1. ¿Jasa wa spensarane jitsan ixuk winik ja bʼa jtyempotiki?

AYOTIK sakʼan bʼa jun tyempo bʼa mi skisawe ja jastik toj wa skʼana ja Dyosi. Jitsan wa spensarane mini ay smaloʼil koʼel mulal sok ixuk winik bʼa mi nupaneluke ma sok smoj winikil ma ixukil. Ja bʼa pelikulaʼik, libroʼik, tsʼebʼojik sok anunsyoʼik wa x-ilxi ja jastik it (Salmo 12:8). Anima ja luʼumkʼinali jelxa kistal, ja Jyoba wa xbʼobʼ skoltayotik bʼa ajyel toj (kʼuman ja 1 Tesalonicenses 4:3-5).

2, 3. a) ¿Jas yuj jel tʼilan oj katik eluk ja jpensartik bʼa mi lekuki? b) ¿Jasa oj kiltik ja bʼa artikulo it?

² Jpetsaniltik nake mulanumotik. Jastal ja chay wa xpayji yuja swaʼeli, bʼobʼta ayni ekʼele ja keʼntiki oj spayotik skʼulajel jastik bʼa mi lekuk. ¿Jasa oj jkʼuluktik ta wa xjak jun jpensartik bʼa mi lekuk? Yajel el wego ja bʼa kolomtiki. Ta mi xkatik eluk, oj ipaxuk takal takal. Sok ta ay bʼa xtʼaspuntik, bʼobʼta oj kokotik mulal (kʼuman ja Santiago 1:14, 15). Ja yuj,  ta wa xkʼanatik ja Jyoba gusto aʼajyuk jmoktik, tʼilani yajel eluk ja jpensartik bʼa mi lekuki.

³ Jastalni wa xkilatik, tʼilani oj jtalnay jbʼajtik sbʼaja jas wa xpensaraʼantiki. Ta wa xkatik eluk ja kʼankʼunel bʼa skʼulajel jastik mi lekuk, mini oj kokotik mulal sok ixuk winik sok mi oj kiltik ja swokolili (Gálatas 5:16). Ja bʼa artikulo it oj kiltik oxe jastik bʼa oj skoltayotik stalnajel jbʼajtik yuja jastik mi lek xkʼankʼunikujtiki. Sbʼajtanil, jani mojxel soka Jyoba. Xchabʼil, ja rasonik bʼa Biblia. Sok yoxil, jani ja skoltanel ja jmoj-aljeltik bʼa ayxa yiʼoje snajel.

4. ¿Jastal wa skoltayotik yamigoʼajel ja Jyoba?

⁴ Ja Biblia wa xyala yabʼ ja matik wa skʼana oj mojxuke soka Dyosi: «Sakʼawikxa ja wakʼabʼexi. sakʼawikxa ja wawaltzilexi» (Santiago 4:8, YD). Ja it wa stojolan ja yamigoʼik ja Dyosi wa xkʼulantik sok wa xpensarantik ja jastik lek xyila ja yeʼn. Yuja mi xkʼana oj katikan yamigoʼajeli, wa xkʼujolantik bʼa mi oj jkʼuluktik jun jasunuk bʼa syajbʼesel sok kechan spensarajel bʼa jastik toj (Salmo 24:3, 4; 51:6; Filipenses 4:8). Ja Jyoba wani snaʼa mulanumotik sok ayni ekʼele oj bʼobʼ jpensaraʼuktik jastik bʼa kux. Pe yuja mi xkʼanatik syajbʼesel ja Jyoba, wani xkʼujolantik yajel eluk ja bʼa kolomtiki sok kechanta spensarajel ja bʼa toji (Génesis 6:5, 6).

5, 6. ¿Jastal oj skoltayotik ja orasyon bʼa oj bʼobʼ jtalnay jbʼajtik yuja jastik mi lek xkʼankʼunikujtiki?

⁵ Ta tolabida wa xkatikyi orasyon ja Jyoba, ja yeʼn ojni skoltayotik bʼa stalnajel jbʼajtik yuja jastik mi lek xkʼankʼunikujtiki. Ja yeʼn oj yakitik ja yipi bʼa oj ajyuk kiptik bʼa ajyel toj. Ja bʼa korasyontiki oj bʼobʼ kaltik yabʼi bʼa kechanta wa xkʼana oj jpensaraʼuktik ja jastik lek xyila (Salmo 19:14). Chomajkil, lekni oj jobʼtikyi ta ay jas wa xyila bʼa keʼntik jun jasunuk bʼa mi lekuk bʼa wa xbʼobʼ yiʼotik och bʼa koʼel mulal (Salmo 139:23, 24). Cha ojni bʼobʼ jkʼantikyi bʼa a-skoltayotik bʼa mi oj kokotik mulal sok ixuk winik, sok mas ja yajni wa xjak jbʼajtik prebaʼik (Mateo 6:13).

⁶ Bʼobʼta ja mito xnaʼatik sbʼaja Jyoba wani xkʼulantik jastik bʼa mi lekuk. Sok bʼobʼta ayni ekʼele wanto xkʼankʼunikujtik skʼulajel. Pe ja Jyoba ojni skoltayotik bʼa stukbʼesel ja jpensartiki. Jani jaw ja jas ekʼ sbʼaja David. Ja yeʼn koʼ mulal sok jun ixuk bʼa mi jaʼuk ja xcheʼumi. Pe tsaʼan ja yeʼn snaʼa malaya sok skʼanayi ja Jyoba bʼa aʼajukyi «jun kʼujolal bʼa toj» sok akoltajuk bʼa ajyel kʼuʼabʼal (Salmo 51:10, 12). Ja yuj, ta ja weʼn wana wokolanel bʼa mi oj koʼan mulal, kʼanayi akoltajel ja Jyoba. Ja yeʼn oj skoltaya bʼa oj ajyuk tsats ja skʼanjel kiʼojtik bʼa skʼuʼajel ja yeʼn sok skʼulajel ja bʼa toji. Soka yeʼn oj ya jnatik jas oj jkʼuluktik sbʼaja jas wa xpensaraʼantiki (Salmo 119:133).

7. ¿Jastal wa xkoltani ja Biblia bʼa yajel eluk ja bʼa kolomtik ja jastik mi lek xkʼankʼunikujtiki?

⁷ Ja Jyoba wani xya makunuk ja Biblia bʼa sjakʼjel ja korasyontiki. Tini tiw wa xtaʼatik ja sbiboʼil ja Dyosi, bʼa kʼotelni «toj», ma sak (Santiago 3:17). Ta wa xkʼumantik tikʼan ja Biblia, ja jpensartiki oj bʼutʼuk jastik bʼa toj (Salmo 19:7, 11; 119:9, 11). Ja bʼa Biblia cha wa xtaʼatik rasonik sok sjejelik bʼa oj skoltayotik yajel eluk ja bʼa kolomtik sbʼaja jastik mi lek xkʼankʼunikujtiki.

8, 9. a) Jastal wa xyala ja kapitulo 7 bʼa Proverbios, ¿jas yuj jun kerem koʼ mulal? b) ¿Jas ekʼeleʼik jel xiwela sbʼaj?

 ⁸ Ja bʼa Proverbios 5:8, ja Biblia wa xyaʼakitik rason bʼa la ajyukotik najat ja bʼa koʼel mulal sok ixuk winik. Ja bʼa kapitulo 7 bʼa Proverbios wa xtaʼatik ja jas ekʼ sbʼaj jun kerem yajni el paxyal bʼa akʼwal mojan bʼa wa x-ajyi jun ixuk wa xchono sbʼaj sok winik. Ja ixuk jaw tey bʼa xchikin bʼej sok slapunej skʼu bʼa jelxa chikan ja skwerpo. Yajni ja ixuki yila ja keremi, smojo, yujtsʼan sok yalyabʼ jastik bʼa aji kʼixnajuk ja keremi. Ja yajni el ja bʼa snaj ja keremi, mini spensaran bʼa oj koʼ mulal. Pe yuja mi ya eluk ja bʼa yolom ja jas mi lek xkʼankʼuniyuji, koni mulala. Sok yilani ja swokolili. Lek spensaraʼukto ja jas oj bʼobʼ ekʼ sbʼaji, ja yeʼn mini oj och staʼ ajyi ja ixuki (Proverbios 7:6-27).

⁹ Jastal ja kerem jaw, ja keʼntiki ojni bʼobʼ jkʼuluktik jastik mi lekuk ta mi xpensaraʼantik ja jas xiwela sbʼaj oj ekʼ jbʼajtiki. Jun sjejel, jelni xiwela sbʼaj stukbʼesel tuktukil kanal bʼa telebisyon ja bʼa akwali kechan bʼa yiljel jasa wan ekʼeli. ¿Jas yuj? Yujni oj bʼobʼ jtatik programaʼik bʼa jel kux ma mi lekuk wan ekʼel. Sok ta teyotik bʼa Internet, jel xiwela sbʼaj sbʼatsjelyi direksyonik bʼa mi xnaʼatik jas sitio oj yiʼotik, ma ochel bʼa sitioʼik bʼa ayiʼoj anunsyoʼik bʼa wa xtax ixuk winik bʼasane sok sitioʼik bʼa ayxa jas wane skʼulajel. Ja ekʼeleʼik it oj bʼobʼ kiltik jastik junuk bʼa oj ya jpensaraʼuktik skʼulajel jastik bʼa mi lekuk, sok ta jkʼulantiki, ojni bʼobʼ yiʼotik och bʼa skʼokjel ja yabʼal ja Jyoba.

10. Ta mi xtalnay jbʼajtiki, ¿jasa xiwela sbʼaj oj ekʼuki? (Kʼela ja poto bʼa skʼeʼulabʼil ja artikulo.)

 ¹⁰ Ja Biblia wa xcha yala kabʼtik jastal oj yil sbʼaje ja ixuk soka winiki (kʼuman ja 1 Timoteo 5:2). Jun Taʼumantiʼ bʼa nupanelxa kechanta jaʼ mas oj yiʼ sbʼaj soka snupi. Sok jaxa jun Taʼumantiʼ mito nupaneluk kechan jaʼ mas oj yiʼ sbʼaj soka maʼ wa skʼana oj nupanusoki. Ay jujuntik wa skʼuʼane ta mikʼa syama sbʼajeʼi, mini ay smaloʼil soka smodo wa sjeʼayi jun ixuk ma jun winik sbʼaja jastal wa skʼela ma wa stsʼelsatin, ja jastal wa stseʼin soka jastal wa xbʼejyiʼi. Pe ta jun ixuk sok jun winik wa skʼulane ja jaw, oj bʼobʼ kʼe spensaraʼuke jastik mi lekuk sok ojni bʼobʼ ijuke och bʼa koʼel mulal. Ekʼtani sbʼaje tuk ixuk winik, ja yuj ojni cha bʼobʼ ekʼ jbʼajtik ja keʼntiki.

11. ¿Jasa wa xnebʼatik sbʼaja lekil sjejel bʼa José?

¹¹ Jelni jas wa xya jnebʼtik ja lekil sjejel bʼa José. Ajini och probar yuja xcheʼum ja yajwali bʼa oj waysok. Ja José mini skʼanaʼa, pe ja yeʼn mini yabʼ kʼinala. Kʼakʼu kʼakʼu wa skʼanayi oj kanuke stuchʼile (Génesis 39:7, 8, 10). Jastalni yala june maʼ jel snaʼa, ja ixuk it spensaraʼan ta kanye stuchʼile, ja José ojni bʼobʼ ajuk koʼ luʼum. Pe ja José mini tʼun yala ja skʼujoli bʼa pilanxa oj sjeyi ja smodo sok mini cha skisa ja stsakwanel ja ixuki. Jachuk koltaji bʼa mi oj spensaraʼuk bʼa jastik mi lekuk. Jun kʼakʼu, ja ixuki syamayi ja skʼu ja José sok sleʼa modo bʼa tarega oj waysok. Pe ja «José yaʼakan ja skʼu bʼa skʼabʼ yeʼna sok spaka ajnel bʼa jwera» (Génesis 39:12).

12. ¿Jastal wa xnaʼatik soka jas wa xyila ja jsatiki ojni bʼobʼ kʼe ajyuk jun jpensartik bʼa mi lekuk?

¹² Ja jas wa xyila ja jsatiki bʼobʼta ayni oj kʼe ajyuk jun jpensartik bʼa mi lekuk. Ja Jesús yala ta jun winik wa skʼela jun ixuk bʼa mi jaʼuk ja xcheʼumi sok wa xkʼankʼuniyuj wayelsok, sleʼatani smul ja bʼa skʼujoli (Mateo 5:28). Jani it ja jas ekʼ sbʼaja David. Ja Biblia wa xyala «masan bʼa yolom naʼits yila jun ixuk wan atnel» (2 Samuel 11:2). Ja ixuki nupanelxa. Pe ja David kan skʼele sok mini yaʼakan spensarajel sbʼaja ixuk jaw, sok man waysok.

13. a) ¿Jas yuj jel tʼilan skʼulajel «jun akwerdo» soka jsatiki? b) ¿Jasa wa stojolan skʼulajel «jun akwerdo» soka jsatiki?

¹³ Cha jelni jas wa xya jnebʼtik ja lekil sjejel bʼa Job. Ja yeʼn yala: «Jkʼulunej jun akwerdo soka jsati» (Job 31:1, 7, 9). Jelni tʼilan la jnochtik ja smodo sok la jkʼuluktik «jun akwerdo» soka jsatiki. ¿Jas yuj? Yujni oj skoltayotik bʼa mi oj kʼankʼunukujtik skʼulajel ja bʼa mi lekuki. Pe ¿jasa wa stojolan skʼulajel «jun akwerdo» soka jsatiki? Jani mok tʼun ekʼuk ja bʼa kolomtik bʼa ay maʼ oj jkʼeltik bʼa kʼankʼunel koʼel mulalsok. Sok ta ay jas kilatik bʼa mi lekuk bʼa jun letrero, bʼa telebisyon, bʼa computadora, ma bʼa chikan jas aparatoʼil ma lugar, lani jsutik wego bʼa pilan lado ja jsatiki.

14. ¿Jasa tʼilan oj jkʼuluktik bʼa ajyel toj?

¹⁴ Yajni xa pensaran sbʼaja jas kilatikta, ja weʼn oja wil bʼobʼta ayni jas tʼilan oja tukbʼesa bʼaj. Ta jachkʼa, mokxa wa ekʼ tyempo. Ta kʼuʼabʼal wala ajyitik soka Jyoba, ojni skoltayotik bʼa mi oj kokotik mulal sok jun ixuk winik sok ajyel toj (kʼuman ja Santiago 1:21-25).

15. Ta ja weʼn wana wokolanel bʼa yajelkan ja kʼankʼunel bʼa mi lekuki, ¿jas yuj jel tʼilan oja kʼana koltajeli?

¹⁵ Ta ja weʼn wana wokolanel bʼa yajelkan ja kʼankʼunel bʼa mi lekuki, kʼanayi akoltajel jun jmoj-aljeltik bʼa ayxa yiʼoj snajel sok bʼa oj yawi lekil rasonik soka  Biblia. Ja smeranili, jelni maʼ wokol oj eluka tiʼ sbʼaja jas wan ekʼelabʼaji, pe jelni tʼilan oja kʼuluk (Proverbios 18:1; Hebreos 3:12, 13). Pes ja jmoj-aljeltik bʼa ayxa yiʼoje snajeli ojni bʼobʼ skoltaya soka Biblia bʼa oja wil jasa tʼilan oja tukbʼesi. Jachuk mini oja wakan yamigoʼajel ja Jyoba.

16, 17. a) Ala jun sjejel jastal wa skoltaye ja ansyanoʼik ja maʼ wan wokol bʼa yajelkan ja kʼankʼunel bʼa mi lekuki. b) ¿Jas yuj jel tʼilan mokxa ya ekʼ tyempo skʼanjel skoltajel ja maʼ wa skʼela ixuk winik bʼasane?

¹⁶ Ja ansyanoʼik bʼa kongregasyoni yeʼnleni ja mas chapane bʼa oj skoltayotike (kʼuman ja Santiago 5:13-15). La kiltik jasa ekʼ sbʼaj jun kerem bʼa Brasil. Ja yeʼn wa xcholo bʼa jitsan jabʼil jelni yiʼaj wokol bʼa yajelkan ja kʼankʼunel bʼa mi lekuki. Yala: «Wa xnaʼa ja jastik wa xpensarani mi lek xyila ja Jyoba, pe jelni xyaki kʼixwel bʼa ay maʼ oj jchol yabʼ». Jun ansyano yila ja keremi wa skʼana skoltajel, ja yuj yala yabʼ aʼoch loʼil soka ansyanoʼiki. Ja keremi yala: «Ja ansyanoʼiki jel lek sjeʼaweki ja smodoʼe sok yabʼyone stojolil. Ja jaw jel cham kila, pes yujni wa xkabʼi lajansok mi xbʼajin ja jastal sjeʼaweki ja smodoʼeʼi. Jel lek smaklayone, yawe makunuk ja Biblia bʼa yawe juljkʼujol ja Jyoba wa skʼanawon sok yaweyi orasyon lajan jmok. Ja jaw skoltayon bʼa oj jkʼuʼuk ja rasonik yaweki bʼa Biblia». Ja wego ekʼta jabʼilik sok lekxa wa xyila sbʼaj soka Jyoba. Ja yeʼn yala: «Ja wego wa xnaʼa masni lek skʼanjel akoltajel yuja weʼnta atuchʼil oj wokolanan bʼa yajelkan ja kʼankʼunel bʼa mi lekuki».

¹⁷ Ta ja weʼn kʼajyel waxa kʼela ixuk winik bʼasane, jelni tʼilan bʼa mokxa wa ekʼ tyempo skʼanjel akoltajel. ¿Jas yujil? Yujni ta masto wa ekʼ tyempo, masni pasil oj yiʼa och bʼa koʼel mulal. Sok ta koya mulali, jelni oja yajbʼes jawa pamilya soka wamigoʼiki. Soka ixuk winiki oj kʼumanuke bʼa mi lekuk sbʼaja Dyosi. Jitsan skʼanunejeyi skoltajele ja ansyanoʼiki sok skʼuʼuneje ja srasoniki. Jachuk mojan aye soka Jyoba sok teye bʼa yojol ja kongregasyoni (Salmo 141:5; Hebreos 12:5, 6; Santiago 1:15).

18. ¿Jasa tʼilan mok katikan skʼulajeli?

¹⁸ Ja sluʼumkʼinal ja Satanás wanxta ipaxel bʼa skʼulajel ja bʼa mi tojuki. Pe ja yaʼtijumik ja Dyosi wa skʼujolane bʼa ajyel toj sok bʼa spensarajel bʼa jastik lek. Soka Jyoba wa stoyo ja yaʼtijumiki. Ja yujil, la katik makunuk ja oxe koltanel kilatiki: ajyel mojan soka Jyoba, ja rasonik bʼa Biblia soka skoltanel ja jmoj-aljeltik bʼa ayxa yiʼoje snajel. Jachuk oj ajyukotik gusto sok oj ajyuk jun jkʼujoltik bʼa sak (Salmo 119:5, 6). Ja bʼa tyempo jakumi, ja Satanás oj chʼaysnajel sok jaxa keʼntiki oj ajyukotik sakʼan bʼa tolabida bʼa jun yajkʼachil luʼumkʼinal bʼa toj.