1, 2. a) ¿Jasunkiluk ja mas jel chaʼanyabʼalil kiʼojtiki? b) ¿Jas sjejelik jel chaʼanyabʼalil xkilatik, sok jas yuj? (Kʼela ja dibujoʼik bʼa skʼeʼulabʼil ja artikulo).

¿JASUNKILUK ja mas jel chaʼanyabʼalil kiʼojtiki? ¿Pwesto maʼ oj ajyukotik bʼa stukbʼesel yuj jastik mi chaʼanyabʼaliluki? Sbʼaja yaʼtijumik ja Dyos, jelni pasil sjakʼjel ja sjobʼjelik jaw. Ja jasa mas jel chaʼanyabʼalil kiʼojtiki jani ja jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba, sok mini wa xkʼanatik stukbʼesel yuj pilan jasunuk. Cha jelni chaʼanyabʼal xkilatik ja smeranil bʼa Biblia, pes wa skoltayotik bʼa oj kamigoʼuktik ja jTatik bʼa satkʼinali (Col. 1:9, 10).

² La jpensaraʼuktik spetsanil ja jas wa sjeʼakitik ja Niwan Jeʼuman ja bʼa Yabʼali, ja Biblia. Wa xyala kabʼtik jastal ja sbʼiʼili sok ja jas wa stojolan, sok wa sjeʼakitik ja tsamal smodoʼiki. Wa xcholo kabʼtik ja tsamal majtanal sbʼaja koltaneli, bʼa yaʼakitik yuja yajtanel yiʼoji bʼa ya makunuk ja Yunini, ja Jesús. Cha wa xcholo kabʼtik sbʼaja Gobyerno bʼa satkʼinali, ja smajlajel wa xyayi ja matik tsaʼubʼal oj wajuke bʼa satkʼinal soka tuk ‹jitsan chejik› bʼa oj ajyuke sakʼan bʼa jun kʼachinubʼ, ja bʼa Luʼumi (Juan 10:16). Cha wa sjeʼakitik jastal ja mas lek oj kitik ja jsakʼaniltiki sok jastal oj jetik ja jmodotiki. Spetsanil ja sjejelik jaw jelni  chaʼanyabʼalil xkilatik yujni wa xya mojxukotik soka jKʼulumantiki sok wa xyayi stojolil ja jsakʼaniltiki.

3. ¿Jasa mi wa stojolan ja yaljel: «Mana ja smeranili»?

³ Yajni wa xyala ja Biblia la jmantik ja smeranili, ¿wan maʼ xkʼan yal smanjel sok takʼin? Miyuk. Ja Jyoba jelni jaman skʼujol bʼa kʼebʼubʼal yaʼa ja sakʼanil ja Yunin jel skʼana. Wa xcha skoltay ja maʼ wa sleʼa ja smeranili bʼa oj staʼe sok mi wa skʼana takʼin. Jaʼukto maʼ, yajni ja Simón skʼapayi takʼin ja jekabʼanum Pedro bʼa oj ajukyi ja cholal bʼa yajel ekʼyi ja tuk ja yip ja Dyosi, ja Pedro stojo yaljel yabʼ: «[¡A]chʼayuc anaajel soc ja hua taqʼuini! ¿Huan ma xa huala ta oj bob aman soc taqʼuin ja jas huax yaa ja Diosi?» (Hech. 8:18-20). Anto, ¿jasa wa stojolan ja yaljel: «Mana ja smeranili»?

4. ¿Jasa oj jnebʼtik sbʼaja smeranil ja bʼa artikulo it?

⁴ (Kʼuman ja Proverbios 23:23). Stajel ja smeranil ja bʼa Yabʼal ja Dyos wa skʼana skʼujolajel. Tʼilani pwesto oj ajyukotik bʼa xchʼakjel jbʼajtik ja bʼa jastik tʼilani. Jastalni yala ja tsʼijbʼuman jel bibo ja bʼa Proverbios, yajni jtaʼatikta ja smeranili, tʼilani oj jtalnay jbʼajtik bʼa mi oj jchontik ma yajelkan. Oj kiltik ja jas wa stojolan smanjel ja smeranili sok janekʼ «stsʼakol» bʼobʼta tʼilan oj jtuptik bʼa stajel. Ja jaw oj skoltayotik bʼa masto chaʼanyabʼal oj kiltik sok oj ya tsatsbʼuk ja skʼanjel kujtik bʼa mi oj jchontik. Jastalni wa xkilatik, mini oj jnatik malaya chikan jas oj jkʼuluktik bʼa smanjel.

5, 6. a) ¿Jastal oj bʼobʼ jmantik ja smeranil jach mi sok takʼin? Aʼa jun sjejel. b) ¿Jastik slekilal oj ilxuk smanjel ja smeranili?

⁵ Ama kʼebʼubʼal wa xkʼapji kitik jun jasunuk, bʼobʼta tʼilani ay jas oj jkʼuluktik ma ay jas oj katik bʼa slokʼol. Ja yaljel ja bʼa hebreo sutubʼal «mana» ja bʼa Proverbios 23:23 cha wa xbʼobʼ stojoluk «leʼa» ma «taʼa». Spetsanil ja yaljelik jaw wa xya jpensaraʼuktik bʼa stajel jun jasunuk tʼilan skʼujolajel ma bʼa stukbʼesel jun jasunuk bʼa mas chaʼan stsʼakol. Jun sjejel, lekbʼi bʼa jun tienda ay jun letrero wa xyala wa xkʼebʼji pan. ¿Oj maʼ jul stuchʼil ja bʼa jmesatiki? Miyuk. Ama kʼebʼubʼal, tʼilani oj jpiltik tyempo sok skʼujolajel wajel ja bʼa merkado sok yijeljan. Jastalni jaw, bʼa smanjel ja smeranili mini tʼilan oj jtuptik sok takʼin, pe ayni jas oj jkʼuluktik bʼa stajel.

⁶ (Kʼuman ja Isaías 55:1-3). Ja yaljelik bʼa Jyoba wa xtaʼatik ja bʼa sjuʼunil ja Isaías wa skoltayotik bʼa oj kabʼtik stojol ja jas wa stojolan smanjel ja smeranili. Ja bʼa teksto jaw, ja Dyos wa xya slaj sbʼaj ja yabʼalik jastal jaʼ, lech sok vino. Ja jastik meran jakel bʼa Dyos jelni xlikiki jastal jun baso jaʼ sok cheʼejxta. Chomajkil, jastalni ja lech wa xya bʼutkotik sok wa xkoltani bʼa oj kʼikotik ja yajni chʼinotikto, ja yaljelik bʼa Jyoba wa xya bʼutkotik sok wa xkoltani bʼa oj kʼikotik ja jastal wala taxtiksoki. Sok ¿jas wa stojolan ja oj slaj ja yaljelik bʼa Jyoba jastal ja vino? Ja bʼa Biblia, ja vino wa xya slaj sbʼaj soka gustoʼili (Sal. 104:15). Ja yuj, yajni ja Dyos wa xyala la jmantik ja vino, wa xya jkʼuʼuktik lek gustoni oj ajyukotik ta wa xkiʼajtik ja bʼa jsakʼaniltik ja bʼa jastik yaʼunejkan kulani (Sal. 19:8). Ja bʼa slajelalik jaw, ja Jyoba wa skoltayotik bʼa oj kabʼtik stojol ja slekilal oj yijan kitik snebʼjel ja smeranili sok ja yajel makunuki. Ja yuj la kiltik joʼe jasunuk yajelkan bʼa smanjel ja smeranili.

7, 8. a) ¿Jas yuj tʼilan spiljel tyempo bʼa smanjel ja smeranili? b) ¿Jasun pwesto ajyi skʼulajel jun akʼix sok jasunkiluk ja slekilal yila?

⁷ Tyempo. Juni jasunuk jel tʼilan bʼa smanjel ja smeranili. Wa skʼana spiljel  tyempo smaklajel ja lekil rason sbʼaja sGobyerno ja Dyosi, skʼumajel ja Biblia soka juʼunik elel bʼa Biblia, spaklajel jtuchʼiltik, xchapjel jbʼajtik ja bʼa tsomjeliki sok wajel. Ja tyempo jaw tʼilani ti oj jpiltik ja bʼa jastik mi jel tʼilanuk wa xkʼulantiki (kʼuman ja Efesios 5:15, 16 *). ¿Janekʼ tyempo wa xyiʼaj snebʼjel ja sjejelik mas tʼilan ja bʼa Biblia? Mi junxta wa xyiʼaj kujtik ja jastal wala taxtik jujune. Pe mini ay stikʼanil ja wa xbʼobʼ jnebʼtik ja sbiboʼil, ja smodoʼik soka jastik wa skʼulan ja Jyoba (Rom. 11:33). Ja bʼajtan Ja Juʼun Cholumani el bʼa inglés ya slaj ja smeranili «jastal jun yal nichim» sok yaʼa ja rason it: «Mokni malanta awabʼ jun ita nichim ja bʼa smeranili. Lekbʼi malanukta kechan june, ja Dyosi mini oj yakitik aʼay. Moka wakan stuljel; moka wakan slejel». La jobʼ jbʼajtik: «¿Janekʼ nichim bʼa smeranil kiʼoj?». Cha jachuk ja yajni la ajyitik sakʼan bʼa tolabida, ojni bʼobʼ jnebʼtik mas bʼa Jyoba. Ja jasa mas tʼilan ja wego jani la katik makunuk lek ja jtyempotiki bʼa oj jmantik ja smeranil ja janekʼni xbʼobʼkujtiki. La kiltik ja jas ekʼ sbʼaj jun akʼix bʼa wani skʼana oj staʼ ja smeranili.

⁸ Jun akʼix ti sbʼaj bʼa Japón sbʼiʼil Noriko * waj kulan bʼa Nueva York (Estados Unidos) bʼa oj skʼul estudiar. Ja yeʼn tey bʼa jun relijyon bʼa ti sbʼaj bʼa Japón. Anto taji yuj jun precursora bʼa wan xcholjel bʼa naʼits naʼits. Yajni ja Noriko kʼe snebʼ ja smeranili, jelni gustoʼaxi bʼa skʼanayi ja precursora aʼajuk yi estudio bʼa Biblia chabʼ ekʼele ja bʼa semana. Ama jel latsan ay yuja yestudioʼiki sok ja yaʼtel bʼa tʼusanta tyempo, wego kʼe wajuk ja bʼa tsomjeliki. Chomajkil, bʼa spiljel tyempo bʼa oj snebʼ ja smeranili, yaʼakan wajel jujuntik ekʼele ja bʼa yajel ekʼ gustoʼil jutsʼini. Skʼulajel ja jaw koltaji bʼa wego oj kʼiʼuk ja jastal wa xyila sbʼaj soka Dyosi. Mini ekʼ jun jabʼil yiʼaj jaʼ. Wake ixaw tsaʼan, ja bʼa 2006, och precursora cha jachtoni ja wego.

9, 10. a) ¿Jastal wa stukbʼes ja jastal wa xkilatik ja jastik junuki yajni wa xmanatik ja smeranili? b) ¿Jasunkiluk yaʼakan jun akʼix sok jastal yabʼi?

⁹ Jastik junuk. Bʼa smanjel ja smeranili, bʼobʼta tʼilani oj katikan jun kaʼteltik ma ja chapjelal kiʼojtik bʼa wa xyaʼ jtatik jitsan takʼin. La jpensaraʼuktik sbʼaja Pedro soka Andrés, bʼa jani yaʼtele ja syamjel chayi. Yajni lokjiye yuj ja Jesús bʼa oj ‹sleʼe ja ixuk winik›, yaʼawekan ja yenubʼe bʼa yama chayi sok wajyesok (Mat. 4:18-20). Meran, ja it mi wa stojolan spetsanil ja matik wa snebʼawe ja smeranili tʼilan oj yawekan ja yaʼtele, pes tʼilani oj aʼtijuke bʼa oj staʼ ja swaʼele sok stalnajel ja spamilyaʼe (1 Tim. 5:8). Pe bʼobʼta tʼilani oj stukbʼese ja jasa mas tʼilan yujile soka jastal wa xyilawe ja jastik junuki. Ja Jesús xchiktes jaman lek ja yajni yala kabʼtiki «mok atzom‘ex jitzan ja warikesa‘ilexi ja bʼa Iu‘umkʼinali [...] tzomowik ja warikesa‘ilexi ja bʼa satkʼinali» (Mat. 6:19, 20, Ja yajkʼachil sju‘unil ja dyosi [YD]). La kiltik ja jasa ekʼ sbʼaj jun akʼix.

¹⁰ Ja María kʼe tajnuk jun tikʼe tajnel sbʼiʼil golf bʼajtanto oj staʼ ja sjabʼil oj ochuk ja bʼa eskwela. Ja bʼa secundaria, jelni lek xtajni bʼa ajiyi jun beca bʼa oj wajuk ja bʼa universidad. Ja tajnel jaw jatani jel skʼana, sok ayiʼoj ja skʼelsat bʼa oj kʼot jun lekil tajnum chapan lek sok skʼulajel ganar jitsan takʼin. Anto, kʼe skʼul estudiar ja Biblia. Jelni skʼulan gusto ja jas wa snebʼa bʼa smeranil sok jawa xkoltaji bʼa stukbʼesel ja bʼa sakʼanili. Yala: «Yajni mas wanon stukbʼesel ja jmodo sok yijel ja jsakʼanil jastalni wa xyala ja Biblia, masni gusto wa xkabʼ wala ajyiyon». Yabʼ stojol jelni wokol stajel junxta lajan ja jastik junuki soka jas wa skʼana ja Dyosi  (Mat. 6:24). Ja yuj, pwestoni ajyi bʼa yajelkan ja jas wa skʼana bʼa kʼotel jun tajnum bʼa chapan lek bʼa oj kʼe rikoʼil sok ja jel oj najuk sbʼaji. Ja wego precursora ay sok yiʼoj ja sakʼanil, jastalni wa xyala ja yeʼn, «ja sakʼanil mas gusto sok mas tsʼikan wa xbʼobʼ ajyuki».

11. Yajni wa xmanatik ja smeranili, ¿jasa wa xbʼobʼ ekʼuk ja jastal wa xkila jbʼajtik soka jujuntik ja kamigotik ma ja jpamilyatiki?

¹¹ Ja jastal wa xkila jbʼajtik soka kamigotik soka jpamilyatik. Yajni och katik makunuk ja rasonik bʼa Biblia, ja jastal wa xkila jbʼajtik sok jujuntik bʼa yeʼnle wani xbʼobʼ tukbʼuk. ¿Jas yuj? Yaljel sbʼaja snochumaniki, ja Jesús skʼanayi ja Jyoba: «Asakbʼuke yajel makunuk ja smeranili, jawa wabʼali jani ja smeranil» (Juan 17:17, TNM). Ja yaljel «asakbʼuke» cha wa xbʼobʼ stojoluk bʼa «aʼawe pilan» ma «pilawe». Yajni kiʼajtik ja smeranili, wani la piljitik ja bʼa luʼumkʼinali yujni mixa xlaja jbʼajtiksok. Ja ixuk winiki tukxani wa xyilawotike yujni ja jastal wa xkiʼajtik ja jsakʼaniltiki tukbʼitani sok jaxani wa xkiʼajtik ja smeranil bʼa Biblia. Mini xkʼanatik maʼ oj jpiltik, pe jujuntik ja kamigotik ma jpamilyatik bʼobʼta mixani oj smojtayotike ma wa xyilawotike kontra yuja yajkʼachil skʼuʼajel kiʼojtiki. Ja jaw mini cham xkabʼtik, pes ja Jesús yala: «Jun huinic, jaʼ ni ja scondra ja suinquil ja snaji» (Mat. 10:36). Pe wa xyala kabʼtik ja slekilal oj kiltik yuja smanjel ja smeranili mini tʼun oj slaj ja jastik oj katikani (kʼuman ja Marcos 10:28-30).

12. ¿Janekʼ pwesto ajyi stupjel ja smeranil jun empresario judío?

¹² Jun empresario sok judío sbʼiʼil Aarón snebʼa man xchʼinil ja sbʼiʼil ja Dyos mini sbʼejuk oj taxuk tiʼal. Pe ayni yiʼoj ja kʼankʼunel snajel sbʼaja smeranil bʼa Dyos. Jun kʼakʼu, jun Taʼumantiʼ jejiyi yuj, ta ja chane letra tsʼijbʼunubʼal sok letraʼik bʼa hebreo ja sbʼiʼil ja Dyosi ta x-aji ochyi vocalik, wani xbʼobʼ alxuk «Jyoba». Jelni gustoʼaxi bʼa waj ja bʼa sinagoga bʼa oj xchol yabʼ ja jas snebʼa ja pagreʼiki. Pe mini jach sjakʼawe jastalni wa skʼana ja yeʼn. Jaʼukto maʼ oj gustoʼaxuke ja snebʼa ja bʼa smeranili sbʼaja sbʼiʼil ja Dyos, tsujbʼaji sok nutsji el. Ja jastal wa xyila sbʼaj soka spamilya jomi. Pe mini yaʼakan ja jastik jaw oj timjuk bʼa snajel sbʼaj mas ja Jyoba. Yiʼaj jaʼ sok yaʼteltay toj lek ja Jyoba spetsanil ja sakʼanili. Jastalni ja Aarón, pwestoni aytik stukbʼesel chikan jas kiʼojtik ma ja jastal wa xkila jbʼajtik soka jpamilyatiki bʼa mini oj katikan ja smeranili.

13, 14. Bʼa smanjel ja smeranili, ¿jastik jun bʼobʼta tʼilan oj jtukbʼestik ja bʼa jastal wa xpensarantiki sok ja jas wa xkʼulantiki? Aʼa jun sjejel.

¹³ Pensarik mi lekuk soka jastik wa xkʼulaxi. Ta wa xkʼana oj kitik ja smeranili sok yijel ja jsakʼaniltik jastalni wa skʼana, tʼilani pwesto oj ajyukotik bʼa stukbʼesel ja jastal wa xpensaraʼantiki sok ja jas wa xkʼulantiki. Ja Pedro yaʼa ja rason it: «Como yuntiquilotic ni ja Diosi, sbej huax cʼuantic ja jas huax yalai. Mi sbejuc oj cumxucotic soc ja jviejo modotic ba jel maloi. Jach aytic ajyi porque mi ni jas huax naatic». Sok cha yala: «Sbej ni oj ajyucotic toj soc spetzanil ja jas huax cʼulantiqui» (1 Ped. 1:14, 15). Jun sjejel, ja bʼa chonabʼ Corinto bʼa jel kux sok jel kistal, ja ixuk winik bʼa yiʼaje ja smeranili tʼilani jas jel stukbʼese ja bʼa sakʼanile (1 Cor. 6:9-11). Bʼa juntikxta, ja yan tyempo jitsani tʼilan yaʼawekan ja smodoʼe mi lekuk bʼa smanjel ja smeranili. Ja Pedro cha yala yabʼ ja bʼajtan nochumanik bʼa Kristo ja bʼa styempo: «Ja hua maloilexi, malan soc ja jastal huanex scʼulajel ajyi ja yora tiempo jau huanex scʼulajel ja jastal huan scʼulajel ja cristiano ja maʼ mi huas scʼuan ja Diosi. [...], chican jasuncʼa jex cʼancʼoni huaxa huabyexi, huan nix acʼulanexa, anima jel quistaluc ja jas huanexi.  Huala yacbiyex, huaxa cʼulanex qʼuin, huax jelxi juntiro huaxa huuajex trago, ti huala ochyex ja ba sti sat ja dios jau ba mi ni tʼun sbejuc oj ochaniqui» (1 Ped. 4:3).

¹⁴ Bʼa jitsan jabʼil, ja Devynn soka Jasmine jel yiʼaje wokol soka yujel trago. Ja yeʼn jelni snaʼa ja bʼa yaʼtel yajel kwenta takʼin, pe yuja jel xyuʼaji mini x-albʼi ja bʼa yaʼteli. Ja Jasmine jelni naʼubʼal sbʼaj yuja jel kʼakʼ sok jel kalax. Jun kʼakʼu, yajni yakbʼel wajum ja bʼa karretera, ja Jasmine staʼa jun nupanum misioneroʼe. Ja misioneroʼiki kanye oj yaweyi estudio bʼa Biblia. Pe yajni el jul ja skʼakʼuʼil wajye ja bʼa snaje, ja Devynn soka Jasmine yakbʼel lek aye. Ja yeʼnle mini wa smajlaye ta ja misioneroʼiki jelni wa xcham skʼujole bʼa yeʼnle bʼa ojni waj ulatajuke. Ja bʼa pilan ekʼele waj ulatajuke, tukxani ja jas ekʼi. Ja bʼa ekʼele jaw, xchawanile yilaweni stʼilanil ja estudio sok kʼe yawe makunuk ja jas wa snebʼawe. Mini ekʼ oxe ixaw, spensarane oj yawekan ja yujel trago sok mas tsaʼan nupaniye bʼa ley. Ja bʼa slugare, spetsanil chʼak yabʼye ja jastik chʼak yawekani sok jitsan nikjiye bʼa oj cha skʼuluke estudiar ja Biblia.

15. ¿Jasunkiluk ja mas chaʼan stsʼakol wa xbʼobʼ jtuptik yuja smeranili sok jas yuj?

¹⁵ Kostumbreʼik sok skʼuʼajelik mi jach wa sjeʼa ja Biblia. Bʼa jujuntik, jelni pasil yajelkan ja bʼa jujuntik kostumbreʼik soka skʼuʼajel yiʼoje ja yajni wa snebʼawe mi lek xyila ja Dyos. Bʼa tuk, bʼobʼta jani june ja mas jel chaʼan stsʼakol wa stupuwe yuja smeranili. Bʼobʼta wani skʼulane dudar yajelkan ja kostumbreʼik jaw yuja stʼenwanel ja spamilyaʼe, ja smoje aʼtel soka yamigoʼe. Bʼobʼta ja wokoli wa x-ipaxi mas ta jani ti chʼikan ja kostumbre bʼa yajelyi stoyjel june ja bʼa spamilya chamelxa (Deut. 14:1). Ja sjejel bʼa tuk jmoj-aljeltik bʼa mi xiwye wani xbʼobʼ skoltayotik bʼa oj jtukbʼestik ja jastik tʼilaniki. La jpaklaytik ja jas skʼulane jujuntik ja bʼa chonabʼ bʼa Éfeso ja bʼa bʼajtan siglo.

16. ¿Jasa skʼulane jujuntik ja bʼa chonabʼ Éfeso bʼa oj sman-e ja smeranili?

¹⁶ Ja poko chonabʼ bʼa Éfeso jelni naʼubʼal sbʼaj yuja wa xyaʼteltaye ja magia. ¿Jasa skʼulane ja matik ochye nebʼuman bʼa Kristo ja bʼa chonabʼ jaw? Ja Biblia wa xcholo: «Jel ja maʼ jaʼ ni xchol ja ajnaneli. Jaxa yenlei chʼac yie jan ja slibroe ja it huax maconi yujile soc ja yajnanele huas scʼulanei, jaxa ba sti sat ja cristiano jumasa, ti chʼac stziquea. Ti scʼulane tantear janecʼ stupuhue ja slibroei, iday, el [...] [kʼot junuk 50,000 sat plata, TNM]. Jayuj ja yabal ja Cajualtiqui, jach ni pucxi ecʼa como ilji jastal jel ja yip ja Diosi» (Hech. 19:19, 20). Ja tojil nochumanik jaw pwestoni ajyiye bʼa oj stsik-e ja slibroʼe jel chaʼan stsʼakoli, pe aji koʼ yile slekilale bʼa mini tʼun jas oj slaje.

17. a) ¿Jastik junuk bʼobʼta kaʼunejtikan bʼa oj ajyukujtik ja smeranili? b) ¿Jastik sjobʼjel oj katikyi sjakʼjel ja bʼa artikulo jakumi?

¹⁷ ¿Jasunkiluk tʼilan awaʼunej kan ja weʼn bʼa oja ta ja smeranili? Jpetsaniltik jpilatik tyempo bʼa oj jtatik ja «nichimik» bʼa smeranili. Jujuntik cha tʼilani oj yawekan jastik junuk sok bʼa mi oj xiwuke ja yajni wa xtukbʼi ja jastal wa xyila sbʼaje soka spamilyaʼe sok ja yamigoʼe. Jitsan tʼilani oj stukbʼese ja jastal wa spensarane sok ja jas wa skʼulane, sok bʼobʼta yajelkan ja kostumbreʼik soka skʼuʼajelik mi jach wa sjeʼa ja Biblia. Chikani jas stsʼakol oj jtuptik, jkʼuʼunejtik lek ja smeranili wani xbʼobʼ jkʼuluktik chikan jasa bʼa stajel. Sok ta jkʼulantik, ojni jtatik ja jasa mas jel chaʼanyabʼalil kujtiki, ja jastal wa xkila jbʼajtik soka Jyoba. Yajni wa xpensaraʼantik ja slekilal ja jnaʼatik ja smeranili, mini wa xbʼobʼ ekʼ bʼa kolomtik jastal modo ay maʼ wa skʼana oj xchone. ¿Jastal wa xbʼobʼ ekʼuk ja jaw? ¿Sok jasa oj skoltayotik bʼa mi oj jkʼantik xchonjel? Ja oj katikyi sjakʼjel ja bʼa artikulo jakumi.