1. ¿Jasa yabʼ ja David sbʼaja Jyoba, sok jasa nikjiyuj skʼulajel?

JA MANDARANUM DAVID stsʼijbʼan: «Ja Jyoba jel niwan sok wani sbʼajin ja oj toyxuk leki» (Sal. 145:3). Ja yeʼn jelni syajtay ja Jyoba, soka yajtanel jaw nikji bʼa oj yayi stoyjel ja bʼa «snalan ja kongregasyon» (Sal. 22:22; 40:5). Wani xkʼuʼantik lek cha wani xyajtaytik ja Jyoba sok akwerdoni aytik ja jasa yala ja David: «Aʼaxuk atoyjel, ah Jyoba ja Dyos bʼa Israel ja jtatatikon, bʼa spetsanil ja tyempo» (1 Crón. 29:10-13).

2. a) ¿Jas jun modo wa xbʼobʼ katikyi stoyjel ja Jyoba? b) ¿Jasa wa x-ekʼ sbʼaje jujuntik jmoj-aljeltik, sok jasa oj jpaklaytik?

² Jun modo yajelyi stoyjel ja Jyoba ja bʼa jtyempotiki jani yajel ja jkomentaryotik ja bʼa tsomjeliki. Pe jitsan jmoj-aljeltik jelni wokol wa xyabʼye. Wa skʼana oj yaʼe, pe mini wa skʼulane. ¿Jastal oj bʼobʼ yawe elkan ja xiwel jaw? ¿Sok jastik oj skoltayotik bʼa oj katik komentaryoʼik bʼa wa stsatsankʼujolani? Bʼajtanto oj katikyi sjakʼjel ja sjobʼjelik it, la jpaklaytik chane rason yuja wa xkaʼa jkomentaryotik ja bʼa tsomjeliki.

3-5. a) Jastalni wa xyala ja Hebreos 13:15, ¿jas yuj wa xkaʼa jkomentaryotik ja bʼa tsomjeliki? b) ¿Jas yuj wa xnaʼatik ja Jyoba mini stʼenawotik jpetsaniltik oj katik ja junxta lekil komentaryo?

³ Ja Jyoba yaʼunejkitik jpetsaniltik ja cholal bʼa oj katikyi stoyjel (Sal. 119:108). Ja komentaryo wa xkaʼatik tini chʼikan ja bʼa «mero smajtan huas scʼana ja Diosi», sok mini maʼ pilan wa xbʼobʼ ya ja majtanalik jaw yuj keʼntik (kʼuman ja Hebreos 13:15). ¿Wan maʼ stʼenawotik ja Jyoba  oj chʼak katik ja junxta lekil komentaryo? Miyuk.

⁴ Ja Jyoba wani snaʼa tuktukil ja jasa wa xbʼobʼkujtik skʼulajel soka jastal wala taxtiki, sok chaʼanyabʼalil wa xyila ja majtanalik wa xbʼobʼ katikyi. La jpensaraʼuktik ja bʼa tuktukil tikʼe majtanal wa xyaʼaweyi ja israʼelenyoʼiki. Ja matik wa xlajxiyujile yajeli wa skʼapaweyi jun yal nan chej ma jun yal nan chibo. Ja matik pobreʼe wa skʼapawe ‹chabʼ pulyoka ma chabʼ paloma›. Pe ta ay june mey yiʼoj bʼa oj ya chabʼ yal chan, ja Jyoba wani xyiʼaj ja ‹lajune sbʼisol bʼa lekil harina› (Lev. 5:7, 11). Anima ja harina jani ja mas koʼel stsʼakol, ja Dyos jelni chaʼanyabʼalil wa xyila ja majtanal jaw, pe jani ta jaʼa «lekil harina».

⁵ Ja jDyostiki jachtoni wa spensaraʼan ja bʼa jtyempotiki. Yajni wa xkaʼatik jkomentaryotiki, ja yeʼn mi wa xjelxi sok mi wa smajlay junxta tsamalxta oj chʼak jcholtik jastal ja Apolos ma oj katik kʼokxuke jastal ja Pablo (Hech. 18:24; 26:28). Ja jasa wa skʼana jani la katikyi ja jasa mas lek wa xlajxikujtiki. La katik juljkʼujoltik ja biguda pobre bʼa yaʼa chabʼ sat takʼin. Ja Jyoba jelni lek yila yujni yaʼa spetsanil ja jasa yiʼoji (Luc. 21:1-4).

6. a) Jastalni wa xyala ja Hebreos 10:24, 25, ¿jastal wa skoltayotik ja komentaryoʼik wa xmaklaytik ja bʼa tsomjeliki? b) ¿Jastal oj bʼobʼa jeʼ chaʼanyabʼal waxa wila ja komentaryoʼik wa xyaʼawe?

⁶ Soka jkomentaryotiki, wa stsatsankʼujolan jbʼajtik soka tuk (kʼuman ja Hebreos 10:24, 25). Jpetsaniltik jelni wa xkʼulantik gusto yabʼjel stsamalil ja tuktukil komentaryo ja bʼa tsomjeliki. Jun sjejel, jelni wa xkʼulantik gusto smaklajel ja yaljelik bʼa pasil sok bʼa wa x-el man skʼujol jun yal kerem. Cha jelni tsamal xkabʼtik yajni june gustoxta wa xcholo jun smeranil bʼa ajkʼach staʼunej. Sok jelni cham xkilatik ja matik wa xyaʼa ja skomentaryoʼe anima wa xkʼixwiye ma wane snebʼjel ja jkʼumaltiki (1 Tes. 2:2). ¿Jastal oj jbʼobʼ jetik chaʼanyabʼal wa xkilatik ja jas wa skʼulane? Jun modo jani yajel yile tsʼakatal ja xchʼak ja tsomjeli sok yaljel yabʼye ja skomentaryoʼe jelni stsatsankʼujolanotik. Pilan modo jani yajel ja jkomentaryotik. Jachuk mi kechan oj jtsatsankʼujolajukotik, cha ojni bʼobʼ katik (Rom. 1:11, 12).

7. ¿Jastik modo wa skoltayotik ja yajel komentaryo?

 ⁷ Yajel komentaryo wa skoltayotik (Is. 48:17). ¿Jastal? Bʼajtan, ta wa xkalatik oj jachtik ja jkʼabʼtiki masni chapan oj wajkotik ja bʼa tsomjeli, mas oj kabʼtik stojol ja Yabʼal ja Dyos sok masni oj katik makunuk ja bʼa jsakʼaniltik ja jas wa xnebʼatik. Xchabʼil, bʼobʼta masni oj kabʼtik stsamalil ja bʼa tsomjeliki, yujni mas chʼikan oj ajyukotik. Sok yoxil, yuja wa skʼana skʼujolajel bʼa xchapjel ja jkomentaryotik, ja jasa wa xkalatiki mas oj kan tʼabʼan jkʼujoltik.

8, 9. a) Jastalni wa xyala ja Malaquías 3:16, ¿jastal waxa xkʼuʼan wa xyila ja Jyoba ja wa xkʼujolantik bʼa yajel ja komentaryo? b) Ama jachuk, ¿jastal wa xyabʼye jujuntik?

⁸ Ja Jyoba jel lek xyila ja wa xkalatik ja skʼuʼajel kiʼojtik. Wani xbʼobʼ ajyukotik seguro wani smaklay sok jel chaʼanyabʼal xyila ja janekʼ wa xkʼujolantik bʼa skʼuljel komentar ja bʼa tsomjeliki (kʼuman ja Malaquías 3:16). Chomajkil, wa xya koʼ jlekilaltik bʼa sjejel lekni wa xyila (Mal. 3:10).

⁹ Ayni kiʼojtik lekil rasonik bʼa skʼulajel komentar. Ama jachuk, ayni jujuntik wantoni x-ajiyile xiwel bʼa sjachʼjel ja skʼabʼe. Ta jach wan ekʼel abʼaj, mok eluka gana. Oj jpaklaytik jitsan rason bʼa Biblia sok sjejelik bʼa najate, sok jujuntik jasunuk oj bʼobʼ kʼulaxuk bʼa oj skoltayotik bʼa yajel mas jkomentaryotik.

10. a) ¿Jasa wa x-ekʼ jbʼajtik jitsan bʼa keʼntik? b) ¿Jas yuj juni lekil senya jawa x-och jxiweltik ja yajel ja jkomentaryotik?

¹⁰ ¿Wan maʼ la xiw ja yajni waxa kʼana oja jach jawa kʼabʼi? Ta jach kʼa, mi kechan weʼnuk. Ja smeranil, jitsan bʼa keʼntik wani la xiwtik bʼa yajel ja jkomentaryotik. Pe yujkʼa ja jaw jawa stimawa bʼa yajel jawa komentaryo, tʼilani oja naʼ jasa wa stimawa. ¿Ja maʼ wala xiw oj chʼayuka kʼujol ja jas oja wali ma oj elukawuj bʼa mi lekuk? ¿Ma ja wa xcham akʼujol mi jel lek oja wa jawa komentaryo jastal ja tuki? Ja smeranili, ja xiwelik jaw juni lekil senya,  wa sjeʼa chʼin waxa waʼabʼaj sok waxa wila mas wa xbʼobʼyujile ja tuki. Ja Jyoba jelni xyiʼaj gusto ja chʼin wa xkaʼa jbʼajtiki (Sal. 138:6; Filip. 2:3). Pe ja yeʼn wani skʼana oja wayi stoyjel sok oja tsatsankʼujoluk ja jmoj-aljeltik ja bʼa tsomjeliki (1 Tes. 5:11). Ja yeʼn wa syajtaya sok oj skoltaya bʼa mi oj xiwan.

11. ¿Jas rasonik bʼa Biblia wa xbʼobʼ skoltayotik?

¹¹ La kiltik jujuntik rason bʼa Biblia. Ja Yabʼal ja Dyos wa xya juljkʼujoltik jpetsaniltik mini tojxta wala kʼumanitik (Sant. 3:2). Ja Jyoba mini wa smajla tojxta oj ajyukotik, cha mini ja jmoj-aljeltiki (Sal. 103:12-14). Kʼotele jmoj-aljeltik wa xyaʼteltaye Dyos sok wa syajtayotike (Mar. 10:29, 30; Juan 13:35). Wani snaʼawe ayni ekʼele ja jas wa xkalatiki mini jach wa x-el ja jastal mero wa xkʼanatiki.

12, 13. ¿Jasa wa sjeʼakitik ja sjejel bʼa Nehemías soka Jonás?

¹² La jpaklaytik chabʼ sjejel bʼa Biblia bʼa oj skoltayotik skʼulajel ganar ja xiweli. La jnebʼtik sbʼaja Nehemías, bʼa aʼtiji ja bʼa wa xyaʼa ja smandaranel jun mandaranum jel yip. Yajni yabʼ nake jomel ay ja sbardaʼil soka spwertaʼik ja Jerusalén, och stristeʼil (Neh. 1:1-4). Wani xbʼobʼ ekʼ bʼa jpensartik ja xiwel och sbʼaj yajni alji yabʼ yuja mandaranumi a-xchol jas yuj ja triste ay. Bʼajtanto oj sjakʼ yi, ja Nehemías wego skʼuman ja Dyos. Yuja jach skʼulani, ja mandaranumi jel skoltay ja xchonabʼil ja Dyos (Neh. 2:1-8). Ja jas skʼulan ja Nehemías wa sjeʼakitik ja stʼilanil yajelyi orasyon bʼajtanto ay jas oj kaltik. Cha la jpensaraʼuktik sbʼaja Jonás. Yajni aljiyabʼ yuja Jyoba awaj bʼa Nínive, jelni och xiwel sok spaka ajnel bʼa pilan lugar (Jon. 1:1-3). Pe soka skoltanel ja Dyos, skʼulan ja cholal ajiyi soka jas yala jelni skoltay ja swinkil ja chonabʼ jaw (Jon. 3:5-10). Ja sjejel bʼa Jonás wa sjeʼakitik ja Jyoba wani xbʼobʼ skoltayotik yaʼteltajel anima jel wa la xiwtik. Ja jmoj-aljeltiki mini jel wa xyaʼawe xiwel jastal ja swinkil Nínive.

¹³ ¿Jastik oj skoltayotik bʼa yajel komentaryoʼik bʼa oj stsatsankʼujoluk ja jmoj-aljeltiki? La kiltik jujuntik.

14. a) ¿Jas yuj ja tʼilan oj jchap jbʼajtik lek bʼajtanto oj wajkotik ja bʼa jtsomjeltiki? b) ¿Jas tyempo oj bʼobʼ jchap jbʼajtik?

¹⁴ La jchap jbʼajtik bʼa spetsanil ja tsomjeliki. Masni mi oj xiwkotik ja yajel jkomentaryotik ta wa xpilatik tyempo bʼa xchapjel jbʼajtik lek (Prov. 21:5). Meran, mini junxta wala taxtik. Ja Eloise, jun biguda bʼa ayxa yiʼoj mas ja 80 jabʼili, wa xkʼe xchap sbʼaj soka Ja Juʼun Cholumani ja bʼa skʼeʼulabʼil ja semana. Wa xcholo: «Masni wa xkaʼ el slekilal ja tsomjeliki ta wa xchapa bʼaj bʼajtan jujuntik kʼakʼu». Jun moj-aljeltik ixuk sbʼiʼil Joy, bʼa wa x-aʼtiji bʼa tyempo tsʼikan, wanbʼi spaklay Ja Juʼun  Cholumani jun kʼakʼu bʼajtanto yuj oj ajyuk ja tsomjeli, yujni wa skʼana tito ay bʼa spensar ja jasa spaklay. Ja Ike, jun ansyano jel latsan wa x-ajyi sok cha precursor, wa xyala: «Kilunej masni lek bʼa keʼn spaklajel jutsʼintik yaman ja bʼa semana, sok mi spetsaniluk bʼa junta ekʼele».

15. ¿Jastal wa xchapa jbʼajtik lek bʼa jun tsomjelal?

¹⁵ ¿Jastal oj bʼobʼ jchap jbʼajtik lek ja bʼa jtsomjeltiki? Ja jas bʼajtan oj jkʼuluktiki jani skʼanjelyi ja yip ja Jyoba (Luc. 11:13; 1 Juan 5:14). Tsaʼan, la jpiltik jujuntik minuto bʼa snajel tʼusan ja jasa wa xyala ja artikulo. La jpaklaytik ja yolomajeli, ja chʼin yolomajeliki, ja potoʼiki sok ja rekwagroʼik. Tsaʼan la jpaklaytik jujune ja parrapoʼiki sok la jkʼumuktik jitsan teksto ja janekʼ xbʼobʼkujtiki. La jpensaraʼuktik ja jas yiʼojani, sok la katikyi mas stʼilanil sbʼaja jastik wa xkʼanatik oj kaltik ja bʼa jkomentaryotiki. Yajni wa xchapa jbʼajtik lek, masni oj katik el slekilal sok mi oj xiwkotik bʼa yajel (2 Cor. 9:6).

16. ¿Jastik yamkʼabʼal aya wiʼoj ja weʼn, sok jastal waxa wa makunuk?

¹⁶ La katik makunuk ja yamkʼabʼalik kiʼojtik bʼa aparatoʼik. Ja Jyoba wa xya makunuk ja xchonabʼ bʼa yajelkitik tuktukil yamkʼabʼalik bʼa aparatoʼik bʼa oj skoltayotik xchapjel jbʼajtik. Ja aplikasyon JW Library^® wani xbʼobʼ katik koʼuk ja juʼun oj paklaxuk ja bʼa celular ma bʼa tableta. Jachuk, wa xbʼobʼ jpaklaytik ja jas oj kʼelxuk, ma skʼumajel sok maklajel, chikan bʼaʼa sok jas ora wa xkʼanatik. Ay jujuntik wa xyawe makunuk ja aplikasyon jaw bʼa oj spaklaye yajni wa xjijliye jutsʼin ja bʼa yaʼteleʼi ma bʼa eskwela, ma yajni wajume viaje. Chomajkil, stsʼakatal ja programa Watchtower Library sok ja BIBLIOTECA BʼA INTERNET Watchtower^™, jelni pasil spaklajel lek bʼa jujuntik jasunuk.

17. a) ¿Jas yuj jelni lek xchapjel jitsan komentaryoʼik? b) ¿Jasa anebʼa ja bʼa bideo Amigoʼan ja Jyoba: Chapa lek ja sjakʼjel oja wali?

¹⁷ Ta wankʼa xbʼobʼi, la jchaptik jitsan jkomentaryotik bʼa jun artikulo. ¿Jas yuj? Yujni mi tolabida oj ajukitik ja jkomentaryotik ja yajni wa jacha ja kabʼtiki. Bʼobʼta ja tuki oj cha sjache ja skʼabʼe sok ja ma wan yajel ekʼuki mini keʼn oj yakitik. Chomajkil ja maʼ wan yajel ekʼuki oj sbʼis janekʼ komentaryo oj axuk bʼa mi oj ekʼyuj ja tyempo. Ja yuj mok tajkukotik cha mok el jganatik ta mi kaʼa ja jkomentaryotik ja bʼa bʼajtanik parrapo. Ta jchapatik jitsan komentaryoʼik bʼobʼta masni pasil oj ajukitik june. Ja jasa wa xcha bʼobʼ jkʼuluktik jani skʼumajel jun teksto. Pe ta wankʼa xbʼobʼi la jchaptik jun komentaryo jach mi kʼumubʼaluk. *

18. ¿Jas yuj jel tʼilan kom oj kaʼ ja jkomentaryotik?

 ¹⁸ La katik komentaryoʼik bʼa kom. Ja yajel komentaryoʼik bʼa kom sok bʼa pasil yabʼjel stojol jani ja mas wa stsatsankʼujolani. Ja yuj la jkʼujoluktik bʼa mok katik ekʼ mas ja 30 segundo (Prov. 10:19; 15:23). Jelni tʼilan ja maʼ ayxa yiʼoj jitsan tyempo wa xwajye ja bʼa tsomjeliki ayaʼe jun lekil sjejel sbʼaja it. Ta wankʼa xyaʼawe komentaryoʼik bʼa jel wokol sok jel x-albʼi, bʼobʼta ja tuki oj spensaraʼuke mini oj bʼobʼ yawe jun komentaryo jastal yeʼnle sok mixa oj yawe kʼeʼuk ja skʼabʼe. Pe yajni ja komentaryoʼik kom, masni jitsan jmoj-aljeltik oj xbʼobʼ skʼul-e komentar. Ta ajikitik ja bʼajtan komentaryo bʼa jun parrapo, masni jel tʼilan oj katik jaman lek sok yajel ja mero sjakʼjel ja bʼa sjobʼjeli, sok mok jcholtik yibʼanal ja parrapo. Yajni chʼakta paklaxuk ja bʼa mas tʼilan, wani xbʼobʼ alxuk tuk jasunuk (kʼela ja rekwagro « ¿Jasa oj bʼobʼ kal ja bʼa jkomentaryoʼiki?»).

19. ¿Jastal oj bʼobʼ skoltayotik ja maʼ oj ya ekʼuki, sok jasa tʼilan oj jkʼuluktik?

¹⁹ La kaltik yabʼ ja maʼ wan yajel ekʼuki wa xkʼanatik oj jkʼultik komentar bʼa jun parrapo. Ta jachkʼa oj jkʼultik, la kaltik yabʼ ja maʼ oj ya ekʼuki bʼajtanto oj kʼeʼuk ja tsomjeli. Yajni xkʼot ja bʼa parrapo jaw, la jachtik wego ja kabʼtiki sok chaʼan lek bʼa oj yile.

20. ¿Jastal wa slaja sbʼaj ja tsomjelik sok jun waʼelal soka kamigotik?

²⁰ Ja tsomjelik bʼa kongregasyon jach jastal jun waʼelal soka kamigotik. Ta jujuntik jmoj-aljeltik slokowotik bʼa jun lekil waʼelal sok yalawe kabʼtik la kitik och jun jasunuk bʼa mi jel chaʼan stsʼakol, ¿jasa oj jkʼuluktik? Bʼobʼta oj cham jkʼujoltik, pe seguro ojni jkʼuluktik pwersa yijel och jun jasunuk bʼa wa skʼulane gusto yabʼjel. Ja bʼa tsomjeliki, ja maʼ wa slokowotik jani ja Jyoba, bʼa xchapunej jun mesa bʼa bʼutʼel jastik lek (Sal. 23:5; Mat. 24:45). Ja yeʼn jelni lek xyila jawa xkaʼa jkomentaryotik bʼa pasil sbʼaja janekʼ wa xlajxikujtik. Ja yuj, la jchap jbʼajtik lek sok la jkʼuluktik ja janekʼ wa xbʼobʼ kujtiki. Jachuk mini kechan oj waʼkotik ja bʼa smesa ja Jyoba, cha ojni jkoltaytik ja tuk bʼa oj skʼuluke.