1, 2. ¿Tuku xlakata talakaskin nalin xlámpara chatum chixku tiku tlawan niku kapukswa, chu la tlan natamalakxtumiyaw talakapastakni?

KALILAKPUWANTI pi chatum chixku wi niku ama, chu tsuku lakgatsiswan ktiji. ¿Tuku lakpuwana pi namaklakaskin xlakata ni nalhtuja chu nitu naʼakgspula? Talakaskin nakgalhi akgtum lámpara xlakata nalimaxkgakge xtiji.

² Komo ni kgalhi akgtum lámpara max nalhtuja o wi tuku nitlan naʼakgspula. Lámpara limaxkgakgetilha chu liʼakxilha xtiji chu max namakgtaya ni nalani tuku lu nitlan. Jehová kinkamaxkinitan akgtum tamaskiwin nema tlan tamalakxtumiyaw lámpara (Santiago 1:17). Tuku kinkamaxkinitan Dios wa talakapastakni nema kinkamakgtayayan nalaksakaw tuku tlan chu tuku nitlan. Komo ni xkgalhiw kintalakapastaknikan xaʼakgtsankgataman xlatamaw. Akxni liwana lakapastaknanaw kinkamakgtayayan la nalinaw kilatamatkan chu ni natiyayaw nixatlan tiji. Chuna la akxilhmaw, uma tamaskiwin lu xtapalh. Wa xlakata, kalichuwinaw uma talakapastakni chu la kinkamakgtayayan, alistalh naʼakxilhaw uma pulaktutu: 1) la masiyaniyaw kintalakapastaknikan; 2) tuku xlakata nakuentajtlawayaw la  lakapastaknankgo amakgapitsin, chu 3) tuku tlan nakitaxtu komo chuntiya xaʼakgstitum kgalhiyaw kintalakapastaknikan.

3. ¿Tuku wamputun tachuwin xagriego nema kBiblia matitaxtikan «talakapastakni», chu tuku kilhchanima?

³ Akxni kBiblia wilikan tachuwin «talakapastakni», uma tachuwin kxagriego minitancha, chu kxagriego wamputun «akstu kinkalakgapaskanan». Uma wamputun pi wi tuku kgalhiyaw nema kinkamakgtayayan akstu nakinkalakgapaskanan. Dios ni kinkatlawan la animales, kinkatlawanitan chuna la kiʼakstukan tlan nakinkalakgapaskanan. Xlakata kgalhiyaw talakapastakni, tlan nawanaw pi la chatum tiku kinkamaʼakxilhniyan la limaw kilatamatkan. Kintalakapastaknikan la chatum tiku akxilhma la limaw kilatamatkan, na tlan natamalakxtumiyaw la tiku kinkawaniyan tuku tlan chu tuku nitlan tlawayaw. Kinkamakgtayayan akxni wi tuku tlawaputunaw chu kinkawaniyan komo tiji nema lakapastaknitaw natiyayaw tlan o nitlan. Komo tlawayaw tuku tlan, tlan kinkamamakgkatsiniyan, chu komo tlawayaw tuku nitlan, kinkasakgaliyan.

4, 5. 1) ¿Tuku likatsiyaw pi Adán chu Eva xkgalhikgo talakapastakni, chu tuku litaxtukgolh akxni nialh kgalhakgaxmatkgolh Dios? 2) ¿Tukuya liʼakxilhtit wilakgolh kBiblia ktatsokgni xaHebreo xlakata makgapitsin latamanin tiku kgalhakgaxmatkgolh xtalakapastaknikan?

⁴ Xapulana chixku chu xapulana puskat, Adán chu Eva, akxni katlawaka kamaxkika talakapastakni nema xkawani tuku tlan chu tuku nitlan, wa likatsiyaw xlakata akxni lakgalhinankgolh alistalh maxanankgolh (Génesis 3:7, 8). Pero, akxni xlakgalhinankgonita nialh  xʼama kamakgtaya maski nitlan xlimakgkatsikgolh tuku xtlawakgonit. ¿Tuku xlakata? Xlakata liwana xkatsikgo pi nitlan tuku tlawakgolh akxni ni kgalhakgaxmatkgolh Dios. Xlakan ni xkgalhikgo talakgalhin, wa xlakata akxni ni kgalhakgaxmatkgolh Jehová xtalamakgasitsinkan litaxtukgolh, liwana xkatsikgo tuku xtlawamakgolh. Wa xlakata nialh la tuku xtatlawalh.

⁵ Lhuwa latamanin maski xkgalhikgo talakgalhin ni chuna tlawakgolh la Adán chu Eva, xlakan kgaxmatkgolh tuku kawanilh xtalakapastaknikan. Tiku chuna tlawalh wa Job, xla wa: «Chuntiya naktlawa tuku xaʼakgstitum chu nikxni nakmakgxtakga; kinaku nitu nakiliwani kkilhtamaku nema klama nawan» (Job 27:6). * Chuna la akxilhaw, Job liwana xkgaxmata tuku xwani xtalakapastakni akxni wi tuku xtlawaputun. Wa xlakata tlan xwan pi xtalakapastakni nitu xʼama liwani; nitu xlilakgaputsa chu nitu xlimaxanan. Tiku tanu xmakgkatsi wa David. Xla nitlan xmamakgkatsini xtalakapastakni. Biblia kinkawaniyan pi «xnaku David chuntiya nitlan mamakgkatsinilh» akxni wi tuku nitlan tlawanilh Saúl, mapakgsina tiku xlaksaknit Jehová (1 Samuel 24:5). Ama tuku nitlan xlimakgkatsi lu makgtayalh, xlakata masiyanilh tlakg namaxkinan kakni.

6. ¿Tuku limasiya pi putum kgalhiyaw talakapastakni?

⁶ Liwana takatsi pi ni kaj xlakskujnin Jehová  kgalhikgo talakapastakni. Chuna malakpuwanika apóstol Pablo chu wa: «Akxni wa xakgmakgat chixkuwin nti ni kgalhikgo xlimapakgsin Dios, wampi kaj chuna xtayatkan ntlawakgoy wa ntu wan limapakgsin, wa yuma nchixkuwin, maski ni kgalhikgoy xlimapakgsin Dios, akstu lakapastakkgoy ntu xlitlawatkan limapakgsin. Chuna masiyukgoy xlakan wa ntu wan limapakgsin natatlaway, xtachuna mpi anta ntalhkanit kxnakujkan. Watiya xtapuwankan mapalaksaknikgoy, nastawakgoy, su kaj tlan nalimaxtukgoy» (Romanos 2:14, 15). Chuna la akxilhaw, min kilhtamaku akxni latamanin akstu xtapuwankan kamatlawi tastakyaw xalak Biblia maski ni lakgapaskgo xlimapakgsin Jehová.

7. ¿Tuku xlakata min kilhtamaku kintalakapastaknikan wi tuku nitlan kinkamatlawiyan?

⁷ Pero min kilhtamaku kintalakapastaknikan nitlan tuku kinkamatlawiyan. Xlakata tlan naʼakgatekgsaw, kalilakapastakwi liʼakxilhtit xlakata lámpara. Akxni sputa pilas nialh namakgskgo chu na nialh katiʼakxilhti mintiji. Nachuna akgspula kintalakapastaknikan, komo ni likgalhtawakgayaw xTachuwin Dios nila nakatsiyaw tuku tlan chu tuku nitlan akxni wi tuku natlawaputunaw. Nachuna, akxni mastayaw talakaskin pi tuku kiʼakstukan lakaskinaw chu tuku skin kinakujkan natanuni kkintalakapastaknikan, kinkamatlawiyan tuku nitlan. Nachuna xlakata kintalakapastaknikan tlan naskuja, talakaskin nakinkamakgtayayan espíritu santo. La wa Pablo: «Nachuna malulokga nkintapuwan xpalakata spiritu santo» (Romanos 9:1). Pero, ¿la natlawayaw xlakata kintalakapastaknikan naskuja la lakaskin xʼespíritu santo Jehová? Talakaskin liwana namasiyaniyaw.

8. 1) ¿Tuku xlakata max kinakujkan natlaja kintalakapastaknikan? ¿Tuku tlakg xlakaskinka kiliʼakxilhatkan akxni wi tuku tlawaputunaw? 2) ¿Tuku xlakata ni kajwatiya talakaskin lu tlan natawila kintalakapastaknikan? (Kaʼakxilhti nota.)

⁸ ¿La nalimaklakaskinaw kintalakapastaknikan akxni wi tuku lakapastakmaw natlawayaw? Lhuwa lakpuwankgo pi wa natlawayaw tuku nakinkawaniyan kinakujkan. Max wankgo: «Kintalakapastakni kimaxki talakaskin chuna naktlawa». Pero kalakapastakwi pi tuku lakaskin kinakujkan lu tliwakga chu max tlaja kintalakapastaknikan. Chuna kinkawaniyan Biblia: «Kinakujkan tlakg akgskgawinan nixawa atanu, chu tatlakgaja. ¿Tiku nalakgapasa?» (Jeremías 17:9). Wa xlakata, tuku tlakg xlakaskinka kiliʼakxilhatkan wa natlawayaw xtalakaskin Jehová chu ni wa tuku lakaskin kinakujkan. *

9. ¿Tuku wamputun napekuaniyaw Dios, chu la makgtaya kintalakapastaknikan?

⁹ Akxni chatum lataman wi tuku tlawaputun chu liwana masiyaninit xtalakapastakni, ni katitlawalh tuku xakstu lakaskin. Xlakata pekuani Dios, xtalakapastakni namakgtaya nalaksaka tuku tlan, xlakata ni makgalipuwamputun Dios. Chuna tlawalh Nehemías  tiku ni makgatsankgananilh Dios, mapakgsina xalak Jerusalén xwanit chu tlan xkamatajilh tiku xtapakgsinikgo. Pero nichuna tlawalh. ¿Tuku xlakata? Xla wa: «Xlakata xakpekuani Dios» (Nehemías 5:15). Xla nipara tsinu wi tuku xkalimakgapatinamputun kachikin nema xlimakgasitsilh Jehová. Nachuna lu xlakaskinka nakgalhiniyaw Dios xatlan tapekua, xlakata uma natlawa pi putum kilhtamaku pulana naʼakxilhaw tuku wan Biblia akxni wi tuku lakpuwanaw natlawayaw.

10, 11. ¿Tukuya tastakyaw xalak Biblia nakinkamakgtayayan nakatsiyaw komo tlan nawayaw kuchu o ni, chu tuku kilitlawatkan xlakata Dios nakinkamakgtayayan natlawayaw tuku wan Biblia?

¹⁰ Kalichuwinaw xlakata wakan kuchu o tuku likgachikan. Komo naʼanaw niku natlawakan paskua max tlan natlawayaw uma takgalhskinin: «¿Nakwa kuchu, o ni nakwa?». Xlakata natlawayaw tuku tlan, pulana talakaskin liwana nalimasiyaniyaw tastakyaw xalak Biblia kintalakapastaknikan. Biblia ni wan pi nitlan nawayaw kuchu. Asta Biblia tlan lichuwinan Dios xlakata kinkamaxkin vino (Salmo 104:14, 15). Pero wan pi nitlan lhuwa nawakan kuchu chu natlawakan xaʼakglakgwa paskua (Lucas 21:34; Romanos 13:13). Na wan pi kgachikan, akgtum lanka talakgalhin la talakgxtumit nema ni xlitatlawat (1 Corintios 6:9, 10). *

¹¹ Tastakyaw nema akxilhwi masiyanikgo kintalakapastaknikan chu na tlawakgo kakatsilh tuku tlan chu tuku nitlan. Wa xlakata, akxni nakinkawanikanan naʼanaw niku natlawakan paskua chu namastakan kuchu, tlan nakinkakgalhskinkanan: «¿Tuku natlawakan? ¿Max ni kuenta natlawakgo chu natlawakan xaʼakglakgwa  paskua? ¿Tuku max naktlawa anta? ¿Lu kkgalhpuwan kuchu? ¿Nila klatama komo ni kwa kuchu? ¿Kmaklakaskin xlakata tlan naklimakgkatsi chu naktlawa tuku klakaskin? ¿Tlan kwan pi nialh kwaputun?». Akxni akxilhaw tastakyaw kBiblia o akgtum takgalhskinin nema nakinkamakgtayayan, na talakaskin natlawaniyaw oración Jehová (kalikgalhtawakga Salmo 139:23, 24). Chuna waniyaw pi kakinkalipulalin xʼespíritu santo chu na masiyaniyaw kintalakapastaknikan natlawa tuku wan Biblia. Pero akxni wi tuku tlawaputunaw na wi apulaktu tuku kuenta kilitlawatkan.

12, 13. ¿Tuku xlakata tanu tanu la lakapastakkgo kstalaninanin Cristo chu la kiliʼakxilhatkan xlakata uma?

¹² Namin kilhtamaku kaks nalilakawanaw xlakata tanu tanu talakapastakni anan. Max kgaxmatnitaw pi chatum tala nawan pi akgtum tayat o talismanin nitlan, chu atanu nawan pi tlan akxilha. Akgtum liʼakxilhtit, kalichuwinamparaw xlakata wakan kuchu, makgapitsi lakgatikgo akxtum katawakgo xʼamigos tsinu kuchu pero max amakgapitsin lu nitlan akxilhkgo. ¿Tuku xlakata tanu tanu la lakapastaknankan chu xlakata katsiyaw uma, la nakinkamakgtayayan akxni wi tuku tlawaputunaw?

¹³ Lhuwa tuku tlawa pi tanu tanu nalakapastaknanaw. Pulaktum tuku tlawa tanu nalakapastaknanaw wa la kinkamakgastakkan o la xlinaw kilatamatkan xapulana. Wilakgolh kstalaninanin Cristo tiku lakapastakkgo pi makgasa xtlawakgo tuku nitlan chu maski xmakgxtakgkgonita makglhuwa tlawaparakgolh uma talakgalhin (1 Reyes 8:38, 39). Kaliwiliw pi kinkalakgapaxialhnanan  chatum tala tiku lhuwa xkgota, chu uma tala kuenta tlawa xlakata kuchu. Komo natawaputunaw tsinu kuchu, max xtalakapastakni nawani ni kawalh. ¿Nalisitsiyaw? ¿Xafuerza nawaniyaw kawalh? Ni. Xlakata paxkiyaw kintalakan, ni xafuerza nawaniyaw kawalh, maski nakinkawaniyan tuku xlakata ni waputun o ni.

14, 15. ¿Tukuya taʼakglhuwit tawi kxapulana siglo xlakata tanu tanu talakapastakni xʼanan chu tuku wa Pablo xlakata nalakkaxtlawakgo?

¹⁴ Kxapulana siglo, apóstol Pablo akxilhli pi tanu tanu talakapastakni xʼanan kʼakgatunu congregación. Akgtum liʼakxilhtit, makgapitsi kstalaninanin Cristo nitlan xakxilhkgo liwat nema xkalikaxtlawananikanit ídolos chu alistalh xkastakan kmercado (1 Corintios 10:25). Pero Pablo nitu xlakpuwan, xmakglhtinan ama liwat. Xla nitu xkaliʼakxilha ídolos, ni xlakan xwanit ama liwat, wa Jehová tiku xkatlawanit. Pero, Pablo liwana xkatsi pi ni putum xʼamakgolh lakapastakkgo la xla. Makgapitsi xkakninanikgo ídolos akxni nina kstalaninanin Cristo xlitaxtukgo, wa xlakata ni xʼakxilhputunkgo putum tuku xtapakgsini ídolos. ¿Tuku tlawalh Pablo?

¹⁵ Pablo wa: «Wa nti nkin ntliwakglh lamaw, kilimakgtayaliyatkan wa ntu nkitsankganikgoy wa nti nkajku xaxlajwananin kxtakanajlakan, na ni wa naputsayaw wa ntu nkaj naʼakstu limakgapaxuwakanaw. Xampi wa nCristo, ni wa xakstu mpala tu xlimakgapaxuwakaj» (Romanos 15:1, 3). Uma wamputun pi chuna la Jesús, pulana natlawayaw tuku tlan nakakitaxtuni kinatalankan. Kʼatanu texto xalak Biblia na lichuwinan uma, anta apóstol Pablo wa pi ni xʼama wa liway xlakata ni namaʼakgchakgxni chatum lataman tiku lu xtapalh,  nema Cristo xlimastanit xlatamat (kalikgalhtawakga 1 Corintios 8:13; 10:23, 24, 31-33).

16. ¿Tuku xlakata ni xlilat nitlan nakalichuwinanaw kinatalankan tiku tlawakgo tuku kintalakapastaknikan ni kinkamaxkiyan talakaskin natlawayaw?

¹⁶ Pero komo atanu kstalaninanin Cristo tlawakgo tuku kintalakapastaknikan ni kinkamaxkiyan talakaskin natlawayaw, ni xlilat nitlan nakalichuwinanaw, xlakata ni putum latamanin nalakapastakkgo la lakapastakaw (kalikgalhtawakga Romanos 14:10). Kgalhiyaw kintalakapastaknikan xlakata nakinkalakputsananikanan ni xlakata nakalakputsananiyaw amakgapitsin. Kalakapastakwi pi Jesús wa: «Ni tilaputsananiyatit, lakimpi na chuna wixin, ni nakaputsananikanatit»  (Mateo 7:1). Nitiku xalak congregación xlitataʼakglhuwit tuku chatum tala maxki talakaskin natlawa xtalakapastakni. Wata kamatliwakglhputunaw kinatalankan, limasiyaputunaw pi kapaxkiyaw chu tlan katalalimputunaw, chu ni lamaʼakgchakgxniputunaw (Romanos 14:19).

17. ¿Tuku laninit xtalakapastaknikan lhuwa latamanin?

¹⁷ Apóstol Pedro kawanilh kstalaninanin Cristo: «Chuntiya xaʼakgstitum kakgalhitit mintalakapastaknikan» (1 Pedro 3:16, TNM). Kgalhikan tlan talakapastakni kxlakatin Jehová akgtum talakgalhaman chu lhuwa  latamanin ni kgalhikgo xlakata nitlan wi xtalakapastaknikan kxlakatin Jehová. Chuna la lichuwinalh Pablo, «xtalakapastaknikan nialhtu kamamakgkatsini» (1 Timoteo 4:2, TNM). Uma versículo kinkamasiyaniyan pi xtalakapastaknikan lhuwa latamanin la kaj ninit, xlakata nialhtu kamamakgkatsini. Wa xlakata akxni wi tuku nitlan tlawakgo nitu kawani; nitu limakgkatsikgo, ni litayakgo tuku tlawakgo chu ni limaxanankgo. Ama latamanin nipara tsinu nitlan limakgkatsikgo chu wa xlakata nipara tsinu lilakgaputsakgo.

18, 19. 1) ¿La kinkamakgtayayan akxni nitlan limakgkatsiyaw tuku tlawanitaw chu limaxananaw? 2) ¿Tuku tlan natlawayaw akxni kintalakapastaknikan chuntiyaku nitlan kinkamamakgkatsiniyan maski nialh tlawamaw tuku nitlan?

¹⁸ Pero, akxni wi tuku nitlan limakgkatsiyaw, kintalakapastaknikan kinkawaniman pi wi tuku nitlan tlawanitaw. Komo kuenta natlawayaw tuku kinkawaniyan kintalakapastaknikan chu nialh chuna tlawayaw, nakinkatapatikanan maski lu lanka talakgalhin tlawanitaw. Chuna akgspulalh David. Tlawalh laklanka talakgalhin, pero Dios tapatilh xlakata xliputum xnaku nitlan limakgkatsilh. Xlikana, xkajnilh tuku nitlan xtlawanit chu liwana lakapastakli nialh makgtum nalakatsala xlimapakgsin Dios; wa xlakata wanilh Jehová «tlan katsiya y matsankgenana» (Salmo 51:1-19; 86:5, SXP). Pero, min kilhtamaku chuntiyaku nitlan limakgkatsiyaw chu limaxananaw maski makgxtakgnitawa tuku nitlan xtlawamaw chu kinkatapatikanitana. ¿Tuku tlan natlawayaw?

¹⁹ Akxni lakgmakganitawa tuku nitlan xtlawamaw, nialh talakaskin nitlan nalimakgkatsiyaw. Komo minaku tlawa pi chuntiya nitlan nalimakgkatsiya tuku tlawanita, talakaskin “nawaniya” pi Jehová tlakg  lanka nixawa tuku makgkatsiya. Talakaskin nalitamakgtayayaw tastakyaw nema max wi tiku waninitaw: «Kalakapastakti pi Jehová paxkiyan chu tapatinitan» (kalikgalhtawakga 1 Juan 3:19, 20). Akxni tlan natawila kintalakapastaknikan, nakgalhiyaw takaksni, tlan namakgkatsiyaw chu nakgalhiyaw tapaxuwan nema ni lu anan unu kkakilhtamaku. Lhuwa latamanin tiku tlawakgonit laklanka talakgalhin, la uku tlantiya makgkatsikgo, chu skujnanimakgolh Jehová chu chuntiya kgalhikgo tlan talakapastakni (1 Corintios 6:11).

20, 21. 1) ¿Tuku xlakata tlawakanit uma libro? 2) ¿Tuku kalimakgxtakgnit Dios natlawakgo kstalaninanin Cristo chu la kiliʼakxilhatkan uma?

²⁰ Uma libro tlawaka xlakata nakinkamakgtayayan nakgalhiyaw tapaxuwan, chuntiya tlan natawila kintalakapastaknikan chu ni nakinkatlajayan xkakilhtamaku Satanás kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku. Ni lichuwinan putum limapakgsin nema anan chu tastakyaw xalak Biblia nema nakinkamakgtayakgoyan kkilatamatkan. Chu akxni lichuwinan tuku kiʼakstukan nalaksakaw natlawayaw, ni kinkamaxkiyan lhuwa limapakgsin niku wan tuku natlawayaw pulaktu pulaktu kkilatamatkan. Wata kinkamasiyaniyan la nalilatamayaw tuku masiya xTachuwin Dios, chu kinkamakgtayayan namasiyaniyaw kintalakapastaknikan chu chuna tlan nakinkamakgtayayan nakatsiyaw tuku tlan chu tuku nitlan. Kalakapastakwi pi Limapakgsin nema maxkika Moisés putum xtatsokgnit tuku xlitatlawat, «xlimapakgsin nCristo» masiya pi tlakg xlakaskinka nalimaklakaskinaw kintalakapastaknikan chu nalilatamayaw tastakyaw xalak Biblia (Gálatas 6:2). Xlikana, Jehová lhuwa tuku kinkalimakgxtakgnitan kiakstukan  nalaksakaw tuku natlawayaw. Biblia kinkawaniyan pi ni nalimaklakaskinaw kintalakapastaknikan xlakata “natlawayaw tuku nitlan”, wata nalimaklakaskinaw xlakata nalimasiyayaw la xlilhuwa paxkiyaw Jehová (1 Pedro 2:16, TNM).

²¹ Akxni tsuku lakgapasa Jehová tsuku tlawana ktiji nema linan klatamat. Xlakata chuntiya natlawana ktiji xla latamat talakaskin natlawaya oración xlakata la nalimaklakaskina tastakyaw xalak Biblia chu nalilatapaya. Xlikana, chuna la “nalimasmaniya” “mintalakapastakni, tlan nakatsiy ntu ni xatlan chu ntu xatlan” (Hebreos 5:14). Akxni mintalakapastakni liwana nalimasiyaniya tastakyaw xalak Biblia, lu namakgtayayan. Chuna la akgtum lámpara maxkgakgeniyan mintiji, mintalakapastakni namakgtayayan nalaksaka tuku namakgapaxuwa minTlat xalak akgapun. Chu na namakgtayayan natamakgxtakga kxtapaxkit Dios.