Ja delfinik tuktukil ja jastal wa x-okʼi, tsaʼan wa smaklaye ja jas wa sjakʼajan ja yokʼelaleʼi bʼa oj wajuke ekʼ sok spaklajel ja bʼa sjoyanali. Ja científicoʼik jani snochuneje ja yokʼelal ja delfín mular ma delfín nariz de botella (Tursiops truncatus), bʼa skʼulajel jun aparato oj sjip sok bʼa oj kumxukjan ja yipili bʼa jachuk yiljel jastal wan aʼtel ja tuk aparatoʼik mas chapanik ja bʼa jtyempotiki.

 La jpensaraʼuktik sbʼaja it: Ja yokʼelal ja delfín wa xkoltaji bʼa oj bʼobʼ staʼ ja swaʼeli, jastal yal chayik nakʼan ay ja bʼa arena bʼa yoj mari sok snajel ta jun yal chay ma jun ton. Soka jas wa xyala ja Keith Brown, jun maestro koltanum ja bʼa Universidad Heriot Watt de Edimburgo (Escocia), ja delfín «wa xcha bʼobʼ snaʼ ja jas yiʼoj jun yeʼtal jasunuk, jastal ta chiʼ ma miyuk ja jaʼi ma ay tuk yajbʼal, ma ta petróleo bʼa ay junuk 10 metro ja bʼa wa xtaxi». Ja científicoʼiki wa skʼanawe skʼulajel jun aparato bʼa ayiʼoj ja jastik it.

 Jujuntik paklanumik spaklaye ja yokʼelal wa sjekawe sok wa xjekjiyile ja delfinik, sok sleʼawe modo snochjel. Stojbʼese jun jasunuk bʼa ayiʼoj yokʼelal bʼa jel chapan ja xchijnakʼi bʼa wa xbʼobʼ och bʼa jun tubo bʼa tʼusan mi jun metroʼuk ja snajtili. Ja aparato it ti chʼikan bʼa jun robot bʼa tey bʼa yoj jaʼ bʼa oj slajtik jun cilindro wa xjisisi ekʼe. Kʼulaxi bʼa spaklajel ja jas ay ja bʼa yoj mari, slejel jastik mukan, jastal kableʼik ma tuboʼik, sok yeʼnxa wa spaklay ja aparato jaw. Ja matik wane aʼtel soka it wa skʼuʼane ojni axuk makunuk ja bʼa niwan negosyoʼik bʼa gas sok bʼa petróleo. Ja jastal chapan ja yokʼelal ja delfín oj skoltay ja aparatoʼik bʼa masto najat oj kʼotuk ja yipi sok jachuk snajel ja jas ayi. Ja it oj skoltay ja matik chapani bʼa oj yaʼe ja bʼa lugarik mas lek ja bʼa yoj jaʼi, sok jachuk snajel ta ay jas wan jomel, jastal ja niwak yojyalik tsʼapubʼal bʼa kuchanyuj ja plataporma bʼa petroleoʼiki, sok stajel ta ay jas makan bʼa mi x-ekʼ ja bʼa niwak tuboʼiki.

 ¿Jastal xa wila? Ja yokʼelal ja delfín mular, ¿ay maʼ stojbʼes ma miyuk?