¿Milimastat lilakgaxokgon?

LHUWA latamanin ni mastaputunkgo lilakgaxokgon. Lhuwa latamanin lakpuwankgo pi ni akchan tumin nema mastokgkan xlakata ni liwana maklakaskinkan o tiku mapakgsinankgo kgalhankgo. Makgapitsi ni mastaputunkgo lilakgaxokgon kaj xlakata xtalakapastaknikan. Chuna lakpuwankgo makgapitsi latamanin xalak Oriente Medio, tiku wankgo «Ni ktimastalh lilakgaxokgon kaj xlakata nakalimakgnikan kinkamanan».

Uma talakapastakni ankgalhin takgaxmatnit. Chatum pulalina hindú tiku xwanikan Mohandas Gandhi limaklakaskilh uma tachuwin xlakata nawan tuku lakpuwan: «putum tiku makgtaya akgtum kachikin niku wilakgolh soldados maski katsi o ni katsi, makgtlawama talakgalhin. Putum lakchixkuwin, lakgkgawasan o tiku linkgoya kata, namakgtlawakgo talakgalhin akxni mastakgo lilakgaxokgon xlakata namakgxokgomakgo tuku maklakaskin kachikin».

Nachuna, Henry David Thoreau, filósofo tiku xlama ksiglo XIX, natatayalh uma talakpuwan xlakata xwan pi lilakgaxokgon kaj x’amaka limaklakaskin xlakata guerras. Xla kgalhskininalh: «¿Tlan wi tuku natlawa chatum lataman maski xtalakapastakni ni maxki talakaskin kaj xlakata chatum mapakgsina chuna skini? Komo chuna ¿tuku xlakata chatunu chatunu kgalhiyaw kintalakapastaknikan?».

Kstalaninanin Cristo lu katsiputunkgo uma. Xlakata Biblia masiya pi xlikgalhitkan tlan talakapastakni putum kilhtamaku (2 Timoteo 1:3). Pero Biblia nawan pi mapakgsinanin tlan skinkgo lilakgaxokgon: «Putum latamanin kakakgalhakgaxmatkgolh mapakgsinanin tiku tlakg kgalhikgo limapakgsin, xlakata ni wilakgolh mapakgsinanin komo ni wa Dios kawilinit; Dios tanu tanu chuna la kalakkaxwililh mapakgsinanin nema anankgo uku. Wa xlakata, talakaskin pi wixin nakakgalhakgaxpatatit, ni kaj xlakata ama tamalakgaxokgen, nachuna xpalakata mintalakapastaknikan. Wa xlakata wixin mastayatit lilakgaxokgon; xlakata xlakan kaskujnanimakgolh latamanin putum kilhtamaku; chuna xlakan litaxtukgo xlakskujnin Dios. Kakamaxkitit putum tuku kalakgchan: tiku skin lilakgaxokgon, kamaxkitit lilakgaxokgon» (Romanos 13:1, 5-7).

Xlakata uma, kstalaninanin Cristo xalak pulana siglo lu xkalilakgapaskan xlakata xmastakgo xlilakgaxokgonkan maski uma tumin xlimaklakaskinkan kaj xlakata xtaskujutkan soldados. Nachuna tlawakgo xtatayananin Jehová xala uku.  a ¿La tlan nawankgo pi ni makgxokgomakgo tuku nitlan komo mastakgo lilakgaxokgon? ¿Tlan chatum kstalanina Cristo wi tuku natlawa maski xtalakapastakni ni maxki talakaskin kaj xlakata kachikin niku tapakgsi chuna skini?

Lilakgaxokgon chu talakapastakni

Tlan nawanaw pi tumin nema xlilakgaxokgonankgo kstalaninanin Cristo xapulana siglo xlimaklakaskinkan xlakata xtaskujutkan soldados. Wa xlakata chuna la xlimaklakaskinkan lilakgaxokgon Gandhi chu Thoreau ni mastaputunkgolh xlilakgaxokgonkan.

Kstalaninanin Cristo kgalhakgaxmatkgolh limapakgsin nema lichuwinan capítulo 13 xla Romanos, ni xlakgaxokgonankgo kaj xlakata ni nakatlawanikan tuku nitlan wata nachuna xtlawakgo “kaj xlakata xtalakapastaknikan” (Romanos 13:5). Chuna xtalakapastakni chatum kstalanina Cristo wani pi xlimastat lilakgaxokgon maski uma nalimaklakaskinkan tuku xla ni tataya. Xlakata na’akgatekgsaw komo namastayaw lilakgaxokgon o ni, lu xlakaskinka pi wi tuku na’akgatekgsaw xlakata talakapastakni nema kinkamakgtayayan nakatsiyaw komo tlan o ni tlan tuku natlawayaw.

Chuna la lichuwinalh Thoreau kimputumkan kgalhiyaw talakapastakni. Pero uma ni wamputun pi ankgalhin tlan lipawankan. Xlakata namakgapaxuwayaw Dios lu xlakaskinka pi kintalakapastaknikan napulalin xtastakyaw Jehová. Makglhuwa talakaskin nalakgpaliyaw kintapuwankan xlakata nakgalhiyaw xtapuwan Dios, xlakata xliskgala Dios tlakg liwaka nixawa kilakan (Salmo 19:7). Wa xlakata kili’akxilhatkan mapakgsinanin chuna la xla ka’akxilha. ¿Chu la ka’akxilha Dios?

Ka’akxilhwi pi apóstol Pablo wa pi «xlakan kaskujnanimakgolh latamanin» (Romanos 13:6). ¿Tuku wamputun uma? Tlan nawanaw pi xlakan makgtayanankgo ni lu na’anan tuku nitlan chu tlawakgo makgapitsi taskujut xpalakata latamanin. Asta tiku tlakg nitlan mapakgsinanin tlawakgo ka’analh correos chu bomberos, escuelas chu policías tiku kuentajtlawanankgo. Chu maski Dios liwana katsi pi umakgolh mapakgsinanin tlawakgo tuku nitlan, kamaxki talakaskin namapakgsinankgo ni makgas kilhtamaku. Nachuna kinkawaniyan pi kamastaw lilakgaxokgon xlakata chuna limasiyaniyaw kakni tuku xla lakkaxwilinit, uma wamputun pi kamaxki talakaskin latamanin namapakgsinankgo.

Pero uma tuku Dios lakkaxwilinit ni ankgalhin chuna natawila. Jehová nawili xTamapakgsin xalak akgapun xliputum kilhtamaku chu uma tamapakgsin namapanu tuku nitlan tlawakgonit mapakgsinanin akglhuwa siglo (Daniel 2:44; Mateo 6:10). Pero asta akxni nachan uma talakgpalit, Dios kawani xlakskujnin pi kakgalhakgaxmatkgolh mapakgsinanin la akxni kaskinikgo kamastakgolh lilakgaxokgon o atanu.

¿Tuku tlan natlawaya komo chuntiya lakpuwana la Gandhi, pi akgtum talakgalhin namastaya lilakgaxokgon maski nalimaklakaskinkan xpalakata guerras? Niku kalilakgatit tlakg tlan tasiya komo katalhman akxilhkan ¿ni chuna? Nachuna kitaxtu xlakata xtapuwan Jehová xliskgala tlakg liwaka nixawa kilakan, komo lakapastakaw uma nakinkamakgtayayan nalakpuwanaw la xla. Dios limaklakaskilh palakachuwina Isaías xlakata xwa: «Chuna la akgapun tlakg talhman nixawa tiyat, nachuna kintiji tlakg talhman ni xtachuna mintijikan, chu kintalakapastakni ni xtachuna mintalakapastaknikan» (Isaías 55:8, 9).

¿Tiku kgalhi putum limapakgsin?

Tuku masiya Biblia xlakata mastakan lilakgaxokgon ni wamputun pi mapakgsinanin kgalhikgo putum limapakgsin. Jesús limasiyalh pi limapakgsin nema Dios kamaxkinit ni kamaxki talakaskin natlawakgo putum tuku xlakan lakaskinkgo. Akxni judíos kgalhskinkgolh Jesús komo xTlat tlan x’akxilha xmastakgolh lilakgaxokgon kRoma, kachikin nema xkamapakgsi uma kilhtamaku, xla liwana kakgalhtilh: «Kaxokgonitit César tuku lakgchan César, pero kamaxkitit Dios tuku lakgchan Dios» (Marcos 12:13-17).

Mapakgsinanin tiku kakilhchani “César”, tlawakgo tumin chu wankgo la xlilhuwa xtapalh nawan. Wa xlakata chuna la akxilha Dios xlakan tlan naskinkgo nakamaxkiparakan tumin akxni skinkgo lilakgaxokgon. Pero Jesús masiyalh pi ni para chatum lataman tlan nakinkaliwaniyan «tuku lakgchan Dios» uma kilhchanima kilatamatkan chu kintakakninkan. Akxni limapakgsin xla latamanin lakatakikgo xlimapakgsin Dios kstalaninanin Cristo «kilikgalhakgaxmatatkan Dios chuna la kimapakgsinakan nixawa lakchixkuwin» (Hechos 5:29).

Xlikana pi kstalaninanin Cristo xala uku max ni katikatsikgolh tuku natlawakgo xlakata la limaklakaskinkan tumin nema mastokgkan xlakata lilakgaxokgon. Pero mastakgo xlilakgaxokgon chu ni lakatakikgo mapakgsinanin o makgtanukgo tuku xlakan laksakkgo. Komo xmakgtanukgolh xlimasiyakgolh pi ni lipawankgo pi Dios nalakkaxtlawa ta’akglhuwit nema anan. Wata xlakan xatapaxuwan kgalhkgalhikgo kilhtamaku nema Dios lakkaxwilinit akxni nalimin tamapakgsin niku Jesús namapakgsinan, xla wa: «Kintamapakgsin ni xalak uma kakilhtamaku» (Juan 18:36).

Tasikulunalin xlakata kgalhakgaxmatkan xtastakyaw Dios

Tlan nakitaxtuniyan komo nakgalhakgaxmata xtastakyaw Dios xlakata namastaya lilakgaxokgon. Komo namastaya lilakgaxokgon ni katiskinikanti tlakg lhuwa naxokgoya chu ni napekuana nakatsikan pi ni xokgopat lilakgaxokgon (Romanos 13:3-5). Pero tuku tlakg xlakaskinka, nakgalhiya akgtum tlan talakapastakni xlakatin Dios chu namaxkiya kakni xlimapakgsin. Chu max tlakg aktsu tumin nakgalhiya nixawa tiku ni mastakgo lilakgaxokgon o tiku akgskgawikgo mapakgsinanin, pero tlan nalipawana pi Dios namakgantaxti xtamalaknun pi nakuentajtlawa kskujnin tiku nikxni makgxtakgkgo. David, chatum tiku na tsokgli Biblia, chuna wa: “Kgawasa xakwanit chu la uku kgolota akit, pero nikxni kakxilhnit pi akgxtakgmakgankanit tiku xaʼakgstitum nipara xkamanan pi skiwayanankgo» (Salmo 37:25).

Xa’awatiya, na’akgatekgsa chu nakgalhakgaxmata xtastakyaw Biblia xlakata milimastat lilakgaxokgon, tlan namamakgkatsiniyan. ¿Tuku xlakata? Xlakata wix katsiya pi Dios katsi pi ni lipina kuenta xlakata la mapakgsinanin limaklakaskinkgo lilakgaxokgon, xtachuna la mapakgsinanin ni skinikgo kuenta tiku xokgo renta xlakata la limaklakaskin xtumin tiku xokgonikan. Akxni nina xkatsi tuku xaxlikana masiya Biblia chatum chixku tiku wanikan Stelvio lhuwa kata liskujli xlakata política xtalakgpalilh ksur Europa. Xla wa tuku xlakata nialhtu tlawalh: «Kkatsilh pi latamanin nila tlawakgo tuku xa’akgstitum chu nila liminkgo takaksni kkatiyatni niku putum linatalan xlitaxtuw. Kajwatiya xTamapakgsin Dios natlawa pi latamanin tlakg tlan nalikatsikgo».

Komo wix maxkiya «Dios tuku lakgchan Dios», na nalipawana uma. Na’akxilha kilhtamaku akxni Dios nawili xa’akgstitum xTamapakgsin xlikalanka Katiyatni chu nalakkaxtlawa putum tuku nitlan tlawakgonit mapakgsinanin.

[Nota nema wi kpágina]

[Tuku lichuwinan]

Talakaskin nalakgpaliyaw kintapuwankan xlakata nakgalhiyaw xtapuwan Dios, xlakata xliskgala Dios tlakg liwaka nixawa kilakan

[Tuku lichuwinan]

Akxni kstalaninanin Cristo kgalhakgaxmatkgo limapakgsin xlakata mastakgo lilakgaxokgon nakgalhikgo akgtum tlan talakapastakni xlakatin Dios chu limasiyakgo pi lipawankgo pi Jehová nakamaxki tuku maklakaskinkgo

[Dibujos]

«Kaxokgonitit César tuku lakgchan César, pero kamaxkitit Dios tuku lakgchan Dios»

[Tiku tapakgsini]

Copyright British Museum