Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 14

La tlan lipaxuw natawila akgtum familia

La tlan lipaxuw natawila akgtum familia
  • ¿Tuku talakaskin xlakata xachixku tlan nalikatsini xpuskat?

  • ¿La tlan namakgantaxti xapuskat tuku lakgaya kxfamilia?

  • Xatlat chu xatse, ¿la tlan namakgantaxtikgo tuku lakgayakgo kfamilia?

  • ¿La tlan namakgtayanankgo kamanan xlakata lipaxuw natawila akgtum familia?

1. ¿Tuku xlitatlawat kfamilia xlakata lipaxuw natawila?

JEHOVÁ DIOS lakaskin pi familia lipaxuw katawilakgolh. Wa xlakata kxTachuwin, Biblia, kawani tuku lakgayakgo chatunu chatunu anta kfamilia chu tuku lakaskin natlawakgo. Akxni tlawakan chuna la wan Biblia, lhuwa tuku tlan kitaxtu. Chuna la wa Jesús: «Lipaxuw lamakgo wanti kgaxmatkgoy xtachiwin Dios chu makikgoy kxnakujkan» (Lucas 11:28TXS, 1999).

2. ¿Tuku xlakaskinka kilikatsitkan xlakata lipaxuw natawila kifamiliajkan?

2 Xlakata lipaxuw natawila kifamiliajkan, lu xlakaskinka nakatsiyaw pi wa Jehová tiku malakatsukilh familia. Jesús wa pi Dios wa «kinTlatikan» (Mateo 6:9TNM). Xlikana, putum familia wilakgolh xlakata xtalakaskin kinTlatikan xalak akgapun, chu Jehová katsi tuku kamakgapaxuwa (Efesios 3:14, 15). Wa xlakata chuna la wan Biblia, ¿tuku lakaskin Dios pi katlawakgolh chatunu chatunu xalak familia?

NIKU LAKATSUKULH FAMILIA

3. ¿Tuku wan Biblia xlakata la lakatsukulh familia, chu tuku likatsiyaw pi xlikana?

3 Jehová kamalakatsukilh xapulana chatiy lataman, Adán chu Eva, chu kamamakgaxtokgli. Kamaxkilh xakalipaxuw Katiyatni xwanikan jardín xaʼEdén xlakata anta xtawilakgolh chu kawanilh pi xkgalhikgolh xkamanankan. Xla kawanilh: «Kakgalhitit kamanan chu kalhuwantit, kamalakgatsamatit katiyatni chu kakuentajtlawatit» (Génesis 1:26-28; 2:18, 21-24). Uma tuku lichuwinamaw ni kaj akgtum cuento. Jesús masiyalh pi tuku lichuwinan libro xla Génesis xlakata la lakatsukulh familia xaxlikana (Mateo 19:4, 5). La uku lhuwa taʼakglhuwit kgalhiyaw chu kilatamatkan ni chuna wi la pulana xlakaskin Dios, pero maski chuna, familias tlan lipaxuw tawilakgo. Kaʼakxilhwi tuku xlakata.

4. 1) ¿La tlan chatunu chatunu namakgtayananaw xlakata kifamiliajkan lipaxuw natawila? 2) Xlakata familia lipaxuw natawila, ¿tuku xlakata lu xlakaskinka nalikgalhtawakgakgo la latamalh Jesús?

4 Putum akinin tlan namakgtayananaw xlakata kifamiliajkan lipaxuw natawila. Xlakata chuna natawila familia, natlawayaw chuna la tlawa Dios chu nalapaxkiyaw (Efesios 5:1, 2). Pero komo nila akxilhaw, ¿la tlan nalikatsiyaw la likatsi Dios? Maski xlikana pi ni akxilhaw Dios, tlan nakatsiyaw la likatsi xlakata makamilh xachastum xKgawasa unu kKatiyatni (Juan 1:14, 18). Jesucristo, chuna tlawalh la tlawa xTlat xalak akgapun, wa xlakata akxni xʼakxilhkan chu xkgaxmatnikan Jesús, xtachuna la xtawilaka Jehová chu xkgaxmatnimaka (Juan 14:9). Akinin tlan namakgtayananaw xlakata kifamiliajkan lipaxuw natawila komo naʼakxilhaw la paxkinalh Jesús chu natlawayaw chuna la tlawalh.

LIʼAKXILHTIT LA XLITLAWATKAN LAKCHIXKUWIN

5, 6. 1) ¿Tukuya liʼakxilhtit kawilinilh lakchixkuwin Jesús xlakata la kalikatsinilh congregación? 2) ¿Tuku kilitlawatkan xlakata Dios nakinkatapatiyan kintalakgalhinkan?

5 Biblia wan pi chixku nalikatsini xpuskat chuna la Jesús kalikatsinilh xtamakgalhtawakgen. Kaʼakxilhti tuku wan uma limapakgsin xalak Biblia: «Wixin mpuchuwa chixkuwin, kapaxkitit mimpuskatkan, xtachuna lantla mpaxkilh nCristo kgamputum nkanajlanin [o congregación], chu na tiʼakstumastalh xpalakatakan [...]. Nachuna mpuchuwa chixkuwin xlipaxkitkan xpuskatkan xtachuna mpi luwa xmakni. Wanti mpaxkiy xpuskat, xtachuna mpi wa nti luwa akstu paxkikan. Xampi tini mpala tiukxni xkajniy xliwa, wampi wata kaj makgtakgalha, chu lakgkatsan, xtachuna lantla Cristo lakgkatsan nkgamputum kanajlanin» (Efesios 5:23, 25-29).

6 Tapaxkit nema kakgalhinilh Jesús congregación o xtamakgalhtawakgen, lu tlan liʼakxilhtit xlakata nachuna natlawakgo lakchixkuwin anta kfamilia. Maski xtamakgalhtawakgen na xkgalhikgo talakgalhin, Jesús «chunata paxkikgolh asta kxlikgatsputni», xlakata mastalh xlatamat xpalakatakan (Juan 13:1; 15:13). Wa xlakata tiku tamakgaxtokgkgonit kawanikan «kapaxkikgotit mimpuskatkan, na ni akglakgwa titalatlawakgoyatit» (Colosenses 3:19). ¿Tuku namakgtaya xachixku natlawa tuku wan Biblia akxni xpuskat tlawa tuku ni xlilat? Nalakapastaka pi xla, na tlawa tuku nitlan chu xlakata Dios natapati o namatsankgenani wi tuku xlitlawat. ¿Tuku xlitlawat? Pulana nakatapati akxni wi tiku tlawani tuku nitlan, uma kilhchani na natapati xpuskat. Xlikana, nachuna xapuskat natapati xchixku (kalikgalhtawakga Mateo 6:12, 14, 15). Wa xlakata tawan pi akgtum tamakgaxtokgat nema lipaxuw tawila wa akxni xchatiykan latapati.

7. ¿Tuku kuentajtlawalh Jesús xlakata xtamakgalhtawakgen, chu tuku xlakata uma kamakgtaya lakchixkuwin xlakata nachuna natlawakgo?

7 Lakchixkuwin xlikatsitkan pi Jesús tlan kalikatsinilh xtamakgalhtawakgen. Jesús ni xkaskini tuku nila xtlawakgo chu xkuentajtlawa tuku xmaklakaskinkgo chu tlan xtawilakgolh. Kalimasiyaw uma, akgtum kilhtamaku nema xtlakgwankgonita kawanilh: «Katantit, [...] lakatum kaj makgat ntani ntsilis kawan. Anta najaxatit ntsinu» (Marcos 6:30-32). Xachixku nachuna lakgchan nalikatsini xpuskat. Biblia wan pi puskat «lakskalajwan», uma wamputun pi puskat tlakg likuentajtlawat, chu kamapakgsikan lakchixkuwin pi kakamaxkikgolh «kakni». ¿Tuku xlakata? Xlakata chixku chu puskat lakxtum tuku namakgamakglhtinankgo «lipaxkatsinit xla xlipan latamat» o latamat nema nikxni nasputa (1 Pedro 3:7). Lakchixkuwin xlilakapastakatkan pi tuku lanka xtapalh kaliʼakxilha Dios ni wa xlakata komo chixku o puskat, kaj wa tlan akxilha tiku tlawa tuku lakaskin (Salmo 101:6).

8. 1) ¿Tuku xlakata tlan wankan pi chixku tiku «paxkiy xpuskat xakstu paxkikan»? 2) ¿Tuku wamputun pi xachixku chu xapuskat «xmana watiya akgtum liwa wankgonit»?

8 Biblia wan pi tiku «paxkiy xpuskat xakstu paxkikan». Xlakata Jesús wa: «Nialh xchatuykan, wampi xmana watiya akgtum liwa wankgonit» (Mateo 19:6). Wa xlakata, tiku latatamakgaxtokgnit kajwatiya nalakpuwani natatalakgxtumi tiku tamakgaxtokga (Proverbios 5:15-21; Hebreos 13:4). Xlakata tlan chuna natlawa, xchatiykan nalakapastakkgo tuku maklakaskin achatum, chu ni kaj wa tuku xla maklakaskin (1 Corintios 7:3-5). Uma lu xlakaskinka tuku wankan, «xampi tini mpala ti ukxni xkajniy xliwa, wampi wata kaj makgtakgalha, chu lakgkatsan». Chixku xlipaxkit xpuskat chuna la xla paxkikan chu nalakapastaka pi natalakaxla Jesucristo tiku xpuxku (Efesios 5:29; 1 Corintios 11:3).

9. ¿Tuku xtayat Jesús lichuwinan Filipenses 1:8, chu tuku xlakata chuna nalikatsikgo lakchixkuwin?

9 Apóstol Pablo lichuwinalh «xtapaxkin Jesucristo» (Filipenses 1:8). Xlakata Jesús lu xapaxkina xwanit tlan xlimakgkatsikgo amakgapitsi. Chu lakpuskatin tiku na xtamakgalhtawakgen xwankgonit lu tlan xlimakgkatsikgo la xkalikatsini (Juan 20:1, 11-13, 16). Nachuna, lakpuskatin tiku tamakgaxtokgkgonit maklakaskinkgo pi xchixkukan kakalakgkatsalh chu kakapaxkilh.

XLIʼAKXILHTITKAN LAKPUSKATIN

10. ¿Tuku lu tlan liʼakxilhtit kawilini Jesús lakpuskatin?

10 Chuna la putum tamakxtumit, akgtum familia wi tiku xlipulalit xlakata tlan natawila. Jesús na kgalhi tiku pulalin chu xla kgalhakgaxmata. «Wa Dios, xpuxku nCristo», chuna la «chixku, na wa xpuxku puskat» (1 Corintios 11:3). Jesús kanikxniwa tlawa tuku wan Dios, xPuxku. Lu tlan liʼakxilhtit kinkawiliniyan xlakata putum akinin kgalhiyaw chatum puxku tiku nakgalhakgaxmataw.

11. ¿La nalikatsini puskat xchixku, chu la nakitaxtu xlakata la kgalhi xtayat?

11 Xlakata putum akinin lakgalhinanin, lakchixkuwin lakgachunin wi tuku nitlan tlawakgo chu lakgachunin ni lu tlan pulalinkgo xfamiliajkan. Akxni chuna tlawa xachixku, ¿tuku xlitlawat puskat? Ni namaktujuputun xchixku chu ni wa napulalimputun xfamilia. Xapuskat nalakapastaka pi Dios tlan akxilha xapaxuwana nawan chu ni lakapala nasitsi (1 Pedro 3:4). Komo xapuskat chuna nalikatsi, ni tuwa namakglhkatsi natlawa tuku wani xchixku, maski akxni xakatuwa natawila. Nachuna, Biblia wan: «Wa puskat, kamaxkilh kakni xchixku» (Efesios 5:33). Pero ¿komo chixku ni makgamakglhtinan Cristo la xpuxku? Biblia kastakyawa lakpuskatin tiku tamakgaxtokgkgonit: «Xawa kkawaniputunan wixin lakchajan wanti puchuwayatit pi lipaxuw kalakgachixkuwitit minchixkukan, lakimpi maski xlakan ni kanajlakgoy wantu wan xtachiwin Dios, kaj kumu naukxilhkgoy lantla wixin kgalhakgaxpatninanatit, xlakan na natsukukgoy lipawankgoy Dios maski ni kalitakgalhchiwinantit, wampi wata xman naukxilhkgoy tlan mintatlawkan, chu lantla akgstitum wixin lapatit xlakatin Dios, chu nitu kgalhakgaxpatmakganampatit» o xlikana nalakgachixkuwiliyatit (1 Pedro 3:1, 2TXS, 1999).

12. ¿Tuku xlakata puskat tlan liwana nawan tuku lakapastaka?

12 Namin kilhtamaku akxni puskat nitlan naʼakxilha tuku wan xchixku, maski kstalanina Cristo o ni kstalanina Cristo. Pero komo liwana nawani tuku lakapastaka, ni wamputun pi kaj ni lakgachixkuwilima xchixku. Max xlikana tuku wanima chu putum familia nalitamakgtaya komo xachixku kuenta natlawa. Biblia lichuwinan pi Sara wanilh xchixku Abrahán la nalakkaxtlawa akgtum taʼakglhuwit nema xkgalhikgo kxchikkan. Maski Abrahán ni lakgatilh tuku wanilh Sara, Dios wanilh Abrahán: «Kakgaxpatti xtachuwin» (kalikgalhtawakga Génesis 21:9-12). Pero akxni xachixku laksaka tuku natlawa, chu ni lakatsala xlimapakgsin Dios, xapuskat nakgalhakgaxmata chu natlawa tuku nalaksaka xchixku (Hechos 5:29; Efesios 5:24).

¿Tuku xlakata Sara lu tlan liʼakxilhtit kawilinilh lakpuskatin?

13. 1) ¿Tuku kawanikan pi katlawakgolh lakpuskatin tiku makgaxtokgkgo kTito 2:4, 5? 2) ¿Tuku wan Biblia xlakata lamakgxtakgkan chu lakxtlawakan tamakgaxtokgat kxlakatin mapakgsinanin?

13 Taskujut nema lakgaya puskat lu xlakaskinka xlakata familia tlan natawila. Kaliʼakxilhwi uma, Biblia wan pi tiku tamakgaxtokgkgonit «napaxkikgoy xchixkukan, chu xlakgskgatankan. Chu mpi tlan talakapastakna nkakgalhikgolh, xakakswan, kuintaj katlawakgolh xchikkan, xapaxkinanin, chu na kalakgachixkuwikgolh xchixkukan» (Tito 2:4, 5). Xapuskat o xatse tiku chuna tlawa, kitaxtu pi kakapaxkika chu kalakgachixkuwililh xfamilia (kalikgalhtawakga Proverbios 31:10, 28). Pero putum tiku tamakgaxtokgkgonit min kilhtamaku tlawakgo o wankgo tuku nitlan. Wa xlakata, max akxni tawila lanka taʼakglhuwit kaj chuntiya lamakgxtakgkgo o lakxtlawakgo tamakgaxtokgat kxlakatin mapakgsinanin. Wa xTachuwin Dios kaj wi tuku xlakata limasta talakaskin xlakata nalamakgxtakgkgo. Pero ni tiku kaj takgaman naliʼakxilha uma, xlakata Biblia stakyawanan: «Ni natapanuniy mpuskat xchixku [...] chu wa chixku ni kamakgalh xpuskat» (1 Corintios 7:10, 11). Nachuna, Biblia wan pi tlan lakxtlawakan tamakgaxtokgat xlakatin mapakgsinanin komo chatum tatalakgxtumilh wantiku ni tamakgaxtokga, uma wamputun talakgxtumit xalimaxana (Mateo 19:9).

LU TLAN LIʼAKXILHTIT XLAKATA LA TLAN NATLAWAKGO NATLATNI

14. ¿La kalikatsinilh Jesús laktsu kamanan, chu tuku maklakaskinkgo pi kakamaxkilh xnatlatnikan?

14 Jesús kawilinilh xanatlatni akgtum tlakg xatlan liʼakxilhtit xlakata la nalikatsinikgo xkamanan. Akxni makgapitsi latamanin xkamachokgoputunkgo lakgskgatan xlakata ni xlakgtalakatsuwikgolh Jesús, xla kawanilh: «Kamakgxtakgkgotit laktsu kaman naminkgoy. Ni tisokgaliyatit». Biblia wan pi alistalh «tiʼokgspuwilikgolh xmakan; ksukulunatlawamakgo» (Marcos 10:13-16). Xlakata Jesús limaxtulh kilhtamaku xlakata nakatachuwinan laktsu kamanan, ¿ni lakpuwana wix pi nachuna militlawat xlakata minkamanan? Xlakan lakaskinkgo pi wix tlakg nakamaxkiya kilhtamaku, chu ni kaj tsinu kilhtamaku. Lu xlakaskinka nalimaxtuya kilhtamaku xlakata nakamasiyaniya, xlakata chuna wan Jehová pi katlawakgolh natlatni (kalikgalhtawakga Deuteronomio 6:4-9).

15. ¿Tuku tlan natlawakgo natlatni xlakata nitu nalanikgo xkamanan?

15 Lamaw kkakilhtamaku niku latamanin tlakg lixkajni likatsikgo. Wa xlakata, kamanan maklakaskinkgo pi xnatlatni kakuentajtlawakgolh xlakata nitu nakatlawanikgo tiku lixkajni likatsikgo, la akxni wintiku nakalekgamanamputun. Jesús kamakgtakgalhli xtamakgalhtawakgen, wantiku kalimapakuwilh «lakgskgatan». Akxni chipaka, akxni nina xmakgnikan, putsalh la natlawa xlakata xtamakgalhtawakgen tlan xtsalakgolh (Juan 13:33; 18:7-9). Komo wix xatlat o xatse, kuenta katlawa wantuku nitlan nalitlawaniputun Akgskgawini minkamanan. Nachuna, kakawani tuku xlikuentajtlawatkan (1 Pedro 5:8). * La uku kamanan tlakg kalipekua wilakgolh, kxmaknikan, kxtakanajlakan chu xtalakapastaknikan.

Chuna la Jesús kalikatsinilh kamanan, ¿tuku kamasiyani natlatni?

16. ¿Tuku tlan nakatsinikgo natlatni xlakata tuku xtlawa Jesús akxni xtamakgalhtawakgen xtlawakgo tuku nitlan?

16 Katsisni akxni xʼamaka makgnikan Jesús, xtamakgalhtawakgen xlitaʼakglhuwimakgolh xlakata tiku tlakg lanka. Xla ni kakilhnilh wata kawanilh tuku xlitlawatkan chu kalimasiyanilh (Lucas 22:24-27; Juan 13:3-8). Komo wix kgalhiya minkamanan, ¿la tlan chuna natlawaya la tlawalh Jesús akxni nakastakyawaya? Xlikana xlakan lakaskinkgo pi wix nakastakyawaya, kaj «chuna la xlilat» nakastakyawaya chu nikxni lhuwa nasitsiya. Pulana liwana kalakapastakti akxni nakaxakgatliya xlakata ni nakalimakgalipuwana chuna la akxni «lilhtukunankan kgantum espada» (Jeremías 30:11; Proverbios 12:18). Nastakyawanana chuna la xlilat, xlakata alistalh minkamanan nalakapastakkgo pi kaj xlitlankan tuku liʼakgastakyawa (Efesios 6:4; Hebreos 12:9-11).

LIʼAKXILHTIT LA NATLAWAKGO KAMANAN

17. ¿Tuku xlakata Jesús tlakg tlan liʼakxilhtit kawilinilh kamanan?

17 ¿Wi tuku tlan nakatsinikgo kamanan xlakata Jesús? Wi. Xla limasiyalh chuna la tlawalh pi kamanan xlilat nakgalhakgaxmatkgo xtlatkan. Xla wa: «Wampi wa lantla kimasiyunilh xaTlat, wa yuma klichuwinan [...], xampi wa nkit xaliʼankgalhin ktlaway wantu xla lakgatiy» (Juan 8:28, 29). Chuna la Jesús kgalhakgaxmatli xTlat xalak akgapun, nachuna kamanan nakgalhakgaxmatkgo xtlatkan. Chuna wan Biblia pi xlitlawatkan (kalikgalhtawakga Efesios 6:1-3). Maski Jesús ni xkgalhi talakgalhin, kakgalhakgaxmatli xtlat chu xtse xalak Katiyatni, José chu María, maski xkgalhikgo talakgalhin. Xlikana, xlakata kgalhakgaxmatninalh makgtayanalh pi xfamilia lipaxuw xtawilalh (Lucas 2:4, 5, 51, 52).

18. Kawanti tuku xlakata Jesús putum kilhtamaku kgalhakgaxmatli xTlat xalak akgapun chu tiku na makgapaxuwakgo kamanan akxni kgalhakgaxmatkgo xnatlatnikan.

18 ¿La tlan kamanan nachuna natlawakgo la tlawalh Jesús chu chuna namakgapaxuwakgo xtlatkan? Pulaktum, wa nakgalhakgaxmatkgo xtlatkan. Maski min kilhtamaku tuwa namakgkatsikgo, wa tuku Dios lakaskin pi katlawakgolh (Proverbios 1:8; 6:20). Jesús putum kilhtamaku kgalhakgaxmatli xTlat xalak akgapun, maski akxni katuwa xtawila. Akxni lakgchalh kilhtamaku akxni xʼama tlawa nema lu tuwa wantuku Dios xwaninit, Jesús wa: «Kakimapanuni yuma ntu nakiʼakgspulay». Uma wamputun, skinilh pi kamapanunilh ama tuku xmatlawimaka. Maski chuna wa, tlawalh xtalakaskin Dios, xlakata xkatsi pi xTlat katsi tuku tlakg tlan (Lucas 22:42). Kamanan tiku kgalhakgaxmatnankgo makgapaxuwakgo xtlatkan chu na makgapaxuwakgo Jehová, xTlatkan xalak akgapun (Proverbios 23:22-25). *

¿Tuku xlilakapastakatkan kamanan akxni wi tuku nitlan nakamatlawiputunkan?

19. 1) ¿Tuku nitlan kamatlawiputun Satanás kamanan? 2) ¿La limakgkatsikgo natlatni akxni kamanan tlawakgo tuku lu nitlan?

19 Akgskgawini wi tuku nitlan matlawiputulh Jesús, chu akinin katsiyawa pi kamanan nachuna nakamatlawiputun tuku nitlan (Mateo 4:1-10). Max nakalimaklakaskin tiku katalalin, xlakata katsi pi tuwa tamakgkatsi ni natlawakgo tuku nakaskinikan katlawakgolh. Wa xlakata, lu xlakaskinka pi kamanan ni katalalinkgolh tiku nitlan likatsikgo (1 Corintios 15:33). Wi liʼakxilhtit xlakata Dina, xtsumat Jacob: Dina katalalilh tiku ni xkakninanikgo Jehová, chu wa xlakata lhuwa taʼakglhuwit kgalhilh (Génesis 34:1, 2). Kgawasa, ¿lakpuwanita la lipuwankgo putum familia akxni chatum xalak familia tlawa talakgxtumit xalimaxana? (Proverbios 17:21, 25.)

TUKU XLITLAWAT FAMILIA XLAKATA LIPAXUW NATAWILA

20. Xlakata familia lipaxuw natawila, ¿tuku xlitlawatkan chatunu chatunu xalak familia?

20 Akxni tawila taʼakglhuwit anta kfamilia, tlakg ni tuwa katilakkaxtlawaka komo natlawakan tuku wan Biblia. Chuna la akxilhnitawa, natlawayaw tuku wan Biblia wa nakinkamakgtayayan lipaxuw natawila kifamiliajkan. Chuna, lakchixkuwin, kapaxkitit mimpuskatkan chu kalikatsinitit la Jesús kalikatsinilh xtamakgalhtawakgen. Lakpuskatin, kakgalhakgaxpattit minchixkukan chu nachuna katlawatit la puskat nema talichuwinan kProverbios 31:10-31. Natlatni, kakastakyawatit minkamanankan (Proverbios 22:6). Lakchixkuwin tiku pulalipinatit mifamiliajkan, “tlan kamapakgsinantit kminchikkan” (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8). Xaʼawatiya, kamanan kakakgalhakgaxpattit minatlatnikan (Colosenses 3:20). Ni chatum tiku xalak familia ni kgalhi talakgalhin; min kilhtamaku putum tlawakgo o wankgo tuku nitlan. Wa xlakata akinin ni tlankajwa nawanaw chu kakaskiniw amakgapitsi pi kakinkatapatikgon.

21. ¿Tuku lu tlan kgalhkgalhimaw nema aku mima, chu la tlan la uku napaxuwayaw kkifamiliajkan?

21 Xlikana pi Biblia lhuwa lu tlan tastakyaw limin xlakata nakamakgtaya familia. Nachuna, lichuwinan xlakata xasasti pulataman chu akgtum xakalipaxuw Katiyatni niku nalatamakgo kskujnin Jehová tiku xalakatitum (Apocalipsis 21:3, 4). ¡Uma lu xatlan nipara la tamakanajla nema kgalhkgalhimaw! Pero la uku tlan na lipaxuw natawila kifamiliajkan komo natlawayaw tuku kinkawaniyan Dios anta kxTachuwin, Biblia.

^ párr. 15 Anta kcapítulo 32 xla libro Aprendamos del Gran Maestro, nema tlawakgonit xtatayananin Jehová, limin tastakyaw la natlatni nakuentajtlawakgo xkamanan.

^ párr. 18 Kamanan tlan ni nakgalhakgaxmatkgo xnatlatnikan komo nakawani pi katlawakgolh wantuku lakatsala xlimapakgsin Dios (Hechos 5:29).