«Ja sbʼajtanil ekʼele loʼilanitikon soka kakʼixtikon sbʼaja trago, kechanto yiʼoj wake jabʼil. Jel cham kilatikon yuja masni jel snaʼa ja jastal wa xpensaraʼantikon ajyi» (Alexander).

•  Ja jasa tʼilan oja naʼex

•  Ja jas oj bʼobʼa kʼulukex

•  Ja jas wa xyala ja Biblia sbʼaja yujel trago

 Loʼilanel soka untik sbʼaja yujel trago jel tʼilan. Moka majlayex oj solteroʼaxuk jawa wuntikilex bʼa loʼinelsok. «Lekukxta bʼi loʼilanitikon ajyi soka kuntikiltikon sbʼaja yujel trago ja yajni masto chʼin», jach wa xyala jun tatal bʼa Rusia sbʼiʼil Jamit. «Jato jnaʼa kʼinal ja yajni mixa styempoʼiluk loʼilanel sbʼaja jaw. Kʼot jnaʼ ja jkeremi wanxa yujel trago yajni kechanto yiʼoj 13 jabʼil».

 ¿Jas yuj tʼilan oj chamuka kʼujolex sbʼaja it?

•   Ja smojik bʼa eskwela, ja jastik wa xpukxi soka jastik wa x-ekʼ ja bʼa telebisyon wani xbʼobʼ jomjuk ja jastal wa spensaraʼane jawa wuntikilex sbʼaja yujel trago.

•   Jastalni wa xcholo ja bʼa Centros para el Control y la Prevención de Enfermedades de Estados Unidos, ja 11% ja matik wa xyuʼaje trago ja bʼa país it kechanto yiʼoje 12 sok 20 ja sjabʼile.

 Mini chamyabʼjeluk ja matik ay xchol wa skʼelawe b’a mi jel oj kokotik chameli wa xyalawe yabʼ ja nantatalik aloʼilanuke soka yuntikile sbʼaja jas wa xyiʼajan ja yujel trago man xchʼinile. ¿Jastal oj bʼobʼ skʼuluke?

 Chapabʼajik sbʼaja sjobʼjelik oj yaʼe ja wuntikilex. Ja yal untiki jel skʼana oj snaʼe sok ja yajni wane kʼiʼeli, mastoni wa skʼanawe snajel. Ja yuj jelni tʼilan oja chapabʼajex bʼa oja koltayex. Jun sjejel:

•   Ta ja wuntikil wa skʼana snajel jastal yajbʼal ja trago, oj bʼobʼa wal-ex yabʼ ja vino jach yajbʼal jastal ja yalel tekʼul bʼa jel paj sok jaxa ja cerveza jel kʼaj.

•   Ab’anik lek stojol. Ja Biblia wa xyala: «Ja maʼ bibo wa skʼulan ja jastik junuk sok snajel» (Proverbios 13:16). Ab’anik lek stojol sbʼaja jas wa xyiʼajan ja yujel trago, ja leyik ja bʼa wa lugarex soka bʼa janekʼta yujel. Anto chapan lek oj ajyanik bʼa skoltajel jawa wuntikilexi.

 Ochanik loʼilanel sbʼaja jaw. «Ja loʼilanel sbʼaja yujel trago bʼobʼta oj jomjuk yolome ja keremtik akʼixuk», jach wa xyala jun tatal bʼa Gran Bretaña sbʼiʼil Mark. «Jobʼoyi ja jkerem bʼa ayto yiʼoj 8 sjabʼil ta lek ma mi lekuk ja yujeli. Jleʼa modo jastal oj loʼilanukon sok, ja jaw koltaji bʼa oj yalkabʼ ja jas wan ekʼel sbʼaji».

 Masni oj yabʼ stojol ta loʼilaniyex sbʼaja jaw bʼa jitsan ekʼele. Ja janekʼ sjabʼil jawa wuntikilexi, jach oja wiʼex loʼil sbʼaja yujel trago sok tuk jastik tʼilan, sbʼaja jastal oj yaʼ skwidadoʼe bʼa mi oj ekʼ sbʼaje desgrasya ja bʼa bʼejik ma ja bʼa stajel sbʼaj jun ixuk sok winik.

 Aʼa jun lekil sjejel. Ja yal untiki jachuke jastal ja esponja: ja jas wa xyilawe jel wego snebʼawe. Ja estudioʼik wa xyalawe ja untiki jani mas wa snebʼawe ja jas wa skʼulan ja snantate. Ja yuj, ta waxa wuʼaj trago bʼa oj ajyan laman ma bʼa mi jel chamkʼujol oj ajyan, ja untiki oj yabʼye stojol ja yujeli jani wa stojbʼes ja jwokoltik. Ja yuj aʼawik jun lekil sjejel sok mok jelxanik ja yujel trago.