BʼAJTANTO yuja jaw, ja keʼn wa xkʼana oj jnebʼ ja smeranili. Ja jnani akʼubʼalyi jujuntik juʼunik elel bʼa Biblia, sok ja keʼn jel xkʼulan gusto, mas ja dibujoʼik yiʼoji. Ja jtati mi skʼana a-sjeki ja jnani ja jasa wan snebʼjeli. Pe ja keʼn wa xkʼana sok kayi sjobʼjelik ja jnani, sok ja yeʼn sjeʼaki bʼa Biblia yajni ja jtati mi teyuk ja bʼa jnajtikoni. Sok ja keʼn cha kiʼaj jaʼ. Kiʼaj jaʼ bʼa 1943 bʼa Blackpool (Inglaterra) yajni kechanto kiʼoj lajune jabʼil.

Man tyempo jaw, ja jnani soka keʼn tikʼan wala eltikon lajan ja bʼa xcholjeli. Sok jato wa xkatikon makunuk ja fonógrafos ja bʼa xcholjeli. Jun tikʼe aparatoʼik bʼa ayiʼoj junuk joʼe kilo ja yalali. ¡Jeltoni wokol bʼa keʼna skuchjel ekʼ ja fonógrafos yuja chʼinonto ajyi!

Yajni jtaʼa 14 jabʼil, wanxa xkʼana oj ochkon precursor. Ja jnani yalakabʼ tʼilan oj jtaʼ loʼil bʼajtan ja aʼtijum sbʼaja jmoj-aljeltiki, ja wego wanxa xkalatik jastal biajante. Ja yeʼn yalakabʼ oj jnebʼ jun tikʼe aʼtel bʼa oj jmakʼlay jbʼaj ja yajni la ochyon precursori. Sok jachni jkʼulana. Tsaʼan yajni aʼtijiyon chabʼ jabʼil, cha jtaʼa  loʼil pilan biajante bʼa yaljel yabʼ ja wa xkʼana oj ochkon precursori, sok ja yeʼn yalakabʼ: «¡Kʼeʼan tuluyi!»

Bʼa abril bʼa 1949, katikonkan ja naʼits bʼaytikoni soka jastik tey bʼa yojoli sok wajtikon man Middleton, mojan bʼa Manchester. Ja tiw kʼe jtultikonyi ja precursorili. Chane ixaw tsaʼan, jleʼa jun jmoj-aljel bʼa smojtayon soka precursorili. Anto, ja Betel yala oj waj aʼtijukotikon bʼa jun yajkʼachil kongregasyon kujlajel ja bʼa Irlam. Ja jnani sok jun jmoj-aljeltik precursora ti wane aʼtel bʼa pilan kongregasyon.

Ja bʼa yajkʼachil kongregasyon kʼotikoni jel tʼusan ja jmoj-aljeltik matik wa skʼelawe ja tsomjeliki. Ja yuj, ja keʼn soka jmoji ajikitikon ja cholal jaw, anima kechanto 17 jabʼil kiʼoj. Mas tsaʼan waj aʼtijukon ja bʼa kongregasyon bʼa Buxton, bʼa jel tʼusan ja cholumaniki sok wa skʼana skoltajele. Spetsanil ja it xchapawon sbʼaja jasun jakumto.

Bʼa 1951 jeka ja solicitud bʼa wajel ja bʼa Eskwela bʼa Biblia bʼa Galaad bʼa Watchtower. Pe bʼa diciembre bʼa 1952 kʼumajiyon bʼa oj ochkon soldadoʼil. Jkʼana oj ajuk elkon libre yuja wanon aʼtel ja bʼa relijyon bʼa tyempo tsʼikan. Pe ja tribunali mini skʼanawe sok sjekawone wake ixaw bʼa preso. Yajni teyon bʼa preso, jul jbʼaj ja lokjelal bʼa oj wajkon ja bʼa eskwela número 22 bʼa Galaad. Elyon ja bʼa preso bʼa julio bʼa 1953. Tʼusan tsaʼan, wajyon bʼa Nueva York bʼa jun barko sbʼiʼil Georgic.

Yajni kʼotyon ja bʼa Nueva York, wajyon ja bʼa niwan tsomjelal kʼulaxi bʼa 1953, sbʼiʼilan «Sociedad del Nuevo Mundo». Tsaʼan wajyon sok jun tren ja bʼa Eskwela bʼa Galaad, wa xkan bʼa South Lansing (Nueva York). Yajni koyon ja bʼa treni, kʼeyon bʼa jun autobús bʼa oj kʼotkon ja bʼa wajumoni. Yuja ajkʼachto elelon ja bʼa preso, jel tʼusan kiʼoj ja kala takʼini. Ja yuj, jkʼanayi jun pasajero 25 centavo bʼa oj jtup ja jpasaje.

Ja bʼa Eskwela bʼa Galaad chapjiyon bʼa oj jkʼuluk «spetzanil jastik bʼa oj ka‘telta spetzanil ixuk winik» (1 Corintios 9:22, Ja yajkʼachil  sju‘unil ja dyosi). Ja keʼn soka Paul Bruun, Raymond Leach jekjitikon bʼa oj waj aʼtijukotikon bʼa Filipinas, pe tʼilani jmajlaytikon jitsan ixaw bʼa oj ajuk ja juʼuntikon bʼa oj bʼobʼ ochkotikon ja bʼa chonabʼi. Anto wajtikon sok barko man Rotterdam (Países Bajos). Tsaʼan jkʼutsutikon ja mar Mediterráneo, ja canal de Suez soka océano Índico man kʼotikon bʼa Malasia sok tsaʼan bʼa Hong Kong. ¡Yiʼajkujtikon 47 kʼakʼu! Ja bʼa 19 bʼa noviembre bʼa 1954 kʼotikon ja bʼa Manila, ja capital bʼa Filipinas.

Ja tiw tʼilani kʼajyitikon soka yajkʼachil kostumbre yiʼojeʼi, yajkʼachil país sok yajkʼachil kʼumal. Ja bʼajtani, koxwaniltikon ti aʼtijitikon bʼa jun kongregasyon bʼa Quezón, jun chonabʼ bʼa jel xkʼumaniye inglés. Ja wake ixaw teytikon ja tiwi, kechan ta tʼusan yaljelik wa xnaʼatikon ja kʼumal tagalo. Pe ja jaw ojxta tukbʼuk.

Jun kʼakʼu ja bʼa mayo bʼa 1955, yajni kumxitikon ja bʼa xcholjeli, ja keʼn soka Raymond ajikitikon jujuntik karta bʼa wa xyala tʼojitikon biajanteʼil. Kechanto 22 jabʼil kiʼoj. Pe ja yajkʼachil cholal it oj sjeki yajkʼachil modoʼik bʼa oj jkʼuluk «spetzanil jastik bʼa oj ka‘telta spetzanil ixuk winik».

Jun sjejel, ja bʼajtan loʼil ka ekʼuki ti jkʼulan bʼa jun stiʼ tienda wa xtax bʼa jun chonabʼ. Ja bʼa Filipinas, ja loʼil bʼa spetsanil ixuk winiki (discurso público) juni meran loʼil bʼa spetsanil ixuk winik, pes ti wa xkʼulaxi bʼa chikan jas lugar bʼa ay ixuk winik. Yajni wa xkulatay ja kongregasyonik yamanyuj ja circuito, ti wa xka ekʼuk ja loʼiliki bʼa stiʼ presidencia, bʼa plaza, bʼa merkado, bʼa kancha bʼa básquetbol, bʼa parke sok jitsan ekʼele bʼa xchikin calle. Jun kʼakʼu ja bʼa chonabʼ San Pablo, mi bʼobʼ ka ekʼuk ja loʼil ja bʼa merkado yuja jel tsats yaʼa ja jaʼi. Ja yuj kala yabʼ ja jmoj-aljeltik matik ay xchol ja bʼa kongregasyoni ta wa xbʼobʼ katikon makunuk ja Naʼits bʼa Tsomjeli. Tsaʼan yalawe kabʼ ta wa xbʼobʼ alxuk kʼot jun tsomjel bʼa spetsanil ixuk winik yuja mi ti kʼulaxi bʼa jun lugar bʼa wa xtax jitsan ixuk winik.

Tolabida ti wala kanyon bʼa snaje ja jmoj-aljeltiki. Anima ja yal snajeʼi mi jel chapanuk,  pe tolabida sak ay. Jitsan ekʼele ti wa xkan waykon bʼa piso kʼulubʼal sok teʼ, sok ja wa xwaynubʼankan ja popi. Bʼa oj atnukon, tʼilani oj elkon bʼa jwera. Sok ja tiw spetsanil ixuk winik oj bʼobʼ yil-one, ja yuj tʼilani kʼajyiyon mi oj jsop ja jkʼu soka jwex ja yajni wala atniyoni. Tojni sok autobús wala bʼejyiyon ekʼ. Jaxa yajni wa xwaj kulatay bʼa tuk isla, sok barko wala wajyon. Ja smeranili mini ajyikuj jun jkarro.

Anima mi ochyon eskwela bʼa snebʼjel ja kʼumal tagalo, pe jnebʼaniʼa. Jaʼita jmaklay ja jastal wa xkʼumaniye ja jmoj-aljeltik ja bʼa xcholjeli soka bʼa tsomjeliki. Ja yeʼnle jelni skʼanawe sjejelki ja kʼumali, soka keʼn jel xkaʼa tsʼakatal yuja pasensya soka mi yutajone ja yajni sjeʼawekiʼi.

Yajni ekʼ ja jabʼiliki, tʼilani cha kʼajyiyon bʼa tuk cholalik. Bʼa 1956, ja jmoj-aljeltik Nathan Knorr yulatay ja Filipinas sok skʼulan jun niwan tsomjel bʼa yibʼanal ja chonabʼi. Yaweki ja cholal bʼa yajel ekʼuk ja rasonik soka matik ay xchole ja bʼa notisyeroʼiki. Mini xnaʼa jasa oj jkʼuluki, pe tuk jmoj-aljeltiki sjeʼaweki. Mi ekʼ jun jabʼil, cha kʼulaxi jun niwan tsomjel bʼa yibʼanal ja chonabʼi, sok ja keʼn aʼtijiyon jastal olomal ja bʼa niwan tsomjel jaw. Yulatayotikon ja Frederick Franz, wa x-aʼtiji ja bʼa yechalil wa xkʼelxi ja kaʼteltiki, sok jel jnebʼa sbʼaja yeʼn. Yajni ja jmoj-aljeltik Frederick Franz ya ekʼuk ja loʼil bʼa spetsanil ixuk winiki, jani slapunej ja kʼuʼalik wa slapawe ja bʼa Filipinas sbʼiʼil barong tagalog. Ja jaw jelni skʼulane gusto ja jmoj-aljeltiki, sok ja keʼn sjeʼaki tʼilani oj kʼajyukon skʼulajel ja jastal wa xtaxye ja ixuk winiki.

 Yajni aji ochkon distritoʼil, tʼilani cha kʼajyiyon skʼulajel bʼa tuk jastik junuk. Ja bʼa jabʼilik jaw wa xjeʼatikon ja bideo La felicidad de la Sociedad del Nuevo Mundo. Tʼusan mi tolabidaʼuk ti wa xjeʼatikon bʼa jaman kʼinal bʼa ay ixuk winik. Ay ekʼele ja yal nux chaniki wa sjomowotikone. Ja yijlabʼ ja makina bʼa wa xjexi ja bideo wa spaya ja yal chaniki sok ti wa xkanye nokʼan tiw. Sok ayni mi machʼ ay bʼa oj bʼobʼ skuse. Mini pasiluk skʼulajel ja niwak tsomjelik jaw, pe jelni wa xyaʼa gusto yiljel ja wa xjakye jitsan ixuk winik sok wa snebʼawe ja xchonabʼ ja Jyoba mi kechanukta wa xtax bʼa jun país.

Bʼa jujuntik lugarik, ja sacerdoteʼik bʼa Katoliko stʼenawe ja matik ay xcholi bʼa mok yawekitikon permiso skʼulajel niwan tsomjelik. Chomajkil, yajni wa xkatikon ekʼ loʼilik mojan ja bʼa yiglesyaʼe, wa xyawe okʼuk ja kampana bʼa mok maʼ yabʼ ja loʼili. Anima jachuk, ja ixuk winiki mini yaʼawekan snebʼjel ja smeranili. Sok jitsan bʼa yeʼnle ja bʼa lugarik jaw, ja wego wa xyaʼteltaye ja Jyoba.

Bʼa 1959 lokjiyon bʼa oj aʼtijukon ja bʼa Betel yiʼoje ja taʼumantiʼik bʼa Jyoba ja bʼa Filipinas. Ja tiw jnebʼa jitsan jastik junuk. Ekʼ ja jabʼiliki, aljikabʼ oj waj kulatay tuk Naʼitsik Betel bʼa tuk paisik. June ja bʼa wajyon yulatajeli ti jnaʼa sbʼaja Janet Dumond, misionera ay ajyi bʼa Tailandia. Jeka jbʼajtikon juʼunik, sok tsaʼan kiʼaj jbʼajtikon. Ekʼta 51 jabʼil bʼa gusto lek kaʼteltaytikonta ja Jyoba.

Kulatay ja jmoj-aljeltiki bʼa 33 país. Ja cholalik ajiki bʼajtani sjeʼaki bʼa oj kʼajyukon ja jastal wa xtaxye ja ixuk winiki, ja bʼa jakeleʼi soka kostumbre yiʼojeʼi, sok jel wa xkaʼa tsʼakatal yuja jaw. Yajni kulatay spetsanil ja lugarik jaw, skoltayon bʼa oj kabʼ stojolil jaman lek ja  Jyoba wa syajtay spetsanil ixuk winik (Hechos 10:34, 35).

Ja Janet soka keʼn titoni wantikon aʼtel bʼa Betel, wa xkan bʼa chonabʼ Quezón. Jel xyaʼakitikon gusto aʼtel ja bʼa Filipinas. Ja yajni kʼotyon ja bʼa país jaw ayxa 60 jabʼil, kechanta ay 20,000 cholumanik. ¡Jaxa wego ayxa junuk 200,000! Anima ekʼta jitsan jabʼil, pe tʼilani pwesto oj ajyukon bʼa oj kʼajyukon bʼa chikan jasun skʼanaki ja Jyoba. Jun sjejel, ja ajkʼachto tukbʼesnubʼal jastik junuk ja bʼa xchonabʼil ja Dyosi. Ja keʼntikoni pwestoni ajyitikon bʼa oj kʼajyukotikon ja bʼa jastik junuk tukbʼi.

Jkʼulunejtikon ja janekʼ wa xbʼobʼi bʼa snochjel ja tojelal wa xyaʼa ja Jyoba, ja jaw jel yaʼunej ajyukotikon gusto sok yaʼunej staʼ stojolil ja jsakʼaniltikoni. Chomajkil jkʼulunejtikon ja janekʼ wa xbʼobʼi bʼa stukbʼesel ja bʼa jsakʼaniltikon ja bʼa jastik ay stʼilanili bʼa yaʼteltajel mas lek ja jmoj-aljeltiki. Jaʼi, ja janekʼto tyempo wa skʼana ja Jyoba, jpensaraʼunejtikon lek oj jkʼuluktikon «spetzanil jastik bʼa oj ka‘telta[ytikon] spetzanil ixuk winik».