¿Jastal kujlajijan ja sinagoga?

JA YALJEL sinagoga jakel bʼa jun yaljel bʼa griego bʼa wa stojolan «tsomane» ma bʼa oj «tsomjuke». Ja bʼiʼilal it jelni wa xkan sbʼaj, yujni man tyempo najate ja sinagogaʼik jani kʼotel ja lugarik bʼa tsomjel bʼa wa x-alji jas oj kʼulaxuk sok yajelyi stoyjel ja Dyosi ja bʼa slugare ja judíoʼik. Mini ay jun teksto ja bʼa juʼunik tsʼijbʼunubʼal bʼa hebreo bʼa wa xyala jaman lek sbʼaja sinagoga. Pe ja juʼunik tsʼijbʼunubʼal bʼa griego wani xyala ja lugarik jaw bʼa tsomjel ayxani ja bʼa bʼajtan siglo.

Tʼusan mi spetsaniluk ja matik jel chapane wa spensarane ja sinagogaʼik kujlaji ja yajni ajyiye moso ja judíoʼik ja bʼa Babilonia. Ja Encyclopaedia Judaica wa xcholo: «Ja matik mosoʼaye, timubʼale bʼa mi xbʼobʼ wajuke ja bʼa Templo, bʼa jun lugar mi ti sbʼajuke soka stʼilanil bʼa oj ajuk kulan skʼujole, wani stsomo sbʼaje bʼa jujuntik ekʼele, bʼobʼta jani bʼa Sábado, sok jani wa skʼumane ja Yabʼal ja Dyosi». Lajansok ja yajni elye libre ja judíoʼik, mini yawekan stsomjel sbʼaje bʼa yajelyi orasyon sok skʼumajel ja Yabʼal ja Dyos, sok skʼulane sinagogaʼik ja bʼa lugar ja yajni tixa xwajye kulani.

Ja bʼa bʼajtan siglo, ja sinagoga kʼotni jun jasunuk jel tʼilan ja bʼa sakʼanil ja judíoʼik sok wa xyawe makunuk bʼa yajelyi stoyjel ja Dyos ja bʼa Mediterráneo, sok ja bʼa Medio Oriente cha jachni ja bʼa Israel. Ja maestro Lee Levine, ja bʼa Universidad Hebrea de Jerusalén, wa xyala: «Juni lugar bʼa spaklajel, yabʼjel waʼelalik bʼa kʼakʼujik jel tʼilan, stojbʼesjel niwak loʼilik, yajel kontribusyon sbʼaja slugare sok skʼulajel tsomjelik bʼa politika sok bʼa yeʼnle». Cha yala: «Pe ja jasa mas tʼilani, jani ja jastik ti chʼikan soka Dyos». Ja yuj mini jel chamyabʼjeluk ja Jesús wajni tikʼan ja bʼa sinagoga (Mar. 1:21; 6:2; Luc. 4:16, TNM). Ja bʼa sinagogaʼik jaw, wa sjeʼawe, wa xyaʼawe rason sok wa stsatsankʼujolaji ja matik wa xkʼotye. Tsaʼan ja yajni kujlaji ja kongregasyon ja bʼa bʼajtan siglo, ja jekabʼanum Pablo cha ayni yiʼoj ja kostumbre bʼa wajel xcholjel ja bʼa sinagoga. Yuja wani skʼana oj snebʼ-e bʼa Dyos sok wa xwajye ja bʼa tsomjelik ja judíoʼik, ja yuj ja Pablo ja yajni wa xkʼot bʼa jun chonabʼ, ja jas bʼajtan wa skʼulani jani wa xwaj xcholjel ja bʼa sinagoga (Hech. 17:1, 2; 18:4, TNM).