELAL»

14. ¿Jas wa stojolan ja yaljel «awikan yeʼn a-sjeʼ ja stajkelal»? (Romanos 12:19).

¹⁴ (Kʼuman ja Romanos 12:19). Yajni ja jekabʼanum Pablo yala yabʼye ja snochumanik Kristo «awikan yeʼn a-sjeʼ ja stajkelal», ¿bʼa jas tajkelal wan stajel tiʼal? Ja teksto wa xcholo ke jani wan stajel tiʼal ja stajkelal ja Jyoba. Wani xnochotik ja rason it yajni wa xkaʼatikan ke yeʼn ja Jyoba a-skʼul jusgar ja bʼa styempoʼil sok ja bʼa mero sjutsʼinil lek xyila. Jani jaw ja jas skʼulan ja John yajni kʼulajiyi jun jasunuk mi stojoluk yuj jun hermano. Ja yeʼn yala: «Tʼilani jkomo jbʼaj lek bʼa mi oj tojbʼes ja jastik jastalni wa xkʼana. Ja Romanos 12:19 skoltayon bʼa oj ajyuk jpasensya sok bʼa oj jipjkʼujol bʼa Jyoba».

15. ¿Jas yuj masni lek smajlajel ke yeʼn ja Jyoba ay jas oj skʼuluk?

¹⁵ Smajlajel ke ja Jyoba yeʼn oj stojbʼes ja jastiki masni lek. Ta wa xkʼulantik, mini oj kʼul jbʼajtik estresar sok mini oj cham jkʼujoltik bʼa keʼn oj tojbʼestik ja wokol jaw. Ja Jyoba wa skʼapa sbʼaj bʼa oj skoltayotik. Lajansok wa xyalakabʼtik: «Aʼakan bʼa jkʼabʼ ja jas ekʼeli, sok keʼnani oj tojbʼes». Ja Jyoba wa skʼapa oj stojbʼes ja jastiki sok mastoni lek oj skʼuluk. Ta wa xjipa jkʼujoltik ja bʼa kʼapjelal jaw, masni pasil oj elkotik libre ja bʼa tajkeli. Jani jaw ja jas koltaji yuja John, bʼa tax tiʼal ja bʼa parrapo ekʼi. Ja yeʼn xcholo: «Ta wa xkaʼakan bʼa skʼabʼ Jyoba ja jas ekʼeli, wani xnaʼa ke masto lek ja jastal oj stojbʼes ja yeʼn ke yuja jastal oj kʼuluk ja keʼni».

«KʼULAN BʼA JASTIK LEK BʼA SKʼULAJEL GANAR JA BʼA MALO»

16, 17. ¿Jastal wa skoltayotik ja orasyon bʼa mi oj katikan skʼulajel ganar ja bʼa leki yuja bʼa malo? (Romanos 12:21).

¹⁶ (Kʼuman ja Romanos 12:21). Ja Pablo yala: «Kʼulan bʼa jastik lek bʼa skʼulajel ganar ja bʼa malo». Ja bʼa sLoʼil bʼa Yaxkʼuli, ja Jesús yala: «Moka waʼexkan syajtajel jawa kontraʼexi sok yajelyi orasyon sbʼaja matik wa xyiʼaja patikexi» (Mat. 5:44). Sok jani jaw ja jas skʼulani. Bʼobʼta ayxani  bʼa jpensaraʼunejtik ja syajal ajyiyuj bʼa tʼilan kuchyuj ja Jesús yajni ja soldadoʼik bʼa Roma stsʼapaweyi sklaboʼil ja bʼa poste. Cha ixtani yilawe sok mini tʼun snaʼawe syajal. Jelni yiʼaj wokol bʼa mi xbʼobʼ ekʼ bʼa jpensartik. ¡Mini tʼun tojuk kʼulajiyi!

¹⁷ Pe ja Jesús mini yaʼakan bʼa oj kʼulajuk ganar bʼa yibʼanal ja jastik jaw mi tojuk kʼulajiyiʼi. Jaʼuktoma oj skʼanyi ja Jyoba ke a-skʼul kastigar ja soldadoʼik jaw, yala: «Tat, aʼawe perdon, yujni mi snaʼawe ja jas wane skʼulajeli» (Luc. 23:34). Yajelyi orasyon sbʼaja matik ay jas mi lek wa skʼulanekitik, ojni skoltayotik bʼa lek oj kiltike sok yajel lamxuk ja tajkeli sok ja snoljel koraja.

18. ¿Jastal koltaji yuja orasyon ja Alberto sok ja John?

¹⁸ Ja orasyon koltaji ja chabʼ hermanoʼik bʼa tax tiʼal bʼajtanto ja bʼa artikulo it bʼa oj kuchyujile ja jastik mi tojuk kʼulajiyileʼi. Ja Alberto wa xcholo: «Kayi orasyon ja Jyoba yuja hermanoʼik sbʼaja jas mi tojuk skʼulanekiʼi. Jitsan ekʼele jkʼanayi ke a-skoltayon bʼa oj chʼay jkʼujol ja jas ekʼeli». ¡Jelni lek yuja Alberto yajkʼachil ekʼele wanxa yaʼteltajel toj lek ja Jyoba! Ja John wa xcholo: «Tikʼanxta jkʼanayi ja Jyoba yuja hermano. Ja orasyonik jaw skoltayon bʼa mixa oj sjom ja jastal wa xkila ja hermano sok skoltayon bʼa mi oj kʼul jusgar. Cha ya ajyukon laman».

19. ¿Jasa tʼilan oj kʼuluktik yajni tito ay ja luʼumkʼinal it? (1 Pedro 3:​8, 9).

¹⁹ Mini xnaʼatik ja jastik bʼa mi tojuk oj kʼulajukitik yajni tito aytik ja bʼa luʼumkʼinal it. Pe chikan jas x-ekʼi, mokni katikan skʼanjelyi ja Jyoba ke a-skoltayotik. La jkʼujoluktik bʼa snochjel ja jas skʼulan ja Jesús ja yajni kʼulajiyi bʼa mi tojuk sok mok katikan snochjel ja rasonik bʼa Biblia. Ta jkʼulantik, wani xbʼobʼ jkʼuʼuktik ke ja Jyoba ojni ya koʼ jlekilaltik (kʼuman ja 1 Pedro 3:​8, 9).