YAJNI ja barko wan ochel ja bʼa niwan yok jaʼ bʼa Belfast Lough, ja chʼin tsome pasajero yilawe ja bʼa yal witsik xyaxalanixta, bʼa wan eleljan ja yijlabʼ ja Kʼaʼuj. Waj bʼa mayo bʼa 1910. June ja bʼa pasajero jaʼa Charles Taze Russell, bʼa jaxa sjoʼil ekʼele wa xwaj ja bʼa isla bʼa Irlanda. Bʼobʼ yil ja chabʼ barko jel niwan wan tojbʼeli: ja Titanic, bʼa jel triste ja jas ekʼ sbʼaji, sok pilan jel oj slaj ja barko it, ja Olympic. * Bʼa stsʼeʼel ja bʼa wa xtojbʼi barko, jitsan Paklanumik bʼa Biblia tixa wane smajlajel ja Russell ja bʼa wa xjul barko.

Junuk 20 jabʼil bʼajtanto, ja jmoj-aljeltik Russell waj jitsan ekʼele bʼa tuk lugarik bʼa mi tiʼuk bʼa Estados Unidos bʼa spukjel ja lekil rason bʼa spetsanil ja luʼum. Ja bʼajtani ti waj bʼa Irlanda, bʼa julio 1891. Yajni ti kʼeʼel ja bʼa barko City of Chicago, yila jastal wan mukxel ja Kʼaʼuji yajni wan mojxel och ja bʼa Queenstown (ja wego sbʼiʼil Cóbh). Ja bʼa jutsʼin jaw, bʼobʼta julskʼujol ja jasa aljiyabʼ yuja snantat sbʼaja luʼum bʼa jakeleʼi. Yajni waj yulataye ja tsamal chonabʼik sok yajni yilawe ja tsamal lugarik, ja yeʼn soka smojiki ti snaʼawe ja alajiki lekxa ay bʼa sjachʼjel.

Ja Russell yulatay juke ekʼele ja Irlanda. Ja sbʼajtanil ekʼele waji, jitsan ja maʼ skʼana oj snebʼi. Ja bʼa tuk ekʼeleʼi mas ja mil smaklaye ja sloʼili. Jaxa bʼa yoxili waj bʼa 1903, bʼa yawe ekʼ loʼilik bʼa spetsanil ixuk winik ja bʼa Belfast soka Dublín, bʼa kʼulji anunsyar bʼa peryodiko. Ja Russell xcholo, «ja matik ti ajyiye smaklaye lek» ja bʼa loʼil sbʼiʼil «La promesa bajo juramento», bʼa staʼa tiʼal ja skʼuʼajel bʼa Abrahán soka slekilal oj ajukyile ja ixuk winik ja bʼa tyempo jakumi.

Yuja jel skʼanawe smaklajel ja bʼa Irlanda, ja Russell cha yulatay ja yajni kumxi ja bʼa yoxil ekʼele ja bʼa Europa. Ja bʼa wa xjula ja barkoʼik bʼa Belfast, joʼe jmoj-aljeltik ti smajlaye ja Russell yajni jul ja bʼa sakbʼelajel bʼa abril bʼa 1908. Ja bʼa och kʼakʼu jaw, ya ekʼuk ja sloʼil kʼulubʼalxa anunsyari, sbʼiʼil «La derrota del imperio de Satanás». Ajyiye «junuk 300 ja maʼ skʼana smaklajel ja rasoni». June maʼ ti ajyi yala jitsan jastik bʼa mi akwerdo ayuk, pe tsamalxta ajiyi sjakʼjelik bʼa Biblia. Jaxa bʼa Dublín, jun kontraʼanum bʼa mi kʼokxi, ja OʼConnor, bʼa kʼot sekretaryo bʼa jun tsome relijyon bʼa keremtik (ja YMCA, jachuk yal kom sbʼiʼil bʼa inglés), sleʼa modo bʼa ya skontraʼuk ja Paklanumik bʼa Biblia ja mas ja mil matik ti ajyi tsomani. ¿Jasa ekʼi?

La jpensaraʼuktik ja jasa bʼobʼ ekʼuk ja bʼa ekʼele jaw. Jun winik bʼa skʼana oj snebʼ ja rason bʼa Biblia spensaran oj smaklay ja loʼil yila ja bʼa peryodiko The Irish Times. Yajni kʼoti, wokolxa staʼa skujlayubʼ yuja jelxa bʼutʼeli. Ja winiki och smaklay ja sloʼil ja Russell, sakxa ja yolomi soka yisimi, slapunej jun kʼikʼil najat skʼu, bʼa wanxta yajel senya ja yajni wan bʼejyel ekʼ ja bʼa plataporma. Wanxta xya syak ja  tekstoʼiki, jachuk ja winiki takal takal mas och yabʼ stojol ja smeranil bʼa Biblia. Ama mey sonido, ja sloʼil ja Russell wa xchiknaji lek sok lamanxta smaklaye jun ora sok snalan ja matik ti ajyiye. Tsaʼan, bʼa jun lame sjobʼjelik, ja OʼConnor soka yamigoʼiki och yaʼeyi sjobʼjel ja Russell, pe ja yeʼn ya makunuk lek ja Biblia bʼa oj ya ja sjakʼjeliki. Ja matik tsomani gustoxta spakʼtsun ja skʼabʼeʼi. Yajni lamxi ja jas wan ekʼeli, ja winik bʼa jtaʼatik tiʼal bʼajtani mojxi soka jmoj-aljeltik jumasaʼ bʼa skʼanjel snaʼ mas. Jastalni yalawe jujuntik ixuk winik, jitsan jach kʼot snebʼ-e ja smeranili.

Ja mayo bʼa 1909, ja Russell el ja bʼa Nueva York bʼa wajsok ja barko Mauretania bʼa yulatajel xchanil ekʼele ja Irlanda. Ja bʼa ekʼele it, mojtajiyuj june maʼ jel wego stsʼijbʼani, ja jmoj-aljeltik Huntsinger. Jachuk wa xbʼobʼ ya ekʼyi bʼa a-stsʼijbʼuk artikuloʼik bʼa Ja Juʼun Cholumani yajni wane skʼutsjel ja mari. Yajni tixa ay bʼa Belfast, ja Russell ya ekʼ jun loʼil bʼa spetsanil ixuk winik bʼa ajyiye 450, bʼa junuk 100 tekʼan ajyiye yuja mixa ay lugari.

Ja bʼa sjoʼil ekʼele waji, jtaʼatik tiʼal bʼa skʼeʼulabʼili, ekʼ jun jasunuk bʼa junxtatik. Tsaʼan yajni ja Russell ya ekʼuk ja sloʼil ja bʼa Dublín, jun winik jel naʼubʼal sbʼaj sok jel chapan bʼa jaʼ wajsok ja OʼConnor ajiyi sjakʼjelik bʼa Biblia ja sjobʼjelik yiʼoji. Ja matik ti ajyiye jelni gusto kanye. Ja bʼa pilan kʼakʼu, ja Russell soka smojiki kʼeye ja bʼa barko bʼa wa spila correo bʼa ti wa xwaj bʼa Liverpool, tsaʼan cha kʼeye ja bʼa barko Lusitania bʼa wajel bʼa Nueva York. *

Ja bʼa 1911, ja bʼa swakil sok sjukil ekʼele waj ja Russell ya ekʼ loʼilik bʼa cha kʼulji anunsyar tʼusan bʼajtan. Ja abril bʼa jabʼil jaw, 20 Paklanumik bʼa Biblia smajlaye 2,000 ixuk winik bʼa Belfast bʼa jak smaklaye ja loʼil sbʼiʼil «La vida después de la muerte». Ja OʼConnor ti ajyi bʼa Dublín sok pilan olomal bʼa relijyon, sok jel yaʼawe jitsan sjobʼjelik. Ja matik ti ajyiye jel skʼulane gusto ja ajiyile sjakʼjelik soka bʼa Biblia. Mas tsaʼan, ja bʼa otoño, ja Russell yulatay tuk chonabʼik, bʼa jitsan ixuk winik waj smaklaye. Ja OʼConnor sok 100 bʼa yawe kʼe kʼumal cha sleʼawe modo yajel kʼot tekʼan ja tsomjel bʼa Dublín, pe ja matik tsomani gustoxta skoltaye ja maʼ wan yajel ekʼuk ja loʼili.

Anima ja bʼa tyempo jaw, ja jmoj-aljeltik Russell yeʼn ja maʼ kajan sbʼaj yajel ekʼ loʼilik bʼa spetsanil ixuk winik, pe yala «mini jun winik maʼ jel tʼilan», pes «ja aʼtel it mi sbʼajuk winik, jani sbʼa Dyos». Ja loʼilik it bʼa jel taji tiʼali ti kujlaji tiw ja Tsomjelal bʼa spetsanil ixuk winik wa xkʼulaxi sok juni lekil modo bʼa xcholjel ja smeranil bʼa Biblia. Ja slekilal ilxi, kʼe kujlajuk kongregasyonik bʼa tuktukil chonabʼik, sok ja smeranili pukxi ja bʼa Irlanda. (Ja bʼa jas nolankujtik bʼa Gran Bretaña).