JA BʼA tyempo najate, yajni jun kerem sok jun akʼix oj nupanuk, ja novioʼali wa stupuyi jun dote ja spamilya ja noviaʼali. Sok ja it, wani xbʼobʼ tupxuksok jastik bʼa chaʼanyabʼal, chanteʼik ma takʼin. Bʼa tuk ekʼele, cha wani xbʼobʼ tupxuksok aʼtel, jastalni skʼulan ja Jacob yajni oj nupanuksok ja Raquel. Ja yeʼn och akuerdo soka sniʼali aʼtel juke jabʼil yuj yeʼna (Gén. 29:17, 18, 20). ¿Jas yuj ixi ja kostumbre bʼa stupjel ja dote?

June maʼ jel chapan bʼa stajel tiʼal jastik bʼa Biblia sbʼiʼil Carol Meyers wa xyala: «Ja dote kʼotel jun jasunuk bʼa stupjel wa x-axiyi ja spamilya ja noviaʼali yuja aʼtel mixa oj skʼuluki. Ja it jelni tʼilan sbʼaja pamilyaʼik wa smakʼlay sbʼaje yuja jas wa xyawe eluk bʼa yalajeʼi». Ja dote cha wani xbʼobʼ makunuk bʼa oj tsatsbʼuk ja jastal wa xyila sbʼaje ja spamilyaʼeʼi. Sok ja bʼa styempoʼil wokol, ja pamilyaʼiki wani xbʼobʼ skoltay sbʼaje. Chomajkil, ja dote wa xchiktes ke yaʼunejxani strato bʼa oj nupanuk ja ixuki sok mixa oj talnajukyuj ja stati jaxani ja statami.

Stupjel ja dote yuj jun ixuk mini wa stojolan ke wa xbʼobʼ manxuk ma wa xbʼobʼ chonxuk jastal jun jasunuk. Ja libro Instituciones del Antiguo Testamento wa xyala: «Ja jasunuk it bʼa yajelyi takʼin, ma tuk jasunuk, ja spamilya ja noviaʼali, lajansok wa xchiktes ke manubʼalni ja snupanel ja israʼelenyo. Pe […] wani xchiktes, jastal jun majtanal sbʼaja pamilya sok mini jaʼuk ja stsʼakol ja ixuki». *

Ja bʼa jtyempotiki, bʼa jujuntik país kʼajyelto wa xtupxi dote yuja noviaʼali. Ta ja nantatalik mi jeluk xjelxiye ja yajni wa skʼanawe ja dote, ja kristyanoʼiki ojni snaʼe «ke ja weʼnlexi kʼotelex kristyanoʼik bʼa wala ochyex rason» (Filip. 4:5; 1 Cor. 10:32, 33). Jachuk oj sjeʼe ke mini «syajtaye ja takʼini» (2 Tim. 3:2). Chomajkil, ta mi jel chaʼan skʼanawe ja dote, ja novioʼali mini oj yil stʼilanil bʼa jel oj ya najatbʼuk ja boda yuj stsomjel takʼin bʼa stupjel ja dote. Sok ta precursor, mini tʼilanuk oj yakan ja xcholi sok aʼtel mas tyempo bʼa stsomjel takʼin.

Bʼa jujuntik parte ja bʼa luʼumkʼinali, ay leyik bʼa mi oj jelxuke skʼanjel ja dote. Ja bʼa lugarik jaw, ja nantatalik snochumane Kristo wani skisawe ja leyik jaw. Wa skʼulane yujni ja Dyos wa smajlay ke ja snochumanik Kristo «aʼajyuke kʼuʼabʼal soka matik ay chaʼan xcholeʼi» sok kʼuʼabʼal aʼajyuke soka leyik bʼa mi kontra ayuk soka jastik yaluneji (Rom. 13:1; Hech. 5:29).