Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 4

¿Tuku xlakata nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin?

¿Tuku xlakata nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin?

«Kamaxkikgotit nkakni xlipaks lakchixkuwin.» (1 PEDRO 2:17.)

1, 2. 1) ¿Tuku lu tuwa makgkatsiyaw natlawayaw? 2) ¿Tukuya takgalhskinin nakgalhtiyaw la uku?

¿AKXILHNITA la lakawan chatum aktsu kgawasa akxni ni tlawaputun tuku limapakgsikan? Limasiya la taʼakglhuwima kxtalakapastakni. Kgaxmata tuku wani xtlat chu katsi pi xlikgalhakgaxmatat, pero kaj ni tlawaputun tuku limapakgsimaka. ¡Akgtum lanka taʼakglhuwit! Min kilhtamaku, putum nachuna kinkaʼakgspulayan.

2 Min kilhtamaku tuwa makgkatsiyaw nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin. ¿Milh kilhtamaku akxni chuna makgkatsi? Komo chuna, ni kaj miʼakstu. Pero Biblia kinkawaniyan nakakgalhakgaxmataw tiku kgalhikgo limapakgsin, maski latamanin chuna la titaxtutilhama kilhtamaku tlakg ni kgalhakgaxmatninankgo (Proverbios 24:21). Nachuna, komo tamakgxtakgputunaw kxtapaxkit Dios lu xlakaskinka namakgantaxtiyaw uma tuku Biblia kinkawaniyan. Pero, ¿tuku xlakata tuwa makgkatsiyaw? ¿Tuku xlakata kinkaskiniyan Jehová chuna natlawayaw? ¿Tuku nakinkamakgtayayan nakgalhakgaxmatniyaw chu la natlawayaw? Kaʼakxilhwi xtakgalhtin umakgolh takgalhskinin.

TUKU XLAKATA TUWA

3, 4. ¿La lakatsukulh talakgalhin chu la tlawa talakgalhin pi tuwa nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin?

3 ¿Tuku xlakata lu tuwa makgkatsiyaw nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin? Pulaktiy tuku xlakata: pulana, xlakata putum kgalhiyaw talakgalhin, chu xlipulaktiy xlakata tiku kgalhikgo limapakgsin na lakgalhinanin. Talakgalhin nema kgalhiyaw, akglhuwata mil kata kinkamakgapatinaman nema lakatsukucha kjardín xaʼEdén, akxni Adán chu Eva ni kgalhakgaxmatkgolh Dios. Chuna la akxilhaw, talakgalhin tsukulh akxni ni kgalhakgaxmatnika Dios. Chu asta uku, akxni lakachinaw kgalhiyaw uma nixatlan tayat, ni kgalhakgaxmatnanaw (Génesis 2:15-17; 3:1-7; Salmo 51:5; Romanos 5:12).

4 Xlakata lakgalhinanin kaj lakapala tlankajwa likatsiyaw, ni xtachuna tataktujut, lu tuwa xlakata nakgalhiyaw uma tayat chu ni nasputa. Chu maski lhuwata kata liwana skujnanimaw Jehová, max tlankajwa chu xalaktsakatwa nawanaw. Chuna akgspulalh Coré. Coré chu xkachikin Dios lhuwa tayanikgolh tuku nitlan. Pero alistalh lakgpalilh xtayat, xlakata lu xkgalhiputun limapakgsin, lu nitlan tuku tlawalh akxni lakatakilh xlimapakgsin Moisés, tiku tlakg xtataktuju ama kilhtamaku (Números 12:3; 16:1-3). Nachuna akgspulalh mapakgsina Uzías, tiku lanka xmakgkatsikan, wa xlakata tanulh kxtemplo Jehová chu tlawalh taskujut xasanto nema kajwatiya xlakgchan natlawa sacerdote (2 Crónicas 26:16-21). Coré chu Uzías lu nitlan kakitaxtunilh xlakata tuku tlawakgolh. Putum tuku lalh wi tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan: ni tlankajwa nawanaw, xlakata uma tayat tlawa pi nila nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin.

5. ¿Tuku nitlan tlawakgonit mapakgsinanin putum kilhtamaku nema titaxtunita?

5 Nachuna, latamanin tiku kgalhikgo limapakgsin, na xkuentajkan xlakata ni kamaxkikan kakni. Lhuwa lixkajni likatsikgo, ni tlawakgo tuku xaʼakgstitum o kamakgapatinankgo tiku kamapakgsikgo. Chu putum kilhtamaku nema titaxtunit lhuwa talichuwinan xlakata tuku nitlan tlawakgonit mapakgsinanin (kalikgalhtawakga Eclesiastés 8:9). Kalakapastakwi Saúl. Akxni Jehová laksakli mapakgsina nawan tlan xlikatsi chu ni tlankajwa xwanit. Pero alistalh tlankajwa likatsilh chu xlakgkatsaninan, wa xlakata tsukulh putsastalani David tiku ni xmakgxtakga Dios (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Titaxtulh kilhtamaku, David litaxtulh tlakg xatlan mapakgsina nema analh kʼIsrael, pero nitlan limaklakaskilh xlimapakgsin akxni lakgamakglhtilh xpuskat Urías xalak Het, chu malakgachalh kxlakatin niku xtlawamaka guerra xlakata namakgnikan maski nitu xtlawanit (2 Samuel 11:1-17). La akxilhaw, talakgalhin tlawa pi latamanin nitlan nalimaklakaskinkgo limapakgsin, chu tlakg tuwa akxni mapakgsina nipara tsinu kakninani Jehová. Chuna talichuwinalh xlakata tuku nitlan tlawakgolh papas, uma tuku wa chatum xalak Gran Bretaña tiku wan tuku lanita: «Limapakgsin matlawinan tuku nitlan chu putum limapakgsin tlakg matlawinan tuku nitlan». Uma tuku akxilhwi tlawa pi natlawayaw uma takgalhskinin: ¿Tuku xlakata nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin?

TUKU XLAKATA NAKAMAXKIYAW KAKNI TIKU KGALHIKGO LIMAPAKGSIN

6, 7. 1) Kawanti tuku xlakata maxkiyaw kakni xlimapakgsin Jehová. 2) ¿Tuku kilhchanima natapakgsiniyaw Jehová chu la natlawayaw?

6 Tuku tlakg xlakaskinka xlakata kalimaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin wa tapaxkit: pulana xlakata paxkiyaw Jehová, alistalh xlakata paxkiyaw latamanin chu xaʼawatiya xlakata kiʼakstukan kinkapaxkikanan. Akinin paxkiyaw Jehová nixawa atanu tuku anan, wa xlakata makgapaxuwaputunaw (kalikgalhtawakga Proverbios 27:11 chu Marcos 12:29, 30). Katsiyaw pi akxni ni kgalhakgaxmatnika Dios kʼEdén asta la uku, limasiyaputunkan pi Jehová ni lakgchan namapakgsinan xlikalanka kakilhtamaku. Na katsinitaw pi atsinu ni putum latamanin lakgmakgankgonit xtamapakgsin Dios chu tatayakgonit Satanás. Pero akinin lu tlan limakgkatsiyaw xlakata tatayayaw Jehová. ¡Wa xlakata lu tlan limakgkatsiyaw tachuwin nema tatsokgnit kʼApocalipsis 4:11! Liwana katsiyaw pi Jehová lakgchan Mapakgsina nawan xlikalanka kakilhtamaku, chu tatayayaw akxni linaw kilatamatkan la lakaskin.

7 Pero, namaxkiyaw kakni Jehová ni kaj limasiyayaw akxni kgalhakgaxmataw. Xlikana, tlawayaw tuku kinkaskiniyan xlakata paxkiyaw. Pero, namin kilhtamaku chuna la ama aktsu kgawasa nema lichuwinaw, lu tuwa namakgkatsiyaw natlawayaw xtalakaskin kinTlatkan chu kilikatsinitkan natapakgsiniyaw. Kalakapastakwi pi Jesús putum kilhtamaku tlawalh xtalakaskin xTlat, asta akxni lu katuwa xwi, chu wanilh: «Wanpi ni wa kalalh kintalakaskin, wata xatlan wa kakgantaxtulh mintalakaskin» (Lucas 22:42TXS, 1999).

8. 1) ¿La tapakgsiniyaw Jehová la uku, chu tuku liʼakxilhtit kinkamasiyaniyan xlakata la makgkatsi akxni ni kgalhakgaxmataw? 2) ¿Tuku nakinkamakgtayayan natlawayaw tuku nakinkawanikanan chu tastakyaw nema kinkamaxkikanan? (Kaʼakxilhti recuadro nema wanikan « Kakgaxpatti tuku nawanikana chu kamakglhtinanti tastakyaw».)

8 Xlikana, Jehová nialh katachuwinan xlakskujni. Limaklakaskin Biblia chu tiku kaliyawanit taskujut unu kKatiyatni xlakata nakinkawaniyan xtalakaskin. Wa xlakata, limasiyayaw pi tapakgsiniyaw Jehová akxni kakgalhakgaxmataw tiku kalaksaka chu kamaxki talakaskin nakgalhikgo limapakgsin. Komo ni kakgalhakgaxmataw, max akxni ni namakgamakglhtinanaw tastakyaw nema nakinkamaxkikgoyan o tastakyaw xalak Biblia, namakgasitsiyaw Dios. Wa tuku tlawakgolh israelitas. Akxni ni kgalhakgaxmatkgolh chu lakatakikgolh Moisés, Jehová akxilhli la xla xlakatakimaka (Números 14:26, 27).

9. ¿Tuku xlakata wanaw pi xlakata paxkiyaw kintalatamaninkan xlakaskinka nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin? Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit.

9 Xlipulaktiy tuku xlakata kgalhakgaxmataw limapakgsin wa xlakata paxkiyaw kintalatamankan. Xlakata tlakg tlan naʼakgatekgsaw, kalakpuwaw pi wix chatum soldado. Komo wix chu tiku katapina makgantaxtiputunatit tuku pimpatit tlawayatit chu ni niputunatit, talakaskin nakgalhakgaxmatatit tuku nawankgo minapuxkun chu militlawatkan tuku wankgo. Maski kaj chatum tiku ni nakgalhakgaxmatnan natlawa pi nialh lu tliwakga nawankgo chu asta kalipekua nawili xlatamatkan tiku akxtum kataʼan. Xlikana, akxni lichuwinanaw soldados max lakapastakaw guerra chu tapatin. Pero, Jehová kgalhi soldados tiku tlawakgo tuku tlan. Akglhuwa ciento, Biblia limapakuwi Dios «Jehová tiku pulalin lhuwa soldados» (1 Samuel 1:3). Xla Kapulalin lhuwa lakgtliwakga ángeles. Nachuna Jehová kgalhi “lhuwa soldados” tiku kstalaninanin Cristo nema kgalhikgo latalachipat xlakata xtakanajlakan (Salmo 68:11; Ezequiel 37:1-10). Chu kawilinit makgapitsi lakchixkuwin xlakata napulalinankgo. Komo ni nakakgalhakgaxmataw tuku nakinkawanikgoyan, max kalipekua nawiliyaw xlatamatkan kinatalankan. Wa xlakata, akxni chatum kstalanina Cristo ni kgalhakgaxmata tuku wankgo lakgkgolotsin xalak congregación, na patinankgo amakgapitsi natalan (1 Corintios 12:14, 25, 26). Chu akxni chatum kgawasa ni kgalhakgaxmatnan putum familia patinan. Chuna la akxilhaw, akxni kamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin chu kakgalhakgaxmataw, limasiyayaw pi kapaxkiyaw kintalatamaninkan.

10, 11. ¿Tuku xlakata kinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku namakglhtinanaw akxni kgalhakgaxmataw tiku kgalhikgo limapakgsin? Kalichuwinanti.

10 Xlipulaktutu tuku xlakata kgalhakgaxmataw tiku kgalhikgo limapakgsin, wa pi akxni chuna tlawayaw tlan kitaxtuyaw. Putum kilhtamaku akxni Jehová kinkawaniyan nakgalhakgaxmatnanaw, na kinkawaniyan tuku tlan namakglhtinanaw. Akgtum liʼakxilhtit, ¿tuku kinkawaniyan nakinkamaxkiyan komo nakakgalhakgaxmataw kinatlatnikan? Wan pi makgas chu xatapaxuwan nalatamayaw (Deuteronomio 5:16; Efesios 6:2, 3). ¿Chu komo nakakgalhakgaxmataw lakgkgolotsin xalak congregación? Tliwakga natawila kintakanajlakan (Hebreos 13:7, 17). ¿Chu komo kgalhakgaxmataw mapakgsinanin? Nakinkamakgtayakgoyan (Romanos 13:4).

11 Xlikana, akxni katsiyaw tuku xlakata Jehová kinkaskiniyan kakgalhakgaxmatwi tiku kgalhikgo limapakgsin, tlakg ni tuwa chuna natlawayaw. Kaʼakxilhwi pulaktutu niku tlan nalimasiyayaw pi kamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgo limapakgsin.

NAKGALHAKGAXMATNANAW KFAMILIA

12. ¿Tuku liyawakanit xachixku anta kfamilia chu la namakgantaxti?

12 Jehová wa malakatsukilh familia. Xlakata Dios paxki tuku liwana takaxwilinit, liwana lakkaxwilinit familia xlakata tlan natawila (1 Corintios 14:33). Liyawanit chixku xlakata xʼakgxakga familia nawan, uma wamputun pi wa napulalin. Pero, talakaskin namaxki kakni xʼAkgxakga, wa Jesucristo. ¿La chuna tlawa? Akxni tlawa chuna la Jesús pulalin congregación (Efesios 5:23). Wa xlakata chixku tiku tlan likatsi ni makgxtakga tuku lakgaya chu makgantaxti chuna la xlitlawat chatum chixku. Na ni kaj mapakgsinan chu lixkajni likatsi. Wata: xapaxkina, tlan likatsi chu ni skin tuku nila tlawakan. Katsi pi ni kgalhi putum limapakgsin chu pi Jehová wa tiku tlakg kgalhi limapakgsin.

Xatlat tiku kstalanina Cristo, akxni pulalin xfamilia likatsi chuna la Cristo

13. ¿La tlan namakgantaxti tuku liyawakanit xapuskat kfamilia chuna la namakgapaxuwa Jehová?

13 Pi talakaskin puskat namakgtaya chu xtatakgatsin chixku nawan. Xla na kgalhi limapakgsin kxchik, xlakata Biblia lichuwinan «tuku masiya xatse» (Proverbios 1:8). Pero, xapuskat katsi pi xchixku tlakg kgalhi limapakgsin chu wa xlakata makgtaya xlakata tlan namakgantaxti taskujut nema liyawakanit. Makgtaya chu akxtum taskuja, nikxni lakgmakgan, ni wani tuku natlawa chu ni tawilaputun xlakgxokgo. Akxni wi tuku ni lakgati tuku wan xchixku, liwana wani tuku xlakata ni lakgati. Nikxni katiwanilh pi ni katimakgtayalh xlakata tuku lakapastaknit natlawa. ¿Chu komo xchixku ni watiya takanajla kgalhi? Max tlakg lhuwa taʼakglhuwit nakgalhi; maski chuna, kgalhakgaxmata, uma max natlawa pi namin kilhtamaku xchixku natalakatsuwini Jehová (kalikgalhtawakga 1 Pedro 3:1).

14. ¿La tlan makgapaxuwakgo lakkamanan xtlatkan chu Jehová?

14 Akxni kamanan kgalhakgaxmatnankgo, maxkikgo kakni xtlat chu xtse chu lu kamakgapaxuwakgo (Proverbios 10:1). Pero tuku tlakg tlan, makgapaxuwakgo Jehová. Chu uma limapakgsin ni talakgpali maski kaj chatum xtlatkan tawilakgolh, katsikgo pi xlakata chuna wilakgolh tlakg talakaskin nakgalhakgaxmatnankgo chu namakgtayanankgo. Familias tiku tlawakgo tuku kaliyawanit Dios, ni lhuwa taʼakglhuwit kgalhikgo chu paxuwakgo. Na maxkikgo kakni Jehová, tiku Malakatsukilh putum familia (Efesios 3:14, 15).

NAKGALHAKGAXMATNANAW KCONGREGACIÓN

15. 1) ¿La limasiyayaw kcongregación pi kgalhakgaxmataw Jehová? 2) ¿Tukuya tastakyaw nakinkamakgtayayan nakgalhakgaxmataw tiku pulalinkgo congregación? (Kaʼakxilhti recuadro nema wanikan « Kakgalhakgaxmatniw tiku pulalinkgo congregación».)

15 Jehová liyawanit xKgawasa namapakgsi congregación (Colosenses 1:13). Jesús, liyawanit «skujni xalipaw chu xaskgalala», namaxkikgo tuku maklakaskin xkachikin xlakata xtakanajlakan (Mateo 24:45-47TNM). Chu wilakgolh Lakgkgolotsin tiku Pulalinkgo xTatayananin Jehová, xlakan pulalinkgo taskujut chu liskujkgo la «skujni xalipaw chu xaskgalala». Chuna la xapulana siglo, Lakgkgolotsin tiku Pulalinankgo wanikgo lakgkgolotsin xalak akgatunu congregación tuku natlawakgo chu kamaxkikgo tastakyaw. Kawanikgo o atanu tiku limaklakaskinkgo, la superintendentes viajantes. Wa xlakata akxni kgalhakgaxmataw chatum kgolotsin xalak congregación wa kgalhakgaxmatmaw Jehová (kalikgalhtawakga 1 Tesalonicenses 5:12 chu Hebreos 13:17).

16. ¿Tuku xlakata wan Biblia pi lakgkgolotsin kalilaksakkan espíritu santo?

16 Lakgkgolotsin chu siervos ministeriales, kgalhikgo talakgalhin. Chuna la putum latamanin, min kilhtamaku na akgtsankgakgo. Maski chuna, Jehová “kinkamaxkinitan” lakgkgolotsin xlakata tliwakga natawila congregación (Efesios 4:8). Biblia wan pi kalilaksakkanit espíritu santo (Hechos 20:28). ¿Tuku xlakata? Pulana, xlakata akxni chatum tala namakglhtinan akgtum taskujut, lakgkgolotsin akxilhkgo komo makgantaxti tuku skin xTachuwin Dios, nema litatsokgli xʼespíritu santo (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9). Xlipulaktiy, akxni wi tiku laksakkgo, pulana skinikgo Jehová kakalipulalilh xʼespíritu.

17. ¿Tuku xlakata taʼakgtlapakgo lakpuskatin akxni tlawakgo makgapitsi taskujut kcongregación?

17 Kcongregación wi lhuwa taskujut nema tlawakgo lakgkgolotsin chu siervos ministeriales, la akxni pulalinkgo tamakxtumit xlakata naʼankgo latapulikgo natalan. ¿Tuku tatlawa akxni ni wi tiku natlawa uma taskujut? Tlan natlawa tala tiku tamununita. ¿Chu tuku natatlawa komo ni wi chatum tala tiku tamununita? Tlan natlawa uma taskujut chatum tala puskat tiku katsiya la xlitatlawat. Pero akxni chatum puskat natlawa uma taskujut nema xlitlawat chatum chixku tiku tamununita, max kfamilia o kcongregación, xlitaʼakgtlapat (1 Corintios 11:3-10). * Uma tuku taskin ni maktuju puskat. Wata maxki talakaskin nalimasiya pi maxki kakni tuku Jehová lakkaxwilinit kfamilia chu kcongregación.

KAKGALHAKGAXMATWI MAPAKGSINANIN

18, 19. 1) Kawanti tuku wamputun tuku tatsokgni kRomanos 13:1, 2 chu 7. 2) ¿La limasiyayaw pi kamaxkiyaw kakni mapakgsinanin xalak kakilhtamaku?

18 Akinin, xaxlikana kstalaninanin Cristo lu makgantaxtiputunaw tuku wan Biblia kRomanos 13:1-7 (kalikgalhtawakga). Komo nalikgalhtawakgaya uma texto naʼakxilha pi lichuwinan «mapakgsinanin nti liwilakgolh» o mapakgsinanin xalak kakilhtamaku. Jehová masta talakaskin natawilakgo xlakata natlawakgo taskujut nema lu xlakaskinka, la nakuentajtlawakgo ni naʼanan taʼakglhuwit chu nakamaxkikgo tuku maklakaskinkgo latamanin. ¿La kamaxkiyaw kakni mapakgsinanin xalak kakilhtamaku? Akxni kgalhakgaxmataw xlimapakgsin. Wa xlakata kaxokgonaniyaw, malakgatsamayaw kapsnat nema skinkgo chu makgantaxtiyaw putum limapakgsin, max xlakata akinin, kifamiliajkan, negocio o tuku kgalhiyaw. Pero komo nakinkaskinikgoyan ni nakgalhakgaxmataw Dios, ni nakakgalhakgaxmatniyaw. Nakgalhtinanaw la apóstoles: «Xlakaskinka mpi pulh wa nakkgalhakgaxmataw Dios, ni xawa nchixkuwin» (Hechos 5:28, 29; kaʼakxilhti recuadro « ¿Tiku xlimapakgsin nakkgalhakgaxmata?»).

19 Atanu tuku limasiyayaw pi kakgalhakgaxmataw mapakgsinanin xalak kakilhtamaku wa nakamaxkiyaw kakni akxni katachuwinanaw. Makgtum, apóstol Pablo tasanika xlakata nachuwinan xlakatin mapakgsina Herodes Agripa chu puxku Festo. Maski xkatsi pi lhuwa tuku nitlan xtlawamakgolh ni katuwa tuku kawanilh (Hechos 26:2, 25). Akinin nachuna kilitlawatkan, max akxni wilaw kxlakatin chatum mapakgsina o policía. Lakkamanan tiku kstalaninanin Cristo nachuna nakalikatsinikgo xmakgalhtawakganakan chu amakgapitsi tiku kgalhikgo limapakgsin kʼescuela. Xlikana, ni kaj kamaxkiyaw kakni tiku lakgatikgo tuku kanajlayaw, nachuna tiku ni kinkaʼakxilhputunkgoyan. Lakaskinaw pi putum latamanin naʼakxilhkgo la akinin kamaxkiyaw kakni maski ni kanajlakgo (kalikgalhtawakga Romanos 12:17, 18 chu 1 Pedro 3:15).

20, 21. ¿Tuku tlan namakglhtinanaw komo nakamaxkiyaw kakni tiku kgalhikgoy limapakgsin?

20 Putum latamanin nakamaxkiyaw kakni ni kaj makgapitsi, tlakg tlan natlawayaw uma tastakyaw: «Kamaxkikgotit nkakni xlipaks nchixkuwin» (1 Pedro 2:17). Lhuwa kaks lilakawankgo akxni akxilhkgo pi xlikana mastayaw kakni, xlakata la uku nialh lhuwa tiku chuna likatsikgo. Akxni chuna likatsiyaw makgantaxtiyaw tuku mapakgsinalh Jesús: «Nkamakgaxkgakganalh mixkgakganatkan kxlakatin nchixkuwin lakimpi naʼukxilhkgoy wa ntu xatlan mintatlaukan, chu nalimaxkikgoy nkakni mintlatkan nti wi nkakgapun» (Mateo 5:16).

21 Xlakata uma kakilhtamaku xakapokglhwa wi, tiku tlan likatsikgo lakgatikgo niku anan xkgakganat xla takanajla. Wa xlakata akxni mastayaw kakni kfamilia, kinatalankan chu mapakgsinanin, max wi tiku naʼakxilhkgo chu na nalatamaputunkgo kxtaxkgakganat Dios. Lu tlan xwa, ¿ni xlikana? Pero maski ni chuna nala, wi tuku putum kilhtamaku nakgalhiyaw nema ni anan xtachuna: namakgapaxuwayaw Jehová chu natamakgxtakgaw kxtapaxkit.

^ párr. 17 Xtatakgatsin uma libro nema wanikan «Akxni xlitaʼakgtlapat puskat chu, ¿tuku xlakata?» lichuwinan la tlan makgantaxtikan uma tastakyaw.