Las 6:45 bʼa saʼan sakbʼel, sok leman ay lek ja bʼa Tuxedo (Nueva York). Sok jun lame teʼew smusunej el ja pampa jaʼ tey bʼa stsʼeʼel ja naʼits yiʼoj chane piso bʼa wa-x ochye ixuk winik sok skʼuʼe bʼa aʼtel. Sajto lek elye ja bʼa snajeʼi ma ja bʼa kanele jijleli. Jujuntik jakele mojan, sok tuk jakele najat lek jastal Patterson, Wallkill sok Brooklyn, bʼa junuk 80 kilometro snajtil.

Tʼusan mi yibʼanaluk mi sbʼajuke bʼa Nueva York, pes jakele b’a tuktukil lugar ja bʼa Estados Unidos sok bʼa tuk lugarik mas najat. Spetsanile wa xyawe kʼebʼubʼal ja styempoʼe. Jujuntik jakele aʼtel jun semana, tuk bʼa wake ixaw sok tuk bʼa mas tyempo. Sok yeʼnani wa stupuwe ja spasajeʼe sok mi wa xtupjiye. Pe spetsanile jelni gusto wa xjak koltanuke ja bʼa aʼtel it.

Ja bʼa kʼakʼu it jakele 120 ja bʼa aʼteli, ja bʼa ixawik jakumi oj ni jakuke mas. Sok tsamalxta lek wa x-ochye ja bʼa comedori, wa x-ochye lajune ja bʼa mesa sok wa sjebʼa skapeje. Jaxa bʼa kosina tsamalxta wa x-el ja yikʼili: wan tojbʼesel nolobʼ sok tocino. Sok bʼa 7:00, ja telebisyonik wa xtax ja bʼa comedori wa x-aji ekʼuk ja spaklajel jun teksto bʼa Biblia. Sok 15 minuto tsaʼan, ja pachumanik waʼelali wa xyawe ekʼjan ja nolobʼ soka tocino chapubʼali. Pe mi kechanuk, wa xcha yawe ekʼ jan pan sok avena. ¡Juni niwan waʼelal!

Yajni wa skʼulane jun orasyon ja bʼa oj chʼakukeʼi, spetsanile wa xwajye bʼa oj kʼe stul-e ja yaʼteleʼi. Ja matik wa x-aʼtiji bʼa skʼuljel naʼitsi gustoxta wane loʼil yajni wane slapjel ja skaskoʼe, ja sinchoʼeʼi bʼutʼel soka yaʼtijubʼeʼi, ja slenteʼe soka xchalekoʼe bʼa aʼteli.

¿Jas wane skʼulajel ja il? Pes jani wane stojbʼesel ja poko naʼitsik yiʼoj ajyi ja empresa bʼa juʼun International Paper Company. Wane xchapjel kwartoʼik, opisinaʼik, tallerik sok almacenik bʼa oj makunuk ja yajni xkʼe tojbʼesxuk yajkʼachil ja naʼitsik bʼa mero yechalil skʼeljel ja yaʼtele ja taʼumantiʼik bʼa Jyoba bʼa yibʼanal ja luʼumi, sok ti oj kʼeʼuk bʼa jun lugar mojan wa xkani, bʼa Warwick. Ja martes 12 bʼa marzo bʼa 2013, ja junta skʼulane ja swinkil ja Tuxedo skʼulane aprobar ja splanoʼil ja lugari.

¿Jastal wa x-ajiyi jun lekil sjulele ja bʼa oj jijluke ja matik wa xjakye bʼa oj aʼtijuke jun tyempo? Ja William, bʼa Nueva Jersey, yala: «Yajni wala kʼoti, ja jmoj-aljeltiki wa xyala wabʼ bʼay jawa kwarto, wa xcholo jastal oj kʼotan ekʼ ja bʼa lugari, jastal yajel makunuk jawa llave... spetsanil ja jasa waxa kʼana oja naʼi. Jelni syajal skʼujole. Yajni tixa aya bʼa Tuxedo, ja wa xchʼak waʼan ja bʼa saʼan sakbʼeli, wala waji sok waxa naʼa sbʼaja olomal ja bʼa kʼole oj aʼtijanani, sok yeʼn wa xyala jasa oja kʼuluki».

¿Sok jastal ja aʼtel ja ili? Yajaira soka statami, ti jakele bʼa Puerto Rico, wa x-aʼtijiye bʼa snokʼjel yeso. Ja yeʼn wa xyala: «Wala kʼetikon bʼa 4:30 bʼa sajto sakbʼel. Wa xtulutikon kan ja bʼa jkwartotikoni, wa xkuʼaj jkapejtikon sok tixa wala ijitikon och jpetsaniltikon ja bʼa aʼteli. Yajni wala kumxitikon, jelxani yajtik ayotikon. Pe anima jachukuk, tseʼej xta aytikon snajtil ja kʼakʼu. Ja il ja ixuk winiki tolabida gustoʼaye».

Ja bʼa slujmalil Warwick bʼutʼel yuj teʼaltik. Ja Zach soka xcheʼum Beth, sbʼaje bʼa Minnesota, koltaniye bʼa stojbʼesel ja lugari. Yajni jobʼji yile jas yuj koltaniye ja bʼa aʼtel jaw, ja Beth yala: «Mini ay jun jasunuk mas lek yuja yaʼteltajel ja Jyoba. Wa xkʼanatikon yajel makunuk ja jas wa xnaʼatikon skʼulajel bʼa yaʼteltajel ja yeʼn».