Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 14

Masiyanika nalakgalhamanan

Masiyanika nalakgalhamanan

1. ¿Niku natitaxtu Jonás chu la xmakgkatsi xlakata niku ama?

JONÁS nakgalhi lhuwa kilhtamaku xlakata nalakapastaka. Natlawan 800 kilómetros, max akgtum papaʼ namakgapala o liwaka. Pulana xlilaksakat wa tukuya tiji natiya: natiya tiji nema tlakg lakatsu o tiji nema tlakg makgat pero ni lu kalipekua. Komo chuna natlawa, natitaxtu lakalhuwa niku kaxtum, kasipijni chu max natitaxtu xkilhapan lanka desierto xalak Siria, napatakuta kgalhtuchokgo nema lu laklanka la Éufrates chu namakglhtata kxchikkan tiku ni kalakgapasa kSiria, Mesopotamia chu kʼAsiria. Chuna la natitaxtutilha kilhtamaku, max palakachuwina nalilakapastaka tuku naʼakgspula: Nínive, ama kachikin xalak Asiria nema lu pekuani chu tlakg lakgtalakatsuwima.

2. ¿La katsinilh Jonás pi nila xtsalani tuku xlakgayawakanit?

2 Pero la uku Jonás liwana katsi pi xliʼanat chu nila tsala. Xtsalanita. Chuna la akxilhwi kcapítulo 13, akxni Jehová liwana masiyanilh pi nakgalhakgaxmatnan chu ni tlankajwa namakgkatsikan: ¿La tlawalh? Malakgachalh tliwakga un kbarco niku xʼan Jonás chu alistalh lakgmaxtulh xlakata ni xmuxtulh chu limaklakaskilh tantum lanka skiti xlakata xkgotwalh chu xliʼakgtutu kilhtamaku xastakna xmakgxtakgli xkilhtun pupunu. Xlikana, Jonás nikxni xʼama patsankga tuku titaxtulh (Jon., caps. 1, 2).

3. ¿Tukuya tayat limasiyanilh Jehová Jonás chu tuku takgalhskinin tawila?

3 Jehová limapakgsipa Jonás pi kaʼalh kNínive. Pero la uku kgalhakgaxmata chu alh kʼeste maski lu makgat xwanit (kalikgalhtawakga Jonás 3:1-3). Pero ¿lakgpalinita xtapuwan xlakata stakyawaka? Jehová lakgalhamalh akxni lakgmaxtulh chu ni xnilh, akxni ni malakgaxokgelh xlakata ni kgalhakgaxmatnilh chu akxni maxkipa talakaskin namakgantaxti tuku xlakgayawanit. Pero ¿katsinilh Jonás nalakgalhamanan? Lu tuwa makgkatsiyaw nalakgalhamananaw xlakata makglakgalhinanin akinin. Wa xlakata, kaʼakxilhwi tuku akgspulalh Jonás chu tuku tlan katsiniyaw xlakata tuku titaxtulh.

Jonás ni xlakpuwan pi xmakgamakglhtinankgolh tamakatsin

4, 5. ¿Tuku xlakata Jehová xliʼakxilha Nínive «lanka kachikin» chu tuku kinkamasiyaniyan uma?

4 Jehová nichuna xakxilha Nínive la Jonás. Biblia wan pi «Nínive lanka kachikin xʼakxilha Dios» (Jon. 3:3). Chu klibro xla Jonás Jehová makgtutu limapakuwi «lanka kachikin» (Jon. 1:2; 3:2; 4:11). ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka xakxilha?

5 Nínive wa tlakg xamakgan kachikin xwanit xlakata na wa xapulana nema Nemrod malakatsukilh akxni xtitaxtunita Munkaklat. Kʼama lanka kachikin, max xwilakgolh atanu kachikinin, lu lanka xwanit asta akgtutu kilhtamaku xlipuntaxtukan (Gén. 10:11; Jon. 3:3). Lu xalakstlan xtemplos, laklanka xpatsaps kachikin chu laklanka chiki kaks xlimalakawaninan. Pero ni wa uma xlakata Jehová lu xlakaskinka xliʼakxilha. Tlakg xlakaskinka xakxilha tiku anta xwilakgolh. Nínive akgtum lanka kachikin xwanit ama kilhtamaku. Maski tiku anta xwilakgolh lhuwa tuku nitlan xtlawakgo, Jehová xkalakgkatsan. ¿Tuku xlakata? Xlakata lu xlakaskinka akxilha xlatamatkan latamanin chu lakaskin nitlan kalimakgkatsikgolh xtalakgalhinkan chu kamakgxtakgkgolh nixatlan xtijikan.

Jonás xliʼakxilha Nínive la akgtum kachikin nema xlitsama tuku nitlan

6. 1) ¿Tuku xlakata max makgapekualh Jonás kachikin Nínive? (Na kaʼakxilhti nota.) 2) ¿La tlan natlawayaw chuna la Jonás akxni nalichuwinanaw Dios?

6 Akxni Jonás chalh kNínive chu akxilha la xlilhuwa latamanin wilakgolh max liwaka 120,000, chu uma max tlakg makgapekuan. * Kalakgstipatanu tiku wilakgolh chu tantaku tlawan, max putsama kxitat kachikin niku tlan namasta xtamakatsin. ¿La mastalh uma tamakatsin? Ni liwana katsiyaw. Max xkatsiya chuwinan asirio o Jehová makgtayalh xlakata tlan xchuwinalh uma tachuwin. O max xahebreo mastalh tamakatsin chu limaklakaskilh chatum tiku xmakgtayalh xlakata xkawanilh ninivitas. Maski ni liwana katsiyaw la tlawalh, xtamakatsin lakatanks kawanilh chu ni tlan tamakatsin xwanit: «Kaj tipuxum kilhtamaku natitaxtu chu Nínive namalakgsputukan» (Jon. 3:4). Palakachuwina tliwakga chuwinan chu makglhuwa kawani uma tamakatsin, chuna limasiya pi kgalhi takanajla chu ni pekuan. ¿Ni xlikana pi kstalaninanin Cristo la aku tlakg maklakaskinaw umakgolh tayat?

Xtamakatsin Jonás lakatanks xwanit chu ni xʼamakgolh lakgatikgo tiku xkgaxmatkgolh

7, 8. 1) ¿La akxilhkgolh ninivitas xtamakatsin Jonás? 2) ¿Tuku tlawalh mapakgsina xalak Nínive akxni kgaxmatli tuku xlichuwinama Jonás?

7 Putum kgaxmatkgo xtamakatsin Jonás. Max Jonás xlakpuwan pi niti xʼama kgaxmatni o asta nitlan tuku xʼamaka tlawanikan. Pero wi tuku la nema nitu xlakpuwanit: ¡latamanin kgalhakgaxmatkgo! Xtachuwin lakapala talakgatumi chu ni makgas kilhtamaku titaxtu tuku lichuwinama Jonás putum katsikgolh (kalikgalhtawakga Jonás 3:5). Tiku kgalhikgo tumin chu tiku nitu kgalhikgo, lakchixkuwin chu lakpuskatin, lakgkgawasan chu tiku linkgoya kata..., putum nitlan limakgkatsikgo xtalakgalhinkan. Asta nialh wayankgo kaj xlakata nitlan limakgkatsikgo. Chu alistalh mapakgsina katsilh la makgamakglhtinankgolh uma tamakatsin putum xkachikin.

Talakaskilh pi Jonás xkgalhilh takanajla chu ni xpekualh xlakata xkamakatsinilh ninivitas

8 Akxni kgaxmata tuku lichuwinama Jonás, mapakgsina na pekuani Dios chu nitlan limakgkatsi xtalakgalhin. Taya kxpumapakgsin, tapuxtu lu xastlan xlhakgat, lilhakganan xatulanka lhakgat nema wilikgonit xlakskujnin chu laktawila «lhkakaʼ» xlakata xlimasiyalh pi nitlan limakgkatsi. Alistalh limapakgsinan chu nachuna «laklanka tiku xtamapakgsinankgo» pi xkawanika putum kachikin pi ni xwayankgolh xlakata chuna xlimapakgsinanit mapakgsina. Limapakgsinan pi putum kalitaʼakgtlapakgolh uma xatulanka lhakgat chu nachuna animales. * Mapakgsina na katsi pi lu lixkajni likatsikgo xkachikin. Max lakpuwan pi Dios naʼakxilha pi nitlan limakgkatsi xtalakgalhin chu nalakgalhaman xlakata wan: «¿Tiku katsi komo Dios tiku xaxlikana [...] namapanu xtasitsi chu ni kintikamalakgsputun?» (Jon. 3:6-9).

9. ¿Tuku nila kanajlakgo makgapitsi, pero tuku xlakata likatsiyaw pi ni xlikana tuku lakpuwankgo?

9 Wilakgolh tiku nila kanajlakgo pi ninivitas kaj lakapala makgxtakgkgolh tuku nitlan xtlawamakgolh. Pero makgapitsi tiku lakputsananikgo Biblia wankgo pi chuna xwankgonit xamakgan kachikinin kaj lakapala xtalakgpalikgo chu katuwa tuku xpekuanikgo. Maski ni katsiyaw komo xlikana tuku wankgo, pero Jesús alistalh lichuwinalh pi ninivitas makgxtakgkgolh tuku nitlan xtlawamakgolh (kalikgalhtawakga Mateo 12:41). Chu xkatsi tuku xlichuwinama, xlakata akxni chuna lalh, Jesús xwi kʼakgapun chu akxilhli tuku lalh (Juan 8:57, 58). Nikxni nalakpuwanaw pi latamanin ni natalakgpalikgo, maski tasiya pi lu nitlan linkgo xlatamatkan. Kalakapastakwi pi wa Jehová tiku katsi tuku wi kxnakujkan.

Dios xalakgalhamana pero latamanin nichuna

10, 11. 1) ¿Tuku tlawalh Jehová akxni akxilhli pi latamanin xalak Nínive makgxtakgkgolh nixatlan xtayatkan? 2) ¿Tuku xlakata katsiyaw pi Jehová ni akgtsankgalh xlakata tuku tlawalh?

10 ¿Tuku tlawalh Jehová akxni akxilhli pi latamanin xalak Nínive makgxtakgkgolh tuku nitlan xtlawamakgolh? Jonás tsokgli: «Dios tiku xaxlikana akxilhli tuku xtlawamakgolh, pi nialh xtlawamakgolh tuku nitlan; chu wa xlakata Dios tiku xaxlikana nitlan limakgkatsilh chu nialh tlawalh tuku xlakapastaknit pi xʼama katlawani chu nitu katlawanilh» (Jon. 3:10).

11 ¿Tuku xlakata ni kamasputulh Jehová ninivitas? ¿Kaj ni liwana lakpuwa tuku xʼama katlawani? Ni. Jehová ni akgtsankga, xlakata Biblia wan pi tuku tlawa Dios xaʼakgstitum (kalikgalhtawakga Deuteronomio 32:4). Jehová machokgolh xaʼakgstitum xtasitsi. Jehová akxilhli pi umakgolh latamanin talakgpalikgolh chu lakkaxwililh pi nialh xtalakaskin nakamalakgaxokge. Wata akxilhli pi tlan xkalakgalhamalh chu tlan xkalikatsinilh.

12, 13. 1) ¿La limasiya Jehová pi chatum Dios tiku kinkaʼakgatekgsniyan chu xalakgalhamana? 2) ¿Tuku xlakata wanaw pi xaxlikana xwanit tuku xlichuwinama Jonás?

12 Jehová ni likatsi chuna la wankgo tiku pulalinkgo takanajla, pi nitu makgkatsi, lhuwa tuku skin chu pi makgapatinan. Wata kinkaʼakgatekgsniyan chu xalakgalhamana. Akxni wi tiku namalakgaxokge, pulana kalimakatsini xlakskujnin xlakata namakatsininankgo, xlakata lakaskin pi tiku nitlan likatsikgo namakgxtakgkgo tuku nitlan tlawamakgolh chu nalakgpalikgo xtayatkan chuna la ninivitas (Ezeq. 33:11). Makgtum, palakachuwina Jeremías wa: «Akxni akit naklichuwinan xpalakata akgtum kachikin [...] xlakata nakpulhu chu naklakxtlawa chu xlakata nakmasputu, chu uma kachikin xlikana namakgxtakga tuku nitlan tlawama xlakata tuku akit klichuwinanit, akit na nitlan naklimakgkatsi xlakata tuku klakapastaknit naktlawani» (Jer. 18:7, 8).

Jehová Dios lakaskin pi tiku lixkajni likatsikgo namakgxtakgkgo tuku nitlan tlawamakgolh chuna la ninivitas

13 Wa xlakata, ¿tlan wanaw pi ni xlikana tuku xlichuwinanit Jonás? Ni, xlakata kaj xkawanimaka ninivitas pi xʼamaka kamalakgaxokgekan xlakata xtlawamakgolh laklanka talakgalhin. Chu xlakan lakgpalikgolh xlatamatkan, pero komo xtiyaparakgolh nixatlan tiji, ni xlakgtaxtukgolh chuna la xtalichuwinanit. Chu chuna lalh alistalh (Sof. 2:13-15).

14. ¿Tuku tlawalh Jonás akxni Jehová tapatilh Nínive?

14 Chu Jonás, ¿tuku tlawalh akxni akxilhli pi Jehová ni tlawalh la xwanit? «Lu ni lakgatilh tuku tlawalh, chu lu sitsilh.» (Jon. 4:1.) Asta tlawanilh oración Jehová niku takgaxmata pi kilhnima. Jonás limasiyaputulh pi tlakg tlan xtiwa komo xtitamakgxtakgli kxkachikin. Wanilh Jehová pi xkatsiya pi ni xʼama malakgaxokge Nínive, ¡chu na wa pi wa xlakata xtsalama chu xʼama kTarsis! Chu xaʼawatiya, skinilh Dios pi xmakgnilh, xwan pi tlakg tlan xnilh nixawa xlatamalh (kalikgalhtawakga Jonás 4:2, 3).

15. 1) ¿Tuku xlisitsima Jonás? 2) ¿La likatsinilh Jehová xpalakachuwina?

15 ¿Tuku xlikana xlisitsima Jonás? Nila katsiyaw tuku xlakapastakma, pero katsiyaw pi xkamakatsininit putum ninivitas pi xʼamaka kamalakgsputukan. Latamanin kanajlanikgolh, pero nina xchin lisputni. ¿Xlakpuwan pi xʼamaka likgalhkgamanankan o xlakpuwanka pi nixaxlikana palakachuwina xwanit? Ni katsiyaw... Pero ni lipaxuwalh akxni ninivitas makgxtakgkgolh tuku nitlan xtlawamakgolh chu pi Jehová kalakgalhamalh. Wata lu nitlan limakgkatsilh chu mastalh talakaskin xtlajalh xtasitsi chu xakstu xlakgalhamanka. Pero maski chuna makgkatsilh, Dios chuntiyaku xakxilha pi wi tuku tlan xkgalhi uma palakachuwina tiku lu xlipuwan. Wa xlakata ni malakgaxokgelh xlakata ni maxkilh kakni, wata tlawanilh akgtum takgalhskinin xlakata tlan xlakapastakpa chu wanilh: «¿Xlilat tuku wix lu sitsinita?» (Jon. 4:4). Biblia ni wan komo Jonás kgalhtinalh.

16. ¿Tuku xlakata latamanin ni lakpuwanaw chuna la Dios chu tuku kinkamasiyaniyan tuku titaxtulh Jonás?

16 Tlan lakapala nitlan nalichuwinanaw Jonás xlakata nitlan xlakpuwan, pero kililakapastakatkan pi latamanin min kilhtamaku ni akgatekgsaw tuku tlawa Jehová. Akgtum liʼakxilhtit, wilakgolh tiku lakpuwankgo pi Dios tlan wi tuku xtitlawalh xlakata ni xlalh tuku nitlan, o wi tiku tunkun xmalakgaxokgelh xlakata nitlan xtayat, o pi makgasata xtimalakgsputulh uma xalixkajni kakilhtamaku. Pero xliʼakxilhtit Jonás kinkamasiyaniyan pi akxni ni lakpuwanaw chuna la Dios, tuku akinin lakpuwanaw wa tuku nitlan.

Masiyanika nalakgalhamanan

17, 18. 1) ¿Tuku tlawalh Jonás akxni taxtulh kNínive? 2) ¿Tuku makgkatsilh Jonás akxni skakli mayak?

17 Palakachuwina lu lipuwan akxni taxtu kNínive. Pero ni taspita kxchik wata an kʼeste kkasipijni niku tlan naʼakxilha putum Nínive. Anta tlawa akgtum aktsu chiki nema naliskgakgnan chu akxilhputun tuku naʼakgspula Nínive, lakpuwanku pi namasputukan. ¡Lu xatsakat uma chixku!, ¿ni xlikana? ¿La masiyanilh Jehová xlakata xalakgalhamana xwa?

18 Katsisni, Dios tlawalh pi kstakli mayak xtachuna puwa. Akxni lakastakwanalh, Jonás akxilha lu stlan mayak nema liwana maskgakga, nixawa aktsu chiki nema xtlawanit. Lu lipaxuwalh akxni akxilhli, max lakpuwan pi xlakata kaj xalan stakli limasiya pi tlanku xakxilha Dios. Pero Jehová ni kaj lakapastakma nalimaskgakga chu nialh nasitsi: wi tuku xmasiyaniputun. Wa xlakata wi atanu tuku tlawa. Tlawa pi tantum luwa xwalh mayak chu xmaskakalh. Alistalh «makamilh chichi un nema mincha kʼeste», un nema lu chichi xwanit, libro xla Jonás wan pi «xmakgkatsi pi ksputma xlatamat». ¿Tuku tlawalh Jonás? Amakgtum lipuwampa chu skinipa Dios pi xmakglhtilh xlatamat (Jon. 4:6-8).

19, 20. ¿La makgtayalh Jehová Jonás xlakata liwana xlakapastakli?

19 Amakgtum, Jehová kgalhskin komo xlikana xlilat tuku lu lisitsima, la uku xlakata mayak nema skakli. Pero Jonás ni kaj chuna tamakgxtakga chu wan: «Akit kkatsi tuku lu klisitsinit, asta kliniputun». Jehová lakpuwan pi chanita kilhtamaku namasiyani tuku lu xlakaskinka (Jon. 4:9).

Dios limaklakaskilh mayak xtachuna la xla puwa xlakata xmasiyanilh Jonás nalakgalhamanan

20 Xlakata namakgtaya liwana nalakapastaka, Dios pulana wani pi Jonás lipuwama kaj xlakata skakli mayak nema kaj akgtum tsisni listakli chu xla nipara xchanit chu ni xkuentajtlawanit. Chu alistalh kgalhskin: «Nachuna akit, ¿ni xlilat naklakgalhaman lanka kachikin Nínive, niku lamakgolh liwaka akgtum ciento akgpuxum mil latamanin tiku ni katsikgo tuku tlan chu tuku nitlan, chu na anan lhuwa animales xalak kchiki?» (Jon. 4:10, 11).

21. 1) ¿Tuku xmasiyaniputun Jehová Jonás akxni limaklakaskilh akgtum liʼakxilhtit? 2) ¿La kinkamakgtayayan tuku tatsokgnit xlakata Jonás?

21 Lu xatlan liʼakxilhtit limaklakaskilh Jehová, wi tuku lu xlakaskinka xlimasiyaniputun. Jonás nitu xtlawanit xlakata kstakli uma mayak. Pero Jehová wa tiku xkamaxkinit latamat ninivitas chu xkamaxki tuku nalilatamakgo chuna la putum tiku staknankgo kKatiyatni. ¿Tuku xlakata Jonás tlakg xlakaskinka xakxilha mayak nixawa xlatamatkan 120,000 latamanin chu xʼanimaleskan? Limasiyalh pi kaj xlilakapastaka tuku xlakaskin. Akxni skakli mayak lu lilipuwa, pero kaj xlakata nialh xʼama maskgakga. Akxni lisitsilh xlakata ninivitas nitu katlawanika na xlimasiyama pi tlanka xmakgkatsikan: xlimasiyaputun pi xlikana tuku xkilhwama, chu ni xlakaskin pi nitlan xlichuwinanka. Tuku talichuwinan xlakata Jonás kinkamakgtayayan naʼakxilhaw la lakapastakaw. Putum kiliskujatkan xlakata ni kaj nalilakapastakaw tuku akinin lakaskinaw. ¡Lu paxtikatsiniyaw Jehová xlakata lakgasiyu kinkamasiyaniyan nalakgalhamananaw la xla, nakapaxkiyaw amakgapitsin, chu nakamakgtayaputunaw!

22. 1) ¿Tuku limasiya pi Jonás katsinilh nalakgalhamanan chuna la Jehová masiyanilh? 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan kinputumkan tuku talichuwinan xlakata Jonás?

22 ¿Katsinilh Jonás tuku xmasiyaniputunkan? Libro xla Jonás ni lichuwinan komo kgalhtinalh tuku Jehová kgalhskilh chu max wilakgolh tiku wankgo pi ni katsiyaw tuku kgalhtinalh. Pero akinin katsiyaw la kgalhtinalh, xlakata libro xla Jonás kinkamaxkiyan xtakgalhtin. ¿Tuku xlakata? Xlakata katsiyaw pi wa tsokgli tuku titaxtulh. Katlawaw la akxilhmaw uma palakachuwina, akxni taspitli kxkachikin, chu tsokgwililh tuku lalh. Max lakpuwanaw pi chatum chixku tiku lina kata, tlakg skgalala chu ni tlankajwa, nitlan limakgkatsi akxni tsokgwili tuku nitlan tlawalh, ni kgalhakgaxmatninalh, xatsakat xwanit chu ni xlakgalhamanan. Liwana katsiyaw pi Jonás katsinilh nalakgalhamanan xlakata Jehová masiyanilh. ¿Chu akinin? ¿Na katsiniw? (Kalikgalhtawakga Mateo 5:7.)

^ párr. 6 Talakpuwan pi kSamaria niku xtapakgsikgo 10 laklanka familias xalak Israel, xkilhtamaku Jonás xwilakgolh 20,000 o 30,000 latamanin: nipara xlipulaktati la xlilhuwa xwankgonit kNínive. Akxni tlakg tliwakga xwi, Nínive lilakgapaska tlakg xalanka kachikin xlikalanka kkatiyatni.

^ párr. 8 Max uma nila nakanajlayaw, pero wilakgolh tuku limasiya pi chuna xtlawakan. Chatum tiku lichuwinan tuku lanita xalak Grecia Heródoto wan pi makgtum persas xala makgasa na kalinkgolh animales akxni xʼamakgolh maknukgo chatum xapuxku soldados nema lu xpaxkikan.