¿Jas oj bʼobʼ skʼul jun tatal bʼa mi oj spil sbʼajsok ja yuntikili?

«TAT, ¿jas yuj jel xa naʼa?». ¿Ay maʼ bʼa sjobʼunejawi jun ekʼele jachuk jawa kerem bʼa jel cham awabʼi? Ja bʼa jutsʼin jaw, bʼobʼta jelni gustoʼaxiya yuja kʼotela jun tatal. Pe ta jawa kerem skʼulan jun jasunuk masto lek, bʼa yani makunuk jawa rasoniki sok ya el slekilal, sen mastoni jel gustoʼaxiya (Proverbios 23:15, 24). *

Pe ¿jaxa ta wa keremi mixa jachuk wa xyilawa jastal ja yajni masto chʼini? Ma ¿wani tsʼujel ja yajni mas wan ekʼel ja tyempo? ¿Jasa oj bʼobʼa kʼuluk bʼa jachuk ja jastal waxa wilabʼajsok mi oj yopijuk yajni wan julel skʼujoli? Pe bʼajtanto, la kiltik jujuntik wokol wa xbʼobʼ stʼaspuk jun tatal.

Oxe wokolik jel x-ekʼi

1. MEY LEK TYEMPO. Bʼa jitsan paisik yeʼnani ja tatal maʼ xchol wa smakʼlay ja spamilya. Yuja yaʼteli mini ti wa x-ajyi bʼa snaj ja bʼa satkʼakʼu, ja yuj jel tʼusan tyempo wa x-ajyi soka yuntikili. Jun sjejel, ja ajkʼachto axiyi jun spaklajel ja bʼa Francia, sok yilawe ke ja tatalik ja tiw mini 12 minuto wa spilaweyi tyempo ja yuntikil ja bʼa kʼakʼuji.

PENSARAʼAN SBʼAJA IT: Jaxa weʼn, ¿janekʼ tyempo waxa pilayi jawa keremi? ¿Jas yuj mi xwa och juʼun jun semana ma chabʼe ja janekʼ tyempo wala ajyi soka wa kerem kada kʼakʼu? Jelni cham oja wil ja jastal oj elkʼot.

2. MI AJYIYUJILE JUN LEKIL SJEJEL. Jujuntik winike mini jel smojtay sbʼaje soka state. Ja Jean-Marie, bʼa tey bʼa Francia, wa xcholo: «Mini jel jmojtay jbʼaj soka jtati». ¿Jastal aji wokolanuk yuja it? Ja yeʼn wa sjakʼa: «Jelni yaʼunej kiʼ wokol bʼa mini jpensaraʼan ta jach oj ekʼuk. Jun sjejel, jel wokol xkabʼ ochel loʼil jaman lek soka kuntikili». Jaxa tuki masni smojtaye ja stateʼi, pe mini kʼubʼan ajyiyesok. Ja Philippe, bʼa ayiʼoj 43 jabʼil, wa xyala: «Jel wokol yabʼ ja jtat sjejel ke wa skʼanawon. Yuja jaw, ja keʼn jelni wokol xkabʼ sjejel ke wa xkʼana ja jkeremi».

PENSARAʼAN SBʼAJA IT: ¿Wan maʼ xa kʼuʼan ke ja jastal waxa wilabʼaj soka wa tati wa xya wokolanan soka jastal waxa wilabʼaj soka wa keremi? ¿Ja maʼ awiʼunej ja lekil ma ja mal skostumbre jawa tati? ¿Bʼa jastik modo?

3. PENSARIK MI STOJOLUK. Bʼa jujuntik lugar wa xpensaraxi ke ja tatal mi yeʼn xchol yajel kʼiʼuk ja untiki. Ja Luca, bʼa ti kʼi bʼa jun país bʼa Europa occidental, wa xyala: «Ja kristyano wa spensaran ke ja stalnajel ja untiki jani xchole ja ixukeʼi». Bʼa tuk lugarik, ja xchol ja tatali kechanta bʼa stojel tsats ja untiki. Ja George, bʼa ti kʼi bʼa jun país bʼa África, wa xcholo: «Ja bʼa jkostumbretikoni, ja tatalik mini xtajniye soka yuntikili yujni wa xiwye bʼa mixa oj kisjuke jastal olomale bʼa pamilya. Ja yuj wokolni xkabʼ ama kechan yajel ekʼ jun rato soka jkeremi».

PENSARAʼAN SBʼAJA IT: Jaxa bʼa wa lugari, ¿jasa wa xmajlaxi bʼa jun tatal? ¿Wan maʼ x-alxi ke yeʼn xchol ja ixuke bʼa yajel kʼiʼuk ja untiki? ¿Wan maʼ xkʼanjiyi ja tatal bʼa oj sjeʼ ke wa syajtay ja yuntikili, ma mi lek yiljeluk?

Ta jun tatala bʼa waxa tʼaspun june ma mas ja bʼa wokolik it, ¿jasa oj skoltaya? Jani spaklajel lek ja rasonik ti nochani.

Kʼeʼansok man yal xchʼinil

Ja yal untiki lajansok wani xmanxiye soka kʼankʼunel bʼa oj snoch-e ja state. Ja yuj, amakunuk ja modoʼal jaw yajni chʼinto ja yala keremi. ¿Jastal oj bʼobʼa kʼuluk? ¿Sok bʼa oj wa eluk ja tyempo bʼa oj ajyansoki?

Ja yajni xbʼobʼi, a-skoltaya ja bʼa jastik waxa kʼulan bʼa kada kʼakʼu. Jun sjejel, ayi jun smes ma jun yal pala sok kʼanayi a-skoltaya. Ja yeʼn seguro jelni sgusto oj skoltaya aʼtel sok oj snoch-a. Bʼobʼta mini wego oj chʼakan, pe masni oj yijbʼuk ja jastal oja wilabʼaj soka wa keremi sok wana sjejelyi bʼa oj kʼot jun lekil aʼtijum. Ayxa tyempo, ja Biblia sloko ja tatalik bʼa akoltajuke yuja yuntikil ja bʼa jastik wa skʼulane sok ayawe makunuk ja ekʼeleʼik jaw bʼa ochele sok loʼil sok xchapjele (Deuteronomio 6:6-9). Sok man wego wantoni xmakuni ja rason jaw.

Sok mi kechanuk a-skoltaya aʼtel, cha tajnansok. Skʼulajel ja jaw mi kechan bʼa yajel ekʼ jun rato gustoʼil. Jastalni wa xyalawe ja matik chapane, ja tatalik bʼa wa xtajniye soka yuntikili wani skoltaye bʼa mi oj xiwuke sok bʼa mas oj kʼanxukyujile.

Pe cha ojni lajxukawuj jun jasunuk mas tʼilan. Ja paklanum Michel Fize wa xcholo ke «ja lekil modo bʼa wa skʼuman ja stat jun yal kerem jani ja tajnelsoki». Ja bʼa ekʼeleʼik jaw, ja tatali wa sjeʼa ke wa syajta tanto soka jas wa xyala sok ja jas wa skʼulani, sok jach wa sjeʼayi bʼa jach oj cha skʼuluk. Ja André, bʼa tey bʼa Alemania, wa xyala: «Yajni chʼinto ja yal jkeremi, jelni la tajnitikon. Ja keʼn wa xtela, jaxa yeʼn cha snebʼa sjejel ke wa skʼanawon».

Pilan ekʼele bʼa oj wa yijbʼuk ja jastal waxa wilabʼaj soka wa keremi jaʼa yajni ojxa wayuki. Kʼumanyi jun loʼil kada akwal sok maklay yajni wan yaljela wabʼ ja jastal jel tsamal ekʼyuj ja kʼakʼu ma ja jastik wa xcham skʼujoli. Jachuk masni pasil oj yabʼ bʼa oj staʼa loʼil ja yajni xkʼiʼi.

Kʼulan ja jas wa skʼulan gusto

Jujuntik ja matik wanexa solteroʼaxeli mini xyilawe stʼilanil ja janekʼ wa skʼujolan ja state bʼa ochele sok loʼil. Ta ja weʼn wa xkʼota wil ke jawa keremi mi sjakʼawi ja jas waxa jobʼoyiʼi, mokni kʼota pensaraʼuk ke mixa jas skʼana oj yalawabʼi. Bʼobʼta masni puesto oj ajyuk bʼa ochel loʼila mok ta ja weʼn aleʼa tuk modoʼalik bʼa skʼulajel.

Ja Jacques, bʼa Francia, ajyiniyuj ekʼeleʼik bʼa jel wokol wa x-ochsok loʼil ja skerem Jérôme. Pe jaʼuktoma oj stʼen bʼa tarega oj kʼumanuk, sleʼa pilan modo sok och tajnuksok swetjel pelota. Ja Jacques wa xjul skʼujol: «Yajni wa xchʼak tajnukotikon, ti wala ochtikon kulan bʼa ak, sok tikʼanxta wa xyalakabʼ ja jas wa xcham skʼujoli. Wani xkʼuʼan ke yuja ajyiyonsoki sok yuja jtuchʼil wala ajyitikoni jelni kʼubʼan och kil jbʼajtikon».

¿Jaxa ta jawa kerem mi skʼulan gusto ja tajneli? Ja André wantoni xjul lek skʼujol ja janekʼ oraʼik wa skʼelawe ja kʼanalik soka skeremi: «Wa xkatikon el siyaʼik sok ti wala ochtikon bʼaʼan bʼa juera. Anto, wa xpotso jbʼajtikon lek sok yajni wantikon yujel jun tasa té ja bʼa akwali, wa xkʼelatikon ja jastal jel tsamal leman ja satkʼinali. Wa xtaʼatikon tiʼal sbʼaja Maʼ skʼulan ja kʼanaliki, ja bʼa jastik wa xcham jkʼujoltikoni... wani xkalatikon bʼa chikan jasa» (Isaías 40:25, 26).

Pe ¿jaxa ta weʼn mixa kʼulan gusto ja jas wa xyiʼaj gusto jawa keremi? Anto bʼobʼta oja wakan jun lado ja jas waxa kʼulan gusto ja weʼn (Filipenses 2:4). Ja Ian, bʼa tey bʼa Sudáfrica, wa xcholo: «Ja keʼn masni jel xkʼulan gusto ja tajnel ke yuja jkerem Vaughan. Ja yeʼn jel xyiʼaj gusto ja abyonik sok ja computadoraʼik, ja yuj jkʼujolan ja janekʼ bʼobʼkuji sok cha kʼe jkʼul gusto ja jastik jaw. Ja keʼn wa xkiʼaj bʼa lugarik wa xkʼelxi jastal wa xjujpi jun abyon sok cha wala tajnitikon sok jun abyon tey bʼa computadora. Wani xkʼuʼan ke yuja lajan jel xkabʼtikon stsamalili, ja Vaughan masni wa x-och jmok loʼil jaman lek».

Koltay bʼa oj sjip skʼujol

«¡Tat, la kʼela!». ¿Ay maʼ bʼa jun ekʼele spayawa jachuk jawa keremi yajni ay jas snaʼa skʼulajel? Ta wanxa solteroʼaxel, bʼobʼta mixa xyalawabʼ jaman lek jachuk, pe ja yeʼn wani skʼana oj snaʼ ke lek waxa wila ja jas wa skʼulani bʼa jachuk mi oj jelxuk ja yajni xkʼiʼi.

Ilawil ja jas skʼulan ja Jyoba sok june ja yuntikili. Yajni ja Jesús kʼe stulyi ja yaʼtel ja bʼa Luʼumi, ja Dyos xchiktes ja jastal jel yaj xyila ja skerem soka yaljelik it: «Jaʼ it ja Kunin jel xkʼana, ja maʼ lek wa xkila» (Mateo 3:17; 5:48). Meran ja weʼn tʼilani oja toj sok oja jeyi jawa keremi (Efesios 6:4). Pe ¿wan maʼ xa leʼa modo bʼa oja kʼul felicitar yuja jastik lek wa xyala ma wa skʼulani?

Jujuntik winik wokolni xyabʼye kʼulwanel felicitar sok yajtanel, bʼobʼta yuja state jani mas waj skʼujole ja bʼa jastik mi lek wa skʼulaneʼi ke yuja bʼa jastik leki. Ta jach ekʼelabʼaj, tʼilani oja kʼujoluk bʼa stoyjel jawa keremi. ¿Bʼa jastal modo? Ja Luca, bʼa jtaʼatikta tiʼali, lajani wa skʼulane ja aʼtel bʼa naʼits soka Manuel, ja skerem bʼa ayiʼoj 15 jabʼil. Ja Luca wa xcholo: «Ayni ekʼele wa xkala yabʼ ja Manuel akʼesok jun aʼtel sok ti spayawon ta wa skʼana skoltajel. Tʼusan mi spetsanil ekʼele stuchʼilxa wa skʼulan. Ja jastik wa xlajxiyuj skʼulajeli jel x-aji gustoʼaxuk sok wa xya sjip skʼujol. Yajni ay jas lek wa x-elyuj, wani xkʼulan felicitar. Sok ta mi jach wa x-elyuj jastal wa skʼana, wani xkalyabʼ janekʼto chaʼanyabʼal wa xkila yuja skʼujolani».

Cha wani xbʼobʼa koltay jawa kerem bʼa oj sjip skʼujol yajni waxa koltay bʼa oj lajxukyuj ja skʼelsatiki. Pe ¿jaxa ta mi wego xlajxiyuj jastal waxa kʼana ja weʼn? ¿Sok jaxa ta ja skʼelsat, anima mi maloʼuk, mini jaʼuk ja jas waxa kʼana bʼa yeʼna? Ta jachkʼa, bʼobʼta tʼilan oja tukbʼes ja jas waxa kʼana bʼa yeʼna. Ja Jacques, bʼa jtaʼatikta tiʼal, wa xyala: «Wani xleʼa modo skoltajel ja jkerem bʼa oj ajyukyuj skʼelsatik bʼa oj lajxukyuj. Pe cha wani xkʼujolan ke yeʼn skʼelsat, sok mi jaʼuk ja bʼaji. Keʼnta wa xka jul jkʼujol jbʼaj ke tʼilan oj skʼujoluk stajel ja jas wa skʼana ja janekʼ oj lajxukyuji». Ja weʼn ojni bʼobʼa koltay jawa kerem bʼa stajel ja jas wa skʼana ta ja weʼn waxa maklay ja jas wa spensarani, waxa kʼulan felicitar yuja jas lek wa skʼulani sok waxa tsatsankʼujolan bʼa mok el sgana yuja jas mi xlajxiyuji.

Ja smeranili, ja jastal waxa wilabʼaj soka wa keremi ayni ekʼele wokol oja wabʼyex sok lajansok mi oj slaj sbʼaj lek. Pe ja slekilali, bʼobʼta ja yeʼn oj skʼan kʼubʼan oj ajyuka mok. Pes ¿machun mi oj skʼan oj ajyuk mojansok june bʼa oj koltajuk bʼa lek oj wajyuj?

[Nota]