Ja sjekjel mensajeʼik bʼa kux (ma sexteo) jani ja sjekjel bʼa celular yaljelik bʼa kux ma potoʼik sok bideoʼik bʼa ixuk winik bʼasan. Jun soltero yala: «Jani kʼajyel wa skʼulane yibʼanale ja wego. Bʼajtan wa xkʼe jekxuk mensajeʼik sok tsaʼan waxa jeka ma wa xjekji awi potoʼik bʼa jel sjeʼa sbʼaje bʼa wa xkʼixnani».

 Jun lisensyado yala bʼa jun peryodiko sbʼiʼil The New York Times, jujuntik keremtik akʼixuk wa spensarane ja «yajel jun poto ja bʼa scelulari bʼa wa sjeʼa jun ixuk winik bʼasan ay wa xkʼan yal-e bʼa oj snaʼe yibʼanale kʼeta wayuke sok ixuk winik». Jun akʼix yala ja sjekjel mensajeʼik bʼa kux jach jastal «wayelsok ixuk winik bʼa mi xiwelaʼuk sbʼaj bʼa stajel jun chamel sok bʼa mi oj tukbʼan satkʼinal».

 Pilan rasonik yuja keremtik akʼix wa sjekawe mensajeʼik bʼa kux jaʼa it:

•   Juni modo bʼa tsakwanel.

•   Jekjitayile jun poto bʼa kux sok wanxa xyabʼye stʼilanil oj cha yawe «kumxuke slokʼol».

  Yajni waxa jeka jun jasunuk ja bʼa wa celulari, mixa weʼn abʼaj. ¡Sok mi xnaxi jastal oj yawe makunuk sok jastal oj sjom ja jastal naʼubʼal abʼaji! Jun ixuk wa x-aʼtiji bʼa Centro de Investigación Pew sok yeʼn kajan sbʼaj ja aʼtel bʼa spaklajel jas yuj wa xjekji mensajeʼik bʼa kux, yala: «Ja bʼa jtyempotiki jelxani pasil snoljel sok sjekjel ja jas mi lek wa skʼulane ja tuki».

 Kʼela jas ekʼel sbʼaj jujuntik yuja sjekawe spotoʼe bʼa mey skʼuʼe:

•   Ay maʼ wa sjekayi yibʼanal ja yamigoʼik bʼa oj tsenuke yuja poto.

•   Ja smakbʼen ajyi wa sjekayi yibʼanal ja maʼ wa snaʼa sbʼaji kechanta bʼa oj ya stupe yuja ajikani.

 ¿WAXA NAʼA AJYI JA IT? Bʼa jujuntik lugar, ja sjekjel potoʼik bʼa celular bʼa keremtik sok akʼixuk bʼa bʼasan aye wa slaja sbʼaj jastal yixtalajel untik ma spukjel potoʼik bʼa yal untik bʼasan aye (pornografía infantil). Ayni keremtik akʼixuk bʼa mito yiʼoje 18 jabʼil ikʼubʼale soka policía yuja mulalik jaw.

  Ja Biblia wa xyala kechan ja matik statam sok xcheʼum sbʼaje oj bʼobʼ yabʼye stsamalil ja stajel sbʼaje (Proverbios 5:​18). Sok wa xyala jaman lek sbʼaja matik mi statam sok xcheʼumuk sbʼajeʼi. La kiltik jujuntik tekstoʼik:

•   «Ja koʼel mulal sok ixuk winik sok ja skʼulajel jastik kux ma ja okʼel kʼujolal mokni ataʼex tiʼal bʼa weʼnlex, jastalni wa xmajlaxi sbʼaja yaʼtijumik ja Dyos» (Efesios 5:3, TNM).

•   «Milawik ja parteʼik bʼa wa kwerpoʼex tey bʼa luʼumi sbʼaja koʼel mulal sok ixuk winik, ja jastik bʼa kux, ja jelxelxa kʼankʼunel bʼa wayel sok ixuk winik, ja kʼankʼunelik bʼa mi lekuk sok ja okʼel kʼujolal» (Colosenses 3:5, TNM).

 Ja tekstoʼik it wa sjeʼa mokni jletik «koʼel mulal sok ixuk winik» (wayel sok jun ixuk winik bʼa mito nupaneluke), cha wa xyala mok jkʼultik «jastik bʼa kux» (ja yibʼanal ja jas kux wa xkʼulaxi bʼa mi lek xyila ja Dyos) sok ja «jelxelxa kʼankʼunel bʼa wayel sok ixuk winik» (ja it mi jaʼ wa stojolan ja stsamal yajtanel yiʼoje ja nupanumik, ja jas wa xkʼan yali jaʼa jelxelxa kʼankʼunel wayel sok ixuk winik bʼa oj bʼobʼ ijuke skʼulajel jun jasunuk bʼa jel kux).

 Jobʼo abʼaj:

•   ¿Jas yuj ja sjekjel mensajeʼik bʼa kux wa slaja sbʼaj sok skʼulajel «ja jastik kux»?

•   ¿Wan maʼ xa kʼuʼan ja sjekjel mensajeʼik bʼa kux oj ya jelxan «kʼankʼunel bʼa wayel sok ixuk winik»?

•   ¿Wan maʼ xa pensaraʼan «mi lekuk» ja skʼanjel skʼeljel ma sjekjel potoʼik bʼa ixuk winik bʼasane? ¿Jas yujil?

 Ja tekstoʼik nochani wa xyakitik jun rason jel tʼilan bʼa mok jektik mensajeʼik bʼa kux.

•   «Cʼulan fuerza ba oj ecʼan jastal jun at[i]jum probado ay lec. Scʼan to Dios mi oj qʼuixhuan ja cʼacʼu jahui» (2 Timoteo 2:15).

•   «Meran nia, oj chʼacuc juntiro spetzanil ja jas ayi, jayuj sbej ni oj ajyucotic toj. Sbej oj leetic ja Dios tola vida» (2 Pedro 3:11).

 Ja tekstoʼik it wa sjeʼa ja stʼilanil skʼulajel ja bʼa leki. Ta akʼulan ja jastal wa skʼana ja Dyos bʼa weʼni sok mi awaʼakan a-skʼula ganar ja jas wa x-okʼ akʼujoli, lekni oj wajukawuj sok sakni oj ajyuk jawa conciencia (Gálatas 6:7).

 Jobʼo abʼaj:

•    ¿Jas tikʼe ixuk winik kʼotelon?

•    ¿Wan ma xkisa ja jastal wa xnaji sbʼaj ja tuki?

•    ¿Meran maʼ wa xkʼana oj ka ekʼ jun rato gustoʼil sok jastik junuk bʼa oj syajbʼes ja tuki?

•    ¿Jastal oj bʼobʼ sjom ja jastal wa xnaji jbʼaji ta jeka mensajeʼik bʼa kux?

•    Ta ja jnantati snaʼawe wanon sjekjel mensajeʼik bʼa kux, ¿ojto ma sjip skʼujole bʼa keʼna?

 MERAN EKʼEL «Jun kamiga ayiʼoj ajyi jun nakʼan smakbʼen. Ja kamiga sjekayi jun poto bʼa mey skʼu, jaxa keremi sjekayi june bʼa yeʼn. Mitoni ekʼeluk chabʼ kʼakʼu yajni ja stati ekʼ spensar oj skʼel ja celulari. Chʼak yil spetsanil sok jel chamkʼujol kani. Yajni ja stat skʼanayi ayal yabʼ, ja kamiga chʼakni yalyabʼ spetsanil ja jasa skʼuluneji. Wa xnaʼa ja kamiga jelni snaʼa malaya, pe ja snantati mito chʼayeluk skʼujole. Jeltoni tristeʼaye yuja jas skʼulan ja kamiga sok mito snaʼawe ta oj cha sjip skʼujole bʼa yeʼn».

 Ja smeranil ja bʼa jsakʼaniltiki: Ja sjekjel sok skʼeljel mensajeʼik bʼa kux jelni kʼixwela sbʼaj bʼa june. «Jelni kux wa xkabʼ ayon sok mini gusto ayukon», jach yala jun akʼix bʼa yaʼa sbʼaj yuja smakbʼen bʼa sjekjel sbʼaje mensajeʼik bʼa kux.

 Yuja oj bʼobʼa chʼikabʼaj wokolik soka jastal wala tax soka Dyos, jawa amigoʼik, jawa nantati sok ja leyiki, masni lek kʼuʼan ja rasonik wa xyaʼa ja Yabʼal ja Dyos:

•   «Paka ajnel ja jastik junuk wa x‘okʼ skʼujoli ja keremtiki» (2 Timoteo 2:22, Ja yajkʼachil sjuʼunil ja Dyosi).

•   «Sutu ja jsat bʼa mok skʼel ja jas mi xmakuni» (Salmo 119:37).

  Amakunuk ja rasonik wa xyaʼa ja Biblia ja bʼa sjejel it bʼa meran ekʼeli. Kʼela jas ekʼ sbʼaj ja Janet sok tsaʼa ja jasa mas leki.

 «Jun kʼakʼu jnaʼa sbʼaj jun kerem, sok kaʼa jbʼajtikon ja jnumerotikon bʼa celular. Kechanto ekʼel jun semana sok wanxa skʼanjelki oj jekyi jpotoʼik bʼa kechan jlapunej jkʼu bʼa noxel». (Janet)

 ¿Jas waxa pensaran tʼilan a-skʼuluk ja Janet? ¿Jasa oja kʼuluk ja lek weʼnukxta?

•  STSAJEL 1. Sjekjelyi. Bʼobʼta oja pensaraʼuk mey smaloʼil, yujni wajel noxel wani la ilji soka wa kʼu bʼa noxeli.

•  STSAJEL 2. Sjekjelyi june bʼa mi jel xjewani sok smajlajel jas oj skʼuluk. Bʼobʼta oj spensaraʼuk ja keremi mi snaʼa ja jas wa skʼanjeli.

•  STSAJEL 3. Skusjel ja mensaje. Bʼobʼta oj spensaraʼuk chikani wego ja jas wan slejel ja keremi.

 ¿Anke mas lek ja yoxil stsajeli? Ja yuj ja Biblia wa xyala: «Ja maʼ wa spensaran leki wa xyila ja jas xiwela sbʼaji sok wa snakʼa sbʼaj, pe ja maʼ mi spensaran leki wa x-ekʼ toj sok wa xyila ja swokolil» (Proverbios 22:3).

 Ja bʼa ekʼele it sok bʼa pilan ekʼeleʼik, ja yechalil ja wokoli bʼobʼta ja yuja mi stsaxi lek ja amigoʼiki, pes yujni ja matik wa stsaʼatik ajyelsoki oj bʼobʼ yiʼotik skʼulajel jastik mi lekuk. Jaxa weʼn, ¿wan maʼ xa tsaʼa lek jawa amigoʼiki? (Proverbios 13:20). «Ajyan soka matik mi wa skʼulane jastik malo», jach wa xyala jun akʼix sbʼiʼil Sara. Jachni wa xyala junxtatik ja Delia: «Jujuntik bʼa lajansok kamigotik wani stʼenawa bʼa oja kʼul ja jas wa skʼulane, sok mini wa skoltaya bʼa oja kʼul ja jastik bʼa lek. Pe ta ja jas wa skʼulane mi lek wa xyila ja Dyosi, smojtajele ojni yiʼa och skʼulajel jun jasunuk bʼa waxa naʼa mi lekuk. Sok mini xa kʼana oja kʼuluk ja jaw, ¿anke meran?».