1, 2. ¿Jasa wa slaja sbʼaj ja jsakʼaniltik soka bʼa Lot?

 YAJNI wa xkilatik ja kuxil sakʼanil yiʼoje ja kristyano ja bʼa jtyempotik, wani xkabʼtik jastal ja Lot, jun winik toj ja bʼa tyempo najate. Ja yeʼn «jelni chamkʼujol ajyi yuja kistal smodoʼe jel kʼixwela sbʼaj ja matik jel maloʼeʼi», yujni wanxa snaʼa ke ja kala Tatik bʼa satkʼinal wa xyilkʼujolan ja matik jachukeʼi (2 Ped. 2:7, 8). Yuja Lot wa syajtay sok wa skisa lek ja Jyoba, wani xyilkʼujolan ja matik yiʼoje jun kuxil sakʼanil. Junxtani bʼa keʼntik. Tini aytik bʼa jun luʼumkʼinal bʼa mi skisawe ja Dyos sok ja bʼa jastik yaʼunej kujlajuk. Ama jachuk, ta wa xyajtaytik ja Dyos sok wa xnebʼatik xiwelyuj, ojni ajyukotik sak (Prov. 14:2).

² Bʼa oj skoltayotik lajxelkujtik ja jaw, ja Jyoba wani stsatsankʼujolanotik sok wa snikawotik soka libro bʼa Proverbios. Jpetsaniltik jastal snochumanotik Kristo, winike, ixuke, keremtik akʼixuk, matik ayxa skʼujole, jelni oj bʼobʼ katik el slekilal ja tsamal rasonik wa xtaʼatik ja bʼa slamik.

3. ¿Jasa rason wa xyakitik ja Proverbios 17:3 bʼa stalnajel ja jkʼujoltik? (Cha kʼela ja potoʼik).

³ Jun rason jel tʼilan bʼa stalnajel ja jkʼujoltik kechanta wa senyaʼan jani yuja Jyoba wani spaklay. ¿Jas wa xkʼan yal ja jaw? Ke ja yeʼn masni wa xbʼobʼ yil yuja jastal wa xbʼobʼ yil ja kristyanoʼik. Wani snaʼa yibʼanal ja jas tey bʼa jkʼujoltik (kʼuman ja Proverbios 17:3). Ta ja Jyoba wa xyila wa xnolotik ja srasonik ojni syajtayotik. Bʼa jun kʼujolal bʼutʼel ja biboʼil jaw bʼa wa xyaʼa sakʼanil, mini ay lugar sbʼaja abʼalik, ja jastik mi lek yaʼunej kujlajuk ja Satanás sok ja sluʼumkʼinal (Juan 4:14; 1 Juan 5:18, 19). Sok yajni mas wala mojxitiksok ja Jyoba masni oj yajtaytik sok oj kistik. Mini oj kʼantik ay jas oj kʼuluktik bʼa oj syajbʼes ja jastal ay xyabʼ ja kala Tatiki, cha ojni kilkʼujoluktik  ja pensar bʼa oj kokotik mulal soka yeʼn. Bʼa jun prueba oj tʼaspuktik, la jobʼ jbʼajtik: «¿Jastal modo ay maʼ gana oj yajbʼes bʼa jel skʼanawon sok jel jas skʼulunej bʼa keʼna?» (1 Juan 4:9, 10).

4. ¿Jastal talnajiyuj jun hermana ja xiwel yuja Dyos?

⁴ Jun hermana bʼa Croacia sbʼiʼil Marta b stʼaspuni jun prueba bʼa skʼulajel jun jasunuk mi lekuk. Ja yeʼn stsʼijbʼan: «Mini bʼobʼkuj spensarajel jaman lek. Sok jelni wokol kabʼ skʼulajel lucharsok ja kʼankʼunel bʼa yabʼjel stsamalil jun tyempo ja mulali. Pe ja xiwel yuja Jyoba skoltayoni». ¿Jastal? Ja Marta yala ke stsʼakatal yuja xiwel jaw, ochni spensaraʼuk ja bʼa wokolik oj ijukjanyi ja oj stsaʼ skʼulajel jun jasunuk mi lekuk. Yajni xtʼaspuntik jun prueba, ojni bʼobʼ jkʼuluktik junxta. La ka juljkʼujoltik ja niwan wokolik oj yijankitik ja oj katik tristeʼaxuk ja Jyoba sok ja mixa oj bʼobʼ kaʼteltaytik (Gén. 6:5, 6).

5. ¿Jas waxa nebʼa ja jas ekʼ sbʼaj ja Leo?

⁵ Ja maʼ wa xiwyuj ja Jyoba wani skʼujolan bʼa mi oj yamigoʼuk ja matik mi lek smojtajel. Ja jaw juni jasunuk snebʼa ja Leo. Ja hermano it bʼa República Democrática del Congo kʼe yamigoʼuk ja matik mi lek smojtajel chane jabʼil tsaʼan yajni yiʼajta jaʼ. Wani spensaran ta mi jas wan skʼulajel bʼa mi lekuk mini wan slejel smul soka Jyoba. Pe mini jel albʼi ja ti jomji yuja yamigoʼik sok kʼeni jelxuk yujel sok koʼel mulal sok ixuk winik. Anto ja Leo kʼe spensaraʼuk yibʼanal ja jas jeʼubʼalyi yuja snantati, bʼa kʼotele Testigoʼik, sok ja jastal jel gusto ay ajyi. Yajkʼachil ekʼele kʼeni skʼuluk ja bʼa leki, soka skoltanel ja ansyanoʼik kumxisok ja Jyoba. Ja bʼa jtyempotik ja Leo juni ansyano sok precursor especial sok jelni gusto ay.

6. ¿Jas chabʼ ixuk bʼa ay jas wa senyaʼane oj tatik tiʼal ja bʼa artikulo it?

⁶ Ja wego oj paklaytik ja kapitulo 9 bʼa Proverbios, bʼa ayni jas wa xbʼobʼ jnebʼtik  jpetsaniltik, winike sok ixuke. Ja bʼa kapitulo it, wa staʼa tiʼal bʼa chabʼ ixuk ay jas wa senyaʼane. Ja juni jaʼ wa senyaʼan ja biboʼil sok ja xchabʼili jaʼa sonsoʼil. c Yajni wantik spaklajel ja parrapoʼik wa snochoyi, la ka juljkʼujoltik ke ja sluʼumkʼinal ja Satanás jani wajel skʼujol ja stajel sbʼaj jun ixuk sok winik sok skʼeljel ixuk winik bʼasane (Efes. 4:19). Ja yuj jelni tʼilan mok katikan snebʼjel xiwel yuja Jyoba sok la jpil jbʼajtik ja bʼa jastik mi lekuk (Prov. 16:6). Ja chabʼ ixuk oj tatik tiʼal wane slokjel ja matik sonso, «ja maʼ wanto skʼanayuj biboʼil». Bʼa lajansok waneni slokjel aʼochuke bʼa snaje sok ayabʼye stsamalil jun waʼelal (Prov. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17). Pe ja chabʼ lokjelal it tuktukil ja jas wa xyiʼajani. ¿Jastik? La kiltik.

7. Jastalni wa xyala ja Proverbios 9:13-18, ¿jastal wa x-elye kʼot ja matik wa skʼulane aseptar ja lokwanel wa xyaʼa «ja ixuk sonsa»? (Cha kʼela ja dibujo).

⁷ La kʼekotik stajel tiʼal ja lokwanel wa xyaʼa «ja ixuk sonsa» (kʼuman ja Proverbios 9:13-18). Mini tʼun xkʼixwi wa x-awani: «¡Spetsanil ja maʼ sonso, ti xjak il!». Jach wa sloko ja matik sonso bʼa oj yabʼye stsamalil jun waʼelal. ¿Sok jastal wa x-elye kʼot ja matik wa x-ochye ja bʼa snaji? «Tini tiw wa x-ajyiye ja matik wa xwajye bʼa chamelal». Mini jaʼuk sbʼajtanil ekʼele wa staʼa tiʼal ja Proverbios bʼa jun ixuk jastal it. Ja bʼa kapituloʼik bʼajtanto wa xya juljkʼujoltik ja jastik xiwela sbʼaj ja bʼa «ixuk bʼa chʼayelal» sok ja bʼa «ixuk bʼa kux». Wa xyalakabʼtik: «Ja snaji wa xwaj bʼa chamelal» (Prov. 2:11-19). Ja Proverbios 5:3-10 cha wa xyalakabʼtik ke la jtalnay jbʼajtiksok bʼa pilan «ixuk bʼa chʼayelal». Sbʼaja ixuk it wa xyala: «Ja yoki tixa wajum bʼa chamelal».

8. ¿Jasa oj stsaʼ skʼulajel ja maʼ wa xyabʼ ja skʼumal «ja ixuk sonsa»?

⁸ Spetsanil ja maʼ wa xyabʼ ja skʼumal «ja ixuk sonsa» tʼilani oj stsaʼe skʼulajel jun jasunuk: skʼulajel aseptar ma miyuk ja lokwanel wa xyaʼa. ¿Jas ekʼele oj bʼobʼ ekʼuk jastal it? Jani yajni wa x-aji ochkotik probar bʼa koʼel mulal sok ixuk winik ma skʼeljel ixuk winik bʼasane. ¿Jasa oj tsatik skʼulajel ja bʼa ekʼele jaw?

9, 10. ¿Jas yuj tʼilan mok kokotik mulal sok ixuk winik?

⁹ Ayni kiʼojtik lek rason bʼa mok kokotik mulal sok ixuk winik. Jastalni wa xyala ja libro bʼa Proverbios, «ja ixuk sonsa» wa xyala: «Ja jaʼik elkʼubʼal jelni chiʼ». ¿Jas wa stojolan ja «jaʼik elkʼubʼal»? Ja bʼa Biblia wa xya slaj ja wa staʼa sbʼaj jun ixuk sok winik ja bʼa nupanel jastal jaʼik bʼa wa x-aji likikuke (Prov. 5:15- 18). Ja winik sok ja ixuk nupanele bʼa ley wani xbʼobʼ yabʼye stsamalil stajel sbʼaje. Pe ja «jaʼik elkʼubʼal» tukni lek kʼotel. Bʼobʼta jani wa stojolan ja koʼel mulal sok ixuk winik, bʼa wa skʼoko ja sley ja Dyos. Bʼa tʼusan mi spetsanil ekʼele, ja matik wa xkoye mulal sok ixuk winik wani skʼulane jach nakʼul, jastalni jun elkʼanum yajni ay jas wa xyelkʼan. Ja «jaʼik elkʼubʼal» lajansok jel chiʼ sbʼaja matik wa spensarane nakʼul wane skʼulajel. Pe yeʼn ita wa sloʼlay sbʼaje. Ja Jyoba wani xchʼak yile, mini sloʼlaye ja yeʼn. Ta chʼaykujtik ja jastal lek wa xyilawotik ja Jyoba, jani ja jas mas jel kʼaj; mini tʼun chiʼuk (1 Cor. 6:9, 10). Pe mini kechanuk ja it.

¹⁰ Bʼobʼta ja matik yiʼoj jun sakʼanile bʼa wa xkoye mulal sok ixuk winik wani xkʼixwiye, wa xyabʼ mixa xmakuniye, wa xkanye embarazada bʼa mi wa smajlaye ma wa sjomowe ja spamilyaʼe. Chikani lek ja mas leki jani mi oj kʼulaxuk aseptar ja lokwanel wa xyaʼa «ja ixuk sonsa». Jitsan ja matik wa xkoye mulal sok ixuk winik mini kechanta wa xchʼaya sbʼaje ja bʼa yaʼteltajel ja Jyoba, cha wani staʼawe chamelik bʼa wa x-ijiye och juntiro bʼa chamelal (Prov. 7:23, 26). Ja bersikulo 18 wa xchʼakakan ja kapitulo 9 soka yaljelik it: «Ja slok jumasaʼ tixa aye man bʼa xchaʼanil ja Kʼeʼeni». Anto, ¿jas yuj jitsan kristyano wa skʼulane aseptar jun lokwanel bʼa wa x-ijiye och bʼa xchʼayelale? (Prov. 9:13-18).

11. ¿Jas yuj jelni malo skʼeljel ixuk winik bʼasane?

¹¹ Ja skʼeljel ixuk winik bʼasane jelni pukxel. Jujuntik wa spensarane ke mini ay smaloʼil skʼeljel, pe mini meranuk. Ja skʼeljel ixuk winik bʼasane wani xjomwani, wa xya kabʼtik mixa la makunitik sok jelxa wokol yajelkani. Ja jastik bʼa kux mini pasil xchʼay ja bʼa jpensartik, jelni wokol xchʼay jkʼujoltik. Chomajkil, ja skʼeljel ixuk winik bʼasane mini xchʼaya snajel ja kʼankʼunelik mi lekuk, jaʼuktoma wani xya ajyuk mas (Col. 3:5; Sant. 1:14, 15). Ja smeranili ja matik wa skʼelawe ixuk winik bʼasane wani x-ijiye och bʼa koʼel mulal sok ixuk winik.

12. Ta sjeʼa sbʼaj jun jasunuk bʼa oj bʼobʼ ya kʼiʼuk bʼa keʼntik kʼankʼunelik mi lekuk, ¿jasa tʼilan oj kʼuluktik?

¹² ¿Jasa tʼilan oj skʼuluk jun snochuman Kristo ta ja bʼa aparato yiʼoj sjeʼa sbʼaj jun jasunuk bʼa wa sjeʼa ixuk winik bʼasane? Tʼilani wego ayakan skʼeljel. Jun jasunuk oj skoltayotik bʼa jach oj kʼuluktik jani yajel juljkʼujoltik mini ay jun jasunuk mas chaʼanyabʼal yuja jastal wa xkila jbʼajtiksok ja Jyoba. Ama ayni jujuntik jastik bʼa mi sjeʼa ixuk winik bʼasane pe ojni bʼobʼ ya kʼiʼuk bʼa keʼntik kʼankʼunelik bʼa mi lekuk. Cha tʼilani mok jkʼeltik ja tikʼe jastik jaw. ¿Jas yuj? Yujni mi xkʼanatik oj pensaraʼuktik bʼa ay jas oj kʼuluktik bʼa mi lekuk (Mat. 5:28, 29). Jun ansyano bʼa Tailandia sbʼiʼil David wa xyala: «Ja keʼn wani xjobʼo jbʼaj: ‹¿Wan maʼ xyiʼaj gusto ja Jyoba ta mi xkakan skʼeljel ja jastik it ama mi sjeʼa ixuk winik bʼasane?›. Yajni jach wa xpensaran wani skoltayon bʼa oj tsaʼ lek ja jas oj kʼuluki».

13. ¿Jas oj skoltayotik bʼa oj tsatik lek ja jas oj kʼuluktik?

¹³ Ta wa xkatik ajyuk jun xiwel bʼa yajel tristeʼaxuk ja Jyoba, masni oj skoltayotik bʼa oj tsatik lek ja jas oj kʼuluktik. Jakʼayuj ja Proverbios 9:10 wa xyala ke «ja xiwel bʼa Jyoba jani skʼeʼulabʼil [ma skujlayubʼil] ja bʼa biboʼil». Ja it wani xya chiknajuk jaman lek ja bʼajtan parte bʼa kapitulo 9 bʼa Proverbios, bʼa wa xtaʼatik jun ixuk ay jas wa senyaʼan sok jani wa senyaʼan «ja meran biboʼil».

14. ¿Jas pilan lokwanel wa xtaʼatik ja bʼa Proverbios 9:1-6?

¹⁴ (Kʼuman ja Proverbios 9:1-6). Ja il wa xtaʼatik jun pilan lokwanel yeʼn wan yajelkitik ja Jyoba, ja jKʼulumantik sok bʼa ti wa xjak ja  biboʼil (Prov. 2:6; Rom. 16:27). Ja bʼa ekʼele it ja Proverbios wa staʼa tiʼal bʼa jun niwan naʼits ayiʼoj juke yojyal. Ja jaw wani xya jpensaraʼuktik ja jastal jel jaman skʼujol ja Jyoba, jun Dyos bʼa gustoxta wa skʼulan resibir ja matik wa skʼanawe oj snoche ja sbiboʼil jel xmakuni.

15. ¿Jas lokwanel wa xyaʼakitik ja Dyos?

¹⁵ Ja Jyoba jel jaman skʼujol sok wa xyakitik jitsan jastik lek. Sok wani xchiknaji jaman lek ja bʼa ixuk bʼa kapitulo 9 bʼa Proverbios bʼa jani wa senyaʼan «ja meran biboʼil». Ja ixuk it naka chapanxayuj: xchapunejxa lek ja bʼakʼet sok ja vino, sok xchapunejxa ja mesa (Prov. 9:2). Chomajkil, jastalni wa xyala ja bersikulo 4 sok 5, «ja meran biboʼil» wa xyala yabʼ ja maʼ wanto skʼanayujile biboʼil: «Laʼik, loʼanik ja jpani». ¿Jas yuj tʼilan oj kʼultik aseptar ja lokwanel wa xyaʼa ja ixuk it? Yujni ja Jyoba wa skʼana oj stalnay ja yuntikil sok yajelyile biboʼil. Mini skʼana ay jas oj kʼuluktik bʼa mi lekuk bʼa oj ya kitik wokol snajtil ja jsakʼaniltik. Ja yuj, ja «yeʼn wa snolo biboʼil wa xmakuni sbʼaja matik toji» (Prov. 2:7). Ta wala xiwtik yuja Jyoba, ojni kʼankʼunukujtik yajel gustoʼaxuk sok snochjel ja srasonik jel xmakuni. Skʼulajel jachuk wa xya gustoʼaxukotik (Sant. 1:25).

16. Yuja Alain wa xiwyuj ja Jyoba, ¿jasa jel lek stsaʼa skʼulajel, sok jasa slekilal yila?

¹⁶ La kiltik jun sjejel bʼa wa sjeʼa ke xiwel yuja Jyoba wani skoltayotik bʼa oj tsatik lek ja jas oj kʼuluktik. Ja Alain juni ansyano bʼa kongregasyon wan aʼtel jastal maestro bʼa jun eskuela. Wa xcholo: «Jitsan ja bʼa jmojik wani skʼuʼane ke ja pelikulaʼik bʼa wa sjeʼa ixuk winik bʼasane wa xchapwani sbʼaja jastal stajel sbʼaj jun ixuk sok winik». Pe ja Alain wa snaʼa ke ja pensar jaw mi meranuk. Ja yeʼn wa xcholo ja jas skʼulan: «Yuja wala xiwyon yuja Jyoba, mini jkʼana oj kʼel ja pelikulaʼik jaw. Sok cha jcholo yabʼye ja tuk maestro jas yuj mi xkʼana oj kʼeli». Jachuk ya makunuk ja rason it wa xyaʼa «ja meran biboʼil»: «Nochowikyi ja bʼej bʼa yabʼjel stojol» (Prov. 9:6). Jujuntik ja smojik jelni cham yabʼye yuja tsats ajyi ja bʼa jas wa skʼuʼan bʼa kʼeni skʼuluke estudiar ja Biblia sok ochye ja bʼa reunionik.

17, 18. ¿Jasa wanexa yabʼjel stsamalil ja matik wa skʼulane aseptar ja lokwanel wa xyaʼa «ja meran biboʼil»? ¿Sok jasa wa smajlaye ja bʼa tyempo jakum? (Cha kʼela ja dibujo).

¹⁷ Ja Jyoba wani xya makunuk ja sjejel ja bʼa chabʼ ixuk it bʼa ay jas wa senyaʼane, bʼa wa sjeʼakitik ja jas tʼilan oj kʼuluktik bʼa gusto oj ajyukotik ja bʼa tyempo jakum. Ja matik wa skʼulane aseptar ja lokwanel wa xyaʼa «ja ixuk sonsa» sok bʼa jel xpaywani wani skʼanawe yabʼjel stsamalil ja ‹xchiʼil› wa xyijan ja koʼel mulal sok ixuk winik. Kechani wa spensarane  sbʼaja sakʼanile ja bʼa jtyempotik, sok mini xyaʼa sbʼaje kuenta ay jas oj bʼobʼ ijukjanyile ja bʼa tyempo jakum yuja jas wane skʼulajel. Ja smeranili ojni ijuke och man «bʼa xchaʼanil ja Kʼeʼen» (Prov. 9:13, 17, 18).

¹⁸ ¡Jelni lek xwajyuj ja matik wa skʼulane aseptar ja lokwanel wa xyaʼa «ja meran biboʼil»! Gusto aye yujni wane yabʼjel stsamalil jun waʼelal bʼa Dyos bʼa chapan lek, bʼa jitsan waʼelal jel x-ajbʼani sok wa xkoltani (Is. 65:13). Bʼa jani ya makunuk ja aluman Isaías, ja Jyoba yala: «Maklayonik lek sok abʼanik ja bʼa leki sok ojni wabʼyex stsamalil ja bʼa lekil waʼelalik» (Is. 55:1, 2). Jachukniʼa, wantikni snebʼjel syajtajel ja jas wa syajtay ja Jyoba sok yilkʼujolajel ja jas wa xyilkʼujolan (Sal. 97:10). Chomajkil, jelni xya gustoʼaxukotik slokjel ja tuk bʼa oj yawe el slekilal «ja meran biboʼil». Jachukotikni jastal ja aʼtijumik ixuk ja bʼa kapitulo 9 bʼa Proverbios, bʼa wa x-awaniye «man ja bʼa lugarik chaʼan ja bʼa chonabʼ». Jastalni ja ixuke jaw, wani xkalatik: «¡Spetsanil ja maʼ sonso, ti xjak il!». Ja keʼntik sok ja matik wa skʼulane aseptar ja lokwanel it wani xkilatik jitsan slekilal ja bʼa jtyempotik. Pe mini kechanuk ja jaw. Cha ojni kiltik slekilal ja bʼa tyempo jakum. Ta mi xkatikan snochjelyi «ja bʼej bʼa yabʼjel stojol», ojni ajyukotik sakʼan bʼa tolabida (Prov. 9:3, 4, 6).

19. Jastalni wa xyala ja Eclesiastés 12:13, 14, ¿jasa tʼilan oj kʼuluktik? (Cha kʼela ja recuadro « Ja slekilalik wa xyijan ja xiwel yuja Dyos»).

¹⁹ (Kʼuman ja Eclesiastés 12:13, 14). Ama tixa aytik sakʼan ja bʼa tsaʼanikxta kʼakʼu, bʼa jel ja bʼa malo, wani xkʼanatik mi oj katikan xiwel yuja Jyoba. Jachuk oj talnaytik ja jkʼujoltik, sak oj ajyukotik sok mojan oj ajyukotiksok ja Jyoba. Yuja wani xyajtaytik sok wa xkisatik lek, mini oj katikan slokjel ja kristyanoʼik ja bʼa janekʼ wa xbʼobʼkujtik bʼa oj sleʼe «ja meran biboʼil» sok bʼa oj katik el lek slekilal.