1, 2. ¿Tuku xlakata tlan nawanaw pi Biblia akgtum lu xatlan tamaskiwin nema Dios kinkamaxkin?

¿LAKAPASTAKA akxni wi tuku maskiwin tiku lu tlan talalipina? Xlikana pi lu lipaxuwa chu lu tlan limakgkatsi. Chuna limasiyalh miʼamigo pi paxkiyan, chu wix wani, paxtikatsinilh.

² Biblia akgtum xtamaskiwin Dios nema tlan napaxtikatsiniyaw. Uma libro nema ni anan xtachuna kinkawaniyan wantuku ni xtekgswi alakatanu. Nawiliyaw akgtum liʼakxilhtit, kinkawaniyan la titlawaka akgapun, staku chu Katiyatni chu xapulana chixku chu xapulana puskat. Na kinkamaxkiyan tastakyaw nema tlan nalipawanaw chu kinkamakgtayayan xlakata tuku nitlan limakgkatsiyaw. Biblia na kinkawaniyan la Jehová namakgantaxti xtalakaskin, xlakata Katiyatni xakalipaxuw natlawa. ¡Biblia akgtum lu tlan tamaskiwin nema kinkamaxkin!

3. ¿Tuku limasiyalh Jehová xlakata kinkamaxkin Biblia chu tuku xlakata ama tamaskiwin lakgchan kinakujkan akxni likgalhtawakgayaw?

 ³ Biblia akgtum tamaskiwin nema akxni likgalhtawakgayaw lakgchan kinakujkan xlakata kinkamasiyaniyan xlakata Jehová. Xlakata Dios kinkamaxkin uma libro, limasiyalh pi lakaskin liwana kalakgapaswi. Biblia na kinkamakgtayayan xlakata tlakg natalakatsuwiniyaw Dios.

4. ¿Tukuya números kaks malakawaniyan xlakata la xlilhuwa tamaʼakgpitsinit Biblia?

⁴ Komo kgalhiya maktum Biblia ni miʼakstu kgalhiya, lhuwa tiku kgalhikgo. Uma libro tamaʼakgpitsinit maktuminika o ni xamaktuminika, kliwaka akgtiy mil akgchaxan ciento tachuwin, wa xlakata atsinu ni putum latamanin kgalhikgo. Akgatunu semana tamakgpitsi max liwaka akgtum millón biblias, chu putum nema tamakgpitsinita akglhuwa mil millones Biblias  chu makgapitsi kaj akatsunin xalak Biblia. Lu xlikana pi uma maktum libro ni anan atanu xtachuna.

5. ¿Tuku wamputun pi «ntimapuwanikgolh Dios lantla natsokgkgoy» Biblia lakchixkuwin?

⁵ Ni kajwatiya ama, lakchixkuwin tiku tsokgkgolh Biblia «ntimapuwanikgolh Dios lantla natsokgkgoy» (kalikgalhtawakga 2 Timoteo 3:16). ¿Tuku wamputun uma? Anta kBiblia wan pi lakchixkuwin «xlichiwinankgoy xtalakapastakni Dios, xampi wa Espíritu Santo xmapuwanikgoy lantla natlawakgoy» (2 Pedro 1:21, TXS, 1999). Chuna la chatum mapakgsina wani ksecretario katlawalh maktum carta. Talakapastakni chu limapakgsin xla mapakgsina ni xtalakapastakni secretario. Nachuna, Biblia lichuwinan xtamakatsin Dios, ni xtalakapastaknikan lakchixkuwin tiku tsokgkgolh. Wa xlakata xlimaktuminika Biblia lu xaxlikana «xtachiwin Dios» (1 Tesalonicenses 2:13).

6, 7. ¿Tuku xlakata liwana tasiya pi watiya talakapastakni nema wi kBiblia?

⁶ Xlimakgas nema litsokgka Biblia akgtum mil akgchaxan ciento kata, lakchixkuwin tiku tsokgkgolh, chatunu chatunu tanu kilhtamaku latamakgolh akxni tsokgkgolh Biblia, makgapitsi xkgalhikgo tumin chu makgapitsi lakglimaxkgen xwankgonit chu ni lakxtum taskujut xkgalhikgo: makgapitsi xchananankgo, makgapitsi kskitinankgo, xkuentajtlawananin borrego, chu asta xpalakachuwinanin Dios, xlakkaxtlawananin taʼakglhuwit chu makgapitsi mapakgsinanin xwankgonit. Chatum tiku tsokgli libro xalak Biblia Lucas, makuchina xwanit. Pero maski tanu tanu xwankgonit uma lakchixkuwin, Biblia akxtum talakapastakni tuku masiya xlimaktuminika  chu watiya tuku masiya xapulana página asta xaʼawatiya página chu ni lakgpalipara tuku wanit. *

⁷ Xapulana libro xalak Biblia lichuwinan la tsukulh xtaʼakglhuwitkan latamanin, chu kxaʼawatiya libro masiya la Dios xakalipaxuw natlawa unu kKatiyatni. Páginas xla Biblia lichuwinan akglhuwa mil kata chu putum tuku tatsokgnit tlan kinkamasiyaniyan xlakata la nakgantaxtu xtalakaskin Dios. Lu kaks kinkamalakawaniyan pi maski lhuwa tuku lichuwinan akxtum talakapastakni wi, xlikana pi chuna xliwanat, xlakata putum tuku wan xtalakapastakni Dios.

8. Kawanti makgapitsi tuku litasiya pi Biblia ni akgtsankga xlakata tuku na katsikgo científicos.

⁸ Biblia na ni akgtsankga xlakata tuku wankgo científicos. Asta lichuwinan tuku nina xkatsikgo amakgapitsin kxkilhtamakujkan. Akgtum liʼakxilhtit, klibro xla Levítico, xkgalhi limapakgsin nema xlitlawatkan xwanit israelitas xlakata akxni latamanin tiku xtatatlakgo alakatanu xkawilikan chu xkgalhi limapakgsin xlakata ni xalixkajnit xlitawilakgolh, uma ni xkatsikgo kachikinin nema xwilakgolh lakatsunin. Chu asta akxni xʼakgtsankgakgokanit xlakata katuwa xlakpuwankgokan xlakata la xwanit Katiyatni, Biblia xwanita makgasa pi Katiyatni kgololo (Isaías 40:22). Na liwana tiwa pi Katiyatni ni niku chipaxnanit, kaj lawaka (Job 26:7). Biblia ni maktum libro nema naliputsananiyaw tuku wi kkakilhtamaku, pero akxni tamalakxtumikan tuku wan chu tuku wankgo científicos, ni akgtsankga. ¿Nixlikana pi chuna xliwanat xlakata Biblia maktum libro nema xtalakapastakni Dios?

9. 1) ¿Tuku limasiya pi Biblia ni akgtsankga chu tlan nakanajlaniyaw akxni lichuwinan tuku lanita? 2) ¿Tuku xlakata tiku tsokgkgolh Biblia putum wilikgolh tuku xaxlikana?

 ⁹ Biblia na ni akgtsankga akxni kinkawaniyan xlakata tuku lanita. Liwana kinkawaniyan la latilhanit tuku lichuwinama ni kajwatiya wan xtukuwanikan tiku kalichuwinama, na kinkawaniyan xtukuwani xfamilias nema  pulana latamakgolh. * Amakgapitsi libro nema na lichuwinan tuku lanita, xlakan ni xtsokgkgo akxni xtatlaji xkachikinkan, pero wantiku tsokgkgolh Biblia lu ni akgsaninankgolh, asta tsokgkgolh tuku nitlan xtlawakgonit, chu na tsokgkgolh tuku nitlan xtlawakgonit xkachikinkan. Pulaktum libro nema tatsokgnit kBiblia, Números, Moisés lichuwinalh xlakata nitlan tuku xtlawanit chu palha likilhnika (Números 20:2-12). Makgapitsi libro nema wankgo tuku lanita ni lu wankgo tuku nitlan tlawakgonit, pero Biblia ni chuna tlawa xlakata uma libro: xtalakapastakni Dios tuku tatsokgnit.

10. ¿Tuku xlakata ni tuwa katsikan pi Biblia maktum libro nema kinkamakgtayayan?

¹⁰ Xlakata wa Dios xtalakapastakni nema wi kBiblia lu xatlan xlakata «luwa tlan nalimakgalhtawakganankan [...] chu nalistakyawanankan chu nalimasiyukan wantu xaʼakgstitum natlawakan» (2 Timoteo 3:16). Biblia maktum libro nema makgtayanan. Anta kBiblia tasiya pi wantiku xtalakapastakni liwana kaʼakgatekgsni latamanin. Lu chuntiya takatsi, xlakata wantiku xtalakapastakni tuku wi anta xla Jehová Dios, kiMalakatsukinakan. Xla tlakg katsi tuku lakapastakaw chu tuku makgkatsiyaw nixawa akinin. Chu xla na katsi tuku lakaskinaw chu na katsi tuku kilitlawatkan xlakata napaxuwayaw chu tukuya tayat ni kilikgalhitkan xlakata tlan nakinkakitaxtuniyan.

11, 12. 1) ¿Tuku lichuwinalh Jesús anta ksipi? 2) ¿Tuku atanu tastakyaw lichuwinan Biblia, chu tuku xlakata kinkamakgtayayan uku chuna la makgtayanalh makgasa?

¹¹ Kalakpuwanti xlakata Taʼakgchuwin xalak Sipi,  nema Jesús mastalh chu anta tatsokgnit kcapítulo 5 asta 7 xla Mateo. Uma taʼakgchuwin tlakg xatlan tamasiy nema niti chuna a masta, Jesús lhuwa tuku lichuwinalh, pulaktum tuku na lichuwinalh wa xlakata la tlan napaxuwayaw, la tlan nalakkaxtlawayaw taʼakglhuwit nema katakgalhiyaw amakgapitsi, la natlawayaw oración chu la naʼakxilhaw xlakata tumin. Chu chuna la makgtayanalh xtachuwin nema tiwa makgasa nachuna kinkamakgtayayan uku.

¹² Makgapitsi tastakyaw nema lichuwinan Biblia, wa xlakata familia, taskujut chu la nakatalalinkan amakgapitsi latamanin. Chu xtastakyaw kawani putum latamanin xalak Katiyatni chu komo chuna natlawayaw tuku wan tlan nakinkakitaxtuniyan. Putum liskgalala nema wi kBiblia, anta litasiya wantuku xpalakachuwina Jehová Isaías wa: «Akit, Jehová, akit miDios, Tiku masiyaniyan xlakata tlan nakitaxtuniyan, Tiku pulalinan ktiji niku militlawanat» (Isaías 48:17).

13. ¿Tukuya tamakatsin matsokgwilinilh Jehová xpalakachuwina Isaías xlakata Babilonia?

¹³ Biblia lichuwinalh lhuwa tuku aku xʼama kgantaxtu, makgapitsi kgantaxtukgonita. La uma. Dios limaklakaskilh palakachuwina Isaías, tiku latamalh akgtujun ciento kata akxni nina xmin Jesús, xlakata nawan tuku xʼama akgspula Babilonia: xʼamaka malakgsputukan (Isaías 13:19; 14:22, 23). Na wa la xʼama la. Soldados wantiku xʼamakgolh akgchipakgo Babilonia, xʼamakgolh maskakakgo kgalhtuchokgo nema xtitaxtu kkachikin chu xʼamakgolh tanukgo chu nipara xkatalachipakgolh babilonios. Ni kajwatiya ama. Na xtatsokgnit xtukuwani mapakgsina tiku xʼama akgchipa Babilonia, xʼamaka wanikan Ciro (kalikgalhtawakga Isaías 44:27–45:2).

14, 15. ¿La kgantaxtulh makgapitsi tuku pulana xlichuwinanit Isaías xlakata Babilonia?

¹⁴ Max akgtiy ciento kata titaxtulh akxni xwankanit  uma tamakatsin, akxni ama kilhtamaku soldados xminkgonit lakatsu kBabilonia. Uma lalh katsisni 5 chu lilakgaxkgakgalh 6 xla octubre kata 539 akxni nina xmin Jesucristo. ¿Tiku xkapulalima? Chatum mapakgsina xalak Persia wanikan Ciro. Lu xlikana, chuna xwi xlakata tlan nakgantaxtu tuku xwankanita. Pero ¿xʼama katlaja Ciro maski ni xkatalachipalh chuna la pulana xtatsokgnit?

¹⁵ Akxni ama katsisni babilonios xtlawamakgolh akgtum fiesta chu ni tuku xpekuanikgo xlakata lanka patsaps xlimakgstili xkachikinkan. Chu ama kilhtamaku, Ciro liwana lakpuwa xlakata kgalhtuchokgo nema xtitaxtu kBabilonia alakatanu xmalakgachalh chu chuchut taputsuwilh chu chuna tlan patakutkgolh chu talakatsuwikgolh kxkilhpan Babilonia. Pero ¿la tlawakgolh xlakata tlan xtanukgolh klakgaputu patsaps? ¡Ni xkatsikgo babilonios pi xlakkiya xmalakcha xkachikinkan!

16. 1) Chuna la wa Isaías, ¿tuku xʼama akgspula Babilonia? 2) ¿La chuna kgantaxtulh la pulana xwanit Isaías xlakata pi anta kBabilonia nialhti xʼama tawila?

¹⁶ Jehová pulanaja xwanit tuku xʼama akgspula Babilonia: «Nikxni katilatamaka anta, chu xliputum kilhtamaku nikxni katikgalhilh niku natawila. Anta árabe ni katiyawalh xchik nema litatlawanit xuwa, chu xkuentajtlawananin borregos ni katimajaxakgolh xborregos anta» (Isaías 13:20). Wantuku pulana xwankanit ni kajwatiya xʼamaka akgchipakan ama kachikin wata putum kilhtamaku nialhti xlatamalh anta. Wix tlan naʼakxilha pi kgantaxtunita. Max 80 kilómetros lakatsu kBagdad, akgtum kachikin xalak Irak, anta wi niku tasiya xwi Babilonia. Anta nialhti wi, chuna litasiya pi kgantaxtulh chuna la pulana xmatsokgninit Jehová Isaías: «Naklipalhmakgan,  lipalhna nema limasputunankan» (Isaías 14:22, 23). *

17. ¿Tuku xlakata matliwakglha kintakanajlakan chuna la putum kgantaxtulh tuku xwanit Biblia pi chuna xʼama la?

¹⁷ ¿Nixlikana pi namatliwakglha mintakanajla xlakata katsipat pi putum kgantaxtu tuku Biblia pulana xwanit? Chuna la Jehová Dios makgasa makgantaxtilh tuku xwanit natlawa, nachuna uku tlan nalipawanaw pi namakgantaxti chuna la wanit pi xakalipaxuw natlawa unu Katiyatni (kalikgalhtawakga Números 23:19). Lu xlikana pi kgalhiyaw “takgalhkgalhin xla latamat nema ni kgalhi xlisputni nema Dios, tiku nila akgsaninan, malaknulh makgasa” (Tito 1:2). *

18. ¿Tuku nema lu xlakaskinka lichuwinalh apóstol Pablo xlakata «xtachuwin Dios»?

¹⁸ Tuku akxilhwita kʼuma capítulo tasiya pi lu xlikana ni anan atanu libro la uma. Pero ni kajwatiya lu xlakaskinka tlawa xlakata lu akxtum tuku lichuwinan, xlakata xtakatsinkan científicos, chu tiku lichuwinankgo tuku lanita, tastakyaw nema makgtayanan, chu tuku xwankanit pi nala nema kgantaxtunita. Wijku tuku na lichuwinan. Apóstol Pablo tsokgli uma: «Xlakata xtachuwin  Dios xastakna chu masta litliwakga chu tlakg stakaka nixawa kgantum espada lakgaputiyu xlistakaka chu lu pulhman laktanu chatum chixku, chu masiya tuku wi kxpulakni chu kxmakni chu tlan mapitsi tuku tanuma takilhastukut, chu lakputsanani talakapastakni chu xtatlawaputu naku» (Hebreos 4:12, TNM).

19, 20. 1) ¿La kinkamakgtayayan Biblia naʼakxilhaw la limaw kilatamatkan? 2) Biblia akgtum tamaskiwin ni anan xtachuna, ¿la tlan wix nalimasiyaya pi paxtikatsiniya Dios xlakata Biblia?

¹⁹ Akxni likgalhtawakgayaw «xtachuwin» Dios nema wi kBiblia tlan nalakgapali kilatamatkan. Chu kinkamakgtayayan liwana naʼakxilhaw la limaw kilatamatkan. Ni kajwatiya nawanaw pi paxkiyaw Dios. Wantuku nalitasiya tuku lakpuwanaw chu tuku tlawaputunaw wa komo tlawayaw o ni natlawayaw tuku masiya xTachuwin Dios, Biblia.

²⁰ Biblia lu xaxlikana xtalakapastakni Dios. Kilikgalhtawakgatkan, nalakpuwanaw xlakata tuku likgalhtawakgaw chu napaxkiyaw. Ni kamakgxtakgti, chuntiya kalikgalhtawakga chu chuna nalimasiyaya pi paxtikatsiniya uma tuku Dios kinkamaskiwin. Chu na nakatsiya pi lu xlakaskinka tuku Dios lakpuwanit natlawa xlakata latamanin. Kcapítulo 3 nakatsiyaw tuku lakpuwanit natlawa Dios chu la nakgantaxtu.