Ja María Magdalena wa skʼela ja satkʼinali yajni wan stakesel ja yalel sati. Ja Yajwal, ja it maʼ jel skʼana, ti lokan ekʼ bʼa teʼ. Ojxta ya las doce ja bʼa nalan kʼakʼu, jun kʼakʼu bʼa styempoʼil kuaresma, pe yibʼanal ja luʼumi k’ikʼinal ay (Lucas 23:44, 45). Ja María wa xyaʼa bʼa stejlubʼ ja kʼuʼutsi sok wa stela ja tuk ixuk tey bʼa stsʼeʼeli. Ja kʼikʼinali wa x-albʼi oxe ora, ja yuj mini jun eclipse solaruk (ja yajni wa xkʼikʼbʼi bʼa yoj kʼakʼu) bʼa kechanta wa x-albʼi jujuntik minuto. Bʼobʼta ja bʼa ora jaw ja María sok ja matik ti tekʼan ja bʼa stsʼeʼel ja Jesús wanxa xkʼe yabʼye ja yokʼel ja chanteʼik wa x-ajyi ja bʼa yoj akuali. Jujuntik ja matik wane yiljel ja jas wan ekʼeli jelni xiwel aye sok wa xyalawe: «Yena ni meran ja yunin Diosa» (Mateo 27:54). Bʼobʼta ja snebʼumanik ja Jesús sok ja tuk kristyano wa spensarane ja Jyoba wan sjejel jas tristeʼili sok ja stajkeli yuja jastal jel ixtalaji ja Yunini.

Ja María Magdalena wokolni wan kuchelyuj ja jas wan ekʼeli, pe cha mini skʼana ojxa wajuk (Juan 19:25, 26). Mini x-tax yaljelik bʼa oj cholxuk ja syajal wan yabʼjel ja Jesús, jaxa snani wani skʼana ay maʼ oj ya kulanyi skʼujol sok akoltajuk.

Yuj spetsanil ja jas kʼulunej ja Jesús sbʼaja María Magdalena, ja yeʼn wa skʼana oj skʼuluk chikan jasa bʼa skoltajel ja Jesús. Bʼa jun tyempo wajni jun ixuk bʼa mi xkisji sok yabʼ jel yatsʼan ay ja skʼujoli, pe stsʼakatal ja Jesús ja jaw tukbʼi. Wanxani xkisji sok wanxa skʼana ajyel sakʼan. Ja wego tsats xa ay ja skʼuʼajel yiʼoji. ¿Jastal lek ajyukyuj ja skʼuʼajel jaw? ¿Jasa wa xbʼobʼ jnebʼtik ja bʼa sjejeli?

Ja bʼa Biblia, ja loʼil bʼa María Magdalena wa xkʼe sok jun majtanal. Ja Jesús ya el libre ja bʼa tsatsal wokol yiʼoji sok yayi ja libreʼili. Ja yip ja pukujiki jelni tsats ja bʼa tyempo jaw. Ja pukujik wani xyixtalane jitsan kristyano, ayni wa x-och sbʼaje sok yeʼnleni wa xyaʼawe mandar ja bʼa skuerpoʼe. Mini xnaʼatik jasa mero kʼulajiyi ja ala María; pe wani xnaʼatik ochni sbʼaj juke ja bʼa tantik mal pukujik it bʼa jel maloʼe. Pe ja Jesús yeʼn chʼak ya eluk (Lucas 8:2).

Ja María mini bʼa yabʼunej ja libreʼil it sok ja likikel: ayxani yiʼoj jun yajkʼachil sakʼanil bʼa jelto jas oj skʼuluk. ¿Jastal oj bʼobʼ sjeyi ja Jesús ja janekʼto jel xyayi tsʼakatal? Kʼotni jun tojil snochuman sok yajni yila ay jas wa xbʼobʼ skʼuluk, skʼulaniʼa. Ja Jesús soka sjekabʼanumik wani xmakuniyujile swaʼele, skʼuʼe sok jun lugar bʼa oj wayuke. Mini jel yiʼojuke takʼin yujni ja bʼa tyempo jaw mini wanuke aʼtel. Wani xmakuni yujile ay maʼ oj stup ja sgastoʼeʼi bʼa jachuk ja yeʼnle kechan ja oj waj skʼujole xcholjel sok sjejel.

Ja María sok tuk ixuke skoltaye bʼa oj staʼe ja jas wa xmakuniyujileʼi. Bʼobʼta jujuntik bʼa yeʼnle ay stakʼine, pes wa xnaʼatik wa xyawe makunuk «ja jas yioje» bʼa oj skoltaye (Lucas 8:1, 3). Ja Biblia mi xyala ta wa xchapawe ja swaʼeleʼi, ta wa xchukʼuweyi ja skʼuʼeʼi ma wa sleʼawe bʼa oj jijluke ja bʼa lugarik wa x-ekʼye. Pe chikani lek ja ixuke it gusto lek wa skoltaye ja tsome it bʼa junuk 20 kristyano. Seguro jelni koltajiye ja jaw ja Jesús sok ja snebʼumaniki bʼa jaʼita oj waj skʼujole ja aʼtel bʼa xcholjeli. Ja María wani snaʼa mini oj chʼak stupyi ja Jesús ja jas kʼulajiyi bʼa yeʼna. Ama jachuk wani skʼana oj skʼuluk ja jaye oj bʼobʼyuji. ¡Sok jelni gusto ay yuja wa xbʼobʼ koltanuki!

Ja bʼa jtyempotiki jitsan ja kristyano mini lek xyila ja matik wa skoltaye ja tuk bʼa jun aʼtel. Pe ja Dyos mini jach wa xyila. Ja yuj, aʼekʼ bʼa wa pensar ja janekʼto gustoʼaxi ja Jyoba yajni yila ja María wa skʼujolan bʼa oj skoltay ja Jesús sok ja snebʼumaniki. Jastalni ja María, jitsan tojik yaʼtijumik Dyos gustoxta wa skoltaye ja tuk bʼa jun aʼtel. Bʼa jujuntik ekʼele, yajel jun pabor ma yaljel jujuntik yaljelik bʼa wa xkoltani jatani wa xmakuni. Ja Jyoba jelni skʼulan gusto yajni wa xkʼulantik ja jaw (Proverbios 19:17; Hebreos 13:16).

Ja María Magdalena tini chʼikan ja bʼa ixuke smojtaye ja Jesús ja bʼa Jerusalén bʼa skʼintajel ja Pascua bʼa jabʼil 33 (Mateo 27:55, 56). Seguro jelni cham yabʼ ja María ja akual jaw yamji sok kʼulji juzgar ja Jesús. Sok mi kechanuk ja jaw. Ja mandaranum Poncio Pilato ajini kʼokxuk yuja stʼenwanel ja olomalik bʼa relijyon judíoʼik sok ja bʼa kristyano cha yaʼatani mandar bʼa oj miljuk ja Jesús bʼa jun teʼ. Bʼobʼta ja María yilani chikʼxta ay ja skuerpo ja sMaestro sok wanxa chʼakel ja yip, bʼa wan skich jel och ja bʼa calleʼik ja teʼ bʼa oj ajuk kʼe lokani (Juan 19:6, 12, 15-17).

Mojan bʼa nalan kʼakʼu, bʼa yoj kʼikʼinal ja María Magdalena sok ja tuk ixukeʼi teye ‹mojan ja bʼa teʼ bʼa lokan ekʼ ja Jesús› ja lugar bʼa milji (Juan 19:25). Ja María tini kan tiw sok yilani jastal ja Jesús skʼanayi ja snebʼuman Juan a-stalnay ja snani. Smaklani jastal ja Jesús skʼanayi ja sTati akoltajuk ja bʼa swokoli sok ja jastal bʼajtanto oj chamuk bʼa gusto lek yala: «Chʼac ta jcʼuluc spetzanil». Ja María Magdalena jelni yatsʼan ay ja skʼujoli. Ama chamta ja Jesús tini kan ja bʼa lugar jaw. Tsaʼan tini kan mojan ja bʼa yajkʼachil kʼeʼen yaʼa jun winik sbʼiʼil José bʼa Arimatea bʼa ti yaʼa tiw ja skuerpo ja Jesús (Juan 19:30; Mateo 27:45, 46, 57-61).

Ja sjejel bʼa María wa xya juljkʼujoltik ja jas oj bʼobʼ jkʼuluktik yajni ja kermanotik wa x-ekʼ sbʼaje tsatsal wokolik. Meran mini jas xbʼobʼ jkʼuluktik bʼa mok ekʼukʼ jun desgrasya cha mini yajel eluk jas syajal wa xyabʼye ja matik wa x-ekʼ sbʼaje. Pe ojni bʼobʼ jetik syajulal jkʼujoltik sok mi oj xiwkotik. Ja bʼa wokolik mas tsatsi jelni skoltayotik ajyel kujtik jun lekil amigo. Ajyel kʼubʼan soka kamigotik yajni wa xmakuniyujile ojni bʼobʼ ajuk kulan skʼujole. Jachuk ojni jetik toj aytik soke sok jachuk ja Jyoba (Proverbios 17:17).

Tsaʼan yajni aji ochuk ja skuerpo ja Jesús ja bʼa kʼeʼeni, ja María tini chʼikan ja bʼa ixuke matik smanawe jujuntik yajnalik bʼa oj sjax-eyi ja skuerpo ja Jesús (Marcos 16:1, 2; Lucas 23:54-56). Yajni chʼak ja sábado sajto lek kʼeʼi. Wan ma xbʼobʼ ekʼ bʼa jpensartik kʼikʼto wantik bʼejyel lajan soka tuk ixuke bʼa calleʼik man ja bʼa kʼeʼen mukan ja Jesús. Bʼobʼta wani sjobʼo sbʼaje jastal oj yawe eluk ja niwan ton wa smaka ja kʼeʼeni (Mateo 28:1; Marcos 16:1-3). Pe ja jaw mini timjiye yuj. Ja ixuke it bʼa ay yiʼoje skʼuʼajel skʼulane ja janekʼ bʼobʼyujile sok ja tuk yawekan bʼa skʼabʼ ja Jyoba.

Bʼobʼta ja María kʼot bʼajtan ja bʼa kʼeʼen yuja tuki. Pe mixani snaʼa jas oj skʼuluk kʼot tekʼan wego: ay maʼ ya eluk ja niwan ton sok mixa jas ay ja bʼa kʼeʼeni. Wegoxtani ajnel waj yalyabʼ ja Pedro sok ja Juan ja jas yila. Mini wokoluk yajel ekʼ bʼa jpensartik ja María chʼakelxta yip wan yaljel: «¡Yaahue ta eluc ja ba qʼueen ja scuerpo ja Cajualtiqui! ¡Saber ba yaahuea!». Ja Pedro sok ja Juan ajniye man kʼeʼen sok yilawe mixani jas ay, tsaʼan kumxiye bʼa snaje (Juan 20:1-10). *

Ja María kumxi ja bʼa kʼeʼeni sok ti kan stuchʼil tiw. Jelni tristeʼay yuja chʼabʼanxtaʼay ja saʼan sakbʼeli sok yuja mixa jas ay ja bʼa kʼeʼeni, mixani kuchyuj mas sok tixa kʼe okʼuka. Koʼ chuman bʼa oj skʼel ja yojoli; pe mitoni skʼuʼan bʼa yiʼajeta ja Kajwaltiki. Anto yabʼ jun jasunuk: yila chabʼ anjelik lapan skʼuʼe sak. «¿Jasyuj huana oqʼueli?», jobʼjiyi. Bʼa chamkʼujol ay, yala yabʼye junxta ja jastal yalunej yabʼ ja jekabʼanumiki: «Porque ay maʼ yiaj quiticon ja scuerpo ja Cajualticoni y mi naben ba yaahue ja maʼ yiaji» (Juan 20:11-13).

Anto sutu sbʼaj sok yila tey jun winik. Ja María mini snaʼa sbʼaj sok ya ekʼ bʼa spensar yeʼn ja talnuman jardin bʼa kʼeʼeni. Ja winiki tsamalxta sjobʼoyi: «Ja we‘n ixuk. jas yuj ja‘ wa la‘okʼi. machunkʼa ja‘ wa xale‘a». Ja yeʼn sjakʼayi: «Kajwal. ta we‘n kʼa wa‘a eluk. ala kabʼi. bʼa wa‘uneja. bʼa oj ki‘ oche» (Juan 20:14, 15, Ja yajkʼachil sjuʼunil ja dyosi, [YD]). Pe la jpensaraʼuktik ja bʼa jas wan yaljeli. ¿Merani maʼ jun ixuk stuchʼil oj bʼobʼ skuch ja skuerpo jun niwan winik sok ayip jastal ja Jesús? Ja María mini kan spensaraʼuk ja jaw. Kechanta wan spensarajel bʼa jun jasunuk: skʼulajel ja janekʼ oj lajxuk yuji.

Yajni wa xkabʼtik mixa ay kiptik bʼa kuchelkujtik ja tristeʼil sok ja wokolik, ¿oj maʼ bʼobʼ jnochtik ja sjejel bʼa María Magdalena? Ta kechanta wa xpensaraʼantik ja bʼa jastik wa ya wokolanukotik sok ja bʼa stikʼanil kiʼojtik, ja xiweli sok ja chamkʼujoli mixani jas oj bʼobʼ ya jkʼultik. Pe ta wa xkʼulantik ja janekʼ wa xbʼobʼkujtik sok wa xkatikan ja tuk bʼa Jyoba, ojni lajxukujtik mas ja bʼa janekʼ wa x-ekʼ bʼa jpensartiki (2 Corintios 12:10; Filipenses 4:13). Ja mas tʼilani ojni katik gustoʼaxuk ja Jyoba. Jani jaw ja jas skʼulan ja María sok ja Dyos yani koʼyi slekilal jun modo jel chaʼanyabʼalil.

Ja winik tey sok ja María mini jaʼuk ja talnuman jardin bʼa kʼeʼeni. Jani ja karpintero, ja maestro sok ja yan ja Kajwaltiki, ja maʼ jel syajtay ja María. Chomajkil, ja yeʼn mini snaʼa sbʼaj sok skʼana oj wajuk. Sok yujni ja María mini xbʼobʼ ya ekʼ bʼa spensar ja bʼa jas meran wan ekʼeli: Ja Jesús sakʼwita jastal jun ikʼ ason bʼa jel ja yipi. Bʼa jani ya makunuk ja yipi, ja Kajwaltiki sjeʼata ni sbʼaj jastal jun kristyano, pe mini ja junxta sok ja skuerpo yaʼa ja yajni chami. Ja kʼakʼujik bʼa jel xyaʼa gustoʼil tsaʼan ja bʼa sakʼwelali, jitsan mini snaʼawe sbʼaj, cha mini ja matik wanxa snaʼawe sbʼaj leki (Lucas 24:13-16; Juan 21:4).

¿Jasa skʼulan ja Jesús bʼa oj najuk sbʼaj yuja María? Kechantani yala yabʼ: «¡María!». Ja yeʼn wegoxta sutu sbʼaj sok awani: «¡Raboni!». Seguro jitsanxa ekʼele skʼumunej yajel makunuk ja tsamal yaljel it bʼa hebreo. ¡Jani yala sMaestro jel syajtayi! ¡Jelni gustoʼaxi! Syama, sok mi skʼana oj sijpa (Juan 20:16).

Ja Jesús wani snaʼa ja jas wan spensarajeli, sok yala yabʼ: «Moc ayamon». ¿Wan maʼ x-ekʼ bʼa jpensartik jastal wan tsenel ja Jesús bʼa tsamalxta wan slejel modo a-sijpajuk yuja María? «Mi to la qʼueyon ja bay ja jTati», jach yala yabʼ bʼa yajelyi kulan skʼujol. Cha mitoni jaʼuk ja sjutsʼinil oj kumxuk bʼa satkʼinal. Sok aytoni jastik oj skʼuluk ja bʼa Luʼumi bʼa wani skʼana oj koltajuk yuja María. Ja María mini skʼana ay jas oj xchʼay ja bʼa jas oj aljuk yabʼ yuji. Ja yeʼn skʼanayi: «Cax al yab ja quermanotic jumasa que oj xa qʼuecon ja bay ja jTati. Ja Tat ni ja huenlex chomajquili. Oj xa qʼuecon ja bay ja jDiosi pero jDiostic ni lajana» (Juan 20:17).

¡Juni cholal jel chaʼanyabʼalil ajiyi yuja sMaestro! ¡Wajni jun cholal ja bʼa ixuk it bʼa kʼotni june ja bʼa nebʼumanik yila sakʼwita ja Jesús! Ja wego ojxa bʼobʼ xcholyabʼ ja tuk ja lekil rasoni. La katik ekʼ bʼa jpensartik ja gustoʼil sok ja kʼankʼunel waj sleʼ ja nebʼumanik sok yala yabʼye bʼa wanxa chʼakel ja yipi: «¡Kilata ja kajwaltiki!». Seguro spetsanile julskʼujole ja yaljelik jaw bʼa jitsan tyempo. Ja María wegoxta sok gustoxta xcholo yabʼye spetsanil ja jas yalunej ja Jesús (Juan 20:18). Ja jas yala wani slaja sbʼaj soka jas alubʼal yabʼye ja nebʼumanik yuja ixuke wajele ja bʼa kʼeʼen bʼa mixa teyuk ja Jesús (Lucas 24:1-3, 10).

¿Jastal yabʼye ja winike jaw? Ja bʼajtanto, mini jel lekuk. Ja Biblia wa xyala «ja juluchuane secabanum ja Jesusi ti yalahuea: —Jaʼ ama mojex ja loco ja huenlexi. ¡Jastal oj cʼuucticon ja jahui» (Lucas 24:11). Ama ja winike it lekni ja jas wa skʼanawe, pe tini kʼiʼele bʼa jun kʼole kristyanoʼik bʼa mi sjipawe skʼujole ja ixuke. Cha, jastalni ja kostumbre yiʼoje ja judioʼik, ja ixukeʼi mini oj bʼobʼ yal-e jun jasunuk bʼa oj kʼulaxuk. Bʼobʼta ja nebʼumanik masni jomjiye ja skostumbreʼe yuja bʼa jaye wa spensarane. Pe ja Jesús sok ja sTati mini xyaʼawekan oj ijuke och yuja pensarik jaw mi stojoluki. ¡Juni cholal jel chaʼanyabʼalil yaweyi ja ixuk it bʼa toji!

Ja María mini yaʼakan ja jastal yabʼye ja winike jaw bʼa oj tajkuk; malantani bʼa yeʼn snajel ja sMaestro wa xjipji skʼujol. Spetsanil ja snochuman ja Jesús cha akʼubʼal yile ja cholal bʼa yaljel jun rason. Ja Biblia wa xya sbʼiʼiluk ja «yaljel ecʼ ja jastal huas scʼulan mandar ja Diosi» (Lucas 8:1). Ja Jesús mini skʼapayi ja snochumanik bʼa spetsanil ja luʼumkʼinal oj skis-e sok oj skʼuʼuk ja yaʼteli (Juan 15:20, 21). Ja yuj jelni lek la juljkʼujoltik ja María Magdalena, yujni mi yaʼakan oj japjukyi ja gustoʼil bʼa xcholjel ja lekil rason bʼa sakʼwita ja Jesús, ja mi jipji skʼujol yuja yermanoʼik bʼa wa xyaʼteltaye ja Dyosi.

Tʼusan tsaʼan, ja Jesús sjeʼa sbʼaj sok ja sjekabʼanumiki sok tuk jitsan snebʼumanik, cha tixa sok ja mas ja 500 hermanoʼiki (1 Corintios 15:3-8). Ja skʼuʼajel yiʼoj ja María masni wa stsatsbʼi bʼa kada ekʼele wa x-aljiyabʼ sjeʼata sbʼaj ja Jesús, ma ja yajni yeʼn wa xyila. Sok bʼobʼta yeʼnani waj june ja bʼa ixuke teye ja bʼa reunion ajyi ja bʼa Jerusalén bʼa Pentecostés, yajni aji koʼuk ja espíritu santo sbʼaja snochumanik ja Jesús (Hechos 1:14, 15; 2:1-4).

Ayni kiʼojtik jitsan rason bʼa skʼuʼajel ja María Magdalena tolabida ajyiyuj jun skʼuʼajel bʼa tsats. La katik ajyuk jun kʼelsat bʼa kʼotel jastal yeʼna. La jnochtik ja skʼuʼajel sjeʼa bʼa sjejel chaʼanyabʼalil wa xkilatik spetsanil ja jas skʼulunej ja Jesús bʼa keʼntik. Ojni lajxukujtik ta wa xkʼulantik aʼtelik sok jun jmodotik bʼa chʼin sbʼaja tuk sok ta wa xjipa jkʼujoltik mini oj yakan oj skoltayotik ja Jyoba.