1. ¿Jasa wan ekʼel sbʼaje ajyi ja nochumanik bʼa bʼajtan siglo?

JA BʼA snalan och ja jabʼilik 62 sok 64, ja jekabʼanum Pedro stsʼijbʼanyi ja matik «sactantan ay[e] ja ba tuctuquil lugar jumasa. Polestero ni ay[e] ecʼ ja ba lugar Ponto soc ja ba Galacia soc ja ba Capadocia soc ja ba Asia soc ja ba Bitinia» (1 Ped. 1:1). Ja smoj-aljelik jaw tuktukil lugar jakele. Wa skʼana stsatsankʼujolajele sok stojele yujni ‹jel tsats wan ekʼel sbʼaje wokol›. Sok ajyiye sakʼan bʼa jun tyempo jel xiwela sbʼaj. Ja Pedro stsʼijbʼan: «Jel xa mojan ja tiempo [oj chʼakuk ja jastik junuk it]». Sok meraniʼa, pes mixani oj ekʼ lajune jabʼil ja oj ajuk chʼaysnajel ja Jerusalén. ¿Jasa oj koltajuke ja nochumanik ja bʼa tyempoʼik jaw jel wokol? (1 Ped. 4:4, 7, 12).

2, 3. ¿Jas yuja Pedro yayi rason ja nochumanik bʼa sjamjel ja snaje? (Kʼela ja dibujo bʼa skʼeʼulabʼil ja artikulo).

² Ja bʼa jastik yala ja Pedro, ti chʼikan ja rason it yayi ja nochumanik: «Aahuic majan [ma jaman] ja hua najexi [bʼa weʼnlex ita, TNM] pero soc spetzanil ja hua cʼujolexi» (1 Ped. 4:9). Ja yaljel aahuic majan ja hua najexi ja bʼa griego wa stojolan «sjejelyi lekil kʼujol ja matik mi xnaxi sbʼaji». Ja jekabʼanumi cha yala a-sjam-e  ja snaje bʼa yeʼnleʼita ita, wa stojolan ja matik wa snaʼawe sbʼaji sok lek wa xyila sbʼajeʼi. ¿Jasa slekilal oj yil-e snochjel ja rason it?

³ Oj koltajuke bʼa oj ajyuke tsoman. La jpensaraʼuktik ja bʼa keʼntiki. Yajni jun jmoj-aljeltik slokowotik ja bʼa snaji, ¿anke wani xkan jkʼujoltik jun jasunuk jel tsamal skʼulankitik? Sok yajni keʼn wa xlokotik, ¿anke wani stsatsbʼi ja jastal wa xkila jbʼajtiksoki? Sjamjel ja jnajtik ma jkʼujoltiki wa xkoltani bʼa oj jnatik sbʼaj mas ja jmoj-aljeltiki. Ja bʼa styempo ja Pedro, ja nochumaniki tʼilani oj ajyuke mas tsoman ja yajni wa x-ipaxi mas ja wokoli. Jachni junxta wa xcha ekʼ jbʼajtik ja keʼntik ja bʼa «tsaʼanikxta kʼakʼu» ayotiki (2 Tim. 3:1, TNM).

4. ¿Jastik sjobʼjelik oj kiltik ja bʼa artikulo it?

⁴ ¿Jas modoʼalik wa xbʼobʼ jamtik ja jnajtik bʼa keʼntik ita? ¿Jas oj bʼobʼ jkʼuluktik bʼa yajel elkan ja jastik wa stimawotik sjamjel ja jnajtiki? Sok ta keʼn lokubʼalotik, ¿jasa oj skoltayotik bʼa lek oj jeʼ ja jmodotiki?

5. ¿Jastal wa xbʼobʼ jam ja jnajtik ma jkʼujoltik ja bʼa tsomjeliki?

⁵ Yajni teyotik ja bʼa tsomjel. Ja Jyoba soka xchonabʼi wa slokowotik ja bʼa tsomjeliki. Jaxa keʼntiki wa xkʼanatik ja matik wa xwajye ja bʼa Naʼits bʼa Tsomjeli aʼajyuke gusto (Rom. 15:7). Ja jaw jelni ay stʼilanil ja yajni matik wa xkʼoti jato sbʼajtanil ekʼele wa xwajye. Cha slokunej ja Jyoba, ja yuj ja keʼntiki tʼilani oj katik ajyuke gusto, chikan jastal ja splantaʼe ma ja jastal wa skʼutes sbʼaje (Sant. 2:1-4). Ta kilatik mini jun jmoj-aljeltik wan stajel loʼil, ¿oj maʼ bʼobʼ jloktik bʼa akulanuk jmoktik? Jelni lek oj yil ta jkoltaytik bʼa a-snoch ja programa sok slejel ja tekstoʼiki. Ja it juni lekil modo bʼa skʼuʼajel ja rason it: «Cʼulanic recibir ja maʼ huax jac yulatayexi» (Rom. 12:13).

6. ¿Machunkiluk ja mas tʼilan oj jloktike ja bʼa jnajtiki?

⁶ Yajni ay maʼ wa xlokotik waʼel ma yujel jun jasunuk. Ja bʼa tyempo najate, tikʼani wa slokowe tuk ixuk winik awaj waʼuke bʼa snaje bʼa sjejel wa skʼanawe aʼajyuke laman sok ayamigoʼuk sbʼaje (Gén. 18:1-8; Juec. 13:15; Luc. 24:28-30). Jaxa keʼntiki, ¿machunkiluk ja mas tʼilan oj jloktiki? Jani ja matik ti chʼikane ja bʼa jsakʼaniltiki, ja jmoj-aljeltik ja bʼa kongregasyon. Wa xkʼanatik kamigotik bʼa toje sok bʼa lek oj kil jbʼajtiksoke, pes yajni x-eljul ja tyempoʼik bʼa wokoli ojni jkʼantik ja skoltanele. Ja bʼa 2011, ja Tsome Tojwanumi stukbʼese ja ora wa skʼulane ja tsomjelal bʼa spaklajel Ja Juʼun Cholumani ja bʼa Betel bʼa Estados Unidos. Ja ajyi wa skʼulane bʼa 6:45 bʼa och kʼakʼu, jaxa wego bʼa 6:15. ¿Jas yuj stukbʼese? Jastalni alxi ja bʼa anunsyo, jachuk mas betelitaʼik oj bʼobʼ yawe ekʼ tyempo soka tuk pamilya Betel yajni xchʼak ja tsomjeli. Bʼa tuk naʼits Betel jachni cha skʼulane. Ja jaw koltaji ja pamilya Betel bʼa aʼajyuke mas tsoman.

7, 8. ¿Jastal oj bʼobʼ jamtikyi ja jnajtik ja matik wa xjak yawe ekʼ loʼilik ja bʼa jtsomjeltiki?

⁷ Yajni tuk jmoj-aljeltik wa xjak yawe ekʼ loʼilik ja bʼa jkongregasyontiki, ja biajanteʼiki, sok ekʼeleʼik ja ulatanumik bʼa Betel, ja jaw juni modoʼal bʼa sjamjel ja jnajtiki (kʼuman ja 3 Juan 5-8). Jun modoʼal jani slokjele waʼel ma yujel jun jasunuk. ¿Jas mi xkʼulantik ja yajni xkʼotyeʼi?

⁸ Jun jmoj-aljeltik ixuk bʼa Estados Unidos wa xyala: «Snajtil ja jabʼiliki, ja keʼn soka jtatami jlokunejtikon bʼa jnajtikon jitsan ja matik wa xjak yawe ekʼuk loʼili soka xcheʼume. Tolabida jel lek ekʼel kujtikon, sok loʼil tajnel, pe ja mas tʼilani yaʼunej tsatsbʼuk ja jastal wa xkila jbʼajtikon soka Dyosi. Mini jnaʼunejtikon malaya yuja wa xjama ja jnajtikoni».

9, 10. a) ¿Matik wa skʼana jun lugar bʼa oj jijluke bʼa jitsan tyempo? b) ¿Oj maʼ bʼobʼ yaʼe majan ja snaje ja matik jel chʼin yiʼoje ma mi jel chapanuki? Aʼa jun sjejel.

 ⁹ Yajni ay jloktik bʼa mas tyempo. Ja bʼa najate, jitsan ixuk winik wa sloko bʼa snaje ulatanumik bʼa wa sjipa skʼujole (Job 31:32; Filem. 22). Ja bʼa jtyempotiki, cha ayni stʼilanil skʼulajel. Jujuntik sjejel, ja biajanteʼik tikʼanxta wa skʼana jun lugar bʼa oj jijluke ja yajni wa xyulataye ja kongregasyoniki. Wani xcha makuniyujile ja matik wane chapjel ja bʼa eskwelaʼik bʼa Biblia sok ja matik wane yajel kʼeʼuk Naʼitsik bʼa Tsomjeli. Yajni wa xcha ekʼ desgrasya, jujuntik pamilya wa xmakuniyujile jun lugar bʼa oj ajyuke manto xtojbʼi ja snaje. Mok jpensaraʼuktik kechan oj yaʼe majan ja matik niwan snaje ma bʼa chapan leki. Sok bʼobʼta yaʼawetani jitsan ekʼele ja snaje ja yeʼnle. Jaxa keʼntiki, ¿oj maʼ cha katik majan ja jnatik anima chʼinuk ma mi jel chapanuk?

¹⁰ Jun jmoj-aljeltik bʼa Corea del Sur wani snaʼa lek ja ekʼeleʼik ya jijluk bʼa snaj ja eskwelanteʼik bʼa Biblia. Yala: «Ja bʼajtani jkʼulan dudar yujni ajkʼachto nupanelotikon sok teyotikon bʼa jun yal chʼin naʼits. Pe jelni tsamal yajel jijluk bʼa jnajtikon ja eskwelanteʼiki. Kilatikon jastal gusto aye ja nupanumik yajni lajan wa xyaʼteltaye ja Jyoba sok ja lajan wa skʼujolane bʼa stajel ja skʼelsate».

11. ¿Jas yuj ojni makunuk ja oj jamtikyi ja jnajtik ja jmoj-aljeltik wa xkʼotye ja bʼa jkongregasyontiki?

¹¹ Yajni wa xkʼot yajkʼachil jmoj-aljeltik ja bʼa jkongregasyontiki. Bʼobʼta ti jakye kulan ja bʼa jlugartik, bʼa jak koltanuke ja bʼa xcholjeli ma precursor jekubʼale ja bʼa jkongregasyontik. Ja wa xkʼotyetʼani jelni wokol xyabʼye yuja tʼilan oj kʼajyuke bʼa jun yajkʼachil komon, yajkʼachil kongregasyon sok cha bʼobʼta jun yajkʼachil kʼumal sok kostumbre. Slokjele waʼel, bʼa yujel jun jasunuk ma wajel jmoktike paxyal bʼa jun lugar jachuk oj bʼobʼ staʼ yamigoʼe sok oj kʼajyuke ja bʼa yajkʼachil sakʼanile.

12. ¿Jas experiencia wa sjeʼa mi tʼilanuk xchapjel jitsan jastik junuk bʼa sjamjel ja jnajtiki?

¹² Bʼa sjamjel ja jnajtiki mi yajnaluk oj jkʼuluktik jastik jun bʼa jel chapan (kʼuman ja Lucas 10:41, 42). Jun jmoj-aljeltik wa xjul skʼujol yajni ja yeʼn soka xcheʼum kʼe stul-eyi ja misioneroʼili, mito ay skʼujole sok jel x-och stristeʼile. Wa xyala: «Bʼa jun ochkʼakʼu, ja jcheʼumi jel tristeʼay yuja wa snaʼakan ja jnajtikoni, soka keʼn mi bʼobʼ jkoltay bʼa oj ya kulan. Anto, junukxa las 7:30, skʼojtsine ja pwerta. Jun estudiante bʼa Biblia bʼa yiʼajankitikon oxe naranja sok bʼa skʼana yajel jun lekil julelaltikon. Katikon ochuk sok katikonyi jun baso jaʼ. Tsaʼan jkʼulantikon té sok kʼixin chokolate. Ja keʼntikon mito xnaʼatikon ajyi ja kʼumal suajili, sok ja yeʼn mi snaʼa ja jkʼumaltikon. Pe man kʼakʼu jaw, kʼe kamigoʼuktikon ja jmoj-aljeltik ja bʼa paísi sok masni jel gusto ajyitikon».

13. ¿Jas yuj jelni lek sjamjel ja jnajtiki?

¹³ ¿Jel maʼ wokol xkabʼtik sjamjel ja jnajtiki? Ta jachuki, bʼobʼta ayni jchʼayunejtik ekʼeleʼik bʼa oj katik el slekilal smojtajel ja tuki sok stajel kamigotik bʼa tolabida. Sjamjel ja jnajtiki jani jun lekil modoʼal bʼa mi oj kabʼtik jel jtuchʼil aytik. Anto, ¿jas wa xtimjiyuj jujuntik bʼa mi oj sjam ja snaji? La kiltik jujuntik.

14. Ta mey jtyempotik sok kiptik bʼa slokjel ja jmoj-aljeltik ma ja yajni wala lokjitik, ¿jasa oj bʼobʼ jkʼuluktik?

¹⁴ Ja tyempo soka kiptiki. Ja yaʼtijumotik Dyosi jelni latsan ayotik sok cha ayni jel jcholtik. Ja yuj, bʼobʼta jujuntik wa xyabʼye mini ay styempoʼe sok yipe bʼa sjamjel ja snaje. Ta jach wa xpensarantik, bʼobʼta ayni  stʼilanil oj kiltik ja jastik wa xkʼulantiki. ¿Oj maʼ bʼobʼ jtukbʼestik jujuntik bʼa oj kankujtik mas tyempo sok kiptik bʼa slokjel ja jmoj-aljeltik ma wajel ja yajni wala lokjitiki? Ja Biblia wa xyala mokni chʼay jkʼujoltik sjamjel ja jnajtiki (Heb. 13:2). Spiljel tyempo bʼa ajyel soka jmoj-aljeltiki mini ay smaloʼil, sok jachni ja mero sbʼeji. Skʼulajel ja it, wani skʼana pwesto oj ajyukotik bʼa skomjel ja tyempo wa xkatikyi bʼa tuk jasunuk mey stʼilanil.

15. ¿Jas yuj wa xbʼobʼ jpensaraʼuktik mi xbʼobʼ jamtik ja jnajtiki?

¹⁵ Ja jastal wa xkila jbʼajtik keʼntikta. ¿Ay maʼ ekʼele kʼanxelkujtik sjamjel ja jnajtiki pe kabʼtik mi oj lajxukujtik? Bʼobʼta wani la kʼixwitik ma wala xiwtik bʼa mi oj jnatik jas oj kaltik sok ja jloktiki oj axwuke. Ma bʼobʼta mey lek jtakʼintik sok wa xpensarantik mini oj katikyile jastal wa xyaʼawe ja tuk bʼa kongregasyoni. Pe tʼilani oj juljkʼujoltik mi yajnaluk jel chapanuk ja jnajtiki. Ja jasa tʼilani jani aʼajyuk sak sok tulan jachan, sok bʼa gusto oj katik ajyuk ja jloktiki.

16, 17. ¿Jasa oj skoltayotik ta wa xcham jkʼujoltik ja ajyel jloktiki?

¹⁶ Ta wa xcham jkʼujoltik ajyel jloktik, mini kechan keʼntik. Jun ansyano bʼa Gran Bretaña wa xyala: «Xchapjel jbʼajtik bʼa ajyel jloktik wani xbʼobʼ ya ochkitik chamkʼujol. Pe jastalni ja bʼa tuk modoʼik bʼa yaʼteltajel ja Jyoba, ja slekilali soka gustoʼili mastoni jel jitsan yuja chamkʼujoli. Kaʼunej ekʼ ratoʼik bʼa jel lek soka jmoj-aljelik yujel kajpe sok loʼilanel». Jelni lek oj chamjkʼujoltik sbʼaja jloktiki (Filip. 2:4). Jelni jitsan ja maʼ wa skʼana stajel tiʼal ja bʼa sakʼanili. Sok jun modo bʼa smaklajele jani yajni wa xkatik ekʼ tyempo lajan soka yeʼnle. Pilan ansyano wa xyala: «Ajyelkuj ja bʼa jnaj jmoj-aljeltik bʼa kongregasyon wa skoltayon bʼa oj kabʼye stojol sok wa xyaki tyempo bʼa snajel jastik junuk bʼa yeʼnle, mas sbʼaja jastal snaʼawe ja smeranili». Ta wa xcham jkʼujoltik sbʼaja jloktiki, wani xbʼobʼ jkʼuʼuktik lek oj kabʼtik stsamalil ja ekʼeleʼik jaw.

¹⁷ Jun precursora bʼa wa xya jijluk bʼa snaj ja eskwelanteʼik bʼa Biblia wa xyala: «Ja bʼajtani, jelni chamkʼujol ayon yujni jel pobre ja jnaji sok mixa yajkʼachiluk ja jastik kiʼoji. Pe ja xcheʼum june ja maʼ wa sjeʼa ja bʼa eskwela jel yaʼa kulan jkʼujol. Xcholokabʼ ja yajni ajyiye biajanteʼil soka statami. Yala ja semanaʼik mas lek ekʼel yujileʼi jani ajyel soka matik takʼane, anima mey jitsan jastik sbʼaje, pe jani wajel skʼujole yaʼteltajel ja Jyoba sok yijel jun sakʼanile bʼa chʼin, jastalni yeʼnle. Ja jaw ya juljkʼujol ja jasa wa xyalakabʼtikon ja jnan ja yajni chʼinotikonto: ‹Masni lek jun sekʼ itaj bʼa ay yajal kʼujolal›» (Prov. 15:17). Mini ay rason bʼa oj chamjkʼujoltik, pes ja jasa mas tʼilani jani sjejelyi syajal jkʼujoltik ja jloktiki.

18, 19. Yajni wa xjamatik ja jnajtiki, ¿jastal wa skoltayotik bʼa mas lek oj kil jbʼajtik soka tuki?

¹⁸ Ja jastal wa xkilatik ja tuki. ¿Ay maʼ june ja bʼa kongregasyon bʼa mi lek xkilatik? Bʼobʼta mi xkʼana oj jloktik ja bʼa jnajtik jun jmoj-aljeltik bʼa ay jun smodo mi lek xkilatik ma ay jas skʼulunejkitik bʼa mi xchʼay jkʼujoltik. Pe ta mi jas xkʼulantik, ja jastal wa xkilatik ja ixuk winik jaw mini oj tukbʼuk.

¹⁹ Sjamjel ja jnajtiki, ja Biblia wa xyala wa xkoltani bʼa oj kil jbʼajtik lek soka tuki, chomajkil ja jkontratiki (kʼuman ja Proverbios 25:21, 22). Slokjel ja tuki oj koltanuk bʼa oj chʼay jkʼujoltik ta kʼeʼelotiksok kʼumali sok oj tojbʼuk ja jastal wa xkila jbʼajtik soki. Chomajkil, oj kʼe kiltik ja lekil modoʼalik yila ja Jyoba sbʼaja yeʼn ja yajni yiʼajan ja bʼa smeranili (Juan 6:44). Yajni ja wa snikawotik ja yajalkʼujol bʼa slokjel jun jmoj-aljeltik bʼa mi wanuk smajlajel, ja jastal wa xkila jbʼajtik soka yeʼn ojni tukbʼuk spetsanil. ¿Jastal oj jnatik ta jaʼ wa  snikawotik ja meran yajalkʼujoli? Jun modo jani snochjel ja rason bʼa Filipenses 2:3, bʼa wa xyala tʼilan chʼin oj kʼa jbʼajtik sok yiljel mas niwane ja tuk yuja keʼntiki. Ja smeranili, yibʼanal ja jmoj-aljeltiki masni niwane yuja keʼntik yuj bʼa tuk jasunuk. Bʼobʼta jaʼ yuja skʼuʼajel yiʼoje, ja jastal wa xkuchyujile, ja mix xiwye ma bʼa tuk modoʼalik yiʼoje. Ta wa xleʼatik ja jasa ayiʼoj ja yeʼnle bʼa mey kiʼojtik ja keʼntiki, mas oj och jyajtaytike sok masni mi wokoluk sjamjelyile ja jnajtiki.

20. Ta kalatik oj wajkotik bʼa jun lokjelal, ¿jasa tʼilan oj jkʼuluktiki, sok jas yuj?

²⁰ Ja tsʼebʼanum David sjobʼoyi ja Jyoba jastik modoʼalik tʼilan oj yawe ajyuk ja matik wa xyila jastal slok (Sal. 15:1). June ja bʼa jaw jani yajel kʼotuk ja jas wa xyalawe anima mi jel skʼanawe (Sal. 15:4). Ja yuj, ta wa xjakʼatik bʼa jun lokjel mini sbʼejuk oj cha kaltik mixa oj wajkotik yuj jastik junuk bʼa mey stʼilanil. Ta jach jkʼulantik, spetsanil ja jas xchapunej ja maʼ slokunejotik mini jas oj makunuk (Mat. 5:37). Jujuntik wa xyalawe oj wajuke bʼa jun lokjelal pe tsaʼan wa xcha stukbʼese bʼa oj wajuke bʼa june mas lek. Ta jach jkʼulantiki, ¿anke mini xjeʼatik yajalkʼujol sok kiswanel? Ja jasa tʼilan oj jkʼuluktiki jani wajel jawa lokjitiki sok yajelyi tsʼakatal ja jmoj-aljeltik yuja jas oj yawekitiki (Luc. 10:7). Ta yuj ay jun jasunuk stimawotik bʼa jel tʼilan juntiro, la kaltik yabʼ wego ja maʼ slokunejotiki. Jachuk wa xjeʼatik yajtanel sok wa xkisatik.

21. Bʼa kʼotel jun lekil lok, ¿jastik kostumbreʼik tʼilan oj kisxuk?

²¹ Cha jelni tʼilan oj kistik ja kostumbreʼik ja bʼa lugari. Bʼa jujuntik mini ay smaloʼil oj kʼotuk bʼa snaj june anima mi lokubʼaluk, pe jaxa bʼa tuki masni lek ja oj yal-e bʼajtan. Bʼa jujuntik lugar, ja swinkil naʼitsi jani wa xyayi ja lekil waʼelik ja sloki, jaxa bʼa tuk lugariki junxta ja swaʼel ja loki soka swinkil naʼitsi. Bʼa tuk lugar, ja maʼ lokubʼali wa xyiʼaje och waʼelal, jaxa bʼa tuki mey stʼilanil. Sok bʼa jujuntik lugar, mini ay smaloʼil ja bʼajtan oj yal june ma chabʼ ekʼele mi oj wajuk ja bʼa lokjelal sok tsaʼan wa xyala oj wajuk, pe jaxa bʼa tuki jelni osado ja oj yal mi oj wajuk ja bʼa lokjelali. Chikani jastal ja kostumbre, la jkʼuluktik ja janekʼ wa xlajxikujtik bʼa oj katik gustoʼaxuk ja maʼ wa slokowotiki.

22. ¿Jas yuj jel ay stʼilanil sjamjel ja jnajtiki?

²² Ja yaljelik it jelni ay stʼilanil ja bʼa jtyempotiki: «Jel xa mojan ja tiempo [oj chʼakuk ja jastik junuk it]» (1 Ped. 4:7). Ja wokol mas jel tsats bʼa mitoni ekʼeluki ojxta eljul. Yajni mas wan ipaxel och, masni ay stʼilanil oj yajtay jbʼajtik. Jelni tʼilan oj jnochtik ja rason yaʼa ja Pedro: «Aahuic majan ja hua najexi [bʼa weʼnlex ita, TNM]» (1 Ped. 4:9). Sjamjel ja jnajtiki kʼotelni sok tolanibida ay stʼilanil, sok jelni tsamal ja wa xkʼulaxi ja bʼa jsakʼaniltiki.