1. ¿Jas tikʼe sjobʼjel oj bʼobʼ yawekitik ja jmojtik aʼtel ma ja bʼa eskuela?

 ¿JASTAL waxa wabʼ yajni juna moj aʼtel ma bʼa eskuela ay jas wa sjobʼowi sbʼaja skʼuʼajela wiʼoj? ¿Wan maʼ x-ocha xiwel? Jitsan jachni wa xkabʼtik. Pe ja tikʼe sjobʼjelik jaw, jelni jas wa xbʼobʼ xchiktes sbʼaja jas wa spensaraʼan ma ja jastal ay xyabʼ ja kristyano, sok cha wani xyaʼakan bʼa oj choltik. Pe ayni ekʼele oj bʼobʼ sjobʼekitik bʼa jun modo mi lek oj kabʼtik, sok ja jaw tʼilani mi cham oj kabʼtik. Bʼobʼta jachni oj sjobʼekitik yuja jas alubʼal yabʼye yuja tuk bʼa keʼntik (Hech. 28:22). Chomajkil, tixani aytik «ja bʼa tsaʼanikxta kʼakʼu», jun tyempo bʼa jitsan kristyano mixa «puesto oj ajyuke bʼa ochel akuerdo» sok jel «kʼakʼ oj ajyuke» (2 Tim. 3:​1, 3).

2. ¿Jas yuj jel lek manso oj ajyukotik?

² Bʼobʼta waxa jobʼo abʼaj jastal oj bʼobʼa jeʼ lekila modo sok oj ajyan laman yajni ay maʼ wa xkʼe kʼumal soka skʼuʼajela wiʼoj. Ayni jun modoʼal oj skoltaya: jaʼa mansoʼil. Ja maʼ manso mini wegoxta wa xtajki sok wani xbʼobʼ skom sbʼaj yajni ay jas mi lek xyabʼi ma mi snaʼa jastal oj sjakʼe (Prov. 16:32). Bʼobʼta ja weʼn waxa pensaraʼan jelni wokol sjejel juna modo jachuk. Pe ojni bʼobʼ ajyukawuj ja modoʼal it. ¿Jastal? ¿Jastik rason oj skoltaya bʼa oj ajyan manso yajni ja tuk wa skʼana oj kʼe kʼumal sbʼaja skʼuʼajela wiʼoj? Sok jaxa ta ayxa wuntikil, ¿jastal oj bʼobʼa chap-e bʼa oj skoltaye ja skʼuʼajel yiʼoje jach sok mansoʼil? La kiltik.

3. ¿Jas yuj wa xkalatik ke ja maʼ manso tsatsni ay? (2 Timoteo 2:​24, 25).

³ Ja maʼ manso tsatsni ay, mini wa stojolan mey yip. Ajyel laman ja bʼa ekʼeleʼik jel wokol wani skʼana tsats  oj ajyukotik. Ja ajyel manso kʼotelni june ja bʼa «satinel wa xyaʼa ja yip ja Dyosi» (Gál. 5:​22, 23). Ja bʼa griego, ja yaljel wa sutxi «mansoʼil» ay ekʼele wa x-aji makunuk bʼa yaljel jastal kʼotel jun kʼakʼal kawuj bʼa akʼubʼal kʼajtesjuk. Pensaraʼan ja jastal wa xtukbʼi. Kʼotelni jun kʼakʼal kawuj ajyi bʼa kʼotelxa jun manso kawuj ja wego, mansoni pe yij ay lek. ¿Sok jaxa keʼntik? ¿Jastal oj bʼobʼ ajyukotik manso sok ajyel tsats? Mini xbʼobʼ lajxukujtik jtuchʼiltik; wani skʼana oj kʼantikyi ja yip ja Dyosi. Jitsan sjeʼunejeni ke ja ajyel mansoʼil ojni bʼobʼ lajxukujtik. Jun sjejel, jitsan Testigoʼik sjeʼuneje ja tsamal modoʼal it yajni ja tuk skʼanuneje kʼeʼel kʼumalsok ja yeʼnle, sok ja it koltubʼaleni ja tuk bʼa oj spensaraʼuke lek sbʼaja Testigoʼik (kʼuman ja 2 Timoteo 2:​24, 25). ¿Jas oj bʼobʼa kʼuluk bʼa jachuk ja mansoʼil oj kʼot june ja bʼa modoʼalika wiʼoj?

4. ¿Jas wa xnebʼatik ja sjejel bʼa Isaac?

⁴ Jitsan loʼilik ja bʼa Biblia wani xchiktes janekʼto stʼilanil ja mansoʼil. Jun sjejel, yajni ja Isaac ti ajyi bʼa Guerar, ja filisteoʼik bʼa ti sbʼaje tiw, kʼeni skʼuluke imbidiar, sok smusuwesok luʼum ja posoʼik sjokʼonej ja yaʼtijumik ja stati. Jaʼuktoma oj tiroʼanuk bʼa oj yikan ja sposoʼik, ja Isaac najatni lek waji sok sjokʼo pilan (Gén. 26:​12-18). Pe ja filisteoʼik cha kʼe yal-e ke ja jaʼ ja bʼa lugar jaw yeʼnani sbʼaje. Ama jachuk, ja Isaac ajyini laman (Gén. 26:​19-25). ¿Jasa koltajiyuj bʼa ajyi manso man yajni tikʼanxta aljiyabʼ jastik mi lekuk? Seguro jelni jas snebʼa ja sjejel ja bʼa snantati. Ja Abrahán lamani wa x-ajyi yajni ay jas wa skʼulan, sok jaxa Sara ayni jun smodo bʼa ‹lamanil sok bʼa mansoʼil› (1 Ped. 3:​4-6; Gén. 21:​22-34).

5. ¿Jas sjejel wa xchiktes ke ja nantatalik ojni bʼobʼ sjeʼeyi ja yuntikile bʼa oj yil-e stʼilanil ja mansoʼil?

⁵ Ja nantatalik yaʼtijumik Dyos cha wani xbʼobʼ sjeʼeyi ja yuntikile bʼa oj yile stʼilanil ja mansoʼil. La kiltik ja jas ekʼ sbʼaj ja Maxence, bʼa ayto yiʼoj 17 jabʼil. Ja yeʼn wani staʼa kristyanoʼik jel malo xkʼumaniye ja bʼa eskuela sok ja bʼa xcholjeli. Sok spasensyaʼe, ja snantati skoltaye bʼa oj ajyuk manso. Ja yeʼnle wa xcholowe: «Ja jkeremtikoni kʼotani yabʼ stojolil ke wani skʼana skʼujolajel bʼa oja komabʼaj ke yuj oj tajkan ma bʼa oj wa stupe». ¡Jelni lek yuja wego ja mansoʼil jaxani kʼotel june ja bʼa smodoʼik ja Maxence!

6. ¿Jastal wa skoltayotik ja orasyon bʼa mas manso oj ajyukotik?

⁶ Pensaraʼan bʼa jun ekʼele ay jas mi lek oja wabʼ. Jun sjejel, yajni ay maʼ wa xyala jastik mi lekuk sbʼaja Jyoba ma wa skʼulan burlar ja jas wa sjeʼa ja Biblia. ¿Jasa oj bʼobʼ skoltayotik? Jani skʼanjelyi ja Jyoba ke ayakitik ja yipi sok ja biboʼil bʼa oj jakʼtik bʼa jun modo laman. ¿Sok jasa oj bʼobʼ jkʼuluktik ta kaʼa jbʼajtik kuenta ke oj bʼobʼ katik jun lekil sjakʼjel ajyi? Jani loʼilanelsok yajkʼachil ekʼele ja Jyoba sok spensarajel jastal oj kʼuluktik bʼa pilan ekʼele. Ta jkʼulantik ja jaw, ja yeʼn ojni yakitik ja yipi bʼa oj bʼobʼ jkom jbʼajtik sok bʼa sjejel mansoʼil.

7. Yajni ay jas mi lek oja wabʼ, ¿jastal oj bʼobʼ skoltaya ta tey bʼa wa pensar jujuntik tekstoʼik bʼa Biblia? (Proverbios 15:​1, 18).

⁷ Jujuntik tekstoʼik bʼa Biblia ojni bʼobʼ skoltayotik bʼa loʼilanel bʼa jun modo laman yajni ay jas mi lek oj kabʼtik ma bʼa jel wokol. Ja yip ja Dyosi ojni ya juljkʼujoltik ja bersikuloʼik jaw (Juan 14:26). Jun sjejel, ja libro bʼa Proverbios ayni yiʼoj rasonik bʼa oj skoltayotik ajyel manso (kʼuman ja Proverbios 15:​1, 18).  Cha wani sjeʼakitik ja slekilal wa xyijan ja skomjel jbʼajtik ja bʼa ekʼeleʼik ay jas mi lek xkabʼtik (Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15).

8. ¿Jasa jel lek oj kaʼ juljkʼujoltik yajni ay maʼ wa xkʼe kʼumal soka skʼuʼajel kiʼojtik?

⁸ Ja biboʼil cha ojni skoltayotik (Prov. 19:11). Ja maʼ bibo wani snaʼa skomjel sbʼaj yajni ay maʼ wa xkʼe kʼumal sbʼaja skʼuʼajel yiʼoj. Pensaran ja bʼa sjejel it: ja pensarik ja bʼa skʼujol jun winik jachni jastal ja jaʼik bʼa chaʼanik lek. Bʼa jun kristyano wani xbʼobʼ yaʼekitik jun sjobʼjel, pe bʼa jitsan ekʼele mini xnaʼatik jas yuj wan yajelkitik ja sjobʼjel jaw. Ja yuj, bʼajtanto oj jakʼtik jelni lek la juljkʼujoltik bʼobʼta mini xnaʼatik jas yuj staʼa tiʼal ja tema jaw (Prov. 16:23).

9. ¿Jastal sjeʼa biboʼil sok mansoʼil ja Gedeón?

⁹ La jpensaraʼuktik sbʼaja Gedeón. Bʼa jun ekʼele, ja winike bʼa Efraín tajkelxta sjobʼoweyi jas yuj mi lokjiye bʼa oj waj tiroʼanukesok ja skontraʼik ja Israel. ¿Jasa ti ajyi chʼikan ja bʼa jastal jel tajkiye? ¿Yuj maʼ yabʼye ke yajbʼesjiye? Chikani jastal, ja Gedeón biboni waji, skisa ja jastal ay xyabʼye sok sjakʼayile sok jun smodo bʼa mansoʼil. ¿Jasa slekilal yila? «Yajni  jach skʼumane, ja yeʼnle kʼot ajyuke laman» (Juec. 8:​1-3).

10. ¿Jasa oj bʼobʼ skoltayotik bʼa sjejel jun lekil jmodotik yajni ay jas wa xjobʼjikitik sbʼaja skʼuʼajel kiʼojtik? (1 Pedro 3:15).

¹⁰ Bʼobʼta jun jmojtik aʼtel ma bʼa eskuela oj sjobʼekitik jas yuj wa xkʼuʼantik ja jastik kujlajel ja bʼa Biblia. Ama wani xkʼanatik oj koltaytik ja skʼuʼajel kiʼojtik, pe tʼilani oj kʼuluktik bʼa jun modo oj skis ja jas wa spensarane ja tuki (kʼuman ja 1 Pedro 3:15). Jun jasunuk oj skoltayotik jani oj kiltik ja sjobʼjeli jastal jun ekʼele bʼa snajel ja jas wa xcham skʼujol ja kristyano, sok mi oj kiltik jastal jun modo bʼa wa xyixtalanotik ma bʼa wa skʼenayotik. Chikani jasa wa skʼana ja kristyano yuja staʼunej tiʼal sbʼaja tema, jelni lek oj jakʼtikyile bʼa jun modo laman sok sjejel lekil jmodotik. Ja jaw bʼobʼta ojni ijuk och bʼa oj spensaraʼuk mas sbʼaja jas wa skʼuʼan. Ja jas wa xkʼanatik jani tolabida oj jetikyile lekil jmodotik ja kristyanoʼik, asta ja yajni mi lek wa skʼumanotik (Rom. 12:17).

11, 12. ¿Jasa bʼajtan oj kʼuluktik bʼajtanto oj jakʼtik? Aʼa jun sjejel jastal ja jaw oj ya kʼe jun lekil loʼil. (Cha kʼela ja poto).

¹¹ La jpensaraʼuktik ke jun jmojtik aʼtel sjobʼokitik jas yuj mi xkʼulantik ja cumpleañoʼik. ¿Jasa oj pensaraʼuktik bʼajtanto oj jakʼtik? ¿Wan maʼ skʼuʼan ke mi xkatik ekʼ gustoʼil? ¿Ma wa xcham skʼujol oj jomuk ja jastal jel lek xkila jbʼajtiksok ja jmojtik aʼtel? Ojni bʼobʼ kʼekotik yajelyi tsʼakatal ja janekʼto wa xcham skʼujol ja smojik sok tsaʼan yaljel yabʼye ke ja keʼntik cha wani xkiʼajtik gusto oj ekujtik lek ja bʼa aʼteli. Bʼobʼta ja jaw lekni oj yabʼ sok oj yakan bʼa oj kʼekotiksok jun lekil loʼil ja bʼa jas wa xyala ja Biblia sbʼaja cumpleañoʼik.

¹² Jachni junxta oj bʼobʼ kʼuluktik yajni ay maʼ wa staʼa tiʼal temaʼik bʼa jel wokol. Jun sjejel, bʼobʼta jun jmojtik eskuela oj yal ke ja testigoʼik bʼa Jyoba tʼilani oj stukbʼese ja bʼa jastal wa xyilawe sbʼaja winike wa xway soka smoj winikile. ¿Wan maʼ yaljel jachuk yuj ayiʼoj jun pensar mi stojoluk sbʼaja jas wa skʼuʼane ja Testigoʼik? ¿Ayma june ja bʼa yamigo ma ja bʼa spamilya bʼa wa xway soka smoj winikileʼi? ¿Wan maʼ spensaran ke wa xkilkʼujolantik ja winike wa xyaʼa sbʼaje bʼa oj staʼ sbʼaje soka smoj winikileʼi? Bʼobʼta tʼilani oj kaltik yabʼye ke wani xcham jkʼujoltik spetsanil ja kristyano sok wani xkisatik ja sderecho yiʼoje bʼa yeʼn oj stsaʼe skʼulajel ja jas wa skʼanaweʼi (1 Ped. 2:17). b Bʼobʼta jachuk oj tatik modo bʼa oj choltik yabʼye jas yuj jelni lek snochjel ja jastik kujlajel ja bʼa Biblia.

13. ¿Jastal oj bʼobʼa koltay june maʼ wa xyala ke skʼuʼajel bʼa Dyos mini ay tojol?

¹³ Ta ay maʼ mi akuerdoʼayuk soka skʼuʼajel kiʼojtik sok xyala jaman lek ja jas wa spensarani, mokni wego la kaltik ke wanxa xnaʼatik ja jas wa skʼuʼani (Tito 3:2). Jun sjejel, yajni jun jmojtik bʼa eskuela xyala ke skʼuʼajel bʼa Dyos mini ay stojol, ¿oj maʼ awal ke wani skʼuʼan sbʼaja evolución sok jel snaʼa sbʼaja tema jaw? Ja smeranili bʼobʼta mini jel spensaraʼunej sbʼaja jaw. Ja yuj, jaʼuktoma oj kʼeʼansok kʼumal sbʼaja evolución, ja mas leki jani oja walyabʼ jun jasunuk bʼa oj kan spensaraʼuk. Bʼobʼta oj bʼobʼa jekyi jun link bʼa jun artikulo ma jun bideo ja bʼa jw.org sbʼaja kʼulbʼeni. Bʼobʼta tsaʼan ojni skʼan bʼa oj skʼel mas. Yajni wa xjeʼatik kiswanel jastal  it, bʼobʼta ojni nikjuk bʼa oj skʼan oj snebʼ mas ja jas wa xyala ja Biblia sbʼaja jas wa pensaraʼan.

14. Ja Niall, ¿jastal ya makunuk ja jw.org bʼa oj skoltay jun smoj eskuela bʼa ayiʼoj jun pensar mi stojoluk sbʼaja Testigoʼik?

¹⁴ Jun kerem sbʼiʼil Niall yani makunuk ja jw.org bʼa oj skoltay june maʼ ayiʼoj pensarik mi stojoluk bʼa keʼntik. Ja Niall yala: «Ajyi jun jmoj eskuela bʼa tolabida yalakabʼ ke mini xkʼuʼan ja bʼa ciencia sok bʼa jani mas wa xjipa jkʼujol bʼa jun libro ayiʼoj loʼilik ke me yiʼoj prebaʼik». Yuja smoj mini xyaʼakan bʼa oj xcholyabʼ ja jastik wa skʼuʼani, ja Niall wani xyalyabʼ ke a-skʼel ja bʼa jw.org ja xetʼan «Ja Biblia soka ciencia». Mas tsaʼan, ja Niall kʼotni snaʼ ke skʼumantani, sok maxani pasil yabʼ loʼilanelsok ja yeʼn ja bʼa jastal kujlaji ja sakʼanili. Cha jachni junxta jel lek oj wajkujtik ja keʼntik.

15. ¿Jasa oj bʼobʼ skʼuluke ja nantatalik bʼa oj skoltaye ja yuntikile bʼa oj sjakʼe sok jun smodoʼe bʼa mansoʼil?

¹⁵ Ja nantatalik ojni bʼobʼ sjeʼeyi ja yuntikile jastal oj sjakʼe sok jun smodoʼe bʼa mansoʼil yajni ay maʼ wa xkʼe kʼumal sbʼaja skʼuʼajel yiʼoje (Sant. 3:13). Ja jas wa skʼulane jujuntik nantatal wani xyawe makunuk jujuntik xetʼan bʼa snebʼjel ja bʼa stsomjele bʼa pamilya. Wani spaklaye ja temaʼik oj bʼobʼ ajyuk ja bʼa eskuela sok wa sjeʼawe jastal oj sjakʼe. Chomajkil, wani sjeʼaweyi ja yuntikile bʼa oj loʼilanukesok jun smodoʼe bʼa mansoʼil sok bʼa apaywanuk. (Kʼela ja recuadro « Ja xetʼanik bʼa snebʼjel ojni bʼobʼ koltajuk jawa pamilya»).

16, 17. ¿Jastal oj bʼobʼ koltajuke ja keremtik akʼixuk ja xetʼanik bʼa snebʼjel?

¹⁶ Xchapjel jbʼajtik lajan ja bʼa pamilya mini kechanta wa xkoltaji ja keremtik  akʼixuk bʼa oj xchole ja jastik wa skʼuʼane, cha wani x-aji kʼokxuke lek ke ja jastik wa skʼuʼane ayni yiʼoj prebaʼik. Ja bʼa xetʼan «Jóvenes» bʼa jw.org tini chʼikan ja xetʼan «Ponlo por escrito», bʼa chapubʼalni bʼa yajel tsatsbʼuk ja skʼuʼajel yiʼoje ja keremtik akʼixuk sok bʼa oj koltajuke xcholjel ja jas wa skʼuʼane. Ta jpaklaytik lajan bʼa pamilya ja impormasyon jaw sok ja xetʼan «Sjobʼjelik yiʼoje ja keremtik akʼixuk», jpetsaniltik ojni bʼobʼ jnebʼtik skoltajel ja skʼuʼajel kiʼojtik sok jun jmodotik bʼa mansoʼil sok apaywanuk.

¹⁷ Jun kerem sbʼiʼil Matthew wa xyala ke ja xetʼanik bʼa snebʼjel jelni koltubʼal. Ja bʼa stsomjele bʼa pamilya, jitsan ekʼele wani spaklay soka snantat temaʼik bʼa wa xbʼobʼ ajyuk ja bʼa eskuela. Ja yeʼn wa xcholo: «Wani xpensarantikon bʼa jastik oj bʼobʼ ekʼuk sok wa xchapa jbʼajtikon jastal stojbʼesel yajel makunuk ja jas jkʼulunejtikon estudiar. Yajni wanxa xnaʼa jas yuj kʼokxelon lek ja bʼa jas wa xkʼuʼan, wani xkabʼ seguro ayon sok maxa pasil wa xkabʼ sjejel jun jmodo bʼa mansoʼil soka tuki».

18. Jastalni wa xyala ja Colosenses 4:​6, ¿jasa tʼilan oj katikyi stʼilanil?

¹⁸ Ama ayni kiʼojtik prebaʼik, mini spetsaniluk ja kristyano oj skʼuʼuke ja jas wa xkalatiki. Pe ja oj ajyukotik manso sok ja tsamalxta loʼilanel ojni bʼobʼ koltanuk (kʼuman ja Colosenses 4:6). Yajni ay maʼ oj tatikyi tiʼal sbʼaja skʼuʼajel kiʼojtik jachni jastal oj jiptikyi jun pelota. Ojni bʼobʼ jiptik takalxta ma tsats lek. Yajni takalxta wa xjipatik, masni pasil oj bʼobʼ syam ja tuki sok mi oj yakan tajnel. Cha jachni junxta, ta tsamalxta wala loʼilanitik sok mansoʼotik, bʼobʼta masni oj skʼan oj smaklayotik ja kristyano sok mi oj skʼuts ja jloʼiltik. Meran, ta ay maʼ wa skʼana oj kʼe kʼumal ma oj skʼulotik burlar, mini obligado aytik bʼa oj nochtik loʼilanel (Prov. 26:4). Pe bʼa tʼusan mi spetsaniluk ja kristyano mini jachukuke; bʼa jitsan bʼobʼta ojni smaklayotike.

19. ¿Jasa oj snikotik bʼa manso oj ajyukotik ja yajni oj koltaytik ja skʼuʼajel kiʼojtik?

¹⁹ Jastalni kilatik, snebʼjel ajyel mansoʼil wani xyiʼajan jitsan slekilal. Kʼanayi ja Jyoba ke ayawi awip bʼa manso oj ajyan yajni ja tuk wa staʼawe tiʼal temaʼik bʼa jel wokol ma mini tojuk oj kʼulajanan burlar. Mok chʼayuka kʼujol ke ja ajyel mansoʼil ojni stim bʼa mi oj kʼeʼuk jun niwan kʼumal ja bʼa jastik tuktukil wa spensarane ja kristyano. Sok bʼobʼta jun sjakʼjel bʼa wa sjeʼa kiswanel sok ajyel mansoʼil sok bʼa jujuntik ojni stukbʼes ja jas wa spensarane bʼa keʼntik sok ja bʼa jastik wa sjeʼa ja Biblia. Ja yujil, tolabida chapan ajyan ‹bʼa oja koltabʼaj [ . . . ] bʼa jun modo laman sok kʼulwanel respetar› (1 Ped. 3:15). ¡Ajyan manso sok cha tsats!