Ja yespiritu santo ja Dyos, jani ja yip bʼa skʼulajel spetsanil (Miqueas 3:8; Lucas 1:35). Yajni ja Dyos wa sjeka ja yespiritu, wa stojo ja yip bʼa jun lugar, chikan bʼaʼa, bʼa oj skʼuluk ja jas wa skʼana (Salmo 104:30; 139:7).

 Ja bʼa Biblia, ja yaljel «espíritu» jani wa xkʼot sbʼaj ja yaljelik rúaj (bʼa hebreo) sok pnéuma (bʼa griego). Bʼa tʼusan mi spetsaniluk, ja yaljelik it jani wa staʼa tiʼal ja yip ja Dyos bʼa skʼulajel spetsanil, wa xkʼan kaltik, ja espíritu santo (Génesis 1:2). Pe ja yaljelik jaw wani xcha ya makunuk bʼa pilan modoʼik jastal it:

•   Yijel ikʼ (Habacuc 2:19; Apocalipsis 13:15).

•   Ikʼ (Génesis 8:1; Juan 3:8).

•   Ja ipal ke wa xbʼobʼ ya ajyuk sakʼan ja kristyanoʼik sok ja chanteʼik (Job 34:14, 15).

•   Ja bʼa modoʼal yiʼoj jun kristyano (Números 14:24).

•   Ja jastik ikʼ ason, jastal ja Dyos sok ja anjelik (1 Reyes 22:21; Juan 4:24).

 Spetsanil ja jas wa stojolan ja jaw ayni jastik bʼa wa slaja sbʼaj: wani staʼa tiʼal bʼa jastik mi xbʼobʼ kiltik pe wani xkilatik ja jas wa skʼulani. Ja yespiritu ja Dyos, «bʼa yajel slaj sbʼaj soka ikʼ, mini xbʼobʼ ilxuk, mey yiʼoj kuerpoʼal sok ay yip» (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de William E. Vine).

 Ja Biblia wa xya slaj sbʼaj ja espíritu santo soka «skʼabʼik» ma ja ‹yal skʼabʼik› ja Dyosi (Salmo 8:3; 19:1; Lucas 11:20; cha kʼela ja Mateo 12:28). Jastalni jun kʼula jasunuk wani xya makunuk ja yip ja skʼabʼ sok ja yal skʼabʼik bʼa skʼulajel ja yaʼteli, ja Dyosi yaʼunej makunuk ja yespíritu bʼa skʼulajel ja jastik it:

•   Bʼa skʼulajel ja sutsatkʼinali (Salmo 33:6; Isaías 66:1, 2).

•   Bʼa yajel eluk ja Biblia (2 Pedro 1:20, 21).

•   Bʼa jachuk ja yaʼtijumik bʼa najate oj bʼobʼ skʼuluke milagroʼik sok xcholjel (Lucas 4:18; Hechos 1:8; 1 Corintios 12:4-11).

•   Bʼa oj skoltay ja matik wa skʼuʼaneyi bʼa oj sjeʼe lekil modoʼalik (Gálatas 5:22, 23).

Ja espíritu santo mini kʼoteluk jun kristyano

 Yajni ja Biblia wa staʼa tiʼal sbʼaja espíritu santo jastal ja «skʼabʼik», ja ‹yal skʼabʼik› ma ja «yikʼ» ja Dyos, wa sjeʼa ke ja espíritu jaw mini kʼoteluk jun kristyano (Éxodo 15:8, 10). Ja skʼabʼik jun kʼula jastik mini xbʼobʼ aʼtijuk stuchʼil ta mi ja wa xnikjiyuj ja xchijnakʼi sok ja skuerpo. Junxtani, ja yip ja Dyos wa skʼulan jun jasunuk yajni yeʼn wa xyala ja Dyosi sok ja jastal wa skʼana oj stoje (Lucas 11:13). Chomajkil, ja Biblia wa xya slaj ja espíritu santo soka jaʼi sok wani xya slaj sbʼaj sok tuk jastik mi xbʼobʼ ilxuk, jastal ja skʼuʼajel sok ja snajel. Ja it wani xya kabʼtik stojol ke ja espíritu santo mini kʼoteluk jun kristyano (Isaías 44:3; Hechos 6:5; 2 Corintios 6:6).

 Ja Biblia wa xyala ja mero sbʼiʼil ja Dyosi Jyoba sok ja bʼa yunini, Jesukristo, pe mini wa xyayi jun sbʼiʼil ja espíritu santo (Isaías 42:8; Lucas 1:31). Bʼa jun ekʼele, yajni ja nebʼuman Esteban yila jun nakʼsat bʼa satkʼinal, kechan yila chawane kristyano sok mini oxwaneʼuk. Ja Biblia wa xyala: «Ja yeʼn, bʼa ayni yiʼoj ja yip ja Dyosi, skʼelakʼe ja satkʼinali sok yila ja slijpelal ja Dyosi sok jaxa Jesusi ti tekʼan ekʼ bʼa stojol skʼabʼ ja Dyosi» (Hechos 7:55). Ja Dyos jani ya makunuk ja yip bʼa oj yil ja nakʼsat ja Esteban.

 Ja jas wa skʼuʼane jujuntik: Ja espíritu santo kʼotelni jun kristyano sok tini chʼikan ja bʼa oxe Dyos staʼunej sbʼaji. Jachni wa xchiktes ja bʼa 1 Juan 5:7, 8 bʼa jujuntik Biblia, jastal ja Torres Amat sok ja Reina-Valera.

 Smeranil: Ja Biblia bʼa Torres Amat wa xyala jachuk ja bʼa 1 Juan 5:7, 8: «Oxwane ja matik wa xcholowe ja bʼa satkʼinali: ja Tatali, ja Verbo sok ja Espíritu Santo; sok ja oxwane it juneʼita kʼotele. Sok oxwane, ja matik wa xcholowe ja bʼa luʼumi». Pe paklanumik bʼa jel kisubʼale kʼotel snaʼe ke mi meranuk yeʼn stsʼijbʼunej ja yaljelik jaw ja jekabʼanum Juan sok ja yuj, mini bʼi sbʼejuk ti oj ajyuk ja bʼa Biblia. Jun sjejel, ja paklanum bʼa Biblia Bruce M. Metzger xchiktes ja it: «Ja yaljelik jaw tsaʼanxani lek aji ochuk sok [...] mini sbʼejuk ti oj ajyuk ja bʼa Nuevo Testamento» (Jun comentario textual al nuevo testamento griego).

 Ja jas wa skʼuʼane jujuntik: Ja Biblia wa staʼa tiʼal ja espíritu santo bʼa lajansok kristyanoni, ja yuj jachni kʼotel.

 Smeranil: Ja Yabʼal ja Dyos ayni ekʼele wa xcholo ke ja espíritu santo lajansok ayiʼoj modoʼalik jastal bʼa kristyanoʼik, pe mini wa stojolan ke kʼoteluk kristyano. Cha jachni junxta soka biboʼil, ja chamelal sok ja mulal (Proverbios 1:20; Romanos 5:17, 21). Jun sjejel, wa xcholo ke ja mulali lajansok bʼa kʼotel jastal june maʼ wa xmonwani, wa skʼapa jastik okʼel kʼujolal sok milwanum (Mateo 11:19; Lucas 7:35; Romanos 7:8, 11).

 Ja bʼa Evangelio bʼa Juan, wa xkilatik ke ja Jesús staʼa tiʼal ja espíritu santo jastal jun koltanum. Yala ke ja koltanum jaw oj sjeʼ sbʼaj, oj ya tojelal, oj kʼumanuk, oj maklanuk, sok oj xcholyabʼ jastik meran ja snebʼumanik ja Jesús, oj toyjuk ja yeʼn sok oj ajukyile jastik junuk bʼa yeʼna. Ayni maʼ wa xyala ke yuja Juan ya makunuk pronombreʼik bʼa jaʼita wan kʼotel sbʼaj ja winik ja bʼa kʼumal griego yajni ja wan yaljel sbʼaj ja espíritu santo, jabʼi yuj kʼotelni jun kristyano (Juan 16:7-15). Pe ¿meran maʼ ja jaw? Mini meranuk. Ja stukil ja griego yuja kastilla, wani spila ja sustantivoʼik sok ja pronombreʼik bʼa winik sok bʼa ixuk sok bʼa mini june. Yuja sustantivo bʼa griego ya makunuk ja Juan bʼa stajel tiʼal ja koltanum (paráklētos) sbʼajni winik, ja yuj ja pronombre cha sbʼajni winik. Pe yajni ja Juan staʼa tiʼal ja espíritu santo soka sustantivo bʼa mini ja wa xkʼot sbʼaj ja winik mini ja ixuk ja pnéuma, bʼa wa sutxi «espíritu», ya makunuk jun pronombre bʼa mini ja wa xkʼot sbʼaj ja winik mini ja ixuk (Juan 14:16, 17).

 Ja jas wa skʼuʼane jujuntik: Ja yijel jaʼ wa xkʼulaxi bʼa sbʼiʼil ja espíritu santo; ja yuj, ja espíritu tʼilani kʼotel jun kristyano.

 Smeranil: Bʼa jujuntik ekʼele, ja Biblia wa xya makunuk ja yaljel «ja bʼa sbʼiʼil ja» bʼa sjejel june ke wa skʼulan jun jasunuk ja bʼa cholal akʼubʼalyiʼi (Deuteronomio 18:5, 19-22; Ester 8:10). Ja bʼa kastilla wa x-axi makunuk ja junxta stojol ja bʼa yaljel «ja bʼa sbʼiʼil ja ley», pe mi wa stojolan ke ja leyi kʼotelni jun kristyano. Ja yuj, yajni june wa xyiʼaj jaʼ «bʼa sbʼiʼil» ja espíritu santo, wa stojolan ke wa snaʼa ja yip yiʼoj ja espíritu jaw sok ja xchol yiʼoj ja bʼa yajel kʼotuk ja jas wa skʼana ja Dyos (Mateo 28:19).

 Ja jas wa skʼuʼane jujuntik: Ja bʼajtan nebʼumanik bʼa Jesús, bʼa tini chʼikan ja jekabʼanumik, wani skʼuʼane ke ja espíritu santo juni kristyano.

 Smeranil: Ja jaw mini sjeʼa ja Biblia cha mini ja jastik ekʼel. Ja Encyclopædia Britannica wa xyala: «Ja skʼuʼajel ke ja Espíritu Santo juni pilan Dyos [...] tini aji kujlajuk bʼa Concilio de Constantinopla ja bʼa jabʼil 381 bʼa jtyempotik». Ja tsomjelal jaw kʼulaji 250 jabʼil tsaʼan ja yajni cham ja tsaʼanxta jekabʼanumi.