Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 24

«¡Katatliwakglhti!»

«¡Katatliwakglhti!»

Pablo lakgtaxtuni linin chu takgalhmakgtaya kxlakatin Félix

Takilhtinit kʼHechos 23:11–24:27

1, 2. ¿Tuku xlakata Pablo ni kaks lilakawan akxni putsastalanikan kJerusalén?

 MASKI aku xlakgtaxtuparanit akxni latamanin lu ksitsimakgo, Pablo tamaknuparakan kpulachin. Pero ni kaks lilakawan akxni tsukukan putsastalanikan kJerusalén, xlakata xmakatsinikanit pi anta xlikgalhkgalhimaka pulachin chu lhuwa takatsanajwat (Hech. 20:22, 23). Maski ni liwana katsi putum tuku natitaxtu, katsi pi chuntiya nalipatinan xtukuwani Jesús (Hech. 9:16).

2 Makgapitsi palakachuwinanin tiku kstalaninanin Cristo xwanikgonit pi xʼamaka chikan chu xʼamaka makamastakan «kxmakankan latamanin xalak atanu kachikinin» (Hech. 21:4, 10, 11). Nina makgas, judíos tiku lu ksitsikgonit xmakgniputunkgo, chu alistalh, xanaPuxkun Jueces lu tatakglhuwikgolh. Soldados romanos lakgmaxtukgolh, chu la uku kgalhkgalhima tlakg nalakputsananikan chu katsi pi nalimawakakan taʼakgsanin (Hech. 21:31; 23:10). Apóstol lu maklakaskin namakgpuwantinikan.

3. ¿Niku makglhtinanaw taʼakgpuwantin xlakata chuntiya nalichuwinanaw Dios?

3 Kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku katsiyaw pi «tiku kakninaniputunkgo Dios kxlatamatkan chuna la kstalaninanin Cristo Jesús, na nakaputsastalanikan» (2 Tim. 3:12). Chu, chuna la Pablo, min kilhtamaku kimputumkan maklakaskinaw pi kakinkamakgpuwantinikan xlakata chuntiya nalichuwinanaw Dios. Wa xlakata, lu paxtikatsininanaw pi klikgalhtawakga chu ktamakxtumit makglhtinanaw taʼakgpuwantin nema lu maklakaskinaw, nema lakkaxwili «skujni xatalipaw chu xaskgalala» (Mat. 24:45). Jehová liwana kinkawaniyan pi ni chatum xtalamakgasitsin tlan namalakgsputu xkachikin chu nila katimalakgachokgolh la lichuwinankan xalaktlan tamakatsinin (Is. 54:17; Jer. 1:19). Chuntiya kalilakpuwaw apóstol Pablo. ¿Makgamakglhtinalh taʼakgpuwantin xlakata chuntiya xlichuwinalh xTamapakgsin Dios maski xputsastalanimaka? Komo chuna, ¿la makgtayaka, chu la makgpuwantinilh uma?

Lakkaxwilikgolh pi xʼamakgo makgnikgo Pablo (Hechos 23:11-34)

4, 5. ¿La makgpuwantinika Pablo, chu tuku xlakata kgalhilh uma tamakgtay akxni lu xmaklakaskin?

4 Katsisni akxni xanaPuxkun Jueces xmakgxtakgkgonita Pablo, makglhtinalh taʼakgpuwantin nema xmaklakaskin. Biblia wan: «Malana paxtutayalh Pablo chu wanilh: “¡Katatliwakglhti! Xlakata chuna la liwana lichuwinampat kimpalakata kJerusalén, nachuna nakilichuwinana kRoma”» (Hech. 23:11). Umakgolh tachuwin lu makgpuwantinilh, Jesús makatsinilh pi ni xʼamaka makgnikan chu pi xʼama chan kRoma, niku xʼama kgalhi lanka talakgalhaman nalichuwinan xpalakata Jesús.

«Liwaka tipuxam lakchixkuwin kgalhkgalhimakgolh xlakata nalipataxtukgo» (Hechos 23:21).

5 Uma tamakgtay kgalhilh akxni lu xmaklakaskin xlakata lichali liwaka 40 judíos «malaknukgolh pi ni xʼamakgolh wayankgo chu kgotnankgo asta akxni makgnikgonita xwa Pablo». Uma tuku «xmalaknukgonit» xlimasiya pi lu xlakkaxwilikgonit namakgnikgo. Xlakpuwankgo pi nitlan tuku xʼama kakitaxtuni komo ni xmakgantaxtikgolh tuku xmalaknukgonit (Hech. 23:12-15). Lakgkgolotsin chu sacerdotes tlan xʼakxilhkgo tuku xlakkaxwilikgonit, wa xlakata skinkgolh pi amakgtum xlimparaka kxlakatinkan xanaPuxkun Jueces xlakata chuntiya xkgalhputsananika. Pero judíos xʼamakgo kgalhkgalhikgo ktiji xlakata xmakgnikgolh.

6. ¿La katsilh Pablo tuku xʼamaka tlawanikan, chu la tlan nastalanikgo xliʼakxilhtit xpuxnimat Pablo tiku lakgkgawasanku?

6 Pero xpuxnimat apóstol, nema ni katsiyaw tuku xwanikan, katsilh tuku xtlawaniputunkan xkuku chu alh makatsini. Alistalh Pablo malakgachalh xlakata na xwanilh Claudio Lisias, xpuxkukan soldados (Hech. 23:16-22). ¡Uma kgawasa ni pekualh! Jehová lu kapaxki lakgkgawasan tiku ni pekuankgo chu kalipekua wilikgo xlatamatkan xpalakata xnatalankan chu lu makgtayanankgo ktaskujut nema tatlawa kxkachikin Dios.

7, 8. ¿Tuku lakkaxwililh Lisias xlakata ni xmakgnika Pablo?

7 Claudio Lisias xkamapakgsi 1,000 soldados, chu akxni katsilh tuku xtlawaniputunkan Pablo limapakgsinalh pi 470 soldados, tiku xkgalhikgo xlanzajkan chu xkawayujkan, xtaxtukgolh ama katsisni kJerusalén chu xlinkgolh Pablo kCesarea, niku xwi xpumapakgsin romanos tiku xlamakgolh kJudea. Anta xʼama lakputsanani gobernador Félix. a Kʼuma kachikin nitu xʼamaka tlawanikan, xlakata ni lu lhuwa judíos xlamakgolh anta. Nachuna, kCesarea ni lu xʼanan taʼakglhuwit chuna la kJerusalén, niku latamanin lu xtaʼakglhuwikgo xlakata takanajla. Anta kCesarea tlakg xtawilakgo soldados romanos nixawa kʼatanu kachikin xalak Judea.

8 Chuna la xwan limapakgsin xalak Roma, Lisias malakgachanilh maktum carta Félix niku xwan tuku xlama. Xwan pi xlakgmaxtunit Pablo akxni katsilh pi romano xwanit chu pi judíos «atsinu xmakgnikgo». Na xwan pi ni «xlilat [xwanit] namakgnikan o natamaknukan kpulachin». Pero xlakata katsilh pi xmakgniputunkan, lakkaxwililh namalakgacha kCesarea xlakata Félix xlakputsananilh chu xlaksakli tuku natlawanikan (Hech. 23:25-30).

9. 1) ¿Tuku nitlan tlawanilh Lisias Pablo? 2) ¿Tuku kilhtamaku tlan nalitamakgtayayaw tuku kinkalakgchanan kkachikin niku lamaw?

9 ¿Xlikana xwanit putum tuku lichuwinalh Lisias? Ni putum. Tlakg xlilakgaputsama pi gobernador tlan xʼakxilhli. Akgsaninalh akxni wa pi xlakgmaxtunit Pablo, akxni katsilh pi romano xwanit. Nachuna, ni lichuwinalh pi xla wa tiku xlimapakgsinanit pi «xlichika kgantiy cadenas» chu alistalh «xkgesnokgka xlakata xkgalhapalalh» (Hech. 21:30-34; 22:24-29). Lisias xlakatsalanit tuku xlakgchan Pablo xlakata romano xwanit. La uku, Satanás kamaklakaskin ni xaxlikana takanajla xlakata nakinkaputsastalanikanan chu tlawaputun pi nialh nakakninaniyaw Dios. Pero, chuna la apóstol, makglhuwa litamakgtayayaw limapakgsin nema anan kkinkachikinkan.

«Xatapaxuwan nakwan tuku xaxlikana lalh» (Hechos 23:35–24:21)

10. ¿Tuku takgsanin limawakaka Pablo?

10 Akxni xwija kCesarea, Pablo “tamaknuka kpulachin anta kxpumapakgsin Herodes”, xkgalhkgalhima pi xchinkgolh xtalatlawananin xalak Jerusalén (Hech. 23:35). Akgkitsis kilhtamaku alistalh, chinkgolh Ananías, sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin, makgapitsi lakgkgolotsin chu Tértulo, xʼabogadojkan tiku xmalakgsiyanamakgo. Tértulo tsukulh malanki Félix xlakata tuku xtlawama xpalakata judíos, chuna xtlawama xlakata tlan xmamakgkatsinilh chu tlan xʼakxilhka. b Alistalh tsukulh lichuwinan Pablo: «Uma chixku kamaʼakglhuwi amakgapitsin, chu xliputum kxlakgstipankan judíos wa tiku tlawama pi kalakatakinankgolh kxlikalanka katiyatni, chu kapulalima kgamputum tiku litapakuwikgo nazarenos. Xla na xmaxkajwaniputun templo, wa xlakata kchipaw». Amakgapitsin judíos na «tsukukgolh wankgo pi xlikana tuku xliyawamaka» (Hech. 24:5, 6, 9). Xlakata xlimawakamaka pi latamanin xlakatakinankgolh, pi xpulalima akgtum grupo nema atanu takanajla xkgalhikgo chu pi xmaxkajwaniputun templo, uma xtlawalh pi tlan xlimakgnika.

11, 12. ¿La kgalhtinalh Pablo xlakata tuku nitlan xlimawakamaka?

11 Alistalh, maxkika talakaskin Pablo xchuwinalh chu wa: «Xatapaxuwan nakwan tuku xaxlikana lalh». Xla wa pi ni xlikana xwanit tuku xlimawakamaka, na ni lixkajni xlichuwinanit templo chu na nitu xtlawanit pi latamanin xlakatakinankgolh. Chu asta wa pi «akglhuwata kata» ni anta xwi kJerusalén, chu pi “xliminit tumin nema xkalimakgtayalh” kstalaninanin Cristo tiku limaxkgen xwankgonit xlakata xʼanan tatsinksni chu xkaputsastalanimaka. Pablo lichuwinalh pi akxni tanulh ktemplo “xtaskulunkinita” chu pi ankgalhin xliskujnit xlakata ni natlawa tuku nitlan «kxlakatin Dios chu kxlakatinkan lakchixkuwin» (Hech. 24:10-13, 16-18).

12 Pablo wa pi xla kskujnanima Dios nema xkakninanikgo xalakgmakgan xnatlatni, maski xtalamakgasitsin xliʼakxilhkgo la «xasasti takanajla». Na lichuwinalh pi xkanajla “putum tuku wi kLimapakgsin chu kxtatsokgnikan Palakachuwinanin”. Chu chuna la tiku xlimawakamakgolh taʼakgsanin, xla na xkgalhi takgalhkgalhin pi “nakamalakastakwanikan tiku xaʼakgstitum chu tiku ni xaʼakgstitum”. Wa xlakata kawanilh umakgolh tachuwin: «Tiku unu yakgolh kawankgolh komo wi tuku nitlan tekgskgolh akxni xakya kxlakatinkan xanaPuxkun Jueces, xlakan kaj max pulaktum tuku tlan nakilimawakakgo xlakata pixlanka kwa kxlakgstipankan: “¡Uku kmilakatinkan kilakputsananimaka xlakata kkanajla pi nalakastakwanankgo tiku nikgonita!”» (Hech. 24:14, 15, 20, 21).

13-15. Komo nakalitachuwinanaw Dios mapakgsinanin, ¿la tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit Pablo?

13 Uma lu tlan liʼakxilhtit nema tlan nastalaniyaw komo namin kilhtamaku mapakgsinanin nakinkalakputsananikgoyan xlakata kintakanajlakan, xlakata nakinkaliyawakanan pi tlawayaw kaʼanalh taʼakglhuwit o xlakata wankgo pi makgtanumaw kʼakgtum takanajla nema tlawa tuku nitlan. Pablo ni wanilh gobernador lakwan tachuwin kaj xlakata tlan xʼakxilhka, chuna la tlawalh Tértulo. Liwana chuwinalh chu wa tuku xaxlikana akxni takgalhmakgtayalh. Lichuwinalh pi «judíos tiku xalak xtiyat Asia» nema xliyawakgonit pi xmaxkajwinit templo ni xʼankgonit akxni xlakputsananimaka chu wa pi xlilat xwanit xʼankgolh chu kxlakatin xwankgolh tuku xliyawamakgo (Hech. 24:18, 19).

14 Tuku kaks malakawaninan wa pi Pablo chuntiya lichuwinalh tuku xkanajla. Limasiyalh pi ni xpekuan akxni lichuwinalh takanajla nema xkgalhini talakastakwanat, tamasiy nema xanaPuxkun Jueces lu litaʼakglhuwikgolh (Hech. 23:6-10). ¿Tuku xlakata lu lichuwinalh uma? Xlakata tuku tlakg xlakaskinka xwanit wa nalichuwinan Jesús chu pi xmalakastakwanikanit kkalinin, maski xtalamakgasitsin ni xmakgamakglhtinankgo uma tamasiy (Hech. 26:6-8, 22, 23). Tuku xlilakputsananimaka wa pi xkanajlani talakastakwanat, liwaka xtalakasktakwanat Cristo.

15 Chuna la Pablo, putum akinin na tlan ni napekuanaw chu tlan nalichuwinanaw Dios. Tuku nakinkamatliwakglhan wa nalilakpuwanaw tuku Jesús kawanilh kstalaninanin: «Latamanin ni katikaʼakxilhputunkgon kaj xlakata kintukuwani. Pero tiku natayani asta akxni namin lisputni nalakgtaxtu». ¿Lu kililakgaputsatkan xlakata la nakgalhtinanaw? Ni, xlakata Jesús wa: «Akxni nakalipinkanatit xlakata nakamakamastakanatit, ni kalilakgaputsatit chuna la nachuwinanatit, wata nawanatit tuku nakamakatsinikanatit ama hora, xlakata ni wixin katichuwinantit, wata wa espíritu santo» (Mar. 13:9-13).

«Félix lu pekualh» (Hechos 24:22-27)

16, 17. 1) ¿Tuku wa chu tuku tlawalh Félix akxni xlakputsananimaka Pablo? 2) ¿Tuku xlakata Félix lu pekualh, chu tuku xlakata tachuwinampa Pablo?

16 Ni xlimakgtumku gobernador Félix xkgaxmatma xlakata Tiji, tachuwin nema xkalilakgapaskan kstalaninanin Cristo ama kilhtamaku. Biblia wan: «Félix tiku liwana xlakgapasa xlakata xTiji Malana, tsukulh mamakgasli chu kawanilh: “Akxni nachin comandante Lisias, akxniku nakakxilha tuku naktlawa xlakata tuku litaʼakglhuwipatit”. Chu limapakgsilh tiku xkapulalin soldados pi xmanulh kpulachin Pablo, pero na xmaxkika talakaskin pi wi tuku tlan xtlawalh, chu tiku xʼamigos xkamaxkika talakaskin pi xlimakgtayakgolh tuku xla xmaklakaskilh» (Hech. 24:22, 23).

17 Makgapitsi kilhtamaku alistalh, gobernador tamilh xpuskat, Drusila, tiku judía xwanit. Matasaninalh Pablo «chu kgaxmatnilh chuna la lichuwinalh tuku kilhchanima kanajlanikan Cristo Jesús» (Hech. 24:24). Pero akxni Pablo chuwinalh xlakata «tuku xaʼakgstitum chu machokgokan tuku tlawaputunkan chu talakputsan tuku aku mima, Félix lu pekualh», max xlakata xtalakapastakni ksakgali xlakata tuku nitlan xtlawanit kxlatamat. Wa xlakata wanilh Pablo umakgolh tachuwin: «Uku kapit, pero akxni nakkgalhipara kilhtamaku nakmatasaninamparayan». Félix makglhuwa matasaninampa Pablo, pero ni xlakata xkatsiputun tuku xaxlikana, wata xlakata xlakaskin pi xmaxkika tumin (Hech. 24:25, 26).

18. ¿Tuku xlakata Pablo lichuwinalh tuku xaʼakgstitum, machokgokan tuku tlawaputunkan chu talakputsan tuku aku mima?

18 ¿Tuku xlakata Pablo kalitachuwinalh Félix chu xpuskat «tuku xaʼakgstitum chu machokgokan tuku tlawaputunkan chu talakputsan tuku aku mima»? Xlakan kskinikgonit pi xkalitachuwinalh tuku kilhchanima «kanajlanikan Cristo Jesús». Xlakata katsi pi xtlawakgonit talakgxtumit nema ni xlitatlawat, tuku lixkajni chu ni xaʼakgstitum xlikatsikgo, kawanilh tuku xtalakaskin xlakata kstalaninanin Cristo xlitaxtukgolh. Chuna limasiyalh pi ni xlilatamakgonit xaʼakgstitum xlimapakgsin Dios. Liwana katsikgolh pi kimputumkan namaxkiyaw kuenta Dios xlakata tuku lakpuwanaw, tuku wanaw chu tuku tlawayaw. Na akgatekgskgolh pi Dios xʼama kalakputsanani maski ama kilhtamaku wa Félix tiku xlakputsananima Pablo. ¡Wa xlakata «Félix lu pekualh»!

19, 20. 1) Akxni lichuwinanaw Dios, ¿la nakalikatsiniyaw latamanin tiku masiyakgo pi katsiputunkgo tuku wan Biblia pero ni lilatamaputunkgo uma? 2) ¿Tuku limasiya pi Félix ni xlilakgaputsa Pablo?

19 Akxni anaw lichuwinanaw Dios katekgsaw lhuwa latamanin tiku chuna la Félix, masiyakgo pi lu katsiputunkgo tuku wan Biblia, pero chuntiya limputunkgo xlatamatkan la lakaskinkgo. Akxni chuna natitaxtuyaw talakaskin skgalalh natawilayaw. Tlan nakalitachuwinanaw xaʼakgstitum xlimapakgsin Dios, chuna la tlawalh Pablo. Max tuku xaxlikana masiya Biblia tlan nakalakgchan kxnakujkan. Pero komo natasiya pi ni lakgpaliputunkgo xlatamatkan, tlakg tlan nawan nialh nakalakgapaxialhnanaw chu nakaputsayaw tiku xlikana tlawaputunkgo xtalakaskin Jehová.

20 Xtayat uma mapakgsina nitlan xwanit chuna la masiya umakgolh tachuwin: «Akxni xtitaxtunita akgtiy kata, Porcio Festo tawi kxlakgxokgo Félix; chu xlakata Félix xlakaskin pi judíos tlan xliʼakxilhkgolh, antiya makgxtakgli kpulachin Pablo» (Hech. 24:27). Ni xlakaskin pi tlan xkitaxtunilh Pablo. Xkatsi pi kstalaninanin Cristo ni xtlawakgo pi latamanin xlakatakikgolh mapakgsinanin chu na liwana xkatsi pi Pablo ni xlakatsalanit xlimapakgsinkan romanos (Hech. 19:23). Maski xkatsi putum uma, xla chuntiya tachin wililh Pablo xlakata «xlakaskin pi judíos tlan xliʼakxilhkgolh».

21. ¿Tuku akgspulalh Pablo akxni Porcio Festo gobernador litaxtulh, chu tuku matliwakglhli akxni lu xpatinama?

21 Chuna la lichuwinan Hechos 24:27, Pablo chuntiyaku xtanuma kpulachin akxni Porcio Festo gobernador litaxtulh kxlakgxokgo Félix. Chuna tsukuparaka lakputsananikan chu tanu tanu mapakgsina lakgalh. Tuku titaxtulh Pablo limasiya pi lu xlikana tuku wan Lucas 21:12, xlakata makglhuwa linka «kxlakatin mapakgsinanin chu gobernadores». Nikxni taxlajwanilh xtakanajla, chu chuna la naʼakxilhaw, litachuwinalh xatlan tamakatsinin tlakg xlakaskinka mapakgsina nema xwi kxkilhtamaku: César. Putum kilhtamaku lakapastakli xalaktlan xtachuwin Jesús, tiku wanilh: «¡Katatliwakglhti!».

a Kaʼakxilhti recuadro « Félix, gobernador xalak Judea».

b Maski Tértulo lu tlan lichuwinalh Félix xlakata xmakgtayananit xʼanalh «lhuwa takaksni» kkachikin, tuku xlikana wa pi akxni xmapakgsinama tlakg analh taʼakglhuwit nixawa akxni xmapakgsinamakgo amakgapitsi mapakgsinanin, lata akxni nina xlakatakikan Roma. Tértulo akgsaninalh akxni wa pi judíos lu “xpaxtikatsinikgo” Félix xlakata tuku xtlawanit xpalakata kachikin; lhuwa judíos ni xʼakxilhputunkgo xlakata lu xaluku xwanit chu lu nitlan xkalikatsininit tiku xlakatakikgo (Hech. 24:2, 3).