Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 20

«Talhuwitilhalh chu nila tuku makgatlajalh» maski xmalakgachokgoputunkan

«Talhuwitilhalh chu nila tuku makgatlajalh» maski xmalakgachokgoputunkan

Apolos chu Pablo makgtayanankgo xlakata lhuwa latamanin nakgaxmatkgo xalaktlan tamakatsinin

Takilhtinit kʼHechos 18:23–19:41

1, 2. 1) ¿Tuku tuwa titaxtukgolh kʼÉfeso Pablo chu tiku xkataʼankgo? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼuma capítulo?

 KXʼITAT kachikin Éfeso latamanin lu taʼakglhuwimakgo. Lhuwa latamanin tamakxtumikgonit chu matsukiputunkgo taʼakglhuwit. Kachipakgolh chatiy tiku xkataʼan Pablo chu kaxwatalinkgolh. Lhuwa latamanin wilakgo kxatilanka tiji niku stanankan, chu akxni tiku lu sitsikgonit titaxtukgo anta kastalanikgo asta niku kamalakgastanikan latamanin, anta tlan tanukgo 25,000 latamanin. Lhuwa nipara katsikgo tuku xlakata litaʼakglhuwimakgo, pero xlakata kgaxmatkgolh pi lakatakimaka xdiosajkan chu xtemplo, makglhuwa tsukukgo wankgo: «¡Lanka litaxtu diosa Ártemis xalak Éfeso!» (Hech. 19:34).

2 Amakgtum, Satanás kamaklakaskin lhuwa latamanin xlakata machokgoputun xalaktlan tamakatsinin. Uma, kaj pulaktum tuku xla maklakaskin. Kʼuma capítulo nalichuwinanaw makgapitsi tuku maklakaskilh xlakata xmachokgoputun taskujut chu xkamapitsiputun kstalaninanin Cristo xalak pulana siglo. Pero tuku tlakg xlakaskinka naʼakxilhaw wa pi ni makgantaxtilh tuku xlakpuwanit, «xlakata xlimakgatliwakga Jehová, xtachuwin chuntiya talhuwitilhalh chu nila tuku makgatlajalh» (Hech. 19:20). ¿Tuku xlakata umakgolh kstalanina Cristo chuntiya lichuwinankgolh xalaktlan tamakatsinin? Xlakata Jehová kamakgtayalh chuna la kinkamakgtayaman. Xlikana pi Jehová kamakgtaya xlakskujnin, pero chatunu chatunu akinin wi tuku kilitlawatkan. Xʼespíritu santo tlan nakinkamakgtayayan namakgantaxtiyaw kintaskujutkan. Kalichuwinaw tuku tlawalh Apolos.

«Liwana xlakgapasa Tatsokgni» (Hechos 18:24-28)

3, 4. ¿Tuku akxilhkgolh Áquila chu Priscila, chu tuku tlawakgolh?

3 Akxni Pablo xlimakgtutu kilichuwinantapulipa Dios kʼÉfeso, chalh kkachikin chatum judío tiku xalak Alejandría (Egipto) xwanit. Xwanikan Apolos chu xkgalhi laktlan tayat. Ni kajwatiya tlan akgchuwina xwanit, wata «liwana xlakgapasa Tatsokgni». Nachuna, «xlitsama tapaxuwan kaj xlakata espíritu santo». Xlakata ni xpekuan, mastalh akgtum taʼakgchuwin kxlakatin judíos ksinagoga (Hech. 18:24, 25).

4 Áquila chu Priscila kgaxmatkgolh xtaʼakgchuwin Apolos. Lu lipaxuwakgolh pi Apolos «lu aktanks xmasiyama xpalakata Jesús». Pero, maski liwana xmasiyama xpalakata Cristo, akxilhkgolh pi «kajwatiya xlakgapasa tamunut nema lichuwinalh Juan». Wa xlakata, Áquila chu Priscila tiku xtlawakgo laktsu chiki xla xuwa, ni pekuankgolh maski xkatsikgo pi Apolos lu tlan akgchuwina xwanit, talakatsuwinikgolh «linkgolh chu tlakg aktanks maʼakgatekgsnikgolh xtiji Dios» (Hech. 18:25, 26). Pero ¿tuku tlawalh Apolos akxni masiyanika? Limasiyalh akgtum lu tlan tayat nema lu xlakaskinka xlikgalhitkan xlakskujnin Dios: tataktujut.

5, 6. ¿Tuku makgtayalh Apolos xlakata Jehová tlakg tlan xmaklakaskilh, chu tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit?

5 Akxni Apolos makgamakglhtinalh xtamakgtay uma tamakgaxtokgat, xla tlakg tlan makgalhtawakgena litaxtulh. Alistalh alh kʼAcaya, chu anta «lu kamakgtayalh» lhuwa tamakgalhtawakgen. Anta liwana kamasiyanilh tiku xwankgo pi Jesús ni wa Mesías xwanit. Lucas wan: «Ni xpekuan akxni liwana xmasiya kxlakatin latamanin pi xtamasiykan judíos nitlan xwankgonit, chu xkalimasiyani Tatsokgni pi Jesús wa Cristo» (Hech. 18:27, 28). Apolos lu makgtayanalh kcongregación chu xlakata xtamakgtay lhuwa latamanin kgaxmatkgolh «xtachuwin Dios». ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit?

6 Lu xlakaskinka nalimasiyayaw tataktujut, akgtum tayat nema kilikgalhitkan putum kstalaninanin Cristo. Kinchatunukan tanu tanu tuku katsiniyaw tlawayaw, max tuku kinkamaxkinitan Dios o tuku katsininitaw chuna la staktilhanitaw. Pero talakaskin nataktujuyaw xlakata Jehová nakinkamaklakaskinan. Komo ni nalimasiyayaw tataktujut, putum tuku katsiniyaw tlawayaw natlawa pi natlankajwananaw (1 Cor. 4:7; Sant. 4:6). Komo xlikana taktujuyaw, naliskujaw xlakata tlakg xlakaskinka nakaʼakxilhaw amakgapitsin (Filip. 2:3). Ni katisitsiw akxni nakinkastakyawakanan chu na ni katiwaw pi tuku lakpuwanaw wa tuku tlakg xlakaskinka akxni katsiyawa pi xkachikin Dios lakgpalinita la xtaʼakgatekgsa akgtum tamasiy. Komo ankgalhin nalimasiyayaw tataktujut Jehová chu Jesús chuntiya nakinkamaklakaskinkgoyan (Luc. 1:51, 52).

7. ¿Tuku liʼakxilhtit wilikgolh Pablo chu Apolos?

7 Tataktujut kinkamakgtayayan xlakata ni nakatalatlajayaw kinatalankan. ¡Satanás lu liskujli xlakata Pablo chu Apolos xlasitsinikgolh! Lu xpaxuwalh pi umakgolh chatiy lakchixkuwin tiku lu skulujwa xwankgonit xlatlajaputunkgolh, chu max tlakg xlakaskinka xlitaxtuputunkgolh kcongregación. Chu xlakan ni tuwa xtimakgkatsikgolh chuna xtitlawakgolh. Anta kCorinto makgapitsi kstalaninanin Cristo tsukukgolh wankgo: «Akit ktapakgsini Pablo», chu amakgapitsin xwankgo: «Akit ktapakgsini Apolos». ¿Wi tuku tlawakgolh Pablo chu Apolos xlakata natalan chuna xlakpuwankgolh? Ni chuna. Apóstol Pablo lichuwinalh pi Apolos lu makgtayanalh kcongregación chu lakgayawalh xlakaskinka taskujut chu Apolos tlawalh tuku Pablo wanilh (1 Cor. 1:10-12; 3:6, 9; Tito 3:12, 13). Pablo chu Apolos xlimasiyakgo tataktujut chu makxtum skujkgolh. ¡Lu tlan liʼakxilhtit kinkawilinikgon!

«Xkamaʼakgatekgsniputun pi xkanajlanikgolh xTamapakgsin Dios» (Hechos 18:23; 19:1-10)

8. ¿Tuku tiji chipalh Pablo akxni taspitli kʼÉfeso, chu tuku xlakata?

8 Pablo xwanit pi xʼamapa taspita kʼÉfeso a chu chuna tlawalh (Hech. 18:20, 21). Pero kalichuwinaw tiji niku taspitli. Xaʼawatiya akxni lichuwinaw, xla xwi kʼAntioquía xla Siria. Wa xlakata tlan xtiyalh xaʼaktsu tiji nema xlilh kSeleucia chu alistalh xtajulh kbarco nema xlilh kʼÉfeso. Pero nichuna tlawalh wata «tipuntaxtulh xtiyat Asia», max 1,600 kilómetros tlawalh. ¿Tuku xlakata lakalh niku tlakg makgat? Xlakata chuna tlan «xkamatliwakglhtilha putum tamakgalhtawakgen» (Hech. 18:23; 19:1). Xkatsi pi chuna la xapulana chu xlimakgtiy kilichuwinantapulilh Dios, uma xlimakgtutu na lu tuwa xʼama kitaxtuni, pero na xkatsi pi lu tlan xʼama kitaxtu. La uku superintendentes de circuito chu xlakpuskatin na lhuwa tuku limakgxtakgkgo chu limasiyakgo tapaxkit. ¡Lu kapaxtikatsiniyaw tuku tlawakgo!

9. ¿Tuku xlakata tamunuparakgolh makgapitsi xtamakgalhtawakgen Juan, chu tuku kinkamasiyaniyan uma?

9 Akxni chalh kʼÉfeso, apóstol Pablo katatanokglhli 12 xtamakgalhtawakgen Juan Mununa. Xlakan xtamunukgonita pero xtamunutkan nialhtu xlitaxtu, xlakan kaj tsinu o nitu xkatsikgo xlakata espíritu santo. Pero xlakata xkatsiputunkgo chu limasiyakgolh tataktujut chuna la Apolos, mastakgolh talakaskin pi Pablo xkamasiyanilh. Wa xlakata, amakgtum kamunuparaka, pero la uku kxtukuwani Jesús, makgamakglhtinankgolh espíritu santo chu tsukukgolh tlawakgo tuku kaks malakawaninan. ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Kinkamasiyaniyan pi akxni tlawayaw tuku kinkawaniyan xkachikin Dios, limin lhuwa tasikulunalin (Hech. 19:1-7).

10. ¿Tuku xlakata Pablo alh lichuwinan Dios kʼakgtum auditorio, chu la stalaniyaw xliʼakxilhtit akxni lichuwinanaw Dios?

10 Titaxtulh kilhtamaku Pablo akxilhli pi wi tiku tlan atanu xkamakgtayalh. Uma chuna lalh akxni akgtutu papaʼ la xlichuwinama Dios ksinagoga chu «xmaʼakgatekgsninama pi xkanajlanika xTamapakgsin Dios». Akxni akxilhli pi makgapitsi ni xkgaxmatputunkgo chu «lixkajni xlichuwinamakgolh xTiji Malana», lakkaxwililh alakatanu niku naʼan lichuwinan Dios chu ni xʼama makgatsankga xkilhtamaku. Alh kxʼauditorio akgtum escuela chu anta stalanikgolh lhuwa latamanin tiku xkgaxmatputunkgo chu chuntiya xmatliwakglhputunkgo xtakanajlakan (Hech. 19:8, 9). Chuna la xla, akinin alakatanu niku naʼanaw komo naʼakxilhaw pi tiku tachuwinamaw ni kgaxmatputun o kaj talatlawanamputun. ¡Ananku lhuwa latamanin tiku kgaxmatputunkgo xalaktlan tamakatsinin!

11, 12. 1) ¿La limasiyalh Pablo pi skulujwa xwanit chu pi xlakgpali la xlichuwinan Dios akxni xtalakaskin? 2) ¿La tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit akxni nalichuwinanaw Dios?

11 Pablo max chali chali xmasta xtaʼakgchuwin kʼauditorio, max kamakgkawitu tsisa asta kamakgtati kakgotanun (Hechos 19:9, kaʼakxilhti nota xla estudio, nwtsty-S). Kʼuma hora lhuwa xlimakgxtakgkgo xtaskujutkan, xlakata lu klhkaknan lhuwa xʼankgo wayankgo chu xjaxkgo. Umakgolh akgtiy kata nema xwi Pablo kʼÉfeso, ¿ankgalhin lichuwinalh Dios watiya uma hora? Komo chuna, max liwaka 3,000 horas lichuwinalh Dios, uma akgtiy kata. b Pablo skulujwa xwanit chu xlakgpali la xlichuwinan Dios akxni xtalakaskin, uma tlawalh pi xtachuwin Jehová chuntiya xtalhuwitilhalh chu nila tuku makgatlajalh. ¿Chu tuku kitaxtulh? «Putum tiku xlamakgolh kxtiyat Asia kgaxmatkgolh xtachuwin Malana, nachuna tiku judíos chu griegos» (Hech. 19:10). ¡Lu lhuwa la lichuwinalh Dios!

Katachuwinanaw latamanin kaxanikawa niku tatekgskgo.

12 Xtatayananin Jehová xala uku na lu liskujaw chu lakgpaliyaw chuna la lichuwinanaw Dios akxni talakaskin. Lu liskujaw xlakata nakalakganaw latamanin akxni tatekgskgo chu akxni matlanikgo. Wa xlakata lichuwinanaw Dios ktiji, niku stanankan, chu niku lhuwa titaxtukan chu tlan lichuwinanaw Dios kteléfono chu kcarta. Nachuna, kalakgapaxialhnanaw latamanin akxni wilakgolh kxchikkan.

«Chuntiya talhuwitilhalh chu nila tuku makgatlajalh» maski xʼanankgo ni xalaktlan espíritus (Hechos 19:11-22)

13, 14. 1) ¿Tuku tlawalh Pablo xlakata xlimakgatliwakga Jehová? 2) ¿Tuku nitlan tlawakgolh xkamanan Esceva, chu la nachuna tlawakgo la uku tiku wankgo pi kstalaninanin Cristo?

13 Lucas kinkawaniyan pi Jehová maxkilh talakaskin Pablo «xtlawalh tuku kaks malakawaninan chu lu lakgtliwakga». Asta laktsu lhakgat chu lakatitawakat, o patawakana, nema xla xmaklakaskinit tlan xmapaksanankgo chu xtamakxtukgo demonios (Hech. 19:11, 12). c Lhuwa latamanin kaks xlilakawankgo pi Pablo xtamakxtu demonios pero ni putum lakgatikgolh.

14 «Makgapitsi judíos tiku kaj xlapulakgo xlakata xtamakxtukgo demonios» na xtlawaputunkgo milagros nema xtlawa Pablo. Biblia wan pi asta xmapakuwikgo Jesús chu Pablo xlakata xtamakxtukgolh demonios. Tiku chuna xtlawakgo wa kgalhtujun xkamanan Esceva, nema xmakgtapakgsikgo kʼakgtum familia tiku sacerdotes xlitaxtukgo. Akxni xtamakxtuputunkgo nixatlan espíritu, xla kawanilh: «Klakgapasa Jesús chu kkatsi tiku Pablo; pero ¿tiku wixin?». Wa xlakata, uma chixku tiku xlaktanuma xalixkajni espíritu, kamasipanilh o kamatakgawilh chu xalhtantala kamalakgachalh (Hech. 19:13-16). Liwana litasiyalh pi tiku xmakgtaya Pablo wa Dios chu pi umakgolh lakgaputiyunanin ni xkgalhikgo xtamakgtay Dios. Liwana xtasiya pi ni anan tiku xmakgatlaja «xtachuwin Dios». La uku, lhuwa latamanin kajwatiya mapakuwikgo xtukuwani Jesús o wankgo pi wa stalanikgo. Pero chuna la wa Cristo, kajwatiya nakgalhikgo tlan latamat komo natlawakgo xtalakaskin xTlat (Mat. 7:21-23).

15. ¿La tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtitkan natalan xalak Éfeso?

15 Éfeso xlitsama taskuwan. Latamanin xmaklakaskinkgo amuletos chu libros xlakata xlaskuwaka. Pero xlakata kamamaxanika xkamanan Esceva, tlawalh pi kxlilakgatum kachikin xpekuanika Dios, uma tlawalh pi lhuwa latamanin xmakgamakglhtinankgolh xaxlikana chu xlakgmakgankgolh taskuwan. Chu asta lhuwa liminkgolh xlibroskan xla magia chu lhkuyukgolh kxlakatinkan latamanin, maski umakgolh libros lu lhuwa xtapalh xwankgonit. d Lucas tsokgli: «Xtachuwin chuntiya talhuwitilhalh chu nila tuku makgatlajalh» (Hech. 19:17-20). ¡Liwana xtasiya pi xaxlikana xmakgatlajama taʼakgsanin chu ni xalaktlan espíritus! Umakgolh latamanin lu tlan liʼakxilhtit kinkawilinikgon. Akinin na lamaw kkakilhtamaku nema litsama taskuwan chu atanu tuku makgtanuma ktaskuwan. Komo naʼakxilhaw pi wi tuku kgalhiyaw nema makgtanuma ktaskuwan, katlawaw tuku tlawakgolh latamanin xalak Éfeso: tunkun kamakgaw. Maski lu tuwa namakgkatsiyaw katamakgatliniw chuna la xtamakgatliniw tuku puksa.

«Lakatsukulh lanka taʼakglhuwit» (Hechos 19:23-41)

«Lakchixkuwin, liwana katsiyatit pi wa uma taskujut tuku litlajayaw lhuwa tumin» (Hechos 19:25).

16, 17. 1) ¿La malakatsukilh Demetrio taʼakglhuwit? 2) ¿Tuku tlawakgolh latamanin xalak Éfeso tiku xkakninanikgo atanu dioses?

16 Lucas kinkalitachuwinamparayan atanu tuku maklakaskilh Satanás. Hechos 19:23 wan pi «lakatsukulh lanka taʼakglhuwit xpalakata xTiji Malana», chu katuwa tawi xlatamatkan. e Taʼakglhuwit matsukilh Demetrio tiku xliskuja plata, xla kamastokgli tiku na xliskujkgo plata chu kamalakapastakalh niku xminacha tuku xtlajakgo: kstakgo ídolos. Alistalh kawanilh pi kstalaninanin Cristo, ni xmaklakaskinkgo umakgolh imágenes chu pi tiku xkapulalima, Pablo, xlaktlawama xtaskujutkan. Alistalh, tlawalh pi latamanin xalak Éfeso xtatayakgolh chu xkgalhmakgtayakgolh xkachikinkan. Kawanilh pi xdiosajkan Ártemis chu xtemplo, nema lu xlakgapaskan, nialh xʼamaka lakapastakkan chu “latamanin nialhtu xʼamakgo liʼakxilhkgo” (Hech. 19:24-27).

17 Chuna lalh tuku xlakpuwanit Demetrio. Tiku xliskujkgo plata pixlanka tsukukgolh wankgo: «¡Lanka litaxtu diosa Ártemis xalak Éfeso!». Chuna la lichuwinaw kxapulana párrafo, kachikin litatsamalh taʼakglhuwit xlakata lhuwa tiku xtatayakgo Ártemis. f Chuna la xlismani Pablo, xla lakkaxwililh naʼan chuwinan kxlakatin lhuwa latamanin, pero tamakgalhtawakgen tasaskinikgolh pi ni kalipekua xwililh xlatamat. Alistalh, chatum chixku tiku wanikan Alejandro tsukulh chuwinan chu tsukulh kamakaksa latamanin. Xlakata judío xwanit, max xlimasiyaputun tuku xlitalakgpali xtakanajla chu xla kstalaninanin Cristo. Pero nila tuku tlawalh xlakata latamanin lu ksitsikgonit. Akxni katsikgolh pi judío xwanit, makilhkaksakgolh chu akgtiy hora pixlanka wankgolh: «¡Lanka litaxtu diosa Ártemis xalak Éfeso!». Uma nipara tsinu talakgpalinit. La uku, tiku tatayakgo ni xaxlikana takanajla chuntiya tlawakgo (Hech. 19:28-34).

18, 19. 1) ¿La kamakaksalh latamanin tiku xtaskuja mapakgsina xalak kachikin? 2) ¿La kamakgtayakgo tiku kgalhikgo limapakgsin xtatayananin Jehová, chu tuku tlan natlawayaw xlakata nakinkamakgtayakgoyan?

18 Anta chalh tiku xtaskuja mapakgsina chu xkgalhi lhuwa limapakgsin, chu kamakaksalh latamanin tiku ksitsimakgo. Uma chixku tiku skgalala xwanit, kawanilh latamanin pi Pablo chu tiku xtaʼankgo nitu xʼamakgo tlawanikgo templo nipara xdiosajkan, chu pi ni lixkajni xkalichuwinankgonit, pero komo wi tuku xkalimawakaputunkgo, tlan xlimaklakaskinkgolh tuku xwan limapakgsin. Nachuna, kawanilh pulaktum tuku lu xlakaskinka: pi komo chuntiya xwilikgolh taʼakglhuwit, mapakgsinanin xalak Roma xʼamakgo kamalakgaxokgekgo. Akxni kawanilh uma tachuwin, latamanin tsukukgolh ankgo. Xlakata tuku wa, latamanin lakapala takakskgolh (Hech. 19:35-41).

19 Ni xlimakgtumku chu ni xaʼawatiya akxni chatum mapakgsina katataya xtamakgalhtawakgen Jesús. Apóstol Juan maʼakxilhnika tuku xʼama la kxaʼawatiya kilhtamaku, pulaktum tuku akxilhli wa «katiyatni», uma wamputun, tiku kgalhikgo limapakgsin kkakilhtamaku, nema xkgotwama «kgalhtuchokgo», uma wamputun, taputsastalanit nema Satanás kawilini kstalaninanin Cristo (Apoc. 12:15, 16). Chu chuna lanit. Lhuwa jueces kinkatatayakgonitan xlakata chuntiya nalichuwinanaw xalaktlan tamakatsinin chu natamakxtumiyaw xlakata nakakninaniyaw Dios. Chu kintayatkan makgtayananit xlakata chuna nala. Xlakata Pablo xkgalhi laktlan tayat, tlawalh pi makgapitsi mapakgsinanin xalak Éfeso xmaxkikgolh kakni chu ni xlakaskinkgo pi xtlawanika tuku nitlan (Hech. 19:31). Komo akinin na nalimasiyayaw laktlan tayat, uma natlawa pi mapakgsinanin na nakinkamakgtayaputunkgoyan. Ni katsiyaw tuku kilhtamaku chuna nakitaxtu.

20. 1) ¿La makgkatsiyaw akxni akxilhaw pi xtachuwin Jehová chuntiya talhuwitilhalh kxapulana siglo chu chuntiya talhuwima la uku? 2) ¿Tuku tlan natlawaya?

20 Lu tlan makgkatsiyaw akxni akxilhaw pi «xtachuwin Jehová chuntiya talhuwitilhalh chu nila tuku makgatlajalh» kxapulana siglo. La uku na lu lipaxuwayaw akxni akxilhaw pi Jehová chuntiya makgatlajanama. ¿Na makgtayanamputuna kʼuma taskujut? Komo chuna, katlawa tuku tlawakgolh tiku kalichuwinaw. Kalimasiya tataktujut, katlawa tuku kinkawaniyan xkachikin Jehová, chuntiya lu kaliskujti nalichuwinana Dios, kalakgmakganti taskuwan chu kalimasiya laktlan tayat.

a Kaʼakxilhti recuadro « Éfeso, xcapital Asia».

b Akxni xwi kʼÉfeso, Pablo na tsokgwililh Xlimaktum carta nema kamalakgachanilh Corintios.

c Laktsu lhakgat max wa tuku xlitamuchi Pablo, xlakata xchuwalh kxunut o kxkgakget. Xlakata lichuwinankan xlakatitawakat masiya pi tsisa akxni nina xtsuku lichuwinan Dios xtlawa laktsu chiki xla xuwa (Hech. 20:34, 35).

d Lucas wan pi umakgolh libros xtapalh max 50,000 piezas xla plata xwanit. Komo uma tumin denario xwanit, xtalakaskin pi chatum lataman kskujli 50,000 kilhtamaku, o 137 kata xlakata xtlajalh uma tumin.

e Wi tiku lakpuwankgo pi akxni Pablo wa: «Lu tuwa kmakgkatsiw asta nila kiʼakstukan ktayaniw», xkilhchanima akxni titaxtukgolh uma taʼakglhuwit (2 Cor. 1:8). Pero max na xlakapastakma atanu tuku lu tuwa titaxtulh, xlakata na tsokgwililh pi «xkatalachipanit xalakluku animales kʼÉfeso», max animales xalak circo o xalakluku xtalamakgasitsin (1 Cor. 15:32). Max titaxtulh umakgolh pulaktiy.

f Umakgolh latamanin tiku xliskujkgo plata xkgalhikgo lhuwa limapakgsin. Chuna la limasiya tuku tlawakgolh akgtum siglo alistalh xtlawananin kaxtalanchu kʼÉfeso.