Jun kʼakʼu wanon skʼulajel entrenar, sok mini jganaʼuk, kayi jun patada bʼa sniʼ ja jmoji. Mini tʼun jpensaraʼan ta jel tuk jyajbʼes. Jelni mulal ajyiyon kabʼi sok kʼe jobʼ jbʼaj ta tʼilantoni oj jnoch snebʼjel artes marciales. ¿Jas yuj ja jasunuk ekʼ it yaʼakan bʼa oj jobʼ jbʼaj ta oj bʼobʼ kakan ja tikʼe tajnel it bʼa jel xkʼana sok bʼa jnebʼunejxa jitsanxa jabʼil? Bʼajtan, oj cholawabʼyex jastal lek kʼe jnebʼ artes marciales.

 Ti kʼiyon mojan bʼa Búfalo (Nueva York, Estados Unidos). Ja jpamilya jelni katolikoʼe, sok jelni laman ay ja bʼa naʼitsi. Ti jkʼulan estudiar bʼa eskuelaʼik bʼa katolikoʼik sok kʼotyon monaguillo. Ja jnantatikoni wani skʼanawe ke ja keʼn soka kermana awajkujtikon lek ja bʼa sakʼanili, ja yuj wani xyawekan bʼa oj jnebʼ chikan jas tikʼe tajnel ma aʼtel ja bʼa tyempoʼik wa xkan kujtikon libre, pe jani ta lek oj elkuj ja jcalificasyontikon ja bʼa eskuela. Ja it skoltayon bʼa oj kil stʼilanil ja jastik junuk man jchʼinil.

 Kʼe jnebʼ artes marciales yajni ayto kiʼoj 17 jabʼil. Bʼa jitsan jabʼil, jkʼulan entrenar oxe ora ja bʼa kʼakʼu, wake kʼakʼu ja bʼa semana. Chomajkil, yibʼanal ja semanaʼik wani xpilayi jitsan oraʼik bʼa spensarajel bʼa jujuntik modo jastal oj tojbʼukon sok bʼa snikjel jbʼaj, sok skʼeljel bideoʼik. Wani xkʼulan gusto skʼulajel entrenar smakjel ja jsati, asta ja yajni wa xnebʼa sok armaʼik. Bʼa junta golpe wa xkayi soka jkʼabʼi, wani xbʼobʼ jtʼaj ja tablaʼik soka ladrilloʼiki. Kʼotyoni june ja bʼa mas leki sok jkʼulan ganar jitsan prebaʼik. Ja artes marciales jani ja mas tʼilan kʼot kil ja bʼa jsakʼanili.

 Lajxikuj ja jas wa xkʼuʼan jel leki. Ti jkʼulan estudiar bʼa universidad sok jkʼulan jbʼaj graduar sok matrícula de honor. Aʼtijiyon jastal ingeniero bʼa impormasyon bʼa computadoraʼik bʼa jun empresa jel tʼilan. Mini kechan wala tupjiyon ja janekʼ wa xkʼulan ganari. Jmana jun jnaj sok ajyikuj jun jnobia. Lajansok jani jaw ja lekil sakʼanili. Pe aytoni jas wa skʼanakuj, ajyinikuj sjobʼjelik sbʼaja sakʼanili bʼa mitoni xtaʼa ja sjakʼjelik.

 Wani xkʼana oj jtaʼ ja sjakʼjelik ja bʼa sjobʼjelik kiʼoji, ja yuj kʼe wajkon ja bʼa iglesya chabʼ ekʼele ja semana sok wa xkʼanayi ja Dyos bʼa a-skoltayon. Jun kʼakʼu loʼilaniyon sok jun kamigo bʼa stukbʼes ja jsakʼanili. Ja keʼn kala yabʼi: «¿Ay maʼ bʼa ajobʼunej abʼaj jas yuj teytik il? Ay jitsan wokolik sok jastik bʼa mi lekuk». Ja yeʼn sjakʼaki ke cha yaʼunej sbʼaj ja junxta sjobʼjeliki sok staʼunejni ja sjakʼjelik bʼa Biblia. Yaki jun libro bʼa wa sbʼiʼilan Usted puede vivir para siempre en el paraíso en la Tierra. a Yalakabʼ ke wani skʼulajel estudiar ja Biblia soka testigoʼik bʼa Jyoba. Ja bʼajtanto mini xkʼana oj jkʼumuk yujni wa xpensaraʼan ke mi xbʼobʼ jkʼumuk juʼunik bʼa tuk relijyon. Pe wani xkʼana oj jtaʼ ja sjakʼjelik ja sjobʼjelik kiʼoji ja yuj jkʼanani oj kil ta ayni sbʼej ja jas wa sjeʼawe ja Testigoʼiki.

 Chamtoni kila ja yajni jnaʼa ja jas wa sjeʼa ja Biblia. Jnebʼa ke ja jas mero wa skʼana ajyi ja Dyos sbʼaja kristyanoʼiki jani oj ajyuke sakʼan bʼa tolabida ja bʼa tsamal lugar ja bʼa Luʼumi, sok ja jas wa skʼana mitoni tukbʼeluk (Génesis 1:28). Chamtoni kila ja sbʼiʼil ja Dyosi, ja Jyoba, ke ti wa xtax ja bʼa jbiblia, jun Biblia bʼa Versión del rey Jacobo, sok snajel ke jani jaw ja sbʼiʼili ja yajni wa xkayi ja orasyon bʼa jTatikon Dyos. Chomajkil, kabʼni stojol jas yuj ja Dyos wa xyaʼakan oj ekʼuk wokolik (Salmo 83:18; Mateo 6:9). Ja jastik jnebʼa ayni lek sbʼej. Jelni gustoʼaxiyon.

 Nunka oj chʼay jkʼujol ja jastal kabʼ ajyiyon ja yajni wajyon ja bʼa bʼajtan sreunione ja testigoʼik bʼa Jyoba. Jelni leke yibʼanale, sok sjobʼoweki jas jbʼiʼil. Ja bʼa bʼajtan reunión wajyoni, ekʼ jun loʼil jel chaʼanyabʼal bʼa wa staʼa tiʼal ja orasyonik wa smakla ja Dyosi. Tsaʼan wajyon ja bʼa Conmemoración bʼa xchamelal ja Kristo. Jelni tsamal kila ke asta ja yal untiki wa snochowe ja bʼa sbibliaʼe ja skʼumajel ja tekstoʼiki. Ja ajyiʼi mini xnaʼa slejel ja bʼa Biblia, pe ja Testigoʼiki jelni lek smodo wajye sok sjeʼaweki jastal slejel.

 Mini kaʼakan wajel ja bʼa reunioniki. Jelni wa xnebʼa ja tiw sok jelni gusto wala elyon. Kada ekʼele wala wajyon mastoni chaʼanyabʼal wa xkila ja jastal wa sjeʼawe ja Testigoʼiki, sok skʼapaweki jun estudio bʼa Biblia.

 Tukni lek ja jas kʼot kil ja bʼa testigoʼik bʼa Jyoba yuja jas wa xkila ajyi ja bʼa kiglesya. Jelni tsoman aye sok ja kristyanoʼiki meran lek wa skʼujolane bʼa skʼulajel ja jas wa skʼana ja Dyosi. Kʼotni kil ke ayni yiʼoje ja modoʼal bʼa meran snochumanik Kristo: wa syajtay sbʼaje (Juan 13:35).

 Yajni mas wanon spaklajel ja Biblia, mastoni wa xtukbʼes ja jsakʼanili, yujni wa xkʼana oj kiʼ ja jsakʼanil jastalni yaʼunej kujlajuk ja Dyosi. Pe wa xkabʼ mini oj bʼobʼ kakan ja artes marciales. Jelni wa xkʼulan gusto skʼulajel entrenar sok ochel preba. Kala yabʼ ja Testigo maʼ wa xyaki estudio bʼa Biblia, sok ja yeʼn yajxta yalakabʼi: «Moka wakan skʼulajel estudiar. Wa xnaʼa lek ke ojni atsaʼ skʼulajel ja bʼa jas leki». Sok jani jaw ja jas mero wa xkʼana oj kabʼi. Yajni masto wa xpaklay, mastoni wa xkʼana oj kaʼ gustoʼaxuk ja Jyoba.

 Tixani jtsaʼa ja jasunuk oj kʼul ja bʼa jsakʼanil yajni ekʼ ja jasunuk jtaʼa tiʼal ja bʼa skʼeʼulabʼili, yajni mi ganaʼuk kayi jun patada bʼa sniʼ ja maʼ wanon skʼulajelsok entrenari. Ja jasunuk ekʼ jaw yaʼanikan bʼa oj jobʼ jbʼaj ta oj bʼobʼ kʼotkon jun snochuman Kristo bʼa wa xya ajyuk ja lamanili sok snebʼjel ja artes marciales. Wanxani xnaʼa ja jas wa xyala ja Isaías 2:3, 4, bʼa wa xyala ke ja matik wa snochowe ja jastik junuk yaʼunej kujlajuk ja Jyoba «mixani oj snebʼ-e mas ja guerra». Sok ja Jesús sjeʼa ke mini oj jletik tiroʼanel, ama ja tuk wa skʼulanekitik jas bʼa mi lekuk (Mateo 26:52). Ja yuj jtsaʼani yajelkan ja tajnel bʼa jel xkʼana.

 Tsaʼan yajni ekʼ ja it, kʼe ka makunuk ja rason bʼa Biblia bʼa wa xyala ke ‹la jchap jbʼajtik sok a’ajyuk jkʼelsatik bʼa sjejel xiwel soka Dyosi› (1 Tim. 4:7). Spetsanil ja tyempo sok ja janekʼ wa xchʼaka jbʼaj ajyi bʼa snebʼjel ja artes marciales ja wego wanxani xpila bʼa yaʼteltajel ja Dyosi. Ja jnobia mi akuerdo ajyi soka jas wanon snebʼjel bʼa Biblia, ja yuj jipakan jbʼajtikon. Kiʼaj jaʼ jastal testigo bʼa Jyoba ja 24 bʼa enero bʼa 1987. Tʼusan tsaʼan, kʼe aʼtijukon bʼa tyempo tsʼikan sok jaxani waj jkʼujol yajel estudioʼik bʼa Biblia. Man jtyempotik wanoni aʼtel bʼa tyempo tsʼikan; ajyi jun tyempo, ti aʼtijiyon bʼa yechalil wa xkʼelxi ja yaʼtele ja testigoʼik bʼa Jyoba (Nueva York).

 Yuja wego wanxa xnaʼa ja smeranil sbʼaja Dyosi, jtaʼatani ja sjakʼjelik sbʼaja sjobʼjelik kiʼoj ajyi. Ayxani meran stojolil ja jsakʼanili, ay kiʼoj jun smajlajel ja bʼa tyempo jakumi sok jelni gusto ayon. Mini xkaʼakan yajelyi ejersisio, sok jel xkiʼaj gusto. Pe mixani jaʼuk ja jaw ja mas tʼilan ja bʼa jsakʼanili. Jaxani yaʼteltajel ja Jyoba.

 Yajni wa xnebʼa artes marciales, tolabida altanto wala ajyiyon soka kristyanoʼik matik tey bʼa jtseʼeli sok tolabida wa xpensaraʼan jastal oj jkoltay jbʼaj ta ay maʼ jak yixtalaʼukon. Ja bʼa jtyempotik, cha altantoxtani wala ajyiyon soka kristyanoʼik matik tey bʼa jtsʼeʼel, pe yuj pilan rason: jani bʼa skoltajele. Ja Biblia skoltunejon bʼa jaman jkʼabʼ oj ajyukon sok kʼotel jun lekil tatamal sbʼaja jcheʼum Brenda.

 Jelni xkʼulan gusto ajyi ja artes marciales. Pe jtukbʼestani yuj jun jasunuk mas lek. Jastalni wa xyala ja Biblia: «Ja yajelyi ejersisio ayni yiʼoj tʼun slekilal, pe ja xiwel soka Dyosi ayni yiʼoj slekilal bʼa yibʼanal ja jastik junuki, pes wa xyaʼa jun skʼapjelal ja bʼa jsakʼaniltik ja wego sok ja bʼa tyempo jakumi» (1 Tim. 4:8).