Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 16

Xaskgalala, ni pekualh chu ni akstu paxkika

Xaskgalala, ni pekualh chu ni akstu paxkika

1-3. 1) ¿La xmakgkatsi Ester akxni xtalakatsuwina kxpumapakgsin xchixku? 2) ¿Tuku tlawalh mapakgsina akxni kaj xalan lakgapaxialhnalh Ester?

ESTER tsinu tsinu lakgtalakatsuwi mapakgsina chu tlakg lakapala tatsuwi xnaku. Akxni tanucha Ester niku wi mapakgsina kSusa nialhti chuwinan, Ester kgaxmata la tlawan chu la makawan xlhakgat nema lu stlan. Ni kgalhi kilhtamaku xlakata naʼakxilha la tatlawanit chiki, la xlistlan talayaw o la xlistlan xakgstin chiki nema litatlawanit puksnankiwi nema liminkanit kLíbano. Kaj wa akxilhnit chixku tiku wi kxpumapakgsin. ¡Xlakata wa tiku nawan komo namakgnikan Ester o ni!

2 Mapakgsina liwana lakaʼakxilha chu lakglimakaʼan xlixtokgo nema litatlawanit oro. ¡Skaya limakgkatsi! Chuna limasiyalh pi ni xmakgnika Ester, chu tapati tuku tlawalh: xlakata alh kxlakatin mapakgsina chu nitu xtasanikanit. Ester tlan talakatsuwi niku xwi mapakgsina, xlakata lu lakgalhamanka, stonkga xmakan chu xamalh lixtokgo xlakata lu paxtikatsini (Est. 5:1, 2).

Ester paxtikatsininalh xlakata mapakgsina Asuero lakgalhamalh

3 Liwana tasiya pi Asuero chatum mapakgsina tiku lhuwa tuku kgalhi chu kgalhi lhuwa limapakgsin. Chuna la wankgo tiku katsikgo xlakata uma, xlhakgatkan mapakgsinanin xalak Persia lhuwa millón dólares xtapalh xwanit. Pero maski lanka mapakgsina, Ester akxilha kxlakan pi paxki. Wani: «¿Tuku akgspulaman, mapakgsina Ester chu tuku kiskiniputuna?», chu wani pi asta itat xtamapakgsin xʼama maxki (Est. 5:3).

4. ¿Tuku tuwa taskujut xlakgaya Ester?

4 Ester limasiyanita pi kgalhi takanajla chu ni pekuan: lakganit mapakgsina xlakata nakamakgtaya xkachikin chu ni nakamasputukan. Asta la uku nitu akgspulama, xlakata mapakgsina makgamakglhtinalh. Pero tsankgajku tuku tlakg tuwa. Talakaskin nawani pi kstakyawana Hamán tiku lu lipawan lixkajni likatsi, xlakata akgskgawilh chu matlawilh akgtum limapakgsin niku xwan pi kakamasputuka xkachikin Ester. ¿La xʼama wani xlakata xkanajlanilh chu tuku kinkamasiyaniyan xlakata xtakanajla uma puskat?

Liwana laksakli “akxni nachuwinan”

5, 6. 1) ¿La tlawalh Ester chuna la wan Eclesiastés 3:1, 7? 2) ¿La limasiyalh Ester liskgalala akxni tachuwinalh xchixku?

5 ¿Putum nawani Ester mapakgsina anta kxlakatin amakgapitsin? Uma max nalimamaxani mapakgsina chu Hamán xkgalhilh kilhtamaku xlakata xkatsilh tuku nalikgalhtinan. ¿Tuku natlawa Ester? Akglhuwata ciento kata Dios xmatsokgninit mapakgsina Salomón: «Putum tuku tlawaputunkan xlikgalhit xkilhtamaku, [...] kilhtamaku akxni ni nachuwinankan chu kilhtamaku akxni tlan nachuwinankan» (Ecl. 3:1, 7). Max tiku xtlat Ester xlitaxtu, masiyanilh uma tastakyaw akxni staktilhalh. Chu, chuna la naʼakxilhaw, xla liwana katsi la xlilakaskinka nalaksaka kilhtamaku “akxni xlichuwinat”.

6 Wa xlakata Ester wani xchixku: «Komo mapakgsina nalakgati, la uku katamilh Hamán kʼakgtum taway nema naktlawani mapakgsina» (Est. 5:4). Mapakgsina wa pi naʼan chu matasaninalh Hamán. ¿Akxilhaw pi Ester liwana laksaka tuku natlawa chu lu skgalala? Maxkilh kakni xchixku, pero na lakkaxwililh akxni nawani tuku lilakgaputsa (kalikgalhtawakga Proverbios 10:19).

7, 8. ¿La kitaxtulh xapulana liwat nema tlawalh Ester chu tuku xlakata nina wanilh mapakgsina tuku xwaniputun?

7 Xlikana, xla liwana lakkaxwililh uma taway, tlawanilh tuku lakgati xchixku. Chu na mastalh vino xlakata napaxuwakgo (Sal. 104:15). Asuero lu paxuwalh, wa xlakata kgalhskinipa Ester tuku lakaskin. ¿Lakgchanita kilhtamaku akxni nawani?

8 Ester lakpuwan pi nina xliwanit. Wa xlakata, lichali katlawanipa atanu taway mapakgsina chu Hamán (Est. 5:7, 8). ¿Tuku xlakata nina wani tuku lilakgaputsa? Kalakapastakwi pi putum xkachikin Ester kamakgniputunkan xlakata chuna mapakgsinalh mapakgsina. Xlakata lhuwa tiku nanikgo, liwana xlilaksakat akxni nawani. Wa xlakata, kgalhkgalhilh chu tlawanipa xchixku atanu taway xlakata nalimasiyani la xlilhuwa paxki.

9. ¿La xlilakaskinka akxni kgalhkgalhinanaw chu la tlan nachuna natlawayaw la Ester?

9 ¡Lu xlakaskinka kgalhkgalhinankan pero ni lhuwa tiku chuna tlawakgo! Maski lu xwaniputun tuku xmakgkatsi, Ester kgalhkgalhilh akxni xlilat nawani. Nachuna kilitlawatkan, max kimputumkan akxilhnitaw tuku xlitalakgpalit. Komo lakaskinaw pi chatum mapakgsina kakinkalakkaxtlawanin akgtum taʼakglhuwit, max talakaskin natlawayaw la Ester chu nakgalhkgalhiyaw. Proverbios 25:15 wan: «Akxni kgalhkgalhinankan tlan lakgpalikan xtapuwan chatum puxku, chu tiku tlan chuwinan tlan laktukxa lukut». Komo ni tunkun nawanaw tuku wamputunaw chu liwana nachuwinanaw la tlawalh Ester, tlan “nalaktukxaw” tuku lu tuwa maski lu palha chuna la lukut. ¿Sikulunatlawalh Jehová Ester xlakata kgalhkgalhilh chu limasiyalh liskgalala?

Xlakata kgalhkgalhilh tatlawalh tuku xaʼakgstitum

10, 11. ¿Tuku xlakata Hamán sitsi akxni taxtucha niku tawayanka chu tuku wanikgolh xpuskat chu xʼamigos?

10 Xlakata Ester kgalhkgalhilh makgtayanalh xlakata wi tuku tlan xlalh. Hamán lu paxuwa taxtulh akxni xlimakgtum kakitawayalh mapakgsinanin, «xpaxuwa chu tlan xmakgkatsi xnaku» xlakata mapakgsina chu xpuskat wanikgolh pi kaʼalh. Pero akxni taxtulh kxchik mapakgsina, akxilhli Mardoqueo, tiku chuntiya ni takilhputaniputun. Chuna la akxilhwi kcapítulo 15, ni wamputun pi Mardoqueo kaj nitu liʼakxilha, wata xtlawa tuku xwani xtalakapastakni chu tlan xtalalilh Jehová. Pero, Biblia wan pi «Hamán tunkun lu sitsilh» (Est. 5:9).

11 Akxni kalitachuwinalh xpuskat chu xʼamigos pi Mardoqueo ni takilhputanilh, wanikgolh pi xmatlawinalh lanka kiwi, liwaka 22 metros xlitalhman, chu kskinilh mapakgsina anta xmawakaka Mardoqueo. Hamán lu lakgatilh tuku wanikan chu tunkun tsukulh lakkaxwili pi chuna natlawa (Est. 5:12-14).

12. ¿Tuku xlakata mapakgsina skilh kalikgalhtawakganika niku xtsokgwilikan tuku tlakg xlakaskinka xalak Persia chu tuku tekgsli?

12 Pero wi tuku lalh. Biblia wan pi uma katsisni «mapakgsina nila lhtatalh» chu wa xlakata Asuero skilh pi xlekgalhtawakganika niku xtsokgwilikan tuku tlakg xlakaskinka xalak Persia. Akxni likgalhtawakganika na anta xwi niku xwan pi wi tiku xlakkaxwilikgonit namakgnikan mapakgsina. Xla lakapastaka pi tiku chuna xtlawaputunkgo kachipaka chu kamakgnika. Pero ¿la kitaxtulh Mardoqueo, tiku makatsininalh tuku xʼamaka tlawanikan? Kaj xalan, kgalhskininalh tuku maxkika Mardoqueo xlakata xmakgtayanit. ¿Chu tuku wanikgolh? ¡Pi nitu maxkimaka! (kalikgalhtawakga Ester 6:1-3.)

13, 14. 1) ¿Tuku kaj xalan talakgpalilh xlakata tuku xlakkaxwilinit Hamán? 2) ¿Tuku wanikgolh Hamán xpuskat chu xʼamigos?

13 Asuero lu nitlan xmakgkatsi, wa xlakata katsiputun tiku napuxkun wilakgolh anta chu natalakkaxtlawakgo tuku ni kuenta tlawakgolh. ¡Chu Hamán anta wi kxkilhtin kxchik mapakgsina! Sokg chalh xlakata lakaskin namaxkikan talakaskin naxtokgowaka kkiwi Mardoqueo. Pero akxni nina xwani tuku xlakaskin, Asuero atanu tuku kgalhskin chu wani: ¿tuku tlan xlimalankika chatum tiku mapakgsina tlan akxilha? Hamán lakpuwan pi wa malankiputunkan, wa xlakata wanilh: kalimalhakgeka lhakgat nema maklakaskinkgo mapakgsinanin chu chatum puxku kalimapaxialhnilh xkawayu mapakgsina kSusa, kamalankilh kxlakatin amakgapitsin. Kaj kalakpuwanti la lakawa Hamán akxni katsilh pi chixku tiku xʼamaka malankikan wa Mardoqueo. ¿Tiku lakgayawalh mapakgsina xlakata namalanki Mardoqueo xlakatin amakgapitsin? ¡Wa Hamán! (Est. 6:4-10.)

14 Maski ni xlakaskin chu lu xsitsinit, tlawalh tuku wanilh mapakgsina. Pero akxni makgantaxtikgolh tunkun alh kxchik chu lu xlilakgaputsa tuku akgspulalh. Xpuskat chu xʼamigos wanikgolh pi uma tuku lama limasiya pi naʼakgspula tuku nitlan chu Mardoqueo tiku judío natlaja (Est. 6:12, 13).

15. 1) ¿Tuku lalh xlakata Ester kgalhkgalhinalh? 2) ¿Tuku xlakata talakaskin nalimasiyayaw pi “kgalhkgalhinanaw”?

15 Xlakata Ester ni tunkun wanilh mapakgsina tuku xlakaskin chu kgalhkgalhipa akgtum kilhtamaku xlakata nawani, Hamán kgalhilh kilhtamaku xlakata nalakkaxwili niku nani, maski ni xkatsi. Nachuna, max wa Jehová tiku tlawalh pi mapakgsina nila klhtatalh (Prov. 21:1). Wa xlakata Biblia kinkawaniyan pi “nakgalhkgalhinanaw” (kalikgalhtawakga Miqueas 7:7). Akxni makgxtakgniyaw Dios kintaʼakglhuwitkan, max naʼakxilhaw pi la kinkamakgtayayan tlakg tlan nixawa la akinin nalakpuwanaw natlawayaw.

Ni pekualh chu chuwinalh

16, 17. 1) ¿Tukuya kilhtamaku lakgchalh “akxni nachuwinan” Ester? 2) ¿Tuku xlakata Ester ni xtachuna xwanit la Vasti?

16 Ester nialh mamakgaslilh wa xlakata wanilh xchixku tuku xlakaskin akxni xlimakgtiy tlawanilh taway. Pero ¿la tlawalh? Wa mapakgsina tiku kgalhskimpa tuku xlakaskin (Est. 7:2). Lakgchanita kilhtamaku “akxni nachuwinan”.

17 ¿Pero tuku pulana tlawa Ester xlakata nakgalhti mapakgsina? Kaj kalakpuwanti pi pulana tsekg tlawani oración Dios. Chu alistalh ni pekuan chu wani: «Komo tlan kiʼakxilha, kimapakgsina, chu komo lakaskina, ni kakimakgnika xlakata akit kskima chu nachuna kinkachikin» (Est. 7:3). Akxilhaw pi Ester wanilh pi nakgalhakgaxmata tuku nawani mapakgsina. ¡Ester ni tlawalh la Vasti, xapulana xpuskat mapakgsina, tiku mamaxanilh xchixku! (Est. 1:10-12.) Ester na ni wanilh pi nitlan xlakata lipawa Hamán. Wata skinilh pi kamakgtayalh xlakata makgniputunkan.

18. ¿La wanilh xtaʼakglhuwit Ester mapakgsina?

18 Tuku skilh, tlan akxilhli mapakgsina chu na kaks lilakawa. ¿Tiku namakgniputun xpuskat mapakgsina? Ester wanipara: «Kistakanit akit chu kinkachikin, xlakata nakinkamakgnikanan chu nakinkamasputukanan. Pero, komo xkinkastakan xlakata kaj skujnin xaklitaxtuw nitu xakwa. Pero nitlan ni nakwan kintalakgaputsit xlakata na nitlan nakitaxtuni mapakgsina» (Est. 7:4). Kaʼakxilhti pi Ester lakatanks wa tukuya taʼakglhuwit xʼanan, chu na wa pi nitu xtiwa komo kaj skujni xlitaxtukgolh. Pero, xlichuwinat xwanit, xlakata xʼamaka kamakgnikan lhuwa latamanin chu na lu nitlan xʼama kitaxtuni mapakgsina.

19. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit Ester xlakata la nalakkaxtlawayaw lu tuwa taʼakglhuwit?

19 Ester liwana lakkaxwililh la namakatsininan lu xatuwa taʼakglhuwit. Xliʼakxilhtit kinkamasiyaniyan pi komo namin kilhtamaku natalakaskin nalitachuwinanaw akgtum lanka taʼakglhuwit tiku paxkiyaw o tiku kgalhi limapakgsin, talakaskin nakgalhkgalhiyaw akxni tlan nawanaw, namaxkiyaw kakni chu xlikana tuku nawanaw (Prov. 16:21, 23).

20, 21. 1) ¿La la wanilh Ester Mapakgsina tuku xtlawaputun Hamán chu tuku tlawalh mapakgsina? 2) ¿Tuku tlawalh Hamán akxni takatsilh pi xmatlawiputun mapakgsina tuku nitlan?

20 Akxni Asuero kgaxmatli tuku wanilh Ester, kgalhskin: «¿Tiku uma chu niku wi tiku chuna tlawaputun?». Kalakpuwanti akxni Ester limasiyama xmakan chu wa: «Chixku, talatlawana, tiku ni kinkaʼakxilhputunan, wa Hamán tiku lixkajni likatsi». Akxni chuna wa nialhti chuwinalh. Hamán tsukulh pekuan. Akxilhli pi Asuero lu sitsinit katsilh pi lu nitlan tuku xʼama akgspula: mapakgsina katsilh pi kstakyawana tiku tlakg xlipawan, ¡mafirmarlinilh akgtum limapakgsin xlakata na xmakgnika xpuskat! Xlakata xmakgkatsi pi nila xmachokgo xtasitsi mapakgsina lakapala alh kxjardín, xlakata nialh xsitsilh (Est. 7:5-7).

Ester ni pekualh chu wa tuku xtlawaputun Hamán

21 Xlakata katsika tuku xmatlawiputun mapakgsina, Hamán lakgtatsokgostalh Ester xlakata xtapatilh. Akxni tanupa mapakgsina chu akxilhli pi kskinima Ester pi xtapatilh anta niku xjaxma, lu sitsilh chu limawakalh pi xlekgamanamputun xpuskat kxpumapakgsin. ¡Hamán xakstu tlawalh pi namakgnikan! Lakapala maxtuka chu xlakgatlapakanit. Chatum kskujni mapakgsina wanilh pi Hamán xyawanit kgantum kiwi niku kxtokgowakaputun Mardoqueo. Lakapala Asuero mapakgsinalh, ¡pi anta xmawakaka Hamán! (Est. 7:8-10.)

22. ¿La kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit Ester pi nikxni kamakgatsankgaw kintakanajlakan chu takgalhkgalhin?

22 Kkakilhtamaku niku lamaw max nalakpuwanaw pi nikxni katitatlawalh tuku xaʼakgstitum. ¿Minit kilhtamaku akxni chuna lakpuwanita? Ester nikxni xlajwanalh xtakanajla chu nikxni lakpuwa pi niti katimakgtayalh. Akxni lakgchalh kilhtamaku ni pekualh chu wa tuku xlama chu lipawa pi Jehová xʼama makgtaya. Nachuna katlawaw. Dios nitu talakgpalima. Chuntiya katlawani tiku nitlan likatsikgo chuna la tlawanilh Hamán (kalikgalhtawakga Salmo 7:11-16).

Tatayalh Jehová chu xkachikin

23. 1) ¿Tuku maxkilh mapakgsina Mardoqueo chu Ester? 2) ¿La kgantaxtulh tuku lichuwinalh Jacob xlakata Benjamín? (Kaʼakxilhti recuadro « Kgantaxtulh tuku xlichuwinanit Biblia».)

23 Alistalh, mapakgsina ni kajwatiya katsilh pi Mardoqueo makgtayalh xlakata ni xmakgnika wata na katsilh pi wa makgastakli Ester chu lakgayawalh tuku xlakgaya Hamán. Na maxkilh Ester xchik Hamán chu putum tuku xkgalhi, chu xla makamaxkilh Mardoqueo (Est. 8:1, 2).

24, 25. 1) ¿Tuku xlakata ni kaj chuna tamakgxtakga Ester akxni makatsinilh mapakgsina tuku xtlawaputun Hamán? 2) ¿La kalipekua wilipa xlatamat Ester?

24 Xlakata Ester chu Mardoqueo nialh katikamakgnika, ¿nialhtu katitlawalh Ester? Nialhtu xtlawalh komo kaj xakstu xpaxkika, pero xla ni kaj lakpuwan xlakata xlatamat. La uku limapakgsin nema xmastanit Hamán xlakata xkamakgnika judíos xtakatsima xlikalanka uma tamapakgsin. Hamán xlimaklakaskinit taskuwan xlakata nakatsi tukuya kilhtamaku tlakg tlan akxni xkamakgnika judíos. Biblia wan pi xlimakanit suerte o Pur ktachuwin nema tamaklakaskilh akxni tsokgka uma libro (Est. 9:24-26). Tsankgajku akglhuwa papaʼ xlakata nachan uma kilhtamaku pero lakapala talakatsuwima. ¿Tlan namachokgokan uma tuku nitlan?

25 Ester limasiyalh pi ni xakstu paxkikan, kalipekua wililh xlatamat akxni lakgampa mapakgsina maski nitu xtasanikanit. Uma kilhtamaku kalakgtasa xkachikin chu tasaskinilh xchixku pi xlakgpalilh limapakgsin. Pero, limapakgsin nema xmastakgo mapakgsinanin xalak Persia nila xlakgpalikgo (Dan. 6:12, 15). Wa xlakata, mapakgsina kaliyawa Ester chu Mardoqueo xlakata namastakgo xasasti limapakgsin. Wa xlakata malakgachaka limapakgsin niku xwan pi judíos xkatalachipakgolh tiku xkamakgniputunkgo. Makatsininanin lakapala ankgolh kxlikalanka tamapakgsin chu linkgolh uma xatlan tamakatsin chu judíos paxuwaparakgolh (Est. 8:3-16). Kaj kalakpuwaw akxni judíos tiku xwilakgolh xlikalanka Persia akxni tsukukgolh takaxkgo xlakata natalachipakgo xtalamakgasitsinkan, nila chuna xtlawakgolh komo ni xmastaka xasasti limapakgsin. Pero wi atanu tuku tlakg xlakaskinka: ¿nakamakgtaya judíos «Jehová tiku pulalin lhuwa soldados»? (1 Sam. 17:45.)

Ester chu Mardoqueo kamalakgachanikgolh limapakgsin putum judíos tiku xwilakgo kPersia

26, 27. 1) ¿La kamakgtayalh Jehová xkachikin? 2) ¿Tuku xlichuwinankanit nema kgantaxtulh akxni kamakgnika xkamanan Hamán?

26 Akxni chalh kilhtamaku, xkachikin Dios xtakaxkgonita. Asta lhuwa napuxkun xalak Persia katatayakgolh judíos xlakata takatsilh xliputum tamapakgsin pi Mardoqueo xlichatiy mapakgsina litaxtulh. ¡Jehová kamakgtayalh xkachikin xlakata xtlajakgolh! Chu xlakata alistalh nitu xtlawanika xkachikin, kamasputulh putum tiku ni xkaʼakxilhputun (Est. 9:1-6). *

27 Nachuna, kamakgnika kgalhakaw xkamanan Hamán xlakata Mardoqueo tlan xlakgatayalh tuku xkgalhi Hamán (Est. 9:7-10). Chuna, Dios makgantaxtilh tuku xwanit pi xʼama kamasputu putum amalequitas, tiku lu ni xkaʼakxilhputunkgo xkachikin (Deut. 25:17-19). Max xkamanan Hamán awatiya amalequitas nema xlamakgo nema xwankanit pi xʼamaka kamasputukan.

28, 29. 1) ¿Tuku xlakata Jehová mastalh talakaskin pi xkachikin xtlawalh guerra akxni latamalh Ester? 2) ¿Tuku xlakata wanaw pi akgtum tasikulunalin xlakata kgalhiyaw xliʼakxilhtit Ester?

28 Ester lu lanka taskujut tuku lakgatayalh, mastalh limapakgsin niku xwan pi tlan xtalachipanankgolh chu na wi tiku mamakgninalh. Max lu tuwa xwanit. Pero Jehová xlakaskin pi ni xkamasputuka Israel, xlakata kʼuma kachikin xʼama min Mesías, tiku kajwatiya tlan nakamakgtaya latamanin (Gén. 22:18). Xlakskujnin Dios xala uku lu lipaxuwayaw pi ni makgtlawayaw guerras nema xlakan tlawakgolh, xlakata akxni Jesús kichilh kKatiyatni kawanilh kstalaninanin pi nialh xchipakgolh likan nema limakgninankan (Mat. 26:52).

29 Pero akinin kstalaninanin Cristo kgalhiyaw latalatlawat xla kintakanajlakan, xlakata Satanás lu masputuputun takanajla nema kgalhiniyaw Jehová (kalikgalhtawakga 2 Corintios 10:3, 4). Pero ni kintikatlajan komo natlawayaw chuna la Ester. Liwana lakkaxwililh la nachuwinan akxni xkgalhi taʼakglhuwit, limasiyalh liskgalala chu kgalhkgalhilh, akxni ni pekuanaw chu tatayayaw xkachikin Jehová. ¡Akgtum lu lanka talakgalhaman xlakata kgalhiyaw xliʼakxilhtit Ester!

^ párr. 26 Mapakgsina kamaxkilh talakaskin pi xtiyakgolh a akgtum kilhtamaku xlakata xkamasputukgolh tiku ni xkaʼakxilhputunkgo (Est. 9:12-14). Asta la uku, judíos litlawakgo paskua akgatunu kata, kpapaʼ xla adar, nema lakgchan ksputat febrero chu xkilhtsukut marzo. Uma paskua wanikan Purim, chuna wanikan xlakata Hamán suerte lilaksakli tukuya kilhtamaku xmalakgsputuputun kachikin Israel.