1-3. a) ¿Jasa mas tʼilan oj yile spetsanil ja yaʼtijumik ja Dyosi? b) ¿Jas wokolik yiʼoje ja jmoj-aljeltik wane snebʼjel tuk kʼumali? c) ¿ Jas sjobʼjelik oj katik sjakʼjel ja bʼa artikulo it? (Kʼela ja poto bʼa skʼeʼulabʼil ja artikulo).

JA BʼA jtyempotiki, jitsan taʼumantiʼik bʼa Jyoba wane koltanel bʼa oj kʼot smeranil ja jastik tsʼijbʼunubʼal bʼa Apocalipsis 14:6. Ja jas tsʼijbʼunubʼali wa xyala oj cholxuk ja lekil yaljelik sbʼaja sGobyerno ja Dyos bʼa «spetzanil ja maʼ tey ba mundo chican bi ba lugar culane, chican bʼi jas razaile, chican bi jas cʼumalile». Jitsan ja bʼa Taʼumantiʼik it wane snebʼjel tuk kʼumal. Jujuntik misioneroʼe ma wajele bʼa pilan paisik bʼa wa xkʼanxi mas cholumanik bʼa koltanel. Sok tuk wanexa wajel bʼa tsomjelalik bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal ja bʼa spaise.

² Sbʼa yibʼanal ja yaʼtijumik ja Dyos, jani mas tʼilan stalnajel ja jastal aye soka Dyos sok ja spamilyaʼe (Mateo 5:3) (kʼela ja rekwagro «¿Jas wa stojolan?»). Bʼobʼta ay ekʼele jel latsʼan wala ajyitik bʼa jel wokol wa xpilatik tyempo bʼa spaklajel jach  jtuchʼiltik ja Biblia. Pe ja jmoj-aljeltik bʼa wane koltanel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal ayni yiʼoje pilan swokole.

³ Anima soka swokolil bʼa snebʼjel jun yajkʼachil kʼumal, ja jmoj-aljeltik tʼilani mok yawekan spaklajel ja jastik jel chaʼanyabʼalil ja bʼa Yabʼal ja Dyosi (1 Corintios 2:10). ¿Jasa oj skʼuluke ja kʼuʼumanik Dyos bʼa spaklajel ja jastik jel chaʼanyabʼalil bʼa Biblia yajni mi xyabʼye lek stojolil ja jastik wa x-alxi ja bʼa kongregasyoni? ¿Jas yuj ja nantatalik bʼa wane koltanel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal tʼilan ayil-e akʼot man bʼa skʼujole ja smeranil bʼa Biblia ja yuntikile? La kiltik.

4. ¿Jasa oj bʼobʼ xchʼay ja jastal aytik soka Jyoba? Aʼa jun sjejel.

⁴ Ja mi yabʼjel stojolil ja jas wa sjeʼa ja Biblia bʼa tuk kʼumal xiwelani sbʼaj oj ya jchʼaytik ja jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba. La kiltik jun sjejel bʼa tyempo najate. Yajni ja Nehemías kumxi bʼa Jerusalén, yila jujuntik yal untik judío mi snaʼawe ja skʼumal ja judíoʼiki (kʼuman ja Nehemías 13:23, 24). Yuja it, ja yal untiki mi xbʼobʼ yabʼye stojolil ja jas wa xyala ja Yabʼal ja Dyos. Sok ja jas ekʼi, ja jastal wa xyila sbʼaje soka Jyoba yopiji (Nehemías 8:2, 8).

5, 6. ¿Jasa yiluneje jujuntik nantatalik bʼa wane koltanel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal, sok jas yujil?

⁵ Jujuntik nantatalik Taʼumantiʼe bʼa wane koltanel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal yiluneje yopijel ja jastal aye soka Jyoba ja yuntikile. ¿Jas yujil? Jani yuja yuntikileʼi mi xyabʼye lek stojolil ja jas wa x-ekʼ ja bʼa tsomjeliki. Yuja it, ja jas wa x-ekʼ ja tiw mi xkʼot bʼa skʼujole sok mi x-ijiye bʼa oj skʼuluke. La kiltik ja jas wa xyala ja Pedro, jun Taʼumantiʼ bʼa Sudamérica waj soka spamilya bʼa Australia: «Yajni wa x-alxi sbʼaja Dyos tʼilan oj eluk man jkʼujoltik soka jastal wa xkabʼ aytiki» ^[1] (kʼela ja nota bʼa xchʼakulabʼil ja artikulo) (Lucas 24:32).

⁶ Pilan wokol jaʼa yajni wa xkʼumantik juʼunik bʼa tuk kʼumal, bʼobʼta mi junxta oj kiltik yajni wa xkʼumantik ja bʼa mero jkʼumaltiki. Chomajkil, kʼumanel bʼa tuk kʼumal cha jelni wokol. Ja it ojni bʼobʼ ya axwukotik sok mixa oj ajyuk kiptik bʼa yaʼteltajel ja Jyoba. Ja yuj, mini kechanuk oj katik ajyuk jun tsatsal skʼanjel koltanel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal, tʼilani oj jtalnaytik ja jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba (Mateo 4:4).

7. ¿Jasa skʼulane ja swinkil ja Babilonia bʼa oj ya skʼuʼuk ja Daniel ja skostumbre soka srelijyone?

⁷ Yajni ja Daniel soka yamigoʼik ijiye moso bʼa Babilonia, ja swinkil Babilonia sleʼawe modo bʼa oj stʼen-e skʼulajel ja skostumbreʼe soka srelijyoneʼi. ¿Jastal skʼulane? Sjeʼaweyile ja skʼumale sok aji sbʼiʼiluke jastal ja ixuk winik bʼa Babilonia (Daniel 1:3-7). Ja yajkʼachil sbʼiʼil ja Daniel tini elel bʼa Bel, ja dyos mas tʼilan bʼa Babilonia. Bʼobʼta ja Mandaranum Nabucodonosor wa skʼana oj ya skʼuʼuk ja Daniel ja dyos bʼa Babilonia masni jel ja yip yuja sDyos ja Daniel, ja Jyoba (Daniel 4:8).

8. ¿Jasa skʼulan ja Daniel bʼa tsats oj ajyuk ja jastal yila sbʼaj soka Jyoba?

⁸ Ja bʼa Babilonia, ja Daniel kʼapjiyi ja  waʼelik bʼa jel x-ajbʼani yiʼoj ja mandaranumi. Pe ja yeʼn pwesto ajyi bʼa skʼuʼajel ja sley ja Dyosi (Daniel 1:8). Ja Daniel tsats ya ajyuk ja jastal wa xyila sbʼaj soka Jyoba anima mi tey bʼa slugar. ¿Jasa skʼulan bʼa oj bʼobʼyuj? Spaklay ja juʼunik bʼa wa staʼa tiʼal bʼa Dyos bʼa kʼumal hebreo (Daniel 9:2). Ekʼta junuk 70 jabʼil yajni tey bʼa Babilonia, pe wantoni xnaji sbʼaj soka sbʼiʼil bʼa hebreo, Daniel (Daniel 5:13).

9. ¿Jastal yila ja yabʼal ja Dyos ja tsʼijbʼanum bʼa Salmo 119?

⁹ Cha tini ay kiʼojtik ja sjejel ja bʼa tsʼijbʼanum bʼa Salmo 119. Ja yeʼn kuchyuj yajni taji tiʼal bʼa mi lekuk yuja mandaranumik. Pe ja yeʼn sleʼa skoltajel ja bʼa Yabʼal ja Dyosi, sok ja it ajiyi ja ipal bʼa mi oj kʼotuk jastal ja tuki (Salmo 119:23, 61). Ja yeʼn yaʼakan akʼotuk man bʼa skʼujol ja jas wa sjeʼa ja yabʼal ja Dyosi (kʼuman ja Salmo 119:11, 46).

10, 11. a) ¿Jasa ja jkʼel jsatik yajni wa xpaklaytik ja Yabʼal ja Dyosi? b) ¿Jastal oj jbʼobʼ jtatik ja kʼel sat jaw? Cholo sok jun sjejel.

¹⁰ Anima jel kiʼojtik cholal ja bʼa kongregasyoni soka bʼa kaʼteltiki, jpetsaniltik tʼilan oj katik el tyempo bʼa spaklajel ja Biblia jach jtuchʼiltik soka tsomjelal bʼa pamilya (Efesios 5:15, 16). Yajni waxa paklay, ja jasa mas tʼilani mi jaʼuk ja skʼumajel jitsan slamik bʼa Biblia soka juʼuntiki, ma xchapjel jun komentario ja bʼa jtsomjeltiki. Ja jasa mas tʼilani jani a-kʼot man bʼa jkʼujoltik ja Yabʼal ja Dyosi sok yajel tsatsbʼuk ja skʼuʼajel kiʼojtiki.

¹¹ Bʼa oj jtatik ja jkʼel jsatik yajni wa xpaklaytiki, jel tʼilan oj jpensaraʼuktik ja jasa mas tʼilan bʼa keʼntiki sok mi kechanuk ja bʼa tuki (Filipenses 1:9, 10). ¿Jas yuj wa xkalatik ja it? Yajni wa xchapa jbʼajtik ja bʼa xcholjeli, ja tsomjelaliki, jun loʼil ma jun sjejel, ayni mi wa xpensaraʼantik jastal oj skoltayotik ja jasa wa xkʼumantiki. La katik jun sjejel bʼa june maʼ wa xchapa waʼelal. Anima ja yeʼn tʼilan oj yabʼ ja yajbʼal bʼajtanto oj sjebʼi, mini kechan oj ajyuk sakʼan ta kechan wa xyabʼ ja yajbʼali. Ta wa skʼana lek oj ajyuk, tikʼan oj xchap swaʼel bʼa lek. Jach junxta, ta wa xkʼanatik yajel tsatsbʼuk ja jastal aytik soka Jyoba, tʼilan oj jpaklaytik tikʼan ja Biblia bʼa jachuk oj makʼlaytik ja jas wa xmakunikujtiki.

12, 13. ¿Jas yuj jitsan Taʼumantiʼik wa xyala jel lek ja spaklajel ja Biblia bʼa mero skʼumale?

¹² Jitsan Taʼumantiʼik bʼa wane koltanel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal yiluneje jelni lek ja spaklajel tikʼan ja Biblia ja bʼa skʼumale (Hechos 2:8). Man ja misioneroʼiki wani snaʼawe bʼa oj ajyuke tsats ja bʼa xchole mini malanukta soka jas wa xpaklaxi ja bʼa tsomjelaliki.

¹³ Jun jmoj-aljeltik sbʼiʼilan Alain bʼa yiʼojxa 8 jabʼil ja wan snebʼjel ja kʼumal persa. Ja yeʼn wa xyala: «Yajni wa xchapa  ja jloʼilik bʼa kʼumal persa, ja toj wa xwaj jkʼujol ja kʼumal jaw. Yuj kechanta wa xwaj jkʼujol ja jastik tsʼijbʼunubʼali, mi tolabida wa xkʼot man bʼa jkʼujol ja pensarik bʼa Biblia wa xkʼumani. Ja yuj, tikʼan wa xpaklay ja Biblia soka juʼuntik ja bʼa jkʼumali».

14. ¿Jasa tʼilan oj yile ja nantatalik kʼuʼumane Dyos, sok jas yuj?

¹⁴ Ja nantatalik kʼuʼumane Dyosi tʼilan ayil-e ja yuntikileʼi ayabʼye stojolil sok a-syajtaye ja smeranili. ¿Jas yuj? La kiltik jasa skʼulan ja Serge soka xcheʼumi, Muriel. Ja yeʼnle ajyiye bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal mas ja oxe jabʼili. Bʼa jun tyempo, yilawe ja skereme bʼa ayiʼoj 17 jabʼil mixa gusto wa xyila ja elel xcholjel sok wajel ja bʼa tsomjeliki. Ja Muriel wa xyala: «Mi gusto wa xyabʼ elel xcholjel bʼa tuk kʼumal, sok mas jel gusto wa xyila ajyi elel xcholjel bʼa kʼumal francés, ja mero skʼumali». Ja Serge wa xcholo ja ajyel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal wa xya kʼot tekʼan ja skʼiʼelale bʼa yaʼteltajel ja Dyos ja yuntikile. Ja yuj, kumxiye ja bʼa skongregasyone ajyi.

15. a) ¿Jasa tʼilan oj yawe tʼabʼan skʼujole ja nantatalik ta wane spensarajel wajel bʼa pilan kongregasyon? b) ¿Jasa rason wa x-ajiyile ja nantatalik ja bʼa Deuteronomio 6:5-7?

¹⁵ Jujuntik nantatalik bʼobʼta wane spensarajel kumxel bʼa jun kongregasyon bʼa jun kʼumal bʼa mas oj yabʼye stojolil ja yuntikile. ¿Jasunuk tʼilan oj yaʼe tʼabʼan skʼujole yajni oj stsaʼe skʼulajeli? Bʼajtan,  tʼilan oj yile ta yiʼoje tyempo soka ipal bʼa oj sjeʼyile ja yuntikile bʼa syajtajel ja Jyoba sok sjejelyile tuk kʼumal. Xchabʼil, tʼilan ayil-e ta ja yuntikile wa skʼanawe oj xchole, wajel ja bʼa tsomjelaliki ma aʼtel bʼa jun kongregasyon bʼa tuk kʼumal. Yajni ilxita ja jastik junuk it, jujuntik nantatalik bʼobʼta oj stsaʼe kumxel ja bʼa kongregasyon bʼa jun kʼumal oj yabʼye stojolil ja yuntikile. Sok yajni ja yuntikile wa stsatsbʼi ja jastal wa xyila sbʼaje soka Jyoba, bʼobʼta ja nantatalik oj spensaraʼuke kumxel ja bʼa kongregasyon bʼa tuk kʼumal (kʼuman ja Deuteronomio 6:5-7).

16, 17. ¿Jasa skʼuluneje jujuntik nantatalik bʼa oj sjeʼeyi ja yuntikile bʼa Jyoba?

¹⁶ Jujuntik nantatalik staʼuneje ja modoʼal bʼa sjejelyile ja yuntikile bʼa Jyoba ja bʼa mero skʼumale, anima teye bʼa jun kongregasyon ma jun yal tsome bʼa tuk kʼumal. La kiltik jasa ekʼ sbʼaj jun tatal sbʼiʼilan Charles. Ja yeʼn ay yiʼoj oxe yakʼix bʼa junuk 9 sok 13 jabʼil. Spetsanil ja pamilya aye bʼa jun yal tsome bʼa kʼumal lingala. Ja Charles wa xyala: «Jpensaraʼantikon spaklajel ja Biblia soka yal kakʼixuki sok skʼulajel ja tsomjelal bʼa pamilya bʼa jkʼumaltikon». Pe chomajkil wa xyalawe wa snebʼawe sok tajnelik bʼa lingala bʼa oj yabʼye stsamalil ja snebʼjeli.

¹⁷ Ja wego la kiltik ja sjejel bʼa Kevin. Ja yeʼn ayiʼoj chabʼ yal yakʼixuk bʼa yiʼoje 5 sok 8 jabʼil. Ja Kevin wa skʼujolan sjejelyi ja smeranil bʼa Biblia ja yal yakʼixuki, yuja mitoni xyabʼye stojolil ja kʼumal  bʼa kongregasyon bʼayeʼi. Ja yeʼn wa xyala: «Ja jcheʼum soka keʼn wa xpaklaytikon soka yal akʼixuki bʼa kʼumal francés, ja mero skʼumale. Chomajkil jpensaraʼunejtikon wajel ja bʼa tsomjelik bʼa kʼumal francés ixaw ixaw. Sok wa xkatikon el slekilal ja vacasioni bʼa wajel bʼa jun niwan tsomjelal bʼa oxe kʼakʼu bʼa jkʼumaltikon».

18. a) Bʼa oj spensaraʼuke ja nantatalik ja jasa mas lek sbʼaja yuntikile, ¿jastal oj bʼobʼ koltajuke yuj ja Romanos 15:1, 2? b) ¿Jasa yaluneje jujuntik nantatalik? (Kʼela ja nota bʼa xchʼakulabʼil ja artikulo).

¹⁸ Jujune ja pamilyaʼiki tʼilani oj spensaraʼuke ja jasa mas lek sbʼaja yuntikile bʼa yamigoʼajel ja Jyoba ^[2] (kʼela ja nota bʼa xchʼakulabʼil ja artikulo) (Gálatas 6:5). Ja bʼa parrapo 14 jtaʼatik tiʼal bʼa Muriel sok Serge. Ja Muriel wa xyala ja yeʼn soka statami mini skʼanawe yajelkan koltanel ja bʼa kongregasyon bʼa tuk kʼumal ja bʼa ajyiye. Ama jachuk, wajye bʼa pilan kongregasyon bʼa oj skoltaye ja skereme bʼa yajel tsatsbʼuk ja yajtanel yiʼoje bʼa Jyoba (kʼuman ja Romanos 15:1, 2). Ja wego, ja Serge wani skʼuʼan snaʼawe lek stsajel. Wa xyala ja yajni kumxiye bʼa jun kongregasyon bʼa kʼumal francés ja yunin tsatsbʼi ja jastal wa xyila sbʼaj soka Jyoba sok yiʼa jaʼ. Ja wego precursor ja skereme sok wan spensarajel oj kumxuk koltanel bʼa jun tsome bʼa tuk kʼumal.

19, 20. ¿Jastal wa xjeʼatik wa xyajtaytik ja Yabʼal ja Dyosi?

¹⁹ Ja Jyoba jel wa skʼana yibʼanal ja ixuk winikeʼi. Ja yeʼn yaʼunejkan aʼajyuk bʼa jitsan kʼumalik ja Yabʼali bʼa jachuk «jpetzaniltic oj cabtic ja smeranil ja sbaj Diosi» (1 Timoteo 2:4). Ja Jyoba wa snaʼa wa stsatsbʼi ja jastal aytik soki yajni wa xkʼumantik ja Biblia ja bʼa kʼumal wa xkabʼtik stojolil leki.

²⁰ Kibʼanaltik jel tʼilan oj jkʼujoluktik bʼa oj kʼotkotik lekil yamigo ja Jyoba. Bʼa oj bʼobʼuk, jelni tʼilan oj kʼajyukotik spaklajel ja Biblia ja bʼa kʼumal wa xkabʼtik lek stojolili. Jachuk oj jtalnaytik ja jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba soka bʼa jpamilyatik sok ojni jetik meran wa xyajtaytik ja yabʼal ja Dyosi (Salmo 119:11).