Ta waxa leʼa modoʼik jas oja kʼuluk bʼa kuchelawuj ja syajali, ojni taʼ lek jitsan, ayni jujuntik mas wa xkoltani ke yuja tuki. Jastalni kilatikta, bʼobʼta jani yuja tuktukil wa xbʼobʼ yabʼye ja syajal ja kristyano. Ja yujil, ja jas oj koltajuk june bʼobʼta mi oj koltajukyuj ja juni.

Ama jachuk, ayni jujuntik modoʼik bʼa skʼulajel jel koltubʼale jitsan. Ja matik jel chapan wa xyilawe sbʼaja syajali tikʼanxtani yaluneje sbʼaja it, sok wani xchiktese lek ja sbiboʼil yiʼoj ja Biblia.

• Jujuntik matik jel chapan wa xyalawe ke ja modo it jani mas tʼilan bʼa kuchelawuj ja syajali. Ama jachuk, bʼobʼta ay ekʼele waxa kʼana atuchʼil oj ajyan ma asta oj tajkan yajni ay maʼ wa skʼana oj skoltaya. Ja it kʼajyelni wa x-ekʼi.

• Moka pensaruk tolabida ay maʼ oj ajyuka mok, pe mokni cha ajyana tuchʼil. Bʼobʼta mas tsaʼan ojni makunukawuj ja skoltanel ja tuki. Alayabʼye ja jas waxa kʼana sok ja jas miyuki, pe sok juna lekila modo.

• Ja janekʼni oj makunukawuj, mok jelxan ja janekʼ tyempo ay maʼ oj ajyuka mok sok jachuk ja oj ajyana tuchʼil.

RASON BʼA BIBLIA: «Mas lek ja chawane yuja juneʼi [...]. Yujni ta june bʼa yeʼnle xmokʼi, ja juni ojni bʼobʼ stul ja smoji» (Eclesiastés 4:9, 10).

• Ja mi oj jelxan soka jas waxa wabʼi oj skoltaya bʼa kuchelawuj ja estrés wa xyiʼajan ja syajali. Abʼan sat tekʼulik, itajik sok proteínaʼik bʼa mey lek yiʼoj grasa.

• Ukʼan lek jaʼ sok yujel tuk jastik bʼa oj skoltay jawa kuerpo.

• Ta mey leka gana oj waʼan, waʼan tʼusan yaman mas tikʼan. Chomajkil ojni bʼobʼa kʼanyi jawa loktor bʼa ayalawabʼ jun tikʼe waʼelal oja wabʼ. a

• Ja ajneli sok ja yajelyi tuk ejercicio, oj skoltaya bʼa oja kʼul ganar ja jastal mi stojoluk aya xa wabʼi. Jujuntik wa xyawe makunuk ja tyempo bʼa yajelyi ejercicio bʼa spensarajel ja maʼ chʼayel yujile sok tuk wa xyawe makunuk bʼa mi oj spensaraʼuke sbʼaja jaw.

RASON BʼA BIBLIA: Yujni mi maʼ yilkʼujolanunej ja skuerpo, pes wani smakʼlay sok yajxta wa stalnay» (Efesios 5:29).

• Ja wayeli jelni tʼilani, pe mastoni sbʼaja matik chamel jun spamilyaʼe, pes yujni ja syajali masni wa xyaʼa yajtikil.

• Talnay ja jastik waxa wuʼaj bʼa ayiʼoj kajpe sok trago, yujni ja it mi oj bʼobʼ ya wayan lek.

RASON BʼA BIBLIA: «Masni lek jun lubʼe jijlel yuj chabʼ lubʼe tsatsal aʼtel sok yijel spatik ja ikʼi» (Eclesiastés 4:6).

• Yuja tuktukil wa xbʼobʼ yabʼye ja syajal ja kristyano, tʼilan weʼni oja wil ja jasa mas leki.

• Bʼa kuchelyujile ja syajali, jitsan wani xkoltajiye yajni wa xyalawe ja syajal yiʼojeʼi, jaxa tuk mini skʼanawe yaljel. Ja matik jel chapane tuktukilni ja pensar yiʼoje ja stʼilanil bʼa yaljel ja jastal aya xa wab,ʼ yajni teya bʼa syajal. Ta ja weʼn waxa kʼana ay maʼ oj walyabʼ sbʼaja jastal aya, pe jel wokol xa wabʼ, ¿jas yuj mi xkʼe awalyabʼ juna wamigo mas kʼubʼan ayasok?

• Bʼa jujuntik ja okʼeli wani xkoltajiye ja bʼa syajali, jaxa tuk wani xkuchyujile jach mi jel x-okʼye.

RASON BʼA BIBLIA: «Kada kʼujolal wa snaʼ ja skʼajal yiʼoji, sok mini maʼ xbʼobʼ yabʼ stsamalil ja sgustoʼil yiʼoji» (Proverbios 14:10).

• Jujuntik wa x-jelxiye yujel trago yajni aye bʼa syajal sok wa xyabʼane droga bʼa yajel lamxuk ja syajal wa xyabʼyeʼi. Skʼulajel ja jaw wani xjomwani. Ama wani xya lamxuk tʼusan pe mini jel albʼeluk sok wani xyijan niwan wokolik. Leʼa modoʼik bʼa mi xjomwani bʼa yajel lamxuk ja wokol wiʼoji.

RASON BʼA BIBLIA: «La katik eluk yibʼanal ja jas wa xya kuxbʼuk ja kuerpoʼal» (2 Corintios 7:1).

• Bʼa mi oj waj skʼujole ja syajali, jitsan wa skʼulane tuk aʼtelik bʼa wa xkoltajiye spensarajel tuk jastik.

• Ojni bʼobʼ ajyan laman ta waxa leʼa yajkʼachila wamigoʼik ma mas mojan wala ajyisok ja matik wa wamigoxaʼi, sok ta waxa nebʼa skʼulajel jastik yajkʼachil ma oj wa ekʼ tyemposok jun jasunuk.

• Bʼobʼta takal takal oj tukbʼuk ja jastik waxa wayi stʼilanili. Ma bʼobʼta oja waʼabʼaj kuenta mas mixa xwa ekʼ tyempo yaljel ja syajala wiʼoji sok skʼulajel tuk aʼtel. Ja it juni sjejel bʼa wan kuchelawuj ja syajali.

RASON BʼA BIBLIA: «Ay jun styempoʼil bʼa skʼulajel ja jastik junuki [...]. Jun tyempo bʼa okʼel sok jun tyempo bʼa tsenel» (Eclesiastés 3:1, 4).

• Kʼeʼanxa kʼajyan skʼulajel jun jasunuk.

• Ta wa xwa kujlajuk jun ora bʼa wayel, bʼa aʼtel sok skʼulajel tuk jastik, ojni cha kʼe awabʼ ja jastal aya ajyi.

• Ajyel latsan sok aʼtelik bʼa wa stsatsankʼujolana ojni ya lamxuk ja syajala wiʼoji.

RASON BʼA BIBLIA: «Mixani oj spensaraʼuk mas ja bʼa wa sakʼanili ajyi, yujni ja Dyos smeranili jani wajel skʼujol ja gustoʼil ja bʼa wa kʼujoli» (Eclesiastés 5:20).

• Jitsan wegoxta ay jas wa stsaʼawe skʼulajel yajni wa xcham jun spamilyaʼe sok tsaʼan wa snaʼawe malaya.

• Ta oj bʼobʼuk, majlay jun tyempo lek bʼajtanto oja tukbʼes jawa naji ma juna waʼtel, ma oja chʼaysnajel ja jastik sbʼaj jawa pamilya.

RASON BʼA BIBLIA: «Ja maʼ wa spensaraʼan lek ja jas oj skʼuluki lekni oj wajyuja, pe ja matik wegoxta wa skʼulani ojni ijuk och bʼa mini jas oj ajyukyuj» (Proverbios 21:5).

• Bʼa jitsan jelni xkoltajiye skʼulajel jastik bʼa wa x-aji julskʼujole ja maʼ chameli.

• Aʼajyukawuj potoʼik sok tuk jastik ma aʼoch juʼun bʼa jun cuaderno jujuntik ekʼeleʼik jel tʼilan waji. Ja it ojni skoltaya bʼa kuchelawuj ja syajali.

• Nolo jastik bʼa oj ya juluka kʼujol sok kʼela yajni xa wabʼ chapanaxa.

RASON BʼA BIBLIA: «Ajuluka kʼujol ja kʼakʼujik ekʼta» (Deuteronomio 32:7).

• Pensaraʼan oj jijlan jujuntik kʼakʼu.

• Ta bʼa weʼn mi jel skoltaya oja wiʼ juna vacación mas albʼel, bʼobʼta ay jas jel lek oj bʼobʼa kʼuluk bʼa jun kʼakʼu ma chabʼ kʼakʼu: jastal elel paxyal, yiljel jun museo ma skʼulajel biajar bʼa karro.

• Asta ja oja tukbʼes tʼusan ja jas kʼajyel waxa kʼulani, oj skoltaya bʼa kuchelawuj ja syajali.

RASON BʼA BIBLIA: «Laʼik jmok. La wajtikik jtuchʼiltik bʼa jun chʼabʼan lugar bʼa oj jijlanik tʼunuk» (Marcos 6:31).

• Mok chʼayuka kʼujol ja oja koltay ja tuk ja weʼn cha ojni skoltaya.

• Ojni bʼobʼ kʼeʼan skoltajel ja matik triste aye yuja xchamelal jun spamilyaʼe, jastal ja yamigoʼe ma spamilyaʼe. Ja yeʼnle bʼobʼta wani skʼanawe ay maʼ oj xchol-e yabʼ ja syajal yiʼojeʼi.

• Skoltajel sok yajelyi kulan skʼujol ja tuk oj skoltaya bʼa gusto oj cha ajyan sok oja wabʼ ay yiʼoj stojol jawa sakʼanili.

RASON BʼA BIBLIA: «Masni wa xyaʼa gustoʼil ja yajeli ke yuja oj ajukawiʼi» (Hechos 20:35).

• Ja syajali oj ya naʼ jastik yajkʼachil bʼa meran tʼilan bʼa weʼna.

• Amakunuk jawa tyempo bʼa oja paklay jastal wana yajel makunuk jawa sakʼanili.

• Ta tʼilan, tukbʼes ja jas mas waxa wayi stʼilanili.

PRINCIPIO BÍBLICO: «Masni lek wajel ja bʼa naʼits bʼa ay syajali ke yuja bʼa naʼits bʼa ay kʼini, yujni ja chamelali tini wa xchʼak bʼa yibʼanal ja winikeʼi, sok ja matik sakʼaneto tʼilani oj spensaraʼuke sbʼaja jaw» (Eclesiastés 7:2).

 Ja smeranil mini jas oj bʼobʼ xchʼay yibʼanal ja syajala wiʼoji. Pe jitsan ja matik chʼayel jun spamilyaʼe, wa xyalawe ke skʼulajel ja jastik staʼa tiʼal ja bʼa artikulo it koltajiye bʼa aji kulan skʼujole. Anima mi kechanuk ja modoʼik it wa xtax bʼa yajel lamxuk ja syajala wiʼoji. Pe ta wa makunuk, ojni awil jel oj skoltaya bʼa yajel lamxuk ja syajala wiʼoji.