Sjobʼjelik yiʼoje ja matik wa skʼumani
¿Ajyi maʼ tuk swaʼele ja israʼelenyoʼik ja bʼa desierto ma kechan jaʼa maná sok ja pojwikʼ?
Snajtil ja bʼa 40 jabʼil ti ajyiye bʼa desierto ja israʼelenyoʼik, ja swaʼele mas tʼilan ajyiyujile jani ja maná (Éx. 16:35). Chomajkil, bʼa chabʼ ekʼele, ja Jyoba yayile pojwikʼ (Éx. 16:12, 13; Núm. 11:31). Pe ja israʼelenyoʼik cha ajyiyujile tuk waʼelalik, ama bʼa mas tʼusanta.
Jun sjejel, ja Jyoba ayni ekʼele stojo och ja israʼelenyoʼik bʼa lugarik «bʼa oj bʼobʼ jijluke», sok ja tiw wani staʼawe jaʼ sok jujuntik waʼelalik (Núm. 10:33). June ja bʼa lugarik jaw jani waj ja Elim, «bʼa ayiʼoj 12 olom jaʼ sok 70 palmeraʼik», bʼobʼta jani ja palmeraʼik bʼa wa xyaʼa sat sbʼiʼil dátil (Éx. 15:27). Ja libro Plants of the Bible wa xcholo ke ja palmera jaw, bʼa «jel xkʼi bʼa jitsan lugarik, […] jani ja teʼ mas wa xloʼxi ja bʼa desierto; wa xyayi swaʼel sok aseyte miyonik kristyano, asta wa xkʼot jastal jun lugar bʼa koltanel».
Chomajkil, bʼobʼta ja israʼelenyoʼik jijliye bʼa jun pilan lugar ke ja bʼa jtyempotik wa sbʼiʼilan Farán, bʼa ti wa xkan bʼa loman kʼinal bʼa Farán. Jastalni wa xyala ja libro Discovering the World of the Bible, ja loman kʼinal it «ayiʼoj 130 kilometro ja snajtili sok jani ja loman kʼinal mas niwan, mas tsamal sok mas naʼubʼal sbʼaj ja bʼa Sinaí». Ja libro cha wa xyala: «Bʼa junuk 45 kilometro ja bʼay ja loman kʼinal jaw, ti wa xtax tiw ja tsamal lugar bʼa Farán, ja bʼay ja palmeraʼik. Ja lugar it ayiʼoj junuk 4,8 kilometro ja snajtili sok ayni yiʼoj junuk 610 metro ja xchaʼanil ja mari. Jani ja Edén bʼa Sinaí. Man bʼa tyempo najate, ja palmeraʼik yiʼoj bʼa wa xyaʼa sat sbʼiʼil dátil wa xyiʼajan jitsan kristyano ja bʼa lugar it».
Palmeraʼik bʼa wa xyaʼa sat sbʼiʼil dátil bʼa jun loman kʼinal ja bʼa Farán
Yajni elye ja bʼa Egipto, ja israʼelenyoʼik yiʼaje wotsʼubʼal harina, yeʼtalik bʼa swotsʼjel sok bʼobʼta cha yiʼaje tʼusan sbʼakʼ trigo sok aseyte. Pe ja jastik jaw mini albʼiyujile. Cha yiʼajeni «chejik sok jitsan wakax» (Éx. 12:34-39). Pe yuja jelni wokol ja sakʼanil ja bʼa desierto, jitsan ja bʼa chanteʼik jaw bʼobʼta chʼak chamuke. Chomajkil, bʼobʼta ja israʼelenyoʼik skʼuxane jujuntik ja bʼa chanteʼik jaw sok skʼapaweyi jastal majtanalik ja Jyoba, asta yaweyi ja kʼulubʼal dyosik (Hech. 7:39-43). a Ama jachuk, ja israʼelenyoʼik yaweni kʼiʼuk chejik sok wakax. Wani xnaʼatik ke meran ja jaw yuja jas aljiyabʼye yuja Jyoba ja yajni skʼokoweyi: «Jawa wuntikilex ojni kʼotuke talna chanteʼik bʼa 40 jabʼil ja bʼa desierto» (Núm. 14:33). Ja yuj, bʼobʼta ajyiyujile lech sok bʼakʼet, pe mini jitsanuk bʼa smakʼlajel junuk oxe miyonik kristyano bʼa junuk 40 jabʼil. b
¿Bʼa yiʼaje ja swaʼel sok ja yaʼal ja chanteʼik? c Ja bʼa tyempo jaw bʼobʼta mastoni wa xyaʼa jaʼ, sok jachuk mastoni ay kʼul ja bʼa desierto. Ja artikulo «Arabia» ja bʼa libro Perspicacia para comprender las Escrituras wa xcholo ke ayxa junuk 3,500 jabʼil «ja jaʼ bʼa Arabia mini jel xchʼaki jastalni ja bʼa jtyempotik». Sok cha wa xyala: «Yuja ay jitsan loman kʼinal bʼa jel chaʼan sok takin, ke ja ajyi kʼotel niwak yok jaʼik, juni preba ke ja bʼa tyempo najate jelni xyaʼa jaʼ sok jachuk wa x-ajyi jaʼ». Anima jachuk, ja desierto juni lugar jel takin sok xiwela sbʼaj (Deut. 8:14-16). Lek mokxta ajukyile jaʼ yuja Jyoba jachsok jun milagro, ja israʼelenyoʼik sok ja xchanteʼe ojni chamuke (Éx. 15:22-25; 17:1-6; Núm. 20:2, 11).
Ja Moisés yala yabʼ ja israʼelenyoʼik ke ajiyile yuja Jyoba jastal swaʼele ja maná bʼa oj snaʼe «ke ja winiki mi kechansok waʼelal wa xbʼobʼ ajyuk sakʼan, cha jachukni bʼa spetsanil ja jas wa x-el ja bʼa stiʼ ja Jyoba» (Deut. 8:3).
a Ja Biblia wa staʼa tiʼal bʼa chabʼ ekʼele ke ja israʼelenyoʼik skʼapaweyi ja Jyoba majtanalik bʼa chante ja bʼa desierto. Ja sbʼajtanil ekʼele waji jaʼa yajni tʼoji ja bʼajtan sacerdote, sok jaxa xchabʼili jani waj ja bʼa Pascua. Xchabʼil ja it waj bʼa jabʼil 1512 bʼajtanto bʼa jtyempotik, mojan jun jabʼil tsaʼan yajni ja israʼelenyoʼik elye ja bʼa Egipto (Lev. 8:14–9:24; Núm. 9:1-5).
b Ja bʼa xchʼakulabʼil ja 40 jabʼil ti ajyiye bʼa desierto ja israʼelenyoʼik, yiʼajenikan jitsan chanteʼik ja bʼa guerra (Núm. 31:32-34). Ama jachuk, mini yaʼawekan slojel ja maná masan yajni ochye ja bʼa Luʼum Kʼapubʼal (Jos. 5:10-12).
c Mini ay jas wa xchiktes ke ja chanteʼik sloʼane ja maná, pes ja Jyoba yala yabʼ ja israʼelenyoʼik ke kechanta a-stsome ja janekʼ oj sloʼ kada kristyano (Éx. 16:15, 16).
