Ja aparatoʼik ojni bʼobʼ skoltay jawa nupaneli ma ojni sjome. ¿Jastal wana taxel soka weʼn?

•  Ja jas tʼilan oja naʼex

•  Ja jas oj bʼobʼa kʼulukexi

•  Ja jas wa xyalawe tuk nupanumik

•  Jastik bʼa oja paklayex lajan

•   Yajel makunuk lek ja aparatoʼik wani xbʼobʼ skoltay ja nupanel. Jun sjejel, jujuntik nupanum wa xyawe makunuk bʼa oj skʼumuk sbʼaje ja yajni mi lajan ayuke.

   «Jelni tsamal ja yajni wa xkʼotabʼaj jun mensaje bʼa wa xyala wa ‹xkʼanawa› maʼ ‹wa xnaʼawa›» (Jonathan).

•   Yajni mi x-axi makunuk lek ja aparatoʼik wani xbʼobʼ ya wokolanuk ja nupaneli. Jun sjejel, jujuntik mi xyawekan syamjel ja telepono ma ja tableta, soka jaw wani stojolan ke mini xyaweyi lek tyempo ja snupe.

   «Wani xkʼuʼan lek ke masni oj loʼilanuk jmok ja jtatam lek mi tolabidaʼuk yamankuj ja jtelepono» (Julissa).

•   Jujuntik kristyano wa xyalawe ke ojni bʼobʼ loʼilanuke soka smoje yajni wane yajel makunuk ja telepono maʼ ja tableta. Ja socióloga Sherry Turkle, wa xya sbʼiʼiluk ja it «ja lom loʼil bʼa wa xbʼobʼ kʼulaxuk jitsan jastik bʼa junxta tyempo». Ja yuj, anima jitsan wa skʼuʼane ke skʼulajel tuktukil aʼtel bʼa junxta tyempo mini ay smaloʼil, pe ja smeranili, mini jachukuk. Ja junxta socióloga wa xyala, «yajni wa xchʼikatik mas jastik junuk mixa xchʼak lajxukujtik. a

   «Jel xkiʼaj gusto loʼilanel soka jtatami, pe mini jachukuk yajni ay jas wan skʼulajel bʼa junxta tyempo, pes yujni ja jaw wa xya kabʼ stojol jachni gusto oj ajyuk lek kechan teyuk soka stelepono» (Sarah).

 Ja jas kʼot naxuki: Ja jastal modo wa xkatik makunuk ja aparatoʼik ojni bʼobʼ skoltay ja jnupaneltiki ma oj sjome.

 Ilawik ja jas mas tʼilani. Ja Biblia wa xyala kabʼtik: «La kiltik ja jastik junuk ja mas tʼilani» (Filipenses 1:10). Jobʼo abʼaj, «¿wan maʼ sjapjelkitikon tyempo ja telefono soka tableta ja bʼa jastal tʼilan oj kis jbʼajtikoni?».

 «Jelni triste yiljel jun nupanum wane waʼel bʼa jun restaurante sok kada june jani yamanyujile ja teleponoʼe. Mini xkʼanatik ajyel moso soka aparato sok mok chʼay jkʼujoltik ke jas mas tʼilani jani ja jnupaneltiki» (Matthew).

 Awikyi stikʼanil. Ja Biblia wa xyala: «Talnabʼajik lek bʼa mi oj ajyanik jastal matik sonso, mas lek ajyanik jastal matik bibo, yajel makunuk lek ja tyempo ja janekʼ wa xbʼobʼi» (Efesios 5:15, 16). Jobʼo abʼaj: «¿Wegoxta ma wa xjakʼa yibʼanal ja mensajeʼik wa xjul bʼaji? ¿Oj maʼ bʼobʼ pil tʼun tyempo bʼa skʼumajel sok sjakʼjel ja mensajeʼik bʼa mi jel tʼilanuk wa xjul bʼaji?».

 «Jelni skoltayon yajel koʼuk ja sbolumeʼil ja jtelepono sok sjakʼjel ja mensajeʼik bʼa pilan sjutsʼinil. Mini jel xjul jbʼaj yamada, jun mensaje, maʼ jun correo bʼa jel tʼilan oj jakʼe» (Jonathan).

 Ta wa xbʼobʼi, awikan ja a’tel b’a wa waʼtelex. Ja Biblia wa xyala: «Ay jun styempoʼil bʼa skʼulajel ja jastik junuki» (Eclesiastés 3:1). Aʼabʼajik ja sjobʼjelik it: ¿Wan maʼ xka makunuk ja telepono bʼa skʼulajel jastik junuk bʼa kaʼtel yajni teyon soka jpamilya? ¿Wan maʼ sjomjel ja jnupaneli? ¿Jasa oj yal ja jnupi?ʼ

 «Ja aparato, wani xmakuni bʼa oj bʼobʼ aʼtijukotik bʼa chikan jas ora. Sok wani xkʼujolan bʼa mi tikʼanxta oj kʼel ja jtelepono sok skʼeljel jastik bʼa kaʼtel yajni teyon soka jcheʼumi» (Matthew).

 Chapawik jastal oja wawex makunuk ja aparato. Ja Biblia wa xyala: «Jani la jletik ja slekilal ja tuki sok mi jaʼuk ja jbʼajtiki» (1 Corintios 10:24). Loʼilananik sbʼaja jastal waxa wawex makunuk ja aparato sok chapawik, ta ay stʼilanil oja tukbʼesex. Bʼajtan, oj bʼobʼa wawex makunuk ja recuadro «Modoʼik bʼa spaklajel lajan» wa xtax ja bʼa artikulo it.

 «Ja jtatam soka keʼn wani xkala jbʼajtikon jaman lek; ta wa xkabʼtikon june ja bʼa keʼntikon mixa xkaʼatikonkan syamjel ja telepono ma ja tableti wani xkala jbʼajtikon. Jchawaniltikon wa xnaʼatikon ja jaw ojni yijankitikon wokol, ja yuj wani xkatikonyi stʼilanil ja jas wa xpensarantikoni» (Danielle).

 Ja jas kʼot naxuki: Moka wawexkan ke ja aparatoʼik oj ya ajyanik bʼa yibʼ skʼabʼ, awikyi stikʼanil.