¿Lek ma’ ja jastik wa stsaʼatik yajel ekʼ gustoʼili?
¿Lek ma’ ja jastik wa stsaʼatik yajel ekʼ gustoʼili?
«Moka waʼexkan yiljel lek ja jas lek wa xyila ja Kajwaltiki» (EFES. 5:10).
1, 2. a) ¿Jastik teksto wa sjeʼa ke ja Jyoba wa skʼana oj kabʼtik stsamalil ja jsakʼaniltiki? b) Yuja jtyempotik libre «juni majtanal bʼa Dyos», ¿jasa wa xkʼana oj jkʼuluktiksoki?
JA BʼA Biblia wa sjeʼa jitsan ekʼele ke ja Jyoba mi skʼana lom ita oj ajyuk ja jsakʼaniltiki, wani skʼana oj kabʼtik stsamalil. Jun sjejel, ja Salmo 104:14, 15 wa xchiktes ke «ja yeʼn wan yajel kʼiʼuk [...] waʼelal ja bʼa luʼumi, ja vino bʼa wa xya gustoʼaxuk ja skʼujol ja winiki, ja aseyte bʼa wa xya lijpuk ja sniʼ satali, sok ja pan wa smakʼlay ja skʼujol ja winiki». Ja Dyosi yeʼnani wa xya kʼiʼuk ja sbʼaʼal alaji bʼa oj ajyukujtik sbʼakʼ jastik junuk, aseyte sok vino bʼa oj smakʼlayotik. Pe ja vino mini kechanuk bʼa wa smakʼlayotik, cha wani xya gustoʼaxuk ja jkʼujoltiki (Ecl. 9:7; 10:19). Chikani lek ja Jyoba wa skʼana oj ajyukotik gusto, pes wani ‹xya gustoʼaxuk ja jkʼujoltiki› (Hech. 14:16, 17).
2 Ja yujil, mini ay rason bʼa jel mulal ay oj yabʼ jun yaʼtijum Dyos yuja najtik ekʼele wa spila tyempo bʼa oj ya ekʼ jun rato gustoʼil. Ja ‹skʼeljel lek ja yal chanik› sok «ja yal nichimaltik bʼa yoj jobʼi» wa xbʼobʼ yaʼ kiptik sok wa xbʼobʼ ya gustoʼaxukotik (Mat. 6:26, 28; Sal. 8:3, 4). Ja smeranili, ajyel jun jsakʼaniltik bʼa gusto ay «juni majtanal bʼa Dyos» (Ecl. 3:12, 13). Wani xkabʼtik stojol ke ja jtyempotik libre tini chʼikan ja bʼa majtanal jawi, sok ja yuj wa xkʼana oj katik makunuk jastalni wa skʼana ja yeʼn. *
Tsaʼa lek ja jas oja kʼuluki
3. ¿Jas yuj tʼilan la kaʼ tʼabʼan jkʼujoltik ke ay tuktukil jas wa xkiʼajtik gusto skʼulajel ja bʼa jtyempotik libre?
3 Jastalni oj kiltik, ja maʼ mi xjelxi wani snaʼa ke kada jujune ayiʼoj derecho bʼa oj stsaʼ jasa oj skʼuluk ja bʼa styempo libre, pe kechan mok jelxuk. Cha jachni wa x-ekʼ sok jujuntik tikʼe waʼelal. Bʼa jujuntik lugar ja bʼa luʼumkʼinali jel x-ajbʼani sok jaxa bʼa tuk lugari mini jeluk x-ajbʼani. Ja yaʼtijumik Dyos bʼa jun parte ja bʼa luʼumkʼinali bʼobʼta wa stsaʼawe skʼulajel jun jasunuk bʼa mi staʼa skʼujole ja bʼa pilan parte bʼa luʼumi. Sok ja it cha ayni wa x-ekʼ ja bʼa junxta lugari. Ayni jel xyiʼaje gusto skʼumajel jun libro bʼa jun sbutaka, jaxa tuk jel axwela sbʼaj bʼa yeʼnle; jujuntik jel xyiʼaje gusto elel paxyal sok bicicleta, pe jaxa tuki jel x-aji yajtikaxuke. Kibʼanaltik tʼilani oj jkʼultik aseptar, ke jastalni wa x-ekʼ soka waʼelali, ayni tuktukil jastik wa xbʼobʼ jtsatik skʼulajel ja bʼa jtyempotik libre (Rom. 14:2-4).
4. ¿Jas yuj jel tʼilan mi oj jelxukotik ja yajni wa stsaʼatik yajel ekʼ jun rato bʼa gustoʼil? Aʼa jun sjejel.
4 Pe ja libreʼil bʼa stsajeli mi wa xyaʼawotik libre bʼa skʼulajel jastik wa xjomwani. La cha kumxukotik ja bʼa sjejel bʼa waʼelali. Ama jel xkʼanatik yabʼjel tuktukil tikʼe, ¿anke mini tʼun oj kʼantik bʼa oj kabʼtik jun waʼelal bʼa jomelxa? Mi kechan mi kʼoteluk biboʼil, ojni cha bʼobʼ sjom ja jsakʼaniltiki. Junxta soka it, ama ay tuktukil tikʼe bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil, mini xkʼulantik ja bʼa jastik xiwela sbʼaj, bʼa wa xpekʼxi chikʼ ma bʼa jastik kux. Pes ja jastik it wa skʼoko ja rasonik bʼa Biblia sok peligro wa xya ajyuk ja jsakʼaniltiki sok ja jastal wala taxtik soka Dyosi. Pe jelni tʼilan mi oj jelxukotik. Bʼa mi oj ekʼuk ja it, jel tʼilan yiljel bʼajtan ta lek ma miyuk ja jas wa xkʼana oj jkʼuluktiki (Efes. 5:10). La kiltik jastal skʼulajel.
5. ¿Jastal oj jnatik ta lek wa xyila ja Jyoba ja jas wa stsaʼatik bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil?
5 Ja jas wa stsaʼatik bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil kechan oj kabʼtik stsamalil ta lek wa xyila ja Jyoba. ¿Jastal oj jnatik ke ja jas oj jkʼuluktik akuerdoʼaysok ja jas wa xyala ja Yabʼali? (Sal. 86:11). Jani yajel jbʼajtik oxe sjobʼjel. Oj katik sbʼiʼiluk «ja preba bʼa jasa, jas ora sok matik». La jpaklaytik jujune.
¿Jasa ti chʼikan?
6. ¿Jastik tikʼe bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil mi xkʼulantik, sok jas yuj?
6 Ja bʼajtan sjobʼjel oj kaʼ jbʼajtik yajni stsaʼatiki jani ja it: «¿Jasa ti chʼikan ja bʼa jas wa xkʼana oj jkʼuluki?». Bʼa pilan yaljel: ¿jastik junuk wa xkʼulaxi? Tʼilani oj kaʼ tʼabʼan jkʼujoltik, ke bʼa jun yaʼtijum Dyos, ayni chabʼ tikʼe: bʼajtan, ja jas mi xbʼobʼ kʼulaxuki, sok xchabʼil, ja jas wa xbʼobʼ kʼulaxuk ta wa skʼulan permitir jawa conciencia. ¿Jastik junuk ja mini tʼun lekuki? Jani ja jastik wa xkʼulaxi bʼa wa skʼoko ja rasonik bʼa Biblia ma ja sleyik ja Dyosi (1 Juan 5:19). Ja yaʼtijumik Dyos mini xkʼulantik ja jastik jaw. Pes ja bʼa luʼumkʼinal it jani jel xyawe ekʼ tyempo sbʼaja jastal wa x-ixtalajiye ja tuki, jastik bʼa pukuj, ja yijel smoj winikil, skʼeljel ixuk winik bʼasan, ja spekʼjel chikʼ sok tuk jastik bʼa mi lek wa xyala ja Yabʼal ja Dyosi (1 Cor. 6:9, 10; kʼuman ja Apocalipsis 21:8). Chikan bʼaytika, mokni tʼun katikan bʼa oj yiʼotik och skʼulajel ja jastik it, sok jachuk wa xjeʼatikyi ja Jyoba ke kʼuʼabʼal ayotik soka mandar it: «Ijnayik ja jas malo» (Rom. 12:9; 1 Juan 1:5, 6).
7, 8. ¿Jastal oj snaʼ jun yaʼtijum Dyos ta lek oj yil ja Jyoba ja jas wa skʼana oj skʼuluki? Aʼa jun sjejel.
7 La kaltik ja wego ja bʼa xchabʼili: ja jastik mi xyala ja Biblia ta mi lekuk. ¿Jastal oj snaʼ jun yaʼtijum Dyos ta lek oj yil ja Jyoba ja jas oj skʼuluki? Jani yiljel ja jas wa xyala ja rasonik bʼa Biblia (Prov. 4:10, 11). Jachuk oj bʼobʼ stsaʼ jasa oj skʼuluki bʼa mi oj syajbʼes ja sconciencia (Gál. 6:5; 1 Tim. 1:19). ¿Jasa oj koltajukyuj bʼa oj snaʼ stsajel? La kumxukotik ja sjejel bʼa waʼelal. Bʼajtanto oj jkʼultik probar jun waʼelal, wani xjobʼotik ja jastik ocheli. Junxta soka it, bʼajtanto oj jtsatik jasa oj jkʼuluktik ja bʼa jtyempotik libre, tʼilani la jpaklaytik ja jastik ti chʼikani (Efes. 5:17).
8 La katik jun sjejel. Jitsan jel xyiʼaje gusto ja tajneli. Ja jaw wani xkabʼtik lek stojol. Pe bʼobʼta ayni wa spayawotik bʼa wa xkʼana oj jkʼuluktik pilan jastik ti chʼikan, jastal tarega skʼulajel ganar, jel peligro, wa xbʼobʼ yajbʼan, yajelyi skʼijnal ma stoyjel ja chonabʼi ma ja lugari. La jpaklay jbʼajtik lek. Bʼobʼta oj kiltik ke ja jmodotiki mi slaja sbʼaj soka jastal wa spensaran ja Jyoba. Sok cha mi slaja sbʼaj ja lekil rason bʼa lamanil sok bʼa yajalkʼujol wa xcholotiki sok jachuk oj jtsatik mi oj jkʼuluktik (Is. 61:1; Gál. 5:19-21). Pe ta kʼot jnatik ke ja jastik ti chʼikani lekni wa xyila ja Jyoba, ojni katik el slekilal sok yabʼjel stsamalil ta jkʼulantiki (Gál. 5:22, 23; kʼuman ja Filipenses 4:8).
¿Jas ora oj jkʼuluk?
9. Cholo jasa wa xkʼot jnatik yajni wa xkaʼa jbʼajtik ja sjobʼjel: «¿Jas ora oj jkʼuluk?».
9 Ja bʼa xchabʼili tʼilan la kaʼ jbʼajtik ja sjobʼjel it: «¿Jas ora oj jkʼuluk?». Tʼilan oj kiltik jas tyempo oj jkʼuluktik sok janekʼ tyempo oj yiʼ kujtik. Ja bʼa sjobʼjel jasa wa xchiktes ja jas wa xkʼulantik gusto sok ja jas lek wa xkilatik ma miyuk, pe jaxa bʼa sjobʼjel jas ora wani xchiktes ja jasa meran ay stʼilanil kujtiki. Sok ¿jastal oj jnatik ke ja yajel ekʼ jun rato bʼa gustoʼil mini wa xchiktes ke ja mas tʼilan ja bʼa jsakʼaniltiki?
10, 11. ¿Jastal wa skoltayotik ja Mateo 6:33 bʼa yiljel janekʼ tyempo oj jpiltik ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil?
10 La juljkʼujoltik ja jas yala ja Jesukristo: «Yajtay ja Jyoba wa Dyos sok spetsanil jawa kʼujol, spetsanil jawa pensar, spetsanil jawa wipi sok awenteroʼil» (Mar. 12:30). ¿Jastal wa xjeʼatik ke ja jas mas tʼilan ja bʼa jsakʼaniltiki jani syajtajel ja Jyoba? Jani skʼuʼajel ja rason it bʼa Jesús: «Moka wawexkan yajel bʼajtan bʼej ja sGobyerno ja Dyosi sok ja jastik toj yaʼunej kulani, anto ja Dyosi oj yawilex yibʼanal ja jastik junuk jaw» (Mat. 6:33). Jastalni oj kiltik, ja yaljelik it oj skoltayotik bʼa yiljel janekʼ tyempo sok janekʼ stʼilanil wa xkatikyi ja yajel ekʼ jun rato gustoʼil.
11 Ja Jesús mi wa skʼana ke «kechan oj jletik ja sGobyerno ja Dyosi». Ja jas wa skʼanakitiki jani «yajel bʼajtan bʼej ja sGobyerno ja Dyosi». Ja yeʼn wa snaʼa ke tʼilani oj jpiltik tyempo sok kiptik bʼa tuk jastik junuk. Wani xkʼana oj ajyuk jun jnajtik, jwaʼeltik, jkʼutik, jchapjeltik, kaʼteltik sok yajel ekʼ jun rato gustoʼil, sok tuk jasunuk. Pe ja jas mas tʼilani jani ja jastik sbʼaja sGobyerno ja Dyos (1 Cor. 7:29-31). Ta wa xnochotik ja rason it, mini oj katikan bʼa ay jas oj sjom ja kaʼteltik mas tʼilani: ja yaʼteltajel ja Jyoba. Yajni wa xkatik makunuk ja rason it ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil, mini la jelxitik sok wani xkatik el slekilal.
12. ¿Jastal wa xbʼobʼ katik makunuk ja jas wa xyala ja Lucas 14:28 ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil?
12 ¿Janekʼ ora oj jpiltik ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼili? Bʼa oj jnatik, tʼilani oj ochkotik «kulan bʼajtan bʼa yiljel janekʼ» oj yiʼe (Luc. 14:28). Tʼilani oj jkiltik janekʼ tyempo oj jpiltikyi jun jasunuk bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil sok sjobʼjel jbʼajtik ta ay lek stʼilanil. Pe ta kilatik oj ya jchʼaytik ja spaklajel jtuchʼiltik, ja tsomjelal bʼa pamilya, ja reunionik sok ja xcholjeli, anto lomni xchʼayjel tyempo sok mini oj katikan oj ekʼuk ja jaw (Mar. 8:36). Pe ta kilatik ke ja jaw oj ya kiptik sok oj skoltayotik bʼa snochjel yaʼteltajel ja Jyoba, anto mini lom oj jchʼaytik ja jtyempotiki.
¿Matik oj smojtayon?
13. ¿Jas yuj tʼilani oj kiltik matik oj jmojtaytik ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil?
13 Ja yoxil sjobʼjel tʼilan oj kaʼ jbʼajtiki jaʼa it: «¿Machun oj smojtayon?». Jelni tʼilan oj jnatik matik oj jmojtaytik, pes ja jas oj jkʼuluktiki kechanta oj skoltayotik ta lek kʼotele ja kamigotiki. Jastalni jun waʼelal mas wa x-ajbʼani ta ay lekil jmojtik, cha masni wa xkabʼtik stsamalil ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil yajni wa xkʼulantik sok lekil kamigotik. Ja yuj wani xkabʼtik lek stojol ke tʼusan mi jpetsaniltik, sok mas ja keremtik akʼixuk, jelni xkiʼajtik gusto ja yajel ekʼ lajan jun rato gustoʼil. Bʼa oj katik el slekilal, tʼilani oj jtsatik lekil kamigotik sok mok jmojtaytik ja matik wa xjomwaniye (2 Crón. 19:2; kʼuman ja Proverbios 13:20; Sant. 4:4).
14, 15. a) ¿Jasa lekil sjejel yaʼa ja Jesús yajni stsaʼatik matik oj kamigoʼuktik? b) ¿Jastik sjobʼjel la kaʼ jbʼajtik yajni stsaʼatik ja kamigotik?
14 Yajni stsaʼatik matik oj jmojtaytik, jelni tʼilan la jnochtik ja sjejel bʼa Jesús. Man kujlaji ja luʼumkʼinali, ja yeʼn tolabida jel syajtunej ja kristyano (Prov. 8:31). Sok yajni ti ajyi bʼa Luʼumi, sjeʼayi lekil skʼujol sok syajtay yibʼanal ja kristyano (Mat. 15:29-37). Pe ja yeʼn snaʼani bʼay ja stikʼanil ja smojtajel ja tuk ke yuja meran yamigoʼajel. Jelni lek xyila sbʼajsok ja kristyano, pe kechanta wa xyamigoʼan ja matik wane skʼulajel jun jasunuk. ¿Jasa? Jani ja jas yala yabʼ ja 11 sjekabʼanumik toji: «Ja weʼnlexi kʼotelexni kamigoʼik ta waxa kʼulanex ja jas wa xkalawabʼyexi» (Juan 15:14; cha kʼela ja Juan 13:27, 30). Chikani lek ke ja Jesús kechan kʼot yamigoʼuk ja matik kʼotel snebʼumani sok wa xyaʼteltaye ja Jyoba.
15 Jani ja modoʼal jaw oj jnochtik ja keʼntiki. Bʼa snajel ta wa xbʼobʼ kamigoʼuktik june, la jobʼ jbʼajtik: «¿Wan maʼ sjeʼa soka jas wa xyala sok ja jas wa skʼulani ke wa skʼuʼanyi ja smandarik ja Jyoba sok ja bʼa Jesús? ¿Wan maʼ skʼuʼan jastal keʼn ja jas wa sjeʼa ja Biblia sbʼaja jas lek sok mi lekuki? ¿Oj maʼ stsatsankʼujolukon bʼa oj ajyukon toj soka Jyoba sok yajel bʼajtan bʼej ja sGobyerno?». Ta jachkʼa, wani xbʼobʼ jipjkʼujoltik ke ja kristyano jaw ojni kʼot jun lekil jmojtik ja yajni xkatik ekʼ jun rato gustoʼil soka yeʼn (kʼuman ja Salmo 119:63; 2 Cor. 6:14; 2 Tim. 2:22).
La katik och probar ta lek ja yajel ekʼ jun rato gustoʼil
16. ¿Jas preba oj katik ochuk sbʼaja jas oj jkʼuluktik ja bʼa jtyempotik libre?
16 Jpaklunejtik oxe jastik bʼa ti chʼikan sbʼaja jtyempotik libre: jasa oj jkʼuluktik, jas ora sok matik oj jkʼuluktiksok. Sok kilunejtik, ke bʼa oj katik el slekilal ja yajel ekʼ jun rato gustoʼil, tʼilani mok ekʼxuk soka jas wa xyala ja Biblia bʼa kada jujune ja bʼa oxe modoʼal jaw. Bʼajtanto oj jtsatik skʼulajel chikan jasunuk, tʼilani la katik och probar bʼajtan: ¿Jasa ti chʼikan? Tʼilani oj kiltik lek ke mey yiʼoj bʼa jastik kux (Prov. 4:20-27). ¿Jas ora oj jkʼuluktik? Mokni katikan bʼa jel oj sjapkitik tyempo (1 Tim. 4:8). ¿Matik oj smojtayotik? Mokni smojtayotik ja matik oj bʼobʼ sjomotiki (Ecl. 9:18; 1 Cor. 15:33).
17, 18. a) ¿Jastal oj bʼobʼ jnatik ke ja jas oj jkʼuluktik akuerdoʼay soka jas wa xyala ja Biblia? b) ¿Jasa tʼilan oj stsaʼ kada kʼuʼuman Dyos sbʼaja yajel ekʼ jun rato gustoʼil?
17 Ta kilatik ke ja jas oj jkʼuluktik mi akuerdoʼayuk soka jas wa xyala ja Biblia sbʼaja sjobʼjelik jasa, jas ora sok matik, anto mini x-ekʼ ja bʼa preba. Pe ta wa x-ekʼi, wani xbʼobʼ ajyukotik laman ke ja yajel ekʼ jun rato gustoʼil jaw ojni katik el slekil sok oj yayi stoyjel ja Jyoba (Sal. 119:33-35).
18 Ja yuj, ja jas oj jkʼuluktik ja bʼa jtyempotik libre, la waj jkʼujoltik tolabida bʼa skʼulajel ja bʼa leki, jas ora lek oj jkʼuluktik sok matik oj jkʼuluktiksok. La jkʼujoluktik bʼa skʼuʼajel sok spetsanil jkʼujoltik ja rason it bʼa Biblia: «Sea wanex waʼel, wanex yujel ma wanex skʼulajel chikan jasunuk, kʼulanik yibʼanal bʼa stoyjel ja Dyosi» (1 Cor. 10:31).
[Nota]
^ Ja bʼa artikulo it oj katik makunuk yaljelik jastal yajel ekʼ jun rato gustoʼil, skʼulajel jun jasunuk sok ja jtyempotik libre bʼa stajel tiʼal ja tuktukil jasun wa xkʼulaxi bʼa wa xya gustoʼaxukotik.
¿Jastal oja jakʼe?
¿Jastal oj katik makunuk ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil ja rasonik bʼa Biblia ti nochani?
• Proverbios 13:20
[Sjobʼjelik bʼa spaklajel]
[Dibujo]
(Bʼa oja wil ja mero formato eleli, paklay ja juʼuni)
✔Jasa
[Dibujo]
(Bʼa oja wil ja mero formato eleli, paklay ja juʼuni)
✔Jas ora
[Dibujo]
(Bʼa oja wil ja mero formato eleli, paklay ja juʼuni)
✔Matik
[Dibujo]
¿Jastal wa skoltayotik ja sjejel bʼa Jesús bʼa oj jtsatik lek ja kamigotik sok ja bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil?