Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Capítulo 17

«Kalimaʼakgatekgsnilh Tatsokgni»

«Kalimaʼakgatekgsnilh Tatsokgni»

Anta kBiblia kilhtiyayaw tuku wanaw; xatlan xliʼakxilhtitkan bereanos

Takilhtinit kʼHechos 17:1-15

1, 2. ¿Tiku amakgo lata kFilipos asta kTesalónica, chu tuku max lilakpuwamakgo ktiji?

 TIJI nema xtlawakgonit lakchixkuwin xalak Roma lu tlan xwanit. Anta takgaxmata la titaxtukgo carretas, la tasakgo burros chu nachuna la kgalhchuwinantilhakgo soldados, stananin chu amakgapitsi tiku na anta titaxtumakgolh. Na anta amakgo Pablo, Silas chu Timoteo, tiku natlawankgo liwaka 130 kilómetros, lata kFilipos asta kTesalónica. Max lu tuwa kakitaxtuni natlawankgo, liwaka xpalakata Pablo chu Silas, tiku nina makgas xkamakgsnokgkanit kFilipos chu max xkakatsanimajku (Hech. 16:22, 23).

2 ¿Tuku tlawakgo umakgolh lakchixkuwin xlakata ni makgat namakgkatsikgo niku amakgolh? Max kamakgtayama chuna la kgalhchuwinantilhakgo. Liwana lakapastakkgo tuku titaxtukgolh akxni xkuentajlina pulachin xalak Filipos chu putum xfamilia kanajlakgolh. Uma tuku titaxtukgolh kamakgtayalh xlakata chuntiya nalichuwinankgo xalaktlan tamakatsinin. Chuna la talakatsuwitilhakgo kTesalónica, max lakpuwankgo: «¿La nakinkamakgamakglhtinankgoyan judíos? ¿Tlan nakinkalikatsinikgoyan? ¿Nakinkakgesnokgkanan chuna la kFilipos?».

3. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka nalikgalhtawakgayaw xliʼakxilhtit Pablo?

3 Alistalh, Pablo lichuwinalh la xmakgkatsi. Kʼakgtum carta nema katsokgnanilh kstalaninanin Cristo xalak Tesalónica, wa: «Maski akinin pulana nitlan kinkalikatsinikan chu lu kpatinaw kFilipos, chuna la katsiyatit, Dios kinkamaxkin litliwakga xlakata nakkalitachuwinanan xatlan xtamakatsinin maski tuwa tuku ktitaxtuw» (1 Tes. 2:2). Xtachuwin limasiya pi ni xtanuputun kTesalónica kaj xlakata tuku xkaʼakgspulanit kFilipos. ¿Akgatekgsaw tuku xmakgkatsi Pablo? ¿Minit kilhtamaku na tuwa makgkatsinita nalichuwinana xalaktlan tamakatsinin? Pablo lipawa Jehová chu makglhtinalh litliwakga nema xmaklakaskin. Akxni nalakputsananiyaw xliʼakxilhtit Pablo nakinkamakgtayayan nachuna natlawayaw (1 Cor. 4:16).

«Kalimaʼakgatekgsnilh Tatsokgni» (Hechos 17:1-3)

4. ¿Tuku xlakata Pablo max liwaka akgtutu semana makgapalalh kTesalónica?

4 Tuku wan libro xla Hechos masiya pi akxni xwi kTesalónica, Pablo lichuwinalh Dios akgtutu sábados ksinagoga. Pero uma ni wamputun pi kaj akgtutu semana tamakgxtakgli kTesalónica. Pulana, ni liwana katsiyaw la akglit kilhtamaku makgapalalh xlakata xʼalh ksinagoga. Nachuna, xcartas wankgolh pi xla chu tiku xkataʼan skujkgolh xlakata tlan xtamawakgolh tuku xmaklakaskinkgo chu natalan xalak Filipos makgtiy kamakgtayakgolh (Filip. 4:16; 1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Putum uma tuku lalh limasiya pi Pablo tamakgxtakgli liwaka akgtutu semana kTesalónica.

5. ¿Tuku tlawalh Pablo xlakata xkalakgchanilh kxnakujkan tiku xkgaxmatnimakgolh?

5 Xlakata ni pekualh, alh kalitachuwinan Dios tiku xwilakgolh ksinagoga. Chuna la xkgalhi talismanin, «kalimaʼakgatekgsnilh Tatsokgni, liwana xlichuwinama chu xlimasiyama Tatsokgni pi xlilat xwanit xpatinalh Cristo chu xtakipa kkalinin, xwan: “Wa uma Cristo, uma Jesús tiku akit kkalitachuwinaman”» (Hech. 17:2, 3). Chuna la akxilhaw, Pablo ni kaj xtlawaputun pi tiku xkgaxmatnimakgolh lu xlakgatikgolh tuku xkalitachuwinama, wata xkamakgtayaputun nalilakpuwankgo. Xla xkatsi pi tiku xʼankgo ksinagoga xlakgapaskgo chu xmaxkikgo kakni xaSanto Tatsokgni, pero ni liwana xʼakgatekgskgo tuku xwan. Wa xlakata, limaklakaskilh xaSanto Tatsokgni, chu limasiyalh pi Jesús xalak Nazaret wa Cristo xwanit, chu Mesías nema xwankanit pi xʼama min.

6. ¿La xlimaklakaskin Jesús Biblia xlakata xkamaʼakgatekgsnilh latamanin, chu la kamakgtayalh uma xtamakgalhtawakgen?

6 Pablo stalanilh xliʼakxilhtit Jesús, tiku putum kilhtamaku limaklakaskilh Biblia akxni wi tuku xmasiya. Akgtum liʼakxilhtit, Jesús makglhuwa kawanilh kstalaninanin pi xlakata nakgantaxtu tuku xwankanit xpalakata xkgawasa chixku, xtalakaskin pi xla xnilh chu xlakastakwanalh (Mat. 16:21). Chu akxni lakastakwanalh katasiyanilh kstalaninanin. Uma tlawalh pi lu xkanajlakgolh tuku xwankanit. Pero Jesús atanu tuku tlawalh xlakata tlakg xlipawankgolh xTachuwin Dios. Biblia lichuwinan la kamasiyanilh makgapitsi kstalaninanin: «Tsukulh kalimaʼakgatekgsni lata xtatsokgni Moisés chu putum Palakachuwinanin». ¿Tuku lalh alistalh? Xlakan lu kaks lilakawankgolh chu wankgolh: «¿Ni xlikana pi xtachuwin xlakgchan kinakujkan akxni xkinkatachuwinantilhayan ktiji chu liwana xkinkamaʼakgatekgsniman xTachuwin Dios?» (Luc. 24:13, 27, 32).

7. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka pi kBiblia nakilhtiyayaw tuku masiyayaw?

7 Xlakata xTachuwin Dios kgalhi litliwakga, kstalaninanin Cristo anta kilhtiyayaw tuku masiyayaw, chuna stalaniyaw xliʼakxilhtit Jesús, Pablo chu amakgapitsi apóstoles (Heb. 4:12). Akinin na kamakgtayayaw latamanin naʼakgatekgskgo tuku kalitachuwinanaw, kawaniyaw tuku kilhchanima Biblia chu kamakgtayayaw nakatsikgo pi tuku masiyayaw anta kBiblia takilhtinit. Akxni makglhuwa maklakaskinaw Biblia, xlakan akxilhkgo pi ni kintalakapastaknikan tuku kawaniyaw, wata xtamasiy Dios. Nachuna, akinin liwana litamakgtayayaw akxni lakapastakaw pi tuku masiyayaw anta takilhtinit kBiblia. Tuku masiyayaw xlikana. Wa xlakata ni pekuanaw chuna la Pablo akxni lichuwinanaw Dios.

«Makgapitsi kanajlakgolh» (Hechos 17:4-9)

8-10. 1) ¿La makgamakglhtinanka xalaktlan tamakatsinin kTesalónica? 2) ¿Tuku xlakata makgapitsi judíos sitsinikgolh Pablo? 3) ¿Tuku tlawakgolh xtalamakgasitsin Pablo?

8 Xlakata tuku xtitaxtunit, Pablo liwana xkatsi pi xtachuwin Jesús xlikana xwanit: «Skujni ni tlakg xlakaskinka nixawa xmalana. Komo xlakan kimputsastalanikgonit, na nakaputsastalanikgoyan; komo xlakan kgalhakgaxmatkgonit kintachuwin, wixin na nakakgalhakgaxmatnikgoyan» (Juan 15:20). Chuna la wa Jesús, kTesalónica tanu tanu la makgamakglhtinanka tuku xlichuwinama Pablo. Makgapitsin tlan makgamakglhtinankgolh chu kgalhakgaxmatputunkgolh, chu amakgapitsin ni lakgatikgolh. Lucas tsokgwililh xlakata tiku makgamakglhtinankgolh: «Makgapitsi kanajlakgolh chu lakxtum katalakgolh Pablo chu Silas, chu nachuna tlawakgolh lhuwa griegos tiku xkakninanikgo Dios, chu makgapitsi lakpuskatin tiku xlakaskinka xlitaxtukgo» (Hech. 17:4). Max uma xalaksasti kstalaninanin Cristo lu paxuwakgolh akxni liwana akgatekgskgolh xaSanto Tatsokgni.

9 Ni putum lakgatikgolh tuku masiyalh Pablo. Makgapitsi judíos lu ksitsinikgo Pablo xlakata lhuwa «griegos tiku xkakninanikgo Dios» xkanajlanikgo tuku xmasiya. Judíos xlakpuwankgo: «¿Ni kkawaninitan xtamasiy xaSanto Tatsokgni? Lhuwata tuku ktlawanitaw xlakata na nakanajlayatit tuku kanajlakgo judíos. ¡Chu la uku min uma chixku xlakata nakamalakgaspityawayan!». Xlikana pi lu ksitsimakgolh.

«Xlakaskinkgo pi xkatamaxtuka Pablo chu Silas» xlakata xkamakamaxkika lhuwa latamanin (Hechos 17:5).

10 Lucas lichuwinan tuku xkatlawaniputunkan Pablo chu Silas: «Judíos lakgsitsikgolh, wa xlakata kamamakxtumikgolh makgapitsin lakchixkuwin tiku lixkajni xlikatsikgo chu klhkititnawilakgolh kplaza niku stanankan, kamamakxtumikgolh lhuwa latamanin chu tlawakgolh pi kachikin natachilikgo. Taxwakgtanukgolh kxchik Jasón chu xlakaskinkgo pi xkatamakxtuka Pablo chu Silas anta niku xwilakgolh lhuwa latamanin. Xlakata ni katekgskgolh, xwataxtukgolh Jasón chu makgapitsi natalan, kalinkgolh kxlakatin mapakgsinanin xalak kachikin, chu pixlanka xwankgo: “Umakgolh lakchixkuwin tiku kaniwa niku wilikgonit taʼakglhuwit kkatiyatni na unu wilakgolh, chu Jasón kamakgamakglhtinanit xlakata anta natamakgxtakgkgo kxchik. Putum umakgolh lakatakikgo xlimapakgsin César, chu wankgo pi anan achatum mapakgsina, wa Jesús”» (Hech. 17:5-7). Xlakata uma tuku lalh, ¿la kakitaxtunilh Pablo chu putum tiku xtaʼankgo?

11. ¿Tuku kaliyawaka Pablo chu tiku xtaʼankgo, chu tuku limapakgsin kilhtiyakgolh judíos? (Kaʼakxilhti nota).

11 Akxni makxtum lakgo latamanin tiku lu sitsikgonit, makglhuwa tlawakgo tuku lu nitlan, xtachuna la akxni staka akgtum kgalhtuchokgo chu xwatalin putum tuku lakatsu wi. Chu wa uma tuku limaklakaskinkgolh judíos xlakata xkatamakxtukgolh kkachikin Pablo chu Silas. Xlakata nitlan xtayatkan, judíos tlawakgolh pi putum kachikin xtachilikgolh, alistalh xkamakanajliputunkgo mapakgsinanin pi Pablo chu tiku xkataʼan nitlan tuku xtlawakgonit chu xtalakaskin xkamalakgaxokgeka. Xapulana, kaliyawaka pi “kaniwa niku xwilikgonit taʼakglhuwit kkatiyatni”, maski ni wa xlakan tiku xmatsukikgonit taʼakglhuwit kTesalónica. Chu xlipulaktiy tuku xkaliyawamaka tlakg nitlan xwanit: wankgolh pi xlichuwinamakgo atanu Mapakgsina, Jesucristo, chu chuna xlakatsalamakgolh xlimapakgsin emperador. a

12. ¿Tuku limasiya pi tuku xkaliyawamaka kstalaninanin Cristo xalak Tesalónica lu ni tlan xʼama kitaxtu?

12 Kalakapastakwi pi lakgtsokgkinanin chu fariseos na liyawakgolh Jesús uma taʼakgsanin: «Kmanokglhuw uma chixku xtlawama pi latamanin nalakatakikgo gobernador [...] chu wan pi wa Cristo, chatum mapakgsina» (Luc. 23:2). Pilato mastalh talakaskin pi xmakgnika Jesús xlakata emperador ni xlakpuwa pi xmastama talakaskin pi xlakatsalaka limapakgsin. Nachuna tuku nitlan xkaliyawamaka kstalaninanin Cristo xalak Tesalónica max lu nitlan xkitaxtulh. Maktum libro nema lakputsanani tuku wan libro xla Hechos wan: «Ni kaj xmalakatsalikan akxni xwankan pi kalipekua xtawila xlatamatkan “tiku xlakatakikgo mapakgsinanin, tiku chuna xtlawakgo asta xkamakgnikan”». Kaʼakxilhwi komo tuku xlakkaxwilikgonit judíos kitaxtulh la xlakaskinkgo.

13, 14. 1) ¿Tuku xlakata nila machokgokgolh chuna la xtalichuwinama xalaktlan tamakatsinin? 2) ¿La stalanilh Pablo xtastakyaw Jesús, chu la tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit?

13 Maski lu xtaʼakglhuwimakgolh latamanin, ni tlawalh pi nialh natalichuwinan Dios kTesalónica. ¿Tuku xlakata? Pulana, xlakata ni katekgskgolh Pablo chu Silas. Nachuna, ni tlawakgolh pi mapakgsinanin nakanajlakgo tuku xkalimawakamakgolh. Wa xlakata, akxni «xmastakgonita tumin» mapakgsinanin makgxtakgkgolh Jasón chu amakgapitsi natalan (Hech. 17:8, 9). Max apóstol Pablo xtsalataxtunita kʼuma kachikin xlakata chuntiya nalichuwinan Dios alakatanu, chuna la wan xtastakyaw Jesús nema wan: «Skgalalh kalatapatit la luwa, pero ni katlawatit tuku nitlan chuna la palomas» (Mat. 10:16). Pablo skgalalh xwi. ¿La tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit?

14 La uku, lhuwa xpulalinanin takanajla tlawakgonit pi latamanin nakatalatlawakgo xtatayananin Jehová. Xlakata kaliyawakan pi nitu makgtlawakgo chu lakatsalakgo limapakgsin, chuna tlawaputunkgo pi mapakgsinanin nialh nakinkamaxkikgoyan talakaskin natlawayaw kintaskujutkan. Xtachuna la tiku xkaputsastalanimakgo kstalaninanin Cristo kxapulana siglo, chuna tlawakgo xlakata kinkasitsinikgoyan chu xlakata tlakg lhuwa latamanin kinkakgaxmatnikgoyan. Maski chuna, liwana kililakapastakatkan pi xaxlikana kstalaninanin Cristo ni makgtanuyaw ktaʼakglhuwit. Akxni akxilhaw pi latamanin tiku lu sitsimakgo tsukukgo taʼakglhuwikgo, alakatanu niku anaw lichuwinanaw Dios chu alistalh taspitparayaw akxni latamanin nialh lu taʼakglhuwimakgolh.

«Tlakg xkatsiniputunkgo» (Hechos 17:10-15)

15. ¿La makgamakglhtinankgolh xalaktlan tamakatsinin latamanin xalak Berea?

15 Xlakata nitu xkatlawanika, kamalakgachaka Pablo chu Silas kBerea, nema xwi 65 kilómetros xlilakgamakgat. Akxni chankgolh, Pablo alh ksinagoga chu tsukulh katachuwinan tiku anta xtamakxtumikgonit. Max lu paxuwalh akxni kaʼakxilhli latamanin tiku xkgaxmatputunkgo xalaktlan tamakatsinin. Chuna la lichuwinan Lucas, judíos xalak Berea «tlakg xkatsiniputunkgo nixawa xalak Tesalónica, xlakata nipara tamakgapalikgolh lata xatapaxuwan makglhtinankgolh tachuwin, chu chali chali liwana xlakputsananikgo Tatsokgni xlakata xʼakxilhkgolh komo putum uma chuna xwanit» (Hech. 17:10, 11). Uma ni wamputun pi tiku xalak Tesalónica tiku xmakgamakglhtinankgonit xaxlikana ni xkgalhikgo laktlan tayat. Alistalh Pablo katsokgnanilh: «Ni anan tajaxni kpaxtikatsiniyaw Dios, xlakata akxni wixin makglhtinantit xtachuwin Dios, nema kkalitachuwinan, makgamakglhtinantit ni kaj la xtachuwin lakchixkuwin, wata chuna la xtachuwin Dios, uma tachuwin kamakgtayaman tiku kanajlayatit» (1 Tes. 2:13). ¿Tuku xlakata judíos xalak Berea kgalhikgolh tlan talakapastakni chu tlan tayat?

16. ¿Tuku xlakata tlan nawanaw pi tlan tayat xkgalhikgo latamanin xalak Berea?

16 Maski latamanin xalak Berea kajku xkgaxmatmakgo uma xasasti tamakatsinin, ni tunkun nitlan lichuwinankgolh tuku xkgaxmatmakgolh. Pero na ni lakapala makglhtinankgolh. Pulana kgaxmatkgolh tuku Pablo xkalitachuwinama, chu alistalh lakputsanankgolh kBiblia xlakata xʼakxilhkgolh komo xlikana xwanit tuku Pablo xkalitachuwinanit. Chu chali chali xlakputsanankgo, ni kajwatiya sábado chuna xtlawakgo. Chu «xatapaxuwan chuna tlawakgolh», limaxtukgolh kilhtamaku xlakata xʼakgatekgskgolh la xtatalakxtumi xaSanto Tatsokgni tuku xkamasiyanimaka. Nachuna, taktujukgolh chu lakgpalikgolh xtapuwankan. Wa xlakata, «lhuwa kanajlakgolh» (Hech. 17:12). ¡Wa xlakata Lucas wa pi tlan tayat xkgalhikgo!

17. ¿Tuku xlakata lu tlan tuku tlawakgolh latamanin xalak Berea, chu la tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtitkan?

17 Latamanin xalak Berea ni xlakpuwankgo pi xatlan xtayatkan chu la xmakgamakglhtinankgonit xalaktlan tamakatsinin xʼama tatsokgtawila kBiblia la akgtum lu xatlan liʼakxilhtit. Tlawakgolh tuku Pablo xkawanima chu nachuna tuku xlakaskin Jehová. La uku, akinin na kamakgpuwantiniyaw latamanin liwana nalakputsananikgo Biblia xlakata xtakanajlakan nastaka chu nakatsikgo pi anta takilhtiya kBiblia. Pero maski tamununitawa, ni wamputun pi nialh talakaskin tlakg nakatsiputunaw. Chuna la titaxtu kilhtamaku, tlakg xlakaskinka pi chuntiya nakatsiputunaw tuku wan Jehová chu nalilatamayaw. Chuna mastayaw talakaskin pi xla nakinkapulalinan chu nakinkastakyawayan chuna la xla lakaskin (Is. 64:8). Uma kinkamakgtayayan tlan kskujni nalitaxtuyaw nema makgapaxuwa

18, 19. 1) ¿Tuku xlakata Pablo taxtulh kBerea? ¿Tuku tlawalh, chu la tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit? 2) ¿Tiku xʼamapa kalitachuwinan Dios?

18 Pablo ni makgas tamakgxtakgli anta kBerea. Biblia wan: «Akxni judíos xalak Tesalónica katsikgolh pi Pablo na xlichuwinama xtachuwin Dios kBerea, ankgolh anta xlakata natlawakgo pi latamanin xkasitsinikgolh. Alistalh natalan tunkun malakgachakgolh Pablo asta kpupunu, pero Silas chu Timoteo tamakgxtakgkgolh. Pero tiku xtaʼankgo Pablo linkgolh asta kʼAtenas chu taspitparakgolh akxni kawanika pi Silas chu Timoteo tunkun xlakgminkgolh Pablo» (Hech. 17:13-15). ¡Tiku xlakatakikgo xalaktlan tamakatsinin chuntiya xʼamakgo kawilinikgo taʼakglhuwit natalan! Ni kajwatiya tamakxtukgocha Pablo kTesalónica, wata na ankgolh kBerea xlakata na xwiliniputunkgo taʼakglhuwit. Pero ni matlanikgolh. Pablo xkatsi pi lakalhuwa niku xʼama lichuwinan Dios, wa xlakata alh alakatanu. Akinin na ni katimastaw talakaskin pi wi tiku namalakgachokgo chuna la lichuwinanaw Dios!

19 Akxni xkalitachuwinanita Dios judíos xalak Tesalónica chu Berea, Pablo liwana akgatekgsli pi lu xlakaskinka ni napekuanaw akxni nalichuwinanaw Dios chu akxni nalimaʼakgatekgsninanaw xaSanto Tatsokgni. Chu akinin na liwana akgatekgsaw. Pero Pablo atanu tiku xʼamapa kalitachuwinan xalaktlan tamakatsinin: tiku ni judíos xwankgonit nema xlamakgolh kʼAtenas. ¿La xʼamaka kitaxtuni anta? Kaʼakxilhwi kcapítulo nema aku mima.

a Chuna la lichuwinan chatum tiku lakputsanani Biblia, amacha kilhtamaku xwi akgtum limapakgsin nema ni xmasta talakaskin pi wi tiku xlichuwinalh pi «xʼama tawila xasasti mapakgsina o tamapakgsin, liwaka komo tiku xlichuwinamaka xʼama makglhti xlimapakgsin o xʼama lakputsanani mapakgsina». Wa xlakata xtalamakgasitsin max lakgpalikgolh tuku xlichuwinama Pablo chu wankgolh pi xlakatsalama uma limapakgsin (kaʼakxilhti recuadro xla « Mapakgsinanin tiku kalichuwinankan klibro xla Hechos»).