1, 2. ¿Jas yuj tukotik yuja chanteʼiki?

JA IXUK WINIKI tukotik yuja chanteʼiki. Pes wa xbʼobʼ jnebʼtik kʼumal, tsʼijbʼanel, skʼumajel juʼun sok yabʼjel stojolil ja jasa wa xkabʼtiki. Chomajkil wa xbʼobʼ xkatikyi orasyon sok stsʼebʼantajelyi tsʼebʼojik ja Jyoba. Ja matik jel chapani mito snaʼuneje jastal ja jchijnakʼtiki wa xbʼobʼ skʼuluk yibʼanal ja jastik junuk jaw.

² Mi kechanukta wa xbʼobʼ kʼumanukotik, ja Jyoba cha yaʼunejkitik pilan majtanal bʼa wa sjeʼa tukotik yuja chanteʼiki (Salmo 139:14; Apocalipsis 4:11). Yuja skʼulanotik jastal splanta ja yeʼn, ja yuj yaʼunejkan bʼa keʼn oj jtsatik ja jasa wa xkʼana oj jkʼuluktiki (Génesis 1:27). Yuja wa xbʼobʼ kʼumanukotiki, wani xbʼobʼ katik makunuk bʼa yaʼteltajel sok stsʼebʼantajel ja Jyoba.

3. ¿Jasa yaʼunejkitik ja Jyoba bʼa oj jnatik stsajel skʼulajel ja bʼa leki?

³ Ja Jyoba yaʼunejkitik ja Biblia bʼa oj jnatik jastal oj bʼobʼ jtoytik sok yaʼteltajel. Ja bʼa jtyempotiki ojni bʼobʼ jkʼumuktik bʼa yibʼanal ma bʼa xetʼan yaman ja Biblia bʼa mas ja 2,800 kʼumaliki. Yajni wa xkʼumantik ja Biblia sok spensarajel ja jas wa xyala, wa xnebʼatik spensarajel jastalni ja Jyoba (Salmo 40:5; 92:5; 139:17). Ta wa xpensaraʼantik jastal ja yeʼn, ojni bʼobʼ jtsatik  skʼulajel ja bʼa leki sok ajyel sakʼan bʼa tolabida (kʼuman ja 2 Timoteo 3:14-17).

4. a) ¿Jas wa xkʼan yal ja spensarajel jaʼankʼujol leki? b) ¿Jasa sjobʼjelik oj axuk sjakʼjel ja bʼa artikulo it?

⁴ Spensarajel jaʼankʼujol lek jaʼ wa xkʼan yal jaʼita oj wajuka pensar sbʼa jun jasunuk sok stsajlajel lek jas wa xyala (Salmo 77:12; Proverbios 24:1, 2). Jelni stʼilanil ja oj jpiltik styempoʼil bʼa oj jpensaraʼuktik ja jasa jnebʼunejtik sbʼaja Jyoba soka Jesús (Juan 17:3). Ja bʼa artikulo it oj katik sjakʼjel ja sjobʼjelik it: ¿Jasa oj bʼobʼ skoltayotik bʼa oj jpensaraʼuktik jaʼankʼujol lek? ¿Jasunkiluk wa xbʼobʼ jpensaraʼuktik jaʼankʼujol lek? ¿Jasa oj bʼobʼ jkʼuluktik bʼa tikʼanxta oj jpensaraʼuktik jaʼankʼujol lek sok yabʼjel stsamalil?

5, 6. ¿Jasa oj skoltayotik bʼa oj juljkʼujoltik sok bʼa mas oj kabʼtik stojolil ja jasa wa xkʼumantiki?

⁵ Ja ixuk winikotiki wa xbʼobʼ jkʼuluktik jujuntik jasunuk bʼa mi wa xpensarantik, jastal yijel ikʼ, bʼejyel ma ja kʼeʼel bicicleta. ¿Pe jach maʼ wa xcha ekʼ jbʼajtik ja wa xkʼumantik juʼuni? Bʼobʼta wantik skʼumajel juʼun, pe ja jpensartiki pilan bʼay ekʼa. ¿Jasa oj jkʼuluktik bʼa mi oj ekʼ jbʼajtik ja jaw? Pes tʼilani jaʼita oj wajuk jpensartik ja jas wantik skʼumajeli sok spensarajel jas wa stojolan. Sok yajni wa xchʼak jkʼumuktik jun parrapo ma jun yal yolomajel, la jobʼ jbʼajtik: «¿Jasa wa sjeʼaki ja jasa jkʼumani? ¿Meran maʼ wa xkabʼ lek stojolil?».

⁶ Ja skʼumajel juʼun jach mi chʼabʼanuki, masni leka. Ja científico kʼotel snaʼe ta jach wa xkʼulantiki masni oj juljkʼujoltik ja jasa wa xkʼumantiki. Soka Jyoba wani snaʼa ja it, pes yujni yeʼn skʼulanotik. Sok ja yuj yala yabʼ ja Josué a-skʼumuk ja libro bʼa Leyi «jach mi tsatsuk», wa xkʼan yale, bʼa yeʼnta wan skʼumajel sbʼaj (kʼuman ja Josué 1:8). Skʼumajel jachuk ja Biblia oj skoltayotik bʼa jaʼita oj waj jpensartik sok bʼa oj juljkʼujoltik ja jasa wa xkʼumantiki.

7. ¿Bʼa lugaril sok jas tyempo oj jpensaraʼuktik bʼa jun jasunuk? (Kʼela ja dibujo bʼa skʼeʼulabʼil ja artikulo.)

⁷ Meran, ayni ekʼele wokol xkabʼtik bʼa jaʼita oj waj jpensartik sok spensarajel ja jasa wa xpaklaytiki. Ja yuj, jelni tʼilan oj jkʼuluktik ja it ja yajni mi yajtik ayotiki, slejel jun lugar bʼa mey buya ja bʼa oj ajyukotiki sok bʼa mi jas oj sjom jpensartik. Jun sjejel, yajni ja David wa spensaraʼan bʼa jun jasunuk, wa skʼulan bʼa yoj akwal (Salmo 63:6). Jaxa Jesús wa sleʼa lugarik bʼa mey buya ja yajni wa x-och spensaraʼuk jaʼankʼujol lek soka wa xyayi orasyoni (Lucas 6:12).

8. a) ¿Jasunkiluk wa xbʼobʼ jpensaraʼuktik jaʼankʼujol lek? b) ¿Jastal wa xyabʼ ja Jyoba yajni wa xkalatik yabʼ ja tuk ixuk winik sbʼaja yeʼn?

⁸ Mi kechanukta oj jpensaraʼuktik lek sbʼaja Biblia, wani xcha bʼobʼ jkʼuluktik bʼa tuk jastik junuk. Jun sjejel, yajni wa xkan jkʼeltik lek ja jastik skʼulunej ja Jyoba, la jobʼ jbʼajtik: «¿Jasa wa sjeʼaki ja it sbʼaja Jyoba?». Anto, ojni snik-otik yajelyi jun orasyon bʼa oj katikyi tsʼakatal ja yeʼn. Sok yajni teyotik sok pilan ixuk winik, ojni cha bʼobʼ kaltik yabʼ jastal wa xkabʼ ayotik (Salmo 104:24; Hechos 14:17). Ja Jyoba wani xyila bʼa keʼntik sok jel gusto wa x-ajyi yajni wa xpensarantik bʼa yeʼna, wa xkatikyi orasyon sok wa xkalatik yabʼ ja tuk ixuk winik sbʼaja yeʼn. Ja Biblia wa xyala: «Jun libro bʼa oj julkʼujolal kʼe tsʼijbʼaxuk bʼa stiʼ sat ja yeʼn sbʼaja matik wa xiwye yuja Jyoba sok wa spensarane sbʼaja sbʼiʼili» (Malaquías 3:16).

9. a) ¿Jasa aljiyabʼ ja Timoteo yuja Pablo? b) ¿Jasa oj jpensaraʼuktik ja yajni xchapa jbʼajtik bʼa oj elkotik xcholjel ma yajel estudio bʼa Biblia?

 ⁹ Ja jekabʼanum Pablo yala yabʼ ja Timoteo a-spensaraʼuk lek jastal oj yabʼye ja tuk sbʼaja jasa xyala, skʼulani soka jasa sjeʼa (kʼuman ja 1 Timoteo 4:12-16 *). Ja keʼntiki ojni cha bʼobʼ jpensaraʼuktik sbʼaja jastik junuk it. Jastal ja yajni wa xchapa jbʼajtik bʼa oj waj katik jun estudio bʼa Biblia, tʼilani oj jpiltik styempoʼil bʼa oj jpensaraʼuktik jaʼankʼujol lek. La jpensaraʼuktik bʼa jun sjobʼjel ma jun yal ilustración bʼa oj koltajuk ja maʼ wan snebʼjel bʼa Biblia akʼotuk yamigo ja Dyosi. Spensarajel sbʼaja jaw oj skoltayotik bʼa aʼajyuk mas tsats ja skʼuʼajel kiʼojtiki sok sjejel gusto lek. Chomajkil tʼilani oj jpensaraʼuktik jaʼankʼujol lek bʼajtanto oj wajkotik ja bʼa xcholjeli (kʼuman ja Esdras 7:10). Oj bʼobʼ jkʼumuktik jun kapitulo ja bʼa sjuʼunil Hechos ma spensarajel ja teksto oj jkʼumuktikyi ja ixuk winiki soka juʼunik oj jkʼaptiki. Ja it oj cha skoltayotik bʼa oj jcholtik mas gusto lek (2 Timoteo 1:6). Chomajkil, oj bʼobʼa pensaraʼuk sbʼaja ixuk winik ja bʼa wa territorio sok sbʼaja jasa oja walyabʼye bʼa oj skʼuluke gusto. Jachuk, mas lek oj katik makunuk ja Biblia ja yajni wa xcholotiki (1 Corintios 2:4).

10. ¿Jas pilan jastik junuk wa xbʼobʼ jpensaraʼuktik?

¹⁰ ¿Jas pilan jastik junuk wa xbʼobʼ jpensaraʼuktik? Ta wa xkʼulantik notaʼik ja bʼa tsomjeli ma ja bʼa niwan tsomjeliki, la katik el tyempo bʼa oj ka juljkʼujoltik. Sok la jobʼ jbʼajtik: «¿Jasa jnebʼa sbʼaja Biblia soka bʼa chonabʼil ja Dyosi?». Chomajkil oj bʼobʼ jpensaraʼuktik ja jasa wa xkʼumantik ja bʼa Ja Juʼun Cholumani, ja ¡Despertad! sok ja juʼunik wa x-el ja bʼa niwan tsomjeliki.  Ma yajni wa xkʼumantik sbʼaja sakʼanil jun jmoj-aljeltik ja bʼa juʼun Anuario, la jpiltik styempoʼil bʼa spensarajel ja bʼa sakʼanili bʼa jachuk oj kʼot man bʼa jkʼujoltik. Yajni wa xkʼumantik ja juʼunik, jelni lek oj jistik ja yaljelik bʼa mas tʼilani ma stsʼijbʼajel bʼa stsʼeʼel ja slami. Ja it oj bʼobʼ skoltayotik bʼa oj ya juljkʼujoltik ja jastik junuk mas tʼilani bʼa oj bʼobʼ katik makunuk ja yajni wa xchapatik jun loʼil ma yulatajel jun jmoj-aljeltik ma june maʼ wan snebʼjel bʼa Biblia. Yajni wa xpensaraʼantiki, ja mas tʼilani jani oj katik makunuk ja janekʼ tyempo oj yikujtik spensarajel bʼa jachuk oj kʼot man bʼa jkʼujoltik sok yajelyi tsʼakatal ja Jyoba.

11. ¿Jasunkiluk ja mas tʼilan oj jpensaraʼuktiki, sok jas yuj? (Kʼela ja nota.)

¹¹ Bʼa spetsanil ja jastik junuk wa xbʼobʼ jpensaraʼuktiki, ja jasa mas tʼilani jaʼa Biblia. ¿Jas yujil? Pensaraʼan lekbʼi xkʼot ja kʼakʼu mixa oj kʼanjuk ja oj ajyukujtik ja Biblia. * Anima jach x-ekʼi, pe mini maʼ oj bʼobʼ skomotik spensarajel ja jastik junuk kanelxa bʼa kolomtiki, jastal tekstoʼik bʼa Biblia ma tsʼebʼojik (Hechos 16:25). Ja Jyoba ojni skoltayotik soka yipi bʼa jachuk oj ya juljkʼujoltik ja jastik junuk jnebʼunejtik sok ajyel toj (Juan 14:26).

12. ¿Jasa oj bʼobʼ jkʼuluktik bʼa skʼumajel ja Biblia kʼakʼu kʼakʼu?

¹² ¿Jasa oj bʼobʼ jkʼuluktik bʼa skʼumajel ja Biblia kʼakʼu kʼakʼu? Ja bʼa semanaʼiki, wa xbʼobʼ jkʼumuktik ja Biblia ja bʼa programa bʼa skʼumajel ja Biblia ja bʼa tsomjelal bʼa Eskwela bʼa Matik wa xCholo sok spiljel styempoʼil bʼa spensarajel ja jasa wa xkʼumantiki. Pilan kʼakʼu oj bʼobʼ jkʼumuktik xetʼanik ja bʼa Mateo, Marcos, Lucas ma Juan, sok spensarajel ja jasa sjeʼa sok skʼulan ja Jesús (Romanos 10:17; Hebreos 12:2; 1 Pedro 2:21). Bʼa oj katik el mas slekilal ja jasa wa xkʼumantiki, oj bʼobʼ katik makunuk ja juʼunik jastal ja El hombre más grande, bʼa wa xcholo kajkajil ja jasa skʼulan ja Jesús ja bʼa sakʼanili (Juan 14:6).

13, 14. ¿Jas yuj jel tʼilan oj jpensaraʼuktik bʼa Jyoba sok bʼa Jesús, sok jasa oj snikotik skʼulajel ja jaw?

¹³ Spensarajel bʼa Jyoba soka Jesús oj bʼobʼ skoltayotik bʼa kʼotel jun nebʼuman bʼa takʼan sok ajyel kujtik jun skʼuʼajel bʼa tsats (Hebreos 5:14; 6:1). Ta mi jel wa xpensaraʼantik bʼa Jyoba, takal takal oj jits jbʼajtik soka yeʼn sok yajelkan yamigoʼajel (Hebreos 2:1; 3:12). Ja Jesús yala kabʼtik ta mi wa xkisatik gusto lek ja jasa wa xkʼumantik bʼa Biblia, ‹ja cham kʼujoli›, ja ‹takʼini› sok ja oj ‹okʼ jkʼujoltik mas jastik junuk› oj ya jitskotik ja bʼa stsʼeʼel ja Jyoba (Lucas 8:14, 15, YD).

¹⁴ Ja yuj jel tʼilan oj jpensaraʼuktik tolabida ja jasa wa xyala ja Biblia sok snajel sbʼaj mas kʼakʼu kʼakʼu ja Jyoba. Ja jaw oj snikotik bʼa oj jkʼujoluktik snochjel jastal ja yeʼn soka lekil modoʼalik yiʼoji (2 Corintios 3:18). Ta wa xkʼujolantik, ojni jnebʼtik mas sbʼaja Dyosi sok snochjel ja smodo bʼa tolabida. ¡Jelni chaʼan yabʼalil! (Eclesiastés 3:11.)

15, 16. a) ¿Jastal wa skoltayotik ja spensarajel bʼa Jyoba sok bʼa Jesús? b) ¿Jas yuj mi oja naʼ malaya ja skʼujolajel spensarajel leki?

¹⁵ Ja spensarajel bʼa Jyoba soka Jesús ojni skoltayotik bʼa mi oj katikan yaʼteltajel gusto lek ja Jyoba. Soka gustoʼil jaw ojni katik ekʼyi ja jmoj-aljeltiki sok ja matik wa xcholotik yabʼyeʼi. Chomajkil, ja yajni wa xpensaraʼantik ja jasa skʼulan ja Jyoba ja  yajni sjekakon ja yunin bʼa jak chamuk yuj keʼntik, wa xkilatik ja janekʼto chaʼanyabʼalil ja yamigoʼajel ja Jyoba (Romanos 3:24; Santiago 4:8). Jun jmoj-aljeltik bʼa Sudáfrica sbʼiʼil Mark lutji preso oxe jabʼil yuja ajyi toj soka Jyoba. Ja yeʼn wa xyala ja spensarajeli jach jastal jun jasunuk jel wa xyaʼa gustoʼil. Yajni mas wa spensaraʼani, wa staʼa jastik junuk bʼa lek sbʼaja Jyoba. Chomajkil, ja yajni mi jas wa skʼana oj skʼuluk sok ja yajni chamkʼujol ayi, wa skʼuman ja Biblia sok wa spila tyempo bʼa spensarajel. Ja it wa xkoltaji bʼa oj ajyuk laman.

¹⁶ Ayni ekʼele wokolni xkabʼtik spiljel tyempo bʼa spensarajel bʼa Biblia. ¿Jas yuj? Yujni ja luʼumkʼinal it bʼutʼel sok jastik junuk oj sjom kolomtik. Jun jmoj-aljeltik bʼa África sbʼiʼil Patrick wa xyala jel jitsan ja jastik junuk wa skʼulan kʼakʼu kʼakʼu. Sok ay ekʼele ay jastik junuk jel wa xya chamskʼujol. ¿Jasa skʼulani? Bʼa jun orasyon wa xyala yabʼ ja Jyoba ja jas wa xchamskʼujoli, sok jachuk mas laman wa x-ajyi bʼa oj spensaraʼuk. Jas smeranili, ja it wani x-yiʼaj yuj tyempo, pe masni mojan wa xyabʼ ay soka Jyoba. Sok chomajkil, mas pasil wa xyabʼ stojolil ja jasa wa xjeʼa ja Jyoba (Salmo 94:19). Jastalni kilatik, ja spensarajel sok skʼumajel ja Biblia kʼakʼu kʼakʼu wa xyaʼakitik slekilal bʼa jitsan jastik junuk. Ja smeranili, ja skʼujolajeli mini oja naʼ malaya (Hechos 17:11).

17. ¿Jas ora waxa pila tyempo ja weʼn bʼa spensarajel jaʼankʼujol lek?

¹⁷ Jujuntik wa skʼumane ja Biblia, wa spensarane sok wa xyaweyi orasyon bʼa saʼan sakbʼel. Tuk wa skʼulane bʼa nalan kʼakʼu ja yajni wa xjijliyeʼi. Tuk mas lek wa xyilawe skʼulajel bʼa och kʼakʼu bʼajtanto oj wayuke. Soka tuki wa skʼumane jutsʼin ja bʼa saʼan sakbʼeli sok jachuk ja och akwali (Josué 1:8). Chikan jas ora wa stsaʼatik skʼulajel, tolabida jel tʼilan oj katik el tyempo ja bʼa jastik mey stʼilanil wa xkʼulantiki bʼa skʼumajel ja Biblia sok spensarajel lek ja jas wa xkʼumantiki (Efesios 5:15, 16).

18. ¿Jasa wa skʼapayi ja Jyoba ja matik wa spensarane lek sbʼaja Biblia sok wa skʼujolane skʼulajel ja jasa wa snebʼaweʼi?

¹⁸ Ja Jyoba wa skʼapa oj ya koʼyi slekilal spetsanil ja matik wa spensarane sbʼaja Biblia sok wa skʼulane ja janekʼ wa xbʼobʼ yujile ja jas wa snebʼaweʼi (kʼuman ja Salmo 1:1-3). Ja Jesús yala sbʼaja matik wa smaklaye sok wa skʼuʼane ja jasa wa xyala ja Biblia masni gusto wa x-ajyiye (Lucas 11:28). Pe ja mas tʼilani ta wa xpensaraʼantik kʼakʼu kʼakʼu bʼa Biblia, ojni ajyuk jun jsakʼaniltik bʼa wa xyayi stoyjel ja Jyoba. Soka Jyoba oj yakitik jun jtsʼakoltik sok jun jsakʼaniltik bʼa gusto ja wego sok ajyel sakʼan bʼa tolabida ja bʼa Kʼachinubʼi (Santiago 1:25; Apocalipsis 1:3).