Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 13

Tiku lichuwinankgo Tamapakgsin kalakgankgo mapakgsinanin

Tiku lichuwinankgo Tamapakgsin kalakgankgo mapakgsinanin

TUKU NALICHUWINAN UMA CAPÍTULO

Chuna la wa Jesús, mapakgsinanin ni xʼamakgolh mastakgo talakaskin natalichuwinan Dios

1, 2. 1) ¿Tuku tlawakgolh tiku xpulalinkgo takanajla xlakata nialh xtalichuwinalh Dios pero tuku tlawakgolh apóstoles? 2) ¿Tuku xlakata apóstoles chuntiyaku lichuwinankgolh Dios?

 AKU xtitaxtunit Pentecostés kata 33, chu congregación xalak Jerusalén aku makgapitsi semanas xtsukunit. Satanás akxilha pi chanit xkilhtamaku wi tuku natlawa. Xlakata congregación nina tliwakga, masputuputun. Lakapala wi tuku tlawa xlakata xpulalinanin takanajla nialh namastakgo talakaskin natalichuwinan Dios. Apóstoles ni pekuankgo chu chuntiyaku tlawakgo taskujut, chu lhuwa lakchixkuwin chu lakpuskatin «[...]kanajlanikgoy nkimPuchinakan» (Hech. 4:18, 33; 5:14).

Xʼapóstoles Jesús lipaxuwakgolh xlakata «lakgchankgolh nalipatikgoy ntamaxana xpalakata xtukuwini»

2 Tiku ni kaʼakxilhputunkgo lu sitsikgo, wa xlakata wi tuku tlawakgo: katamaknukgo apóstoles kpulachin. Pero uma katsisni, xʼángel Jehová malakki pulachin, chu akxni xkgakgalh amakgtum xlichuwinamakgolh Dios. Soldados kachipaparakgo chu kalinkgo xlakatin mapakgsinanin, tiku kalimawakakgo pi ni kgalhakgaxmatnankgolh xlakata kawanika pi nialh nalichuwinankgo Dios. Pero apóstoles ni pekuankgo chu wankgo: «Pulh wa nakkgalhakgaxmataw Dios, ni xawa nchixkuwin». Mapakgsinanin lu sitsikgolh asta kamakgniputunkgo. Pero akxni xlama uma tuku nitlan, chatum makgalhtawakgana xla Limapakgsin tiku lu xmaxkikan kakni, Gamaliel, kastakyawa pi kuenta katlawakgolh chu kawani: «Katapanunikgotit yuma nchixkuwin, na kamakgaxtakgkgotit». Nila kanajlakan, tiku xpulalinkgo takanajla kakgaxmatnikgolh chu kamakgxtakgkgolh apóstoles. ¿Tuku tlawakgo umakgolh lakchixkuwin tiku ni makgxtakgkgo Dios? Ni pekuankgo chu chuntiyaku «ni anan xtajaxni xmasiyukgoy, xliʼakgchuwinankgoy Jesucristo» (Hech. 5:17-21, 27-42; Prov. 21:1, 30).

3, 4. 1) ¿Tuku makgasata limaklakaskima Satanás xlakata nakatlawani tuku nitlan xkachikin Dios? 2) ¿Tuku nalichuwinanaw kʼuma capítulo chu aʼakgtiy nema aku naʼakxilhaw?

3 Xapulana akxni kstalaninanin Cristo kalinka kxlakatin mapakgsinanin wa kkata 33, pero ni xaʼawatiya xʼama wan (Hech. 4:5-8; 16:20; 17:6, 7). La uku Satanás chuntiyaku limaklakaskima tiku ni kinkaʼakxilhputunkgoyan xlakata ni namastakan talakaskin natalichuwinan Dios. Wa xlakata tlawa pi lhuwa tuku nalimawakakan xkachikin. Pulaktum wa pi malakatsukiyaw taʼakglhuwit. Apulaktum, wa pi akgskgawinanin chu apulaktu pi kaj stanampulayaw. Pero akxni akxilhaw pi talakaskin, anaw kpumapakgsin xlakata nalimasiyayaw pi ni xlikana tuku kinkalimawakakgoyan. ¿Tuku kitaxtunit? ¿La na makgtaxtuya tuku lakkaxwilikgonit tribunales akglhuwata décadas nema titaxtunita? Kaʼakxilhwi makgapitsi liʼakxilhtit chu naʼakxilhaw la makgtayanankgonit «xlakata na[ta]kgalhmakgtaya chu na[ta]lakkaxwili xlakatin mapakgsinanin natalichuwinan xalakwan xalaksasti» (Filip. 1:7, TNM).

4 Kʼuma capítulo nalichuwinanaw la liskujnitaw xlakata nakinkamaxkikanan talakaskin nalichuwinanaw Dios. Chu akgtiy capítulos nema mima naʼakxilhaw pulaktiy taʼakglhuwit nema linka kxlakatin mapakgsinanin xlakata ni namakgtanuyaw kkakilhtamaku chu nakgalhakgaxmataw Tamapakgsin.

¿Malakatsukikgo taʼakglhuwit, o tatayakgo xTamapakgsin Dios?

5. Akxni ksputmaja década 1930, ¿tuku xlakata xkatamaknukan kpulachin tiku xlichuwinankgo Tamapakgsin, chu tuku lakkaxwilikgolh natalan tiku xpulalinkgo xkachikin Dios?

5 Akxni ksputma década xla 1930, xlikalanka Estados Unidos, mapakgsinanin xalak municipio chu estatales xtlawaputunkgo pi xtatayananin Jehová xmaxtukgolh permiso o licencia xlakata tlan xkamaxkika talakaskin nalichuwinankgo Dios. Pero natalan ni maxtukgolh xlakata akgtum licencia tlan namakglhtikana. Nachuna, liwana xkatsikgo pi nipara chatum mapakgsina tlan nalakxtlawa xlimapakgsin Jesús niku kawanilh kstalaninanin pi xlichuwinankgolh Tamapakgsin (Mar. 13:10). Wa xlakata, akglhuwa ciento tiku xlichuwinankgo Tamapakgsin katamaknuka kpulachin. Ama kilhtamaku natalan tiku xpulalinkgo taskujut akxilhkgolh pi xtalakaskin nakalakgankgo mapakgsinanin. Xmasiyaniputunkgo Estado pi limapakgsin nema xwilikgonit ni xkamaxki talakaskin xTatayananin Jehová tlan nalichuwinankgo xtakanajlakan. Chu kkata 1938, wi tuku lalh, nema tlawalh pi xʼanka kxlakatin mapakgsinanin. ¿Tuku lalh?

6, 7. ¿Tuku akgspulalh familia Cantwell?

6 Tsisa martes 26 xla abril kata 1938, akgtum familia tiku precursores especiales xwankgonit, Newton Cantwell, tiku kgalhi 60 kata, xpuskat, Esther, chu xlakgkgawasan Henry, Russell chu Jesse, taxtukgolh chu tantaku xʼamakgolh lichuwinankgo Dios kNew Haven (Connecticut). Pero xlakan, xliminkgo tuku xtamaklakaskilh liwaka akgtum kilhtamaku. ¿Tuku xlakata? Makglhuwa xkachilinkanit chu xkatsikgo pi max chuna xkaʼakgspulapa. Maski chuna, nitu laktlawalh la xlichuwinamputunkgo Dios. Kʼakgtiy putlaw chankgolh kNew Haven. Newton, xatlat xlin putlaw xla familia, xlimatsamanit likgalhtawakga xalak Biblia, chu gramófonos portátiles, chu Henry, tiku xkgalhi 22 kata, xlin putlaw niku xkgalhi equipo xla sonido. Chuna la xlakpuwankgo, kaj lakapala minkgolh policías chu nialh kamaxkika talakaskin nalichuwinankgo Dios.

7 Pulana chipaka Russell, tiku xkgalhi 18 kata; alistalh Newton chu Esther. Jesse, tiku xkgalhi 16 kata, lakgamakgat akxilhli la policía xkalima xnatlatni chu xtala. Xlakata Henry alakatanu kkachikin xlichuwinama Dios, Jesse akstu tamakgxtakgli. Maski chuna, tiyalh xgramófono chu chuntiyaku lichuwinalh Dios. Chatiy lakchixkuwin católicos maxkikgolh talakaskin xwililh xtaʼakgchuwin tala Rutherford nema xwanikan: «Talamakgasitsin», pero akxni kgaxmatkgolh lu sitsikgolh asta xkgaxiputunkgo. Jesse nitu wa, chu alh, chu kaj tsinu kilhtamaku titaxtulh chipalh chatum policía chu na tamaknulh pulachin. Policía nitu limalakgsiyalh tala Cantwell, pero kamalakgsiyaka xchixku chu xkamanan. Pero watiya ama kilhtamaku xokgokgolh chu kamaxtuka.

8. ¿Tuku xlakata Tribunal limawakalh pi Jesse Cantwell xmaʼakglhuwinama kkachikin?

8 Titaxtulh makgapitsin papaʼ, kseptiembre xla kata 1938, natalan Cantwell katasanika kxlakatin tribunal xla primera instancia xalak New Haven. Newton, Russell chu Jesse kalimawakaka pi kskimakgolh tumin chu ni xkgalhikgo licencia. Maski skinka tamakgtay kTribunal Supremo xalak Connecticut, Jesse limawakaka pi xmakglhuwinama kkachikin. ¿Tuku xlakata? Xlakata chatiy lakchixkuwin católicos tiku kgaxmatkgolh grabación, wanikgolh Tribunal pi makgkatsikgolh pi xkamaʼakglhuwimaka xlakata uma taʼakgchuwin nitlan xlichuwinama xtakanajlakan. Natalan tiku xpulalinankgo lakkaxwilikgolh naskinkgo tamakgtay kTribunal Supremo xalak Estados Unidos, tlakg xatalhman pumapakgsin xalak país.

9, 10. 1) ¿Tuku lakkaxwililh Tribunal Supremo xalak Estados Unidos xlakata familia Cantwell? 2) ¿La chuntiyaku litamakgtayamaw uma?

9 Litsukuka 29 xla marzo kata 1940, presidente xla Supremo, Charles Evans Hughes, chu kgalhtsayan magistrados, kgaxmatkgolh tuku xlitakgalhmakgtayama tala Hayden Covington, abogado xla xtatayananin Jehová. a Akxni fiscal xla estado xalak Connecticut xlimasiyaputun pi xtatayananin Jehová xmakglhuwinankgo, chatum juez kgalhskininalh: «¿Ni xlikana pi tamakatsin nema lichuwinalh Cristo ama kilhtamaku niti xkgaxmatputun?». Chu fiscal kgalhtinalh: «Chuna chu liwana klakapastaka, Biblia wan tuku tlawanika Jesús xlakata tuku xlichuwinan». ¡Lu xlikana tuku wa! Nipara katsilh, fiscal xkatamalakxtumima xTatayananin Jehová tuku tlawalh Jesús, chu tuku xtlawama estado la tiku makgnikgolh Jesús. Kilhtamaku 20 xla mayo kata 1940, Tribunal, katatayalh xtatayananin Jehová.

Hayden Covington (lakatin, kxʼitat), Glen How (pakgxwiki), chu amakgapitsin natalan taxtumakgolh ktribunal akxni xtlajanankgonita

10 ¿Tuku lu tlan kitaxtulh xlakata tuku lakkaxwililh tribunal? Makgtayanalh xlakata tlan nakgalhiyaw takanajla nema nalakaskinaw, xlakata nipara akgtum limapakgsin federal, estatal o xalak municipio, ni xmastalh talakaskin nakgalhiyaw takanajla nema limapakgsin xmasta talakaskin. Nachuna Tribunal ni tekgsli pi Jesse, «xwilima taʼakglhuwit». Wa xlakata, tuku lakkaxwilika limasiyalh pi xtatayananin Jehová ni makglhuwinankgo kkachikin. Lu tlajanankgolh xkachikin Dios. ¿Litamakgtayamawku? Wa uma tuku wa chatum abogado tiku xtatayana Jehová: «Akxni tlan tlawayaw tuku kanajlayaw, chu ni pekuanaw xlakata wi tiku kaj akglakgwa nakinkawaniyan pi ni natlawayaw, kinkamaxkiyan talakaskin namalakgatumiyaw tamakatsin nema kamaxki takgalhkgalhin latamanin xalak kachikinin niku lamaw».

¿Akgskgawinankgo o lichuwinankgo xaxlikana?

Tratado nema tamaʼakgpitsilh kCanadá

11. ¿Tuku tsukukgolh maʼakgpitsikgo natalan xalak Canadá, chu tuku xlakata?

11 Kdécada xla 1940, xtatayananin Jehová xalak Canadá lu kaputsastalanika. Xlakata Estado xlimasiyalh pi nitu xliʼakxilha pi latamanin nakgalhikgo xtakanajlakan, kkata 1946, kinatalankan xalak Canadá tlawakgolh akgtum campaña nema akgkuchaxan kilhtamaku maʼakgpitsikgolh tratado Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada (Quebec lu ni akxilhputunkgo Dios, Cristo chu xlakata ni mastakgo talakaskin litamamaxani putum Canadá). Uma tratado xkgalhi akgtati páginas chu liwana xlichuwinan putum taʼakglhuwit nema xmalakatsukinit sacerdotes, tuku lu nitlan xtlawakgonit policías chu putum tuku nitlan xkatlawanikanit xtatayananin Jehová kQuebec. Tratado xwan: «Chuntiyaku katamaknumaka kpulachin xtatayananin Jehová maski nitu tlawakgonit. Anan 800 tuku kalimawakakanit xtatayananin Jehová kʼGran Montreal».

12. 1) ¿Tuku tlawakgolh tiku ni xkinkaʼakxilhputunkgoyan akxni xtamaʼakgpitsima tratado? 2) ¿Tuku kalimawakaka natalan? (Na kaʼakxilhti nota.)

12 Primer ministro xalak Quebec, Maurice Duplessis, akxtum xtalikatsi cardenal católico Villeneuve, lu sitsikgolh xlakata tuku xwan tratado, chu tlakg tsukukgolh kaputsastalanikgo xtatayananin Jehová. Tlakg lakapala taliwakalh tuku xkalimawakamaka xtatayananin Jehová lata 800 asta 1,600. Chatum precursora wa: «Policía makglhuwa kinkatamaknun kpulachin asta nialh la kkatsiw la makglit». Xtatayananin Jehová tiku xkaʼakxilhkan pi xmakgpitsimakgolh tratado xkalimawakakan pi xmalakgatumimakgolh «tuku liʼakgsaninankan», nema tlawa pi ni nakgalhakgaxmatnankan. b

13. ¿Tiku xapulana xtatayananin Jehová tiku kalimawakaka pi xʼakgskgawinankgo chu tuku lakkaxwililh tribunal?

13 Kkata 1947, tala Aimé Boucher chu xlaktsuman Gisèle, tiku xkgalhi 18 kata, chu Lucille, 11 kata, wa xapulana xtatayananin Jehová tiku katalakkaxlaka xlakata kalimawakaka pi xʼakgskgawinamakgolh. Lakatsu kxchik, xmakgpitsimakgolh tratado, nila nalakpuwanaw pi kaj xmaʼakglhuwinamakgolh. Xatlat lu tlan xlikatsi, xkamakgastaka animales kkasipijni ksur xla Quebec, chu xmin kilhtamaku xpuan aktsu carruaje kkachikin. Pero uma familia xtitaxtunit tuku nitlan nema xlichuwinan tratado. Xapulana juez tiku ni xkaʼakxilhputun xtatayananin Jehová, ni mastalh talakaskin pi familia Boucher xlimasiyakgolh pi ni xtlawakgonit tuku nitlan, pero mastalh talakaskin pi fiscal nawan pi tratado xtlawa pi ni nalaʼakxilhputunkan chu pi xkamalakgaxokgeka Boucher. Wa uma tuku xwamputun juez: wankan tuku xaxlikana talakgalhin. Aimé chu Gisèle katamaknuka kpulachin xlakata xʼakgskgawinankgo, asta xakstu Lucille akgtiy kilhtamaku tawilalh kpulachin. Natalan skinkgolh xtamakgtay Tribunal Supremo xalak Canadá, tlakg xatalhman limapakgsin xalak país, makgamakglhtinalh xtaʼakglhuwitkan.

14. ¿Tuku tlawakgolh ­natalan xalak Quebec akxni xkaputsastalanimaka?

14 Maski lhuwa xkaputsastalanimaka chu xkatlawanimaka tuku nitlan, kinatalankan xalak Quebec ni pekuankgolh chu chuntiyaku lichuwinankgolh Limapakgsin, chu makglhuwa lu tlan kakitaxtunilh. Akgtati kata nema titaxtulh lata akxni maʼakgpitsikgolh uma tratado kkata 1946, xtatayananin Jehová kQuebec lu taliwakalh lata 300 asta 1,000. c

15, 16.1) ¿Tuku lakkaxwililh Tribunal Supremo xalak Canadá xlakata familia Boucher? 2) ¿Tuku tlan kakitaxtunilh kinatalankan chu amakgapitsi latamanin?

15 Junio xla kata 1950, kgalhnajatsa jueces xla Tribunal Supremo xalak Canadá akxilhkgolh xtaʼakglhuwit Aimé Boucher. Titaxtulh akgchaxan papaʼ, 18 xla diciembre kata 1950, lakkaxwilikgolh pi ni xtlawakgonit tuku nitlan. ¿Tuku xlakata? Tala Glen How, xʼabogado xtatayananin Jehová, wa pi jueces nachuna xlakpuwankgo la abogado tiku xmakgtayanama: pi akxni akgskgawinankan xkilhchanima namalakatsukikan taʼakglhuwit xlakata ni nakgalhakgaxmatnikan mapakgsinanin. Pero tratado «ni xwan pi chuna xtatlawalh, wa xlakata tlan xlimaklakaskinkan xlakata nawanaw tuku lakapastakaw». Alistalh na wa: «Kakxilhli la Jehová tlawalh natlajananaw». d

16 Tuku lakkaxwililh Tribunal Supremo, limasiyalh pi xTamapakgsin Dios tlajanalh, xlakata amakgapitsi 122 tiku xkalimawakakanit pi xʼakgskgawinankgo nema aku xʼamaka lakkaxtlawakan xlakata xtatayananin Jehová xalak Quebec nialh tuku litaxtulh. Nachuna, uma kitaxtulh pi tiku xalak Canadá chu putum países xla Comunidad Británica de Naciones (Commonwealth) la uku tlan xlichuwinankgolh tuku xlakpuwankgo xlakata tuku xtlawama mapakgsina. Nachuna, tlawalh pi Pusikulan chu gobierno xalak Quebec nialh xkaputsastalanikgolh xtatayananin Jehová. e

¿Stanantapulikgo, o tiku lu lichuwinankgo xTamapakgsin Dios?

17. ¿La makgapitsi mapakgsinanin machokgoputunkgo la talichuwinan Dios?

17 Chuna la xapulana kstalaninanin Cristo, xlakskujnin Jehová xala uku, “ni nkaj liʼakgskgawinantlajakgo xtachuwin Dios” (kalikgalhtawakga 2 Corintios 2:17). Maski chuna, makgapitsi mapakgsinanin machokgoputunkgo kintaskujutkan akxni wilikgo makgapitsi limapakgsin xlakata tiku stanankgo. Kaʼakxilhwi pulaktiy tuku lakkaxtlawaka kpumapakgsin xlakata xtatayananin Jehová komo stanantapuliyaw o xlakskujnin Dios akinin.

18, 19. ¿Tuku lakkaxwilikgolh mapakgsinanin xalak Dinamarca xlakata nialh xtalichuwinalh Dios?

18 Dinamarca. Kilhtamaku 1 xla octubre kata 1932 wilika akgtum limapakgsin niku xwan pi nila statapulikan likgalhtawakga komo ni namaxtukan licencia. Pero kinatalankan ni maxtukgolh licencia. Lichali, kgalhkitsis natalan xlichuwinamakgolh Dios kRoskilde, max 30 kilómetros xlimakgat niku xwi Copenhague. Akxni kgotanulh xtsankga chatum: August Lehmann. Tamaknuka kpulachin xlakata kstanama chu ni xkgalhi licencia.

19 Kilhtamaku 19 xla diciembre kata 1932, August Lehmann linka xlakatin tribunal. Wa pi xkalakgapaxialhnanit latamanin xlakata nakamaxki likgalhtawakga, pero wa pi ni kaj kstanama. Tribunal tlan akxilhli tuku wa chu na wa: «Tiku malakgsiyamaka [...] kgalhi taskujut xlakata naliwayan chu ni litlajalh tumin chu na ni xlakapastaknit natlaja, wata tuku tlawa limakgatsankgananit». Tribunal katatayalh xtatayananin Jehová, chu wa pi tuku xtlawama tala Lehmann ni «wamputun pi kstanama». Pero tiku ni xakxilhputunkgo xkachikin Dios ni xlakaskinkgo natalichuwinan kpaís (Sal. 94:20). Fiscal ni kaj chuna tamakgxtakgli wata lilh taʼakglhuwit asta kTribunal Supremo xla kachikin. ¿Tuku tlawakgolh natalan?

20. ¿Tuku lakkaxwililh Tribunal Supremo xalak Dinamarca, chu tuku tlawakgolh natalan?

20 Semana akxni xʼamakgolh kTribunal Supremo, xtatayananin Jehová xalak Dinamarca tlakg lichuwinankgolh Dios. Martes 3 xla octubre kata 1933, Tribunal Supremo wa tuku xlakkaxwilinit: nachuna xlakpuwan la tribunal inferior, pi tala August Lehmann ni xlakatsalanit limapakgsin. Wa xlakata xtatayananin Jehová tlan xlichuwinankgolh Dios. Xlakata xlimasiyanikgolh Jehová pi paxtikatsinikgo pi xtlajanankgonit, tlakg lichuwinankgolh xtukuwani. Xlakata uma tuku lakkaxwililh Tribunal, kinatalankan xalak Dinamarca tlan lichuwinankgo Dios chu gobierno ni makgtanu.

Xtatayananin Jehová xalak Dinamarca tiku ni pekuankgo kdécada 1930

21, 22. ¿Tuku lakkaxwililh Tribunal Supremo xalak Estados Unidos xlakata xtaʼakglhuwit tala Murdock?

21 Estados Unidos. Domingo 25 xla febrero kata 1940, precursor Robert Murdock, xakgawasa, chu kgalhtujun xtatayananin Jehová kalinka kpulachin xlakata xlichuwinamakgolh Dios kachikin Jeannette, lakatsu Pittsburgh, estado xalak Pensilvania. Kalitamaknukan kpulachin xlakata ni xokgokgonit akgtum licencia xlakata tlan namaʼakgpitsikgo likgalhtawakga. Skinkgo xtamakgtay Tribunal Supremo xalak Estados Unidos, chu wa pi namakgtayanan.

22 Tribunal Supremo wa tuku xlakkaxwilinit 3 xla mayo kata 1943, chu katatayalh xtatayananin Jehová. Wa pi ni xtalakaskin namaxtukan licencia xlakata uma xtlawa «pi wi tuku xtaxokgolh nema Constitución Federal xwan pi ni nataxokgo». Nachuna, lakxtlawalh limapakgsin xalak municipio xlakata, «ni xmasta talakaskin natlawakan likgalhtawakga chu xmakgantaxtikgolh xtakanajlakan». Akxni wanka tuku xwankgo atsinu putum xalak Tribunal, magistrado William Orville Douglas wa pi tuku xtlawakgo xtatayananin Jehová «ni kaj xlichuwinankgo Dios, ni kaj xmakgpitsikgo likgalhtawakga xla takanajla. Uma pulaktiy tuku tlawakgo». Chu na wa: «Uma taskujut nema tlawakgo uma takanajla talakaskin [...] pi nachuna namaxkikan kakni la takaknin nema tatlawa kpusikulan chu akxni mastakan taʼakgchuwin».

23. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka akxilhaw la lakkaxlalh lhuwa taʼakglhuwit kkata 1943?

23 Uma tuku lakkaxwililh Tribunal Supremo xkachikin Dios tlajanamparakgolh. Chu litasiyalh tiku akinin: kskujnin Dios chu ni kaj tiku stanampulayaw. Ama lu xlakaskinka kilhtamaku kata 1943, xtatayananin na tlajakgolh atanu taʼakglhuwit kSupremo, 13 taʼakglhuwit xkgalhikgo chu tlajanankgolh 12 chu na anta xmakgtanuma xla Murdock. Tuku lakkaxwilikgolh mapakgsinanin makgtayanankgonit xlakata natalakkaxtlawa taʼakglhuwit nema nina lhuwa kilhtamaku titaxtunit, akxni tiku ni kinkaʼakxilhputunkgoyan ni mastaputunkgo talakaskin nalichuwinanaw Tamapakgsin akgatunu chiki o niku lhuwa lamaka.

«Pulh wa nakkgalhakgaxmataw Dios, ni xawa nchixkuwin»

24. ¿Tuku tlawayaw akxni chatum mapakgsina nialh masta talakaskin nalichuwinanaw Dios?

24 Xlakskujni Dios lu paxtikatsininanaw pi mapakgsinanin kinkamaxkikgoyan talakaskin nalichuwinanaw tamakatsin xla Tamapakgsin. Pero akxni nialh mastakan talakaskin nalichuwinanaw Dios, lakgpaliyaw la lichuwinanaw chu tlawayaw chuna la matlaniyaw. Chuna la apóstoles, «pulh wa na[...]kgalhakgaxmataw Dios, ni xawa nchixkuwin» (Hech. 5:29; Mat. 28:19, 20). Nachuna, anaw ktribunales xlakata nakinkamaxkikanan talakaskin natlawayaw kintaskujutkan. Kalichuwinaw akgtiy liʼakxilhtit.

25, 26.¿Tuku lalh kNicaragua nema tlawalh pi taʼakglhuwit xlinka kCorte Suprema de Justicia xalak kachikin chu tuku kitaxtulh?

25 Nicaragua. Kilhtamaku 19 xla noviembre kata 1952, Donovan Munsterman, chatum misionero chu kskuja ksucursal, kilalh Departamento de Inmigración, kManagua niku tapakgsi kachikin. Wanika pi xlakgalh capitán Arnoldo García, xapuxku xla Departamento. Capitán wanilh Donovan pi xtatayananin Jehová «nialhla xlichuwinankgolh xtamasiy chu xtlawakgolh tuku xla xtakanajla» xlikalanka Nicaragua. Akxni kgalhskilh tuku xlakata, capitán wanilh pi xTatayananin ni xkgalhikgo permiso xla ministro de Gobierno y Religiones xlakata xtlawakgolh xtaskujutkan chu na xkaliyawakan pi comunistas xwankgonit. ¿Tiku xkalimawakama? Sacerdote católico.

Natalan xalak Nicaragua akxni xkaputsastalanimaka

26 Tala Munsterman lakapala alh kMinisterio de Gobierno y Religiones, chu na lakgalh mapakgsinan Anastasio Somoza García, pero ni makgtayaka. Wa xlakata natalan lakgpalikgolh la xtlawakgo taskujut: malakchuwakgolh Pukgalhtawakga, ni tlawakgolh pulaklhuwa grupos xlakata xtamakxtumikgolh, chu nialh lichuwinankgolh Dios ktiji. Pero chuntiyaku xlichuwinankgo tamakatsin xla Tamapakgsin. Watiya uma kilhtamaku, skinikgolh Corte Suprema de Justicia xalak Nicaragua, pi xlakxtlawakgolh limapakgsin. Periódicos lhuwa lichuwinankgolh xlakata tuku ni xkamaxkikan talakaskin chu tuku skinikgolh Corte Suprema nema wa pi xʼama akxilha taʼakglhuwit. ¿Tuku kitaxtulh? Kilhtamaku 19 xla junio kata 1953, Corte Suprema tlawalh pi xkatsika pi xkatatayama xtatayananin Jehová. Lakkaxwililh pi xlakata ni xkamaxkikan talakaskin nalichuwinankgo xtakanajlakan xlakatsala limapakgsin niku xwan pi tlan natawan tuku lakpuwanaw chu namalakgatumiyaw kintakanajlakan. Nachuna limapakgsinalh pi mapakgsina xalak Nicaragua nialh xtakgalhikgolh taʼakglhuwit xtatayananin Jehová.

27. ¿Tuku xlakata kaks lilakawankgolh xalak Nicaragua tuku lakkaxwililh Corte Suprema, chu la akxilhkgolh natalan xlakata tlajanankgolh?

27 Tiku xalak Nicaragua kaks lilakawankgolh xlakata Corte Suprema katatayalh xtatayananin Jehová. Asta ama kilhtamaku sacerdotes tlakg xkgalhikgo litliwakga wa xlakata Corte ni xtakgalhiputun taʼakglhuwit. Nachuna, makgapitsin mapakgsinanin xkgalhikgo lhuwa limapakgsin wa xlakata Corte xmin kilhtamaku nitu xtlawa. Kinatalankan liwana xkatsikgo pi tlajanankgolh xlakata kamakgtayalh xMapakgsinakan chu xlakata chuntiyaku lichuwinankgolh Dios (Hech. 1:8).

28, 29. Kxʼitat década 1980, ¿la talakgpalilh la xwilakgolh kZaire?

28 Zaire. Kxitat década 1980, xʼanan Zaire nema la uku wanikan República Democrática del Congo max 35,000 xtatayananin Jehová. Xlakata tlan xpulalinka taskujut xla Tamapakgsin nema lu xtalhuwima, sucursal xtlawama xasasti edificios. Diciembre kata 1985, tlawakgolh akgtum lanka tamakxtumit xaʼakgtati kilhtamaku kʼestadio nema xwi Kinsasa, kilakgolh 32,000 tiku klakalhuwa países xminkgonit. Pero ama kilhtamaku tsukulh talakgpali la xwilakgolh xtatayananin Jehová. ¿Tuku lalh?

29 Tala Marcel Filteau, chatum misionero xalak Quebec (Canadá) tiku xtamapakgsin Duplessis xputsastalaninit, xla xmakgtayanama kZaire ama kilhtamaku chu wan tuku lalh: «Kilhtamaku 12 xla marzo kata 1986, natalan tiku xpulalinankgo makglhtinankgolh maktum carta niku xwan pi xTatayananin Jehová xalak Zaire, nialh xtatsokgtawilakgonit». Uma limapakgsin xfirmarlinit presidente, Mobutu Sese Seko.

30. ¿Tuku lu tuwa xtalakaskin nalaksakkgo Comité de Sucursal, chu tuku tlawakgolh?

30 Lichali, radio nema xtakgaxmata xlikalanka país wa: «Nikxni katikgaxmatparaw xlakata xtatayananin Jehová [kZaire]». Lakapala tsukuka kaputsastalanikan. Lakxtlawakgolh Pukgalhtawakga xla xTatayananin Jehová chu natalan kamakgkgalhanka, kachilinka, katamaknuka kpulachin chu kamakgsnokgka. Asta laktsu kamanan tiku xtatayananin Jehová na katamaknuka kpulachin. Kilhtamaku 12 xla octubre kata 1988, mapakgsina kalakgamakglhtilh tuku xkgalhi xkachikin Dios chu soldados xla Guardia Civil tawilakgolh niku xwi sucursal. Natalan tiku xpulalinkgo taskujut, skinikgolh tamakgtay mapakgsina Mobutu, pero nitu kakgalhtika. Xlakata nitu kgalhtika, Comité de Sucursal lakkaxwilikgolh wi tuku lu xlakaskinka xtlawakgolh: kskinikgolh tamakgtay Tribunal Supremo o xkgalhkgalhikgolh. Timothy Holmes, misionero tiku ama kilhtamaku xlitaxtu la coordinador xla Comité de Sucursal, lakapastaka: «Kskiniw Jehová liskgalala chu xkinkapulalin». Akxni xtlawakgonita oración chu xʼakxilhkgonita taʼakglhuwit, natalan xalak comité lakpuwankgolh pi nina xchan kilhtamaku naʼankgo lakkaxwilikgo uma taʼakglhuwit xlakatin mapakgsinanin, chu lakkaxwilikgolh pi tlakg tlan xwanit nakakuentajtlawakgo natalan chu xputsakgolh la tlan chuntiyaku xlichuwinankgolh Dios.

«Akxni klakkaxtlawaw uma taʼakglhuwit, kakxilhwi pi Jehová tlan lakkaxtlawa taʼakglhuwit»

31, 32. ¿Tuku nila takanajla lakkaxwililh Tribunal Supremo xalak Zaire, chu la kamakgtayalh natalan?

31 Titaxtulh lhuwa kata chu nialh lu kaputsastalanika xtatayananin Jehová chu tlakg tsukuka maxkikan kakni derechos humanos kpaís. Chu la uku Comité de Sucursal akxilhli pi xchanita kilhtamaku naskinkgo xtamakgtay Tribunal Supremo de Justicia xalak Zaire. Maski nila xtakanajla, Tribunal wa pi tlan. Wa xlakata 8 xla enero kata 1993, akxni xtitaxtunita akgtujun kata lata akxni presidente nialh kamaxkilh talakaskin nalichuwinankgo Dios, tribunal wa pi nitlan tuku mapakgsinanin xkatlawanikgonit xtatayananin Jehová, wa xlakata lakxtlawaka limapakgsin. ¡Kaj kalilakpuwanti tuku xkilhchanima uma! Jueces kalipekua wilikgolh xlatamatkan akxni lakxtlawakgolh xlimapakgsin presidente. Tala Holmes wan: «Akxni klakkaxtlawaw uma taʼakglhuwit, kakxilhwi pi Jehová tlan lakkaxtlawa taʼakglhuwit» (Dan. 2:21). Akxni lakkaxlalh kamatliwakglhli xtakanajla kinatalankan, xlakata xkatsikgo pi Mapakgsina, Jesús, xkawaninit xkachikin xkilhtamaku chu la xtlawakgolh.

Xtatayananin Jehová xalak República Democrática del Congo lipaxuwakgo xlakata tlan kakninanikgo Jehová

32 Akxni kalimakgxtakgka pi tlan xtlawaparakgolh xtaskujutkan xtatayananin Jehová, sucursal lakkaxwililh xlakata tlan xtanukgolh misioneros, xtlawakgolh xasasti sucursal chu xtamaknukgolh likgalhtawakga. f ¡Lu lipaxuwayaw xlakskujnin Dios xlikalanka kakilhtamaku akxni akxilhaw pi Jehová kuentajtlawa kintakanajlakan! (Is. 52:10.)

«NkimPuchinakan nkimakgtayana»

33. ¿Tuku kinkamasiyaniyan uma tuku akxilhwi la talakkaxlalh makgapitsi taʼakglhuwit?

33 Tuku akxilhwi xlakata talakkaxtlawalh makgapitsi taʼakglhuwit limasiya pi Jesús makgantaxti tuku wa: «Nakkamaxkiyan ntachuwin kminkilhnikan, chu ntastakat, wa ntu ni lama nkatikgalhtinankgolh, chu ni lama nkatikatalawanikgon» (kalikgalhtawakga Lucas 21:12-15). Liwana katsiyaw pi min kilhtamaku Jehová tlawa pi katawi chatum la Gamaliel xlakata namakgtaya xkachikin, o tlawanit pi jueces chu abogados natatayakgo tuku xaʼakgstitum. Jehová lakxtlawanit tuku limaklakaskinkgo tiku ni kinkaʼakxilhputunkgoyan (kalikgalhtawakga Isaías 54:17). Tiku ni kinkaʼakxilhputunkgoyan nila machokgokgo xtaskujut Dios.

34. ¿Tuku xlakata lu kaks lilakawanaw tuku tlajana nitaw chu tuku limasiya? (Na kaʼakxilhti recuadro « Tribunales supremos makgtayanankgo natalichuwinan Tamapakgsin».)

34 ¿Tuku xlakata lu kaks lilakawankan la tlajananitaw? Kalilakpuwanti uma: xtatayananin Jehová ni xlakaskinka litaxtuyaw. Ni votarlinanaw, ni tatayayaw política chu ni putsayaw xtamakgtay políticos. Nachuna, natalan tiku kalinkanit kxlakatin laklanka tribunales kaliʼakxilhkan la «ni xakgalhtawakganin, kaj xalakchunata» (Hech. 4:13). Wa xlakata, chuna la lakpuwankgo latamanin, tribunales nila wi tuku xtlawalh pi xkinkamakgtayakgon chu xkalakatayakgolh lakgtliwakga tiku ni kinkaʼakxilhputunkgoyan xla takanajla o políticos. Maski chuna, makglhuwa kinkamakgtayakgonitan. Wa xlakata akxni tlajananaw limasiya pi «Dios [...] kinkaʼukxilhman, chuna kaj xpalakata litliwakga tu kinkamaxkiyan, Cristo» (2 Cor. 2:17, Hua Xasasti Talaccaxlan, 1999). Wa xlakata wanaw la apóstol Pablo: «NkimPuchinakan nkimakgtayana; ni kaktimakpuwa» (Heb. 13:6).

a Taʼakglhuwit nema Cantwell xtakgalhi estado xalak Connecticut wa xapulana, chu 43 kamakgtayalh tala Hayden Covington xlakatin Tribunal Supremo xalak Estados Unidos. Tala Covington nilh kkata 1978. Xpuskat tiku wanikan Dorothy chuntiyaku skujma la precursora chu kgalhi 90 kata.

b Tuku xkalimawakamaka xtakilhtinit klimapakgsin xalak kata 1606, nema xmasta talakaskin pi chatum tlan xtamaknuka kpulachin komo tuku xwan xtlawa pi nalasitsini, maski xlikana tuku wan.

c Kkata 1950 xwilakgolh kQuebec 164 tiku kskujnikgo Dios xliputum kilhtamaku, 63 xtaxtukgonit kʼGalaad tiku xatapaxuwan xʼankgonit maski xkatsikgo pi xʼamaka kaputsastalanikan.

d Tala Glen How chatum abogado tiku ni xapekua xwanit, lata kata 1943 asta 2003 liwana kamakgtayalh xtatayananin Jehová xalak Canadá chu kʼatanu países klhuwa taʼakglhuwit.

e Tlan natekgsa xlakata uma taʼakglhuwit kʼartículo: «La batalla no es de ustedes, sino de Dios», xla revista ¡Despertad! 22 xla abril kata 2000, páginas 18 asta 24.

f Guardia Civil alistalh taxtulh ksucursal, maski chuna, alakatanu tlawaka xasasti.