Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 21

«Ni klitawaka kuenta komo naniy chatum lataman»

«Ni klitawaka kuenta komo naniy chatum lataman»

Pablo xatapaxuwan lichuwinalh Dios chu kastakyawalh lakgkgolotsin

Takilhtinit kʼHechos 20:1-38

1-3. 1) ¿La nilh Eutico? 2) ¿Tuku tlawalh Pablo, chu tuku limasiya uma tuku tlawalh?

 PABLO tatekgsa kTroas, kʼakgtum chiki niku wilakgolh lhuwa natalan. Lu katsisnita chu chuntiya mastama xtaʼakgchuwin. Chuntiya akgchuwinama xlakata uma katsisni xaʼawatiya akxtum katawi xnatalan. Makgskgot chu jini nema wi kchiki tlawa pi lu nalhkaknan. Kxkilhpan ventana wi chatum kgawasa tiku wanikan Eutico. Akxni mastamaka taʼakgchuwin, tsinu tsinu lhtatawila chu kaj xalan tamokgosli kxlikilhmaktutu chiki.

2 Xlakata Lucas makuchina, max lakapala lakgan xlakata namakgtaya, pero nialhtu tuku tlan tlawakan, kgawasa xninita (Hech. 20:9). Pero ¡la tuku kaks malakawaninan! Apóstol lakgtakilhputalh, akgpixtilh chu kawanilh natalan: «Nialh kalakgtasatit, xlakata staknama». ¡Xla malakastakwanilh! (Hech. 20:10).

3 Uma tuku lalh masiya xlitliwakga espíritu santo. Maski Pablo ni xlin kuenta xlakata uma kgawasa nilh, ni xlakaskin pi tuku akgspulalh Eutico xlaktlawalh uma lu xlakaskinka kilhtamaku nipara xkamaʼakgchakgxnilh natalan. Akxni malakastakwanilh kgawasa tlan kamamakgkatsinilh chu kamatliwakglhli natalan xlakata tlan xlichuwinankgolh Dios. Xla lu xlakaskinka xʼakxilha xlatamatkan amakgapitsin, chuna la limasiya tachuwin nema wa alistalh: «Ni klitawaka kuenta komo naniy chatum lataman» (Hech. 20:26). Kalichuwinaw la xliʼakxilhtit Pablo nakinkamakgtayayan xlakaskinka naʼakxilhaw latamat.

«Takaxli xlakata naʼan kMacedonia» (Hechos 20:1, 2)

4. ¿Tuku tuwa titaxtulh Pablo kʼÉfeso?

4 Chuna la akxilhwi kcapítulo nema titaxtulh, apóstol lu tuwa tuku titaxtulh kʼÉfeso. Chuna la xlichuwinama Dios, tlawalh pi tiku xliskujkgo plata xtaʼakglhuwikgolh xlakata xlitlajakgo tumin tatlawamakgxtu Ártemis. Hechos 20:1 wan: «Akxni xtakaksnita chuna la xtaʼakglhuwimakgolh latamanin, Pablo kamatasaninalh tamakgalhtawakgen, chu akxni xkamatliwakglhnita chu kawanilh pi xʼamaja, takaxli xlakata naʼan kMacedonia».

5, 6. 1) ¿La xlilhuwa kilhtamaku tamakgxtakgli Pablo kMacedonia, chu la kamakgtayalh natalan xla uma kachikin? 2) ¿La xkalikatsini Pablo xnatalan?

5 Akxni xʼama kMacedonia, tamakgxtakgli kTroas makgapitsi kilhtamaku niku xchinkgo barco. Xkgalhkgalhi anta natatanokglha Tito, tiku xʼanit kCorinto (2 Cor. 2:12, 13). Pero xlakata akxilhli pi Tito ni chalh, lakkaxwililh naʼan kMacedonia, niku tamakgxtakgli atsinu ni akgtum kata chu “lhuwa tachuwin xkalimatliwakglha” natalan (Hech. 20:2). a Alistalh, Tito tatanokglhli Pablo chu litachuwinalh pi kstalaninanin Cristo xalak Corinto lu tlan xmakgamakglhtinankgonit xapulana xcarta (2 Cor. 7:5-7). Wa xlakata, katsokgnanipa atanu carta, nema la uku lilakgapaskan Xlimaktiy tuku katsokgnanika Corintios.

6 Kaʼakxilhwi pi akxni Lucas lichuwinalh pi Pablo kilalh kʼÉfeso chu kMacedonia makgtiy maklakaskilh tachuwin xkalimatliwakglhnita. ¡Uma limasiya tuku tayat xkgalhi Pablo! Xla ni xtlankajwanan chu ni xkalakgmakgan amakgapitsin chuna la xlikatsikgo fariseos. Wata xkapaxki natalan chu akxtum xkataskuja (Juan 7:47-49; 1 Cor. 3:9). Chu ankgalhin xlimasiya uma tayat, asta maski akxni xtalakaskin palha nakastakyawa xnatalan (2 Cor. 2:4).

7. ¿La tlan nastalanikgo xliʼakxilhtit Pablo tiku pulalinkgo congregaciones?

7 La uku, lakgkgolotsin xalak congregación chu superintendentes de circuito nachuna tlawakgo la Pablo. Chu akxni natalakaskin palha nastakyawakgo chatum tala, na lakapastakkgo pi xlimatliwakglhatkan. Liskujkgo naʼakgatekgskgo tuku titaxtukgo amakgapitsin, kamakgtayakgo chu ni kaliwanikgo tuku nitlan tlawakgo. Chatum superintendente tiku makgasata kalakgapaxialhnan congregaciones wan: «Lhuwa natalan tlawaputunkgo tuku tlan, pero lilakgaputsakgo pi nila chuna tlawakgo, pekuankgo o makgkatsikgo pi nikxni la katimatlanikgolh». Akxni chuna la, lakgkgolotsin tlan nakamatliwakglhkgo (Heb. 12:12, 13).

«Xlakkaxwilikgonit namakgnikgo» (Hechos 20:3, 4)

8, 9. 1) ¿Tuku tlawalh pi Pablo ni xʼalh kSiria? 2) ¿Tuku xlakata judíos ni xʼakxilhputunkgo Pablo?

8 Pablo taxtulh kMacedonia chu alh kCorinto, niku tamakgxtakgli akgtutu papaʼ. b Alistalh lakkaxwililh naʼan kCencreas, xchipalh akgtum barco nema xʼalh kSiria chu lata anta xʼalh kJerusalén xlakata xkalinilh tamakgtay natalan tiku xmaklakaskinkgo (Hech. 24:17; Rom. 15:25, 26). c Pero wi tuku lalh nema tlawalh pi xlakgpalilh tuku xlakpuwanit. ¿Tuku lalh? «Judíos xlakkaxwilikgonit namakgnikgo» (Hech. 20:3).

9 Judíos xalak Corinto ni xʼakxilhputunkgo Pablo, xlakata xlakpuwankgo pi apóstata xwanit. Nachuna, akxni Pablo xlichuwananit Dios anta, Crispo, xpulalina sinagoga, xmakgamakglhtinanit xalaktlan tamakatsinin (Hech. 18:7, 8; 1 Cor. 1:14). Atanu kilhtamaku xmalakgsiyakanit kxlakatin Galión, gobernador xalak Acaya, pero xla ni kuenta tlawalh tuku xlimawakamakgolh, chu lu lisitsikgolh (Hech. 18:12-17). Wa xlakata akxni xtalamakgasitsin Pablo katsikgolh pi xʼama chipa barco kCencreas, lakkaxwilikgolh namakgnikgo. ¿Tuku tlawalh Pablo akxni katsilh pi xmakgniputunkan?

10. ¿Tuku xlakata ni kililakpuwanatkan pi Pablo xpekuan xlakata ni alh kCencreas?

10 Xlakata ni xlakaskin pi wi tuku xʼakgspulalh chu ni xmakgkgalhanka tuku xlin, apóstol Pablo ni alh kCencreas, wata taspitpa kMacedonia. Uma ni wamputun pi tiji nema xʼan kMacedonia tlakg tlan xwanit chu ni xʼanan tuku kalipekua xwililh xlatamat. Na xlitsama kgalhananin, chu niku xtamakgxtakgkan kalipekua xwanit. Pero laksakli naʼan kMacedonia nixawa naʼan kCencreas. Pero ni xʼakstu xʼan; xtaʼankgo Aristarco, Gayo, Segundo, Sópater, Timoteo, Tíquico chu Trófimo (Hech. 20:3, 4).

11. ¿Tuku tlawakgo kstalaninanin Cristo xlakata ni kalipekua nawilikgo xlatamatkan, chu tuku liʼakxilhtit kinkawilinin Jesús?

11 Akinin na kuenta kilitlawatkan xlakata ni kalipekua nawiliyaw kilatamatkan akxni lichuwinanaw Dios. Wa xlakata, ni kiʼakstukan anaw niku kalipekua wata kataʼanaw amakgapitsin. Na kilimasiyatkan liskgalala akxni natitaxtuyaw taputsastalanit. Maski katsiyaw pi nakinkaputsastalanikanan, kuenta tlawayaw xlakata ni katuwa nawiliyaw kilatamatkan (Juan 15:20; 2 Tim. 3:12). Stalaniyaw xliʼakxilhtit Jesús. ¿Tuku tlawalh kJerusalén akxni xtalamakgasitsin sakkgolh chiwix xlakata naʼaktalamikgo? «Tatsekgli chu taxtulh ktemplo» (Juan 8:59). ¿Chu tuku tlawalh akxni katsilh pi latamanin xmakgniputunkgo? «Nialh katasiyanilh niku xlamakgolh judíos, alh lakatsu kxakaskakni tiyat» (Juan 11:54). Akxni Jesús wi tuku xtlawa xlakata ni kalipekua xwililh xlatamat, kuenta xtlawa xlakata ni xlakatsalalh xLimapakgsin Dios. Lu tlan liʼakxilhtit kinkawilinin (Mat. 10:16).

«Lu tlan limakgkatsikgolh» (Hechos 20:5-12)

12, 13. 1) ¿La makgkatsikgolh natalan akxni malakastakwanika Eutico? 2) ¿Tuku takgalhkgalhin kinkamatliwakglhan?

12 Pablo chu tiku xkataʼankgo akxtum chankgolh kMacedonia, chu maski tasiya pi tanu tanu tiji tiyakgolh, latatanokglhparakgolh kTroas «xliʼakgkitsis kilhtamaku». d Lucas tsokgwililh: «Kkalakgchaw kTroas» (Hech. 20:6). e Anta kʼuma kachikin niku malakastakwanika Eutico, tiku lichuwinankan kxapulana párrafos xla uma capítulo. ¿La makgkatsikgolh natalan? Biblia wan pi «lu tlan limakgkatsikgolh xlakata xmalakastakwanikanit» Eutico (Hech. 20:12).

13 La uku nialh akxilhaw milagros chuna la uma. Pero tiku nikgonita xtalilakgapasnikan na «lu tlan limakgkatsikgo» akxni katsikgo tuku wan Biblia xlakata talakastakwanat (Juan 5:28, 29). Kalakapastakwi pi Eutico nipa, xlakata xkgalhi talakgalhin (Rom. 6:23). Pero tiku nalakastakwanankgo kxasasti kakilhtamaku tlan nalatamakgo putum kilhtamaku. Chu tiku nalakastakwanankgo xlakata natamapakgsinankgo Jesús kʼakgapun nikxni katinikgolh (1 Cor. 15:51-53). Chuna la akxilhaw, lhuwa tuku tlawa pi xatalaksakni chu «amakgapitsi borregos» lu tlan nalimakgkatsikgo (Juan 10:16).

«Kxlakatinkan latamanin chu kʼakgatunu akgatunu chiki» (Hechos 20:13-24)

14. ¿Tuku kawanilh Pablo lakgkgolotsin xalak Éfeso akxni xtamakxtumikgonit kMileto?

14 Pablo chu tiku xtaʼankgo taxtukgolh kTroas chu ankgolh kʼAsón, chu alistalh ankgolh kMitilene, Quíos, Samos chu kMileto. Xlakata Pablo xchamputun kJerusalén akxni nina xtsuku Pentecostés, chipalh akgtum barco nema ni xtitaxtu kʼÉfeso. Pero xlakata xkatachuwinamputun lakgkgolotsin xalak uma kachikin, kawanilh pi xlakgankgolh kMileto (Hech. 20:13-17). Anta kawanilh umakgolh tachuwin: «Liwana katsiyatit chuna la klilh kilatamat kmilakgstipankan lata xapulana kilhtamaku akxni kchalh kxtiyat Asia. Kskujnanilh Malana chuna la chatum skujni tiku taktuju, chu xlakata judíos xkintlawaniputunkgo tuku nitlan ktasalh chu kpatinalh. Nachuna, katsiyatit pi ni klakpuwa para ni nakkawaniyan tuku nakamakgtayayan, chu kkamasiyanin kxlakatinkan latamanin chu kʼakgatunu akgatunu chiki. Wata liwana kkalitachuwinalh judíos chu griegos pi xmakgxtakgkgolh xtalakgalhinkan, xkakninanikgolh Dios, chu xkanajlanikgolh kiMalanakan Jesús» (Hech. 20:18-21).

15. ¿Tuku tlan kitaxtu akxni lichuwinanaw Dios kʼakgatunu chiki?

15 La uku pulaklhuwa la lichuwinanaw xalaktlan tamakatsinin. Chuna la Pablo, kaputsayaw latamanin niku tatekgskgo, niku chinkgo chu taxtukgo autobuses, kkatijin chu klaklanka pustan. Pero tuku tlakg litalakgapasaw wa pi lichuwinanaw Dios kʼakgatunu chiki. ¿Tuku xlakata? Pulana, xlakata limasiya pi Dios ni laksakpaxkinan chu kamaxki talakaskin latamanin nakgaxmatkgo tamakatsinin xla tamapakgsin. Xlipulaktiy, xlakata chuna kamakgtayakan latamanin tiku xlikana lakgapasputunkgo Dios. Xlipulaktutu, xlakata matliwakglha xtakanajlakan tiku lichuwinankgo Dios. Chuna, xaxlikana kstalaninanin Cristo kinkalilakgapaskanan xlakata lichuwinanaw Dios «kxlakatinkan latamanin chu kʼakgatunu akgatunu chiki».

16, 17. ¿Tuku liʼakxilhtit wililh Pablo, chu la tlan nachuna natlawayaw?

16 Alistalh, Pablo kawanilh lakgkgolotsin xalak Éfeso pi, maski ni xkatsi tuku tuwa xʼama titaxtu kJerusalén, xlakkaxwilinit pi naʼan, xla wa: «Pero ni xlakaskinka kliʼakxilha kilatamat, tuku klakaskin wa nakmakgantaxti tuku kilitlawat chu naktlawa taskujut nema kimaxkinit Malana Jesús, pi lakgatum liwana naklichuwinan xatlan tamakatsinin, xla xtalakgalhaman Dios nema ni anan xtachuna» (Hech. 20:24). Chuna la akxilhaw, Pablo ni xpekuan chu ni xʼama masta talakaskin pi taputsastalanit, tajatat chu atanu taʼakglhuwit xtlawalh pi nialh xlichuwinalh Dios.

17 Kstalaninanin Cristo xala uku na ni pekuanaw akxni titaxtuyaw tuku tuwa. Makgapitsi kinatalankan kalimapakgsikan pi nialh kalichuwinankgolh Dios chu kaputsastalanikan. Amakgapitsi kgalhikgo tajatat kxmaknikan o tajatat xla talipuwan. Chu kamanan tiku ankgo kʼescuela xcompañeroskan kamatlawiputunkgo tuku nitlan. Pero, maski kaxatukawa tuku titaxtumaw, lakkaxwilinitaw nastalaniyaw xliʼakxilhtit Pablo chu naliskujaw xlakata chuntiya “liwana nalichuwinanaw xalaktlan tamakatsinin”.

«Miʼakstukan kuenta kakatlawakantit chu nachuna putum borregos» (Hechos 20:25-38)

18. ¿Tuku xlakata Pablo ni xlin kuenta komo chatum lataman xnilh, chu la tlan lakgkgolotsin xalak Éfeso na ni xlinkgolh kuenta?

18 Pablo kastakyawalh lakgkgolotsin xalak Éfeso, chu xla limasiyalh pi xlilatama umakgolh tastakyaw. Akxni xkawaninita pi max nialh xʼamakgo akxilhkgo, xla wa: «Ni klitawaka kuenta komo naniy chatum lataman, xlakata ni klakpuwa para ni nakkawaniyan putum xtastakyaw Dios». Alistalh kawanilh la tlan kstalanikgolh xliʼakxilhtit chu ni xlinkgolh kuenta komo wi tiku ni xlakgtaxtulh: «Miʼakstukan kuenta kakatlawakantit chu nachuna putum borregos, xlakata espíritu santo kalakgayawanitan nakakuentajtlawayatit, xlakata nakamapuchwayaniyatit xcongregación Dios, nema xla litamawalh xkgalhni xKgawasa» (Hech. 20:26-28). Nachuna, kawanilh pi xʼama kalakgstipatanu «xalakluku lobos» tiku xʼamakgo “masiyakgo tuku ni xatlan xlakata xkaxwataxtukgolh tamakgalhtawakgen chu xkalinkgolh”. ¿Tuku xlitlawatkan xwanit lakgkgolotsin? Pablo kawanilh: «Skgalalh katawilatit chu kalakapastaktit pi akgtutu kata, kakuwani chu katsisni, ni xaklimakgxtakga akxni minchatunukan xakkastakyawayan chu asta xaktasa» (Hech. 20:29-31).

19. ¿Tuku lalh akxni ksputmaja xapulana siglo, chu la staktilhalh uma kmakgapitsi kata alistalh?

19 Akxni ksputmaja xapulana siglo, «xalakluku lobos» xkalakgstipatanunita congregación. Akxni xtitaxtuma kata 98, apóstol Juan tsokgwililh: «Anan lhuwa anticristos […]. Xlakan na anta unu xkinkatawilakgon, pero kinkamakgxtakgkgon xlakata ni xkinkatatapakgsikgoyan; komo xkintikatatapakgsikgon unu xkintikatatawilakgon» (1 Juan 2:18, 19). Akgtiy ciento kata alistalh akxni xninita Jesús, superintendentes tiku apóstatas litaxtukgolh tlakg xlakaskinka xkaʼakxilhkan nixawa putum natalan xalak congregación. Nachuna, ksiglo akgtati, emperador Constantino tlawalh pi uma ni xaxlikana kstalaninanin Cristo tlakg xkalakgapaska kxpumapakgsin. Akxni xpulalinanin takanajla tlawakgolh pi talismanin nema xminacha knixaxlikana takanajla xtasiyalh pi wa xtalismaninkan kstalaninanin Cristo “masiyakgolh tuku ni xatlan”. Asta la uku xtamasiykan apóstatas chuntiya talakgatuminit kputum ni xaxlikana takanajla.

20, 21. ¿La limasiyalh Pablo pi tlakg xlakaskinka xkaʼakxilha xnatalan, chu la stalanikgo xliʼakxilhtit lakgkgolotsin xala uku?

20 Pablo ni chuna xwanit la tiku alistalh kamakgkgalhanankgolh natalan. Xla kskuja xlakata xkgalhilh tuku xmaklakaskilh chu ni akgtum takuka xkalitaxtunilh natalan. Nikxni litlajalh tumin akxni xkamakgtaya natalan. Wa xlakata kamakgpuwantinilh lakgkgolotsin xalak Éfeso pi nachuna xtlawakgolh, kawanilh: «Nakamakgtayakgoyatit tiku maklakaskinkgo tamakgtay chu na mililakapastakatkan tuku tilichuwinalh Malana Jesús, akxni xla wa: “Tlakg anan tapaxuwan akxni mastakan nixawa akxni makglhtinankan”» (Hech. 20:35).

21 Tiku pulalinkgo congregaciones na lu xlakaskinka kaʼakxilhkgo xnatalankan. Ni xtachuna la xpulalinanin ni xaxlikana takanajla, tiku kalitlajakgo tumin tiku tapakgsinikgo, xlakan ni litlajakgo tumin akxni kamakgtayakgo «xcongregación Dios». Jehová ni lakaskin pi kxkachikin kaʼanalh tiku tlankajwa makgkatsi chu tiku lhuwa tuku kgalhiputun, xlakata putum «tiku putsa xtatlankit» ni tlan katikitaxtunilh (Prov. 25:27). Chuna, tiku tlankajwanan alistalh tamamaxani (Prov. 11:2).

«Xputumkan lhuwa tasakgolh» (Hechos 20:37).

22. ¿Tuku xlakata lakgkgolotsin xalak Éfeso lu xpaxkikgo Pablo?

22 Xlakata Pablo lu xkapaxki natalan, natalan na lu xpaxkikgo. Wa xlakata, akxni xʼamaja an, «xputumkan lhuwa tasakgolh, chu akgpixtikgolh Pablo chu lakatsukkgolh xlakata xpaxkikgo» (Hech. 20:37, 38). Akinin na lu xtapalh kaʼakxilhaw chu lu kapaxkiyaw tiku chuna la Pablo lhuwa tuku limakgxtakgkgo xlakata nakamakgtayakgo natalan. Uma tuku akxilhnitaw liwana limasiya pi Pablo ni xmalakatsalima akxni wa: «Ni klitawaka kuenta komo naniy chatum lataman» (Hech. 20:26).

a Kaʼakxilhti recuadro « Cartas nema tsokgli Pablo kMacedonia».

b Max uma kilhtamaku tsokgwililh Romanos.

c Kaʼakxilhti recuadro « Pablo kalini tamakgtay natalan».

d Lata kFilipos asta kTroas barco lichalh akgkitsis kilhtamaku. Max un ni kamakgtayalh xlakata lakapala nachankgo, xlakata xapulana akxni ankgolh kaj akgtiy kilhtamaku lichankgolh (Hech. 16:11).

e Anta kHechos 20:5, 6, Lucas maklakaskimpara tachuwin nema limasiya pi na anta xʼan. Tatanokglhli Pablo kFilipos, tiku xtamakgxtaknit anta, chu akxtum ankgolh kTroas (Hech. 16:10-17, 40).