1, 2. 1) ¿La kaʼakgskgawinit Satanás latamanin? 2) ¿Tuku nalichuwinanaw kʼuma artículo?

SATANÁS, «xmakilhtsukina taʼakgsanin», lata xlikilhtsukut kakilhtamaku kaʼakgskgawinit latamanin (Juan 8:44). Tuku kaliʼakgskgawi latamanin wa xlakata nixaxlikana tamasiy xlakata tiku nikgonita chu pi chuntiyaku latamayaw akxni niyaw. Umakgolh tamasiy anta kilhtsukukgonit lhuwa talismanin chu amakgapitsi tuku kanajlakgo latamanin nema lu kalakgapaskan. Wa xlakata, akxni niy tiku xalak kifamiliajkan o atanu lataman, makgapitsi natalan talakaskin tliwakga nakgalhikgo “xtakanajlakan” (Jud. 3).

² Komo wi tiku lu fuerza nakinkawaniyan pi kamakgtlawaw akgtum talismanin nema ni lakgati Jehová, ¿tuku nakinkamakgtayayan nakgalhmakgtayayaw tuku masiya Biblia xlakata linin? (Efes. 6:11). Chu komo chatum tala chuna natitaxtu, ¿la namakgtayayaw chu namatliwakglhaw? Uma artículo nalichuwinan tamakgtay nema Jehová kinkamaxkiyan. Pulana kaʼakxilhwi tuku masiya Biblia xlakata linin.

3. ¿Tuku nitlan kitaxtulh xlakata xapulana taʼakgsanin?

³ Dios nixlakaskin pi latamanin xnikgolh, wata xlakaskin pi putum kilhtamaku xlatamakgolh. Wa xlakata, xtalakaskin pi Adán chu Eva xkgalhakgaxmatkgolh Jehová, tiku kamaxkilh uma ni xatuwa limapakgsin: «Xtawakat kiwi nema lilakgapaskan tuku xatlan chu nixatlan, ni nawaya, xlakata kilhtamaku akxni nawaya, xlikana pi naniya» (Gén. 2:16, 17). Pero Satanás limaklakaskilh tantum luwa xlakata nawani Eva: «Ni katinitit». Lu nitlan xlakata xla kanajlanilh chu walh xtawakat kiwi. Alistalh xchixku  na walh (Gén. 3:4, 6). Chuna, talakgalhin chu linin talakgatumilh kKatiyatni (Rom. 5:12).

4, 5. ¿La chuntiya kaʼakgskgawima Satanás latamanin?

⁴ Chuna la Jehová xlichuwinanit, Adán chu Eva nikgolh. Pero Satanás chuntiyaku wan taʼakgsanin xlakata linin. Atanu kilhtamaku tsukupa wan makgapitsi taʼakgsanin, la komo akxni chatum lataman niy pero xʼespíritu ni niy. Pulaklhuwa la uma taʼakgsanin kaʼakgskgawinit lhuwa latamanin asta la uku kilhtamaku (1 Tim. 4:1).

⁵ ¿Tuku xlakata Satanás tlawa pi lhuwa latamanin nakanajlakgo xtaʼakgsanin? Xlakata katsi la makgkatsiyaw xlakata linin chu uma limaklakaskin xlakata nakinkaʼakgskgawiyan. Xlakata kinkatlawakan pi putum kilhtamaku nalatamayaw, nikxni niputunaw (Ecl. 3:11). Kimpalakatakan, linin xtachuna la chatum talatlawana liʼakxilhaw (1 Cor. 15:26).

6, 7. 1) ¿Makgtsekgnit Satanás tuku xaxlikana xlakata linin? Kalichuwinanti. 2) ¿La kinkamakgtayayan ni napekuanaw akxni katsiyaw xaxlikana xlakata linin?

⁶ Maski Satanás lhuwata tuku tlawanit xlakata ni nakatsikan tuku xaxlikana xlakata linin, ni matlaninit. Nikxni ananit lhuwa latamanin tiku nakatsikgo chu nalichuwinankgo tuku masiya Biblia xlakata linin chu takgalhkgalhin nema kgalhikgo tiku nikgonita (Ecl. 9:5, 10; Hech. 24:15). Umakgolh tachuwin kinkamakgoxamixayan xlakata ni pekuanaw chu ni lilakgaputsayaw tuku ni xlakaskinka. Akgtum liʼakxilhtit, ni kapekuaniyaw tiku nikgonita chu ni lakpuwanaw pi wi tuku nitlan nakinkatlawanikgoyan chu xlakan nachuna nitu katikaʼakgspulalh xlakata nialhtu katsikgo. Katsiyaw pi xlakan nialh staknankgo chu nila tuku katlawanikgo amakgapitsin. Xtachuna la komo lu lhtatakgonit (Juan 11:11-14). Chu katsiyaw pi xlakan ni katsikgo la titaxtu kilhtamaku. Wa xlakata, akxni nalakastakwanankgo tiku nikgonita, asta tiku makgasata nikgonit namakgkatsikgo pi kaj lakapala titaxtunit.

⁷ ¿Nixlikana pi ni tuwa akgatekgskan tuku xaxlikana xlakata linin? Xtaʼakgsanin Satanás lu laktuwa chu ni taʼakgatekgsa. Ni kajwatiya kaʼakgskgawi latamanin, nachuna nitlan lichuwinan kiMalakatsukinakan. Xlakata tlakg liwana naʼakgatekgsaw tuku nitlan tlawanit Satanás, nalichuwinanaw pulaktutu tuku tlawanit xtaʼakgsanin. Pulana, maxkajwikgonit xtukuwani Jehová. Xlipulaktiy, ni makgamakglhtinankgo pi Cristo mastalh xlatamat kimpalakatakan. Chu xlipulaktutu, maliwakakgonit xtakatsanajwat chu xtapatin latamanin.

8. Chuna la wan Jeremías 19:5, ¿tuku xlakata maxkajwi xtukuwani Jehová taʼakgsanin nema wan Satanás xlakata tiku nikgonita?

⁸ Xtaʼakgsanin Satanás xlakata tiku nikgonita maxkajwi xtukuwani Jehová. Pulaktum wa xlakata nixaxlikana tamasiy pi tiku nikgonita kamakgapatinankan kpupatin. ¿Tuku xlakata uma talakapastakni maxkajwi xtukuwani Dios? Xlakata uma tamasiy kamalakpuwani latamanin pi Jehová, tiku kgalhi tapaxkit, nachuna likatsi la Satanás (1 Juan 4:8). ¿La kinkamamakgkatsiniyan uma? Chu tuku tlakg xlakaskinka, ¿la mamakgkatsini uma Jehová? Ankgalhin kalakapastakwi pi xla xkajni putum tuku nitlan (kalikgalhtawakga Jeremías 19:5).

9. ¿Tuku tlawanit xtaʼakgsanin Satanás xlakata xtamakamastan Cristo, nema lichuwinan Juan 3:16 chu 15:13?

⁹ Xtaʼakgsanin Satanás xlakata linin tlawa ni makgamakglhtinankan pi Cristo mastalh xlatamat kimpalakatakan (Mat. 20:28). Atanu xtaʼakgsanin Satanás wa pi latamanin kgalhiyaw akgtum espíritu nema ni niy. Komo uma xlikana xwa, latamanin putum kilhtamaku xlatamakgolh. Chu nialh xtalakaskilh pi Cristo xmastalh xlatamat xlakata nakinkalakgmaxtuyan. Kalakapastakwi pi xtamakamastan wa tuku tlakg limasiyalh pi kapaxki latamanin (kalikgalhtawakga Juan 3:16; 15:13). ¿La makgkatsikgo Jehová chu xKgawasa xlakata uma tamasiy nema tlawa pi ni xlakaskinka naʼakxilhkan uma tamaskiwin?

10. ¿La maliwaka xtapatinkan latamanin xlakata xtaʼakgsanin Satanás xlakata linin?

¹⁰ Xtaʼakgsanin Satanás maliwaka xtapatinkan chu xtakatsanajwatkan latamanin. Akgtum liʼakxilhtit, tiku xanatlatni chu ninit chatum xkgawasakan max kawanikan pi wa Dios tiku linit kʼakgapun xlakata xlakaskin atanu ángel. ¿Ni xlikana pi uma xtamasiy Satanás nitlan kamamakgkatsini chu kamaliwakani xtalipuwankan? Nachuna, nixaxlikana tamasiy xlakata pupatin xlimaklakaskinkan xlakata ni xʼanalh taʼakglhuwit akxni xkamalakgaxokgekan latamanin, la komo nakalhkuyukan tiku nichuna xkanajlakgo tuku xmasiya pusikulan. Chuna la wan libro xla Inquisición xalak España, makgapitsi tiku xlinkgo kuenta xlakata uma, xkanajlakgo pi tiku xmakgxtakgkgonit takanajla xkalimasiyanika «la xʼama wan pupatin» xlakata nitlan xlimakgkatsikgolh tuku xtlawakgonit akxni nina xnikgo chu xlakgtaxtunikgolh pupatin. Nachuna, kmakgapitsi kachikinin, latamanin xlakpuwankgo pi xlakaskinka xwanit nakakninanikgo tiku nikgonita, namalankikgo o naputsakgo xtasikulunalin. Amakgapitsi kamakaksakgo xlakata ni nakamalakgaxokge. Xlikana pi uma xtamasiy Satanás, nitlan kamamakgkatsini latamanin. Wata tlawa pi lu nalilakgaputsakgo o asta nalipekuankgo.

11. ¿Tuku max nakinkamatlawiputunkgoyan kintalilakgapasnikan chu kiʼamigoskan?

¹¹ Tapaxkit nema kgalhiniyaw Dios chu xTachuwin, kinkamaxkiyan litliwakga xlakata nakgalhakgaxmataw Jehová maski akxni tiku kintalilakgapasnikan o kiʼamigoskan nakinkawanikgoyan pi kamakgtlawaw akgtum talismanin xlakata ninin. O max natlawakgo pi nalakpuwanaw pi akinin linaw kuenta chu nakinkalimawakakanan pi ni paxkiyaw chu ni maxkiyaw kakni tiku nikgonita. O max nawankgo pi kinkuentajkan chu nalakpuwankgo pi nakatlawani tuku nitlan tiku staknamakgolhku. ¿La tlan nakgalhmakgtayayaw tuku xaxlikana xalak Biblia? Kaʼakxilhwi tuku wan Biblia chu kaʼakxilhwi la tlan nalilatamayaw.

12. ¿Tuku takanajla chu talismanin anan xlakata tiku nikgonita nema ni lichuwinan Biblia?

¹² Liwana kalakkaxwiliw pi ni namakgtanuyaw ktakanajla chu tamasiy nema ni lichuwinan  Biblia (2 Cor. 6:17). Kʼakgtum país caribeño, lhuwa kanajlakgo pi akxni wi tiku niy, xʼespíritu tlan natamakgxtakga xlakata nakatlawani tuku nitlan tiku nitlan likatsinikgolh akxni xlamajku. Chuna la wan maktum libro, xʼespíritu tlan nakatlawani tuku «nitlan putum latamanin». Kmakgapitsi kachikin xla África, wi talismanin pi nakalakgatlapakan espejos nema wilakgolh kxchik tiku nilh chu nakamalakgaspitkan xfotos. ¿Tuku xlakata? Xlakata makgapitsi wankgo pi tiku nikgonita ni xliʼakxilhatkan xlakapunkan. Xlakskujnin Jehová lakgmakganaw putum tamasiy o talismanin nema malakgatumi Satanás (1 Cor. 10:21, 22).

13. Chuna la wan Santiago 1:5, ¿tuku tlan natlawayaw komo ni liwana katsiyaw komo akgtum talismanin ni makgapaxuwa Jehová?

¹³ Komo ni liwana katsiyaw komo akgtum talismanin ni lakgati Jehová, kaskiniw pi kakinkamaxkin xliskgalala (kalikgalhtawakga Santiago 1:5). Alistalh, kalakputsananiw kkilikgalhtawakgakan. Chu komo natalakaskin, kakakgalhskiw lakgkgolotsin xalak congregación. Xlikana, xlakan ni kintikawanikgon tuku natlawayaw, pero nakinkamasiyanikgoyan makgapitsi tastakyaw xalak Biblia nema nakinkamakgtayayan. Umakgolh tlan nakinkamakgtayayan xlakata namalakgatawakgeyaw «kintalakapastaknikan» chu chuna tlan «nakatsi[yaw] ntu ni xatlan, chu ntu xatlan» (Heb. 5:14).

14. ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata ni nakamakgchakgxniyaw amakgapitsin?

¹⁴ «Putum katlawatit xlakata namalankiyatit Dios. Kuentajkatlawatit pi ni nakamakgchakgxniyatit» (1 Cor. 10:31, 32). Akxni nalaksakaw komo namakgtlawayaw akgtum talismanin o ni, na talakaskin kuenta natlawayaw tuku lakpuwankgo amakgapitsin latamanin, liwaka xtalakapastaknikan kinatalankan. Ni kamakgchakgxniputunaw amakgapitsin (Mar. 9:42). Nachuna, ni tlawaputunaw tuku nitlan nalimakgkatsikgo tiku ni xtatayananin Jehová. Tapaxkit natlawa pi nakamaxkiyaw kakni akxni nakatachuwinanaw, xlakata uma malanki Jehová. Nachuna ni katikatalakilhniw chu ni katililitsiw xtalismaninkan. Kalakapastakwi pi tapaxkit kgalhi litliwakga. Komo limasiyayaw kakni chu tlan likatsiyaw, kintalamakgasitsinkan max nalakgpalikgo tuku nalakpuwankgo kimpalakatakan.

15, 16. 1) ¿Tuku xlakata xlakaskinka nakalitachuwinanaw kintakanajlakan amakgapitsin? Kawili akgtum liʼakxilhtit. 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan xtachuwin Pablo kRomanos 1:16?

¹⁵ Kakawaniw tiku xalak kifamiliajkan chu  kintalakatsuninkan pi xtatayananin Jehová akinin (Is. 43:10). Max ni tuwa katimakgkatsiw akxni wi tuku nala komo pulana katachuwinanita tiku xalak mifamilia o mintalakatsunin. Francisco, tiku lama kMozambique, lichuwinan: «Akxni kimpuskat Carolina chu akit katsiniw tuku xaxlikana, kkawaniw tiku xalak kifamiliajkan pi nialh xakamaw kakninaniyaw tiku nikgonita. Akxni nilh xtala Carolina xʼama litasiya komo xakmakgantaxtiw uma. Niku klamanaw, wi talismanin pi napaxikan tiku nilh. Chu alistalh chatum tiku xalak xfamilia akgtutu tsisni nalhtata niku tamakgalh chuchut nema lipaxika. Lakpuwankan pi uma talismanin makaksa xʼespíritu tiku nilh. Xfamilia Carolina xlakaskinkgo pi wa tiku klhtatalh anta».

¹⁶ ¿Tuku tlawakgolh Francisco chu xpuskat? Xla lichuwinan: «Xlakata kpaxkiyaw Jehová chu kmakgapaxuwaputunaw, ni ktlawaw uma talismanin. Xfamilia Carolina lu sitsikgolh. Kinkawanikgon pi ni xakmaxkiyaw kakni tiku nilh chu kinkawanikgon pi nikxni xʼamakgolh kinkalakgapaxialhnankgoyan chu nialh xʼamakgolh kinkamakgtayakgoyan. Akinin xakkawaninitawa tuku xakkanajlayaw, wa xlakata ni klichuwinaw uma akxni xlakan ksitsimakgolh. Amakgapitsi tiku na xalak kifamiliajkan kinkakgalhmakgtayakgon chu wankgolh pi akinin xakkalitachuwinanitaw tuku xakkanajlayaw. Titaxtulh kilhtamaku, xfamilia Carolina nialh sitsikgolh chu klakaxtlawaw taʼakglhuwit. Asta makgapitsi kinkalakgapaxialhnankgonitan xlakata nakinkaskinikgoyan likgalhtawakga». Wa xlakata, nikxni kalimaxanaw nalichuwinanaw tuku xaxlikana xlakata linin (kalikgalhtawakga Romanos 1:16).

17. Akxni chatum tala makgatsankga klinin tiku lu xpaxki, ¿tuku nakinkamakgtayayan xaxlikana amigo nalitaxtuyaw?

¹⁷ Akxni chatum tala makgatsankga klinin tiku lu xpaxki, talakaskin naliskujaw xlakata «xaxlikana amigo» nalitaxtuyaw, «chatum tala akxni anan talakgaputsit» (Prov. 17:17). ¿Tuku nakinkamakgtayayan chuna natlawayaw, liwaka akxni kintalakan fuerza matlawiputunkan akgtum talismanin nema ni lichuwinan Biblia? Kaʼakxilhwi pulaktiy xtastakyaw Biblia.

18. 1) ¿Tuku xlakata Jesús lakgpixtajli? 2) ¿Tuku katsiniyaw xliʼakxilhtit Jesús?

 ¹⁸ «Kakatatasatit tiku tasamakgo» (Rom. 12:15). Max ni liwana katsiyaw tuku nawaniyaw tiku lipuwama. Pero kalakapastakwi pi lakgachunin tatasakan tiku tasama tlakg makgtayanan nixawa tachuwin. Akxni Lázaro nilh, María, Marta chu amakgapitsi latamanin lakgtasakgolh Lázaro tiku xʼamigojkan chu xtalakan xlitaxtu. Xliʼakgtati kilhtamaku Jesús chilh chu nachuna «tsukulh lakgpixtaja» maski liwana xkatsi pi xʼama malakastakwanipara (Juan 11:17, 33-35). Xlakgaxtajat xlimasiya tuku makgkatsilh Jehová xlakata Lázaro nilh. Nachuna limasiyalh pi Jesús lu xkapaxki xfamilia, chu uma makgoxamixalh María chu Marta. Nachuna, akxni natalan akxilhkgo pi kalilakgaputsayaw chu kapaxkiyaw, liwana katsikgo pi ni xʼakstukan wilakgo chu makgkatsikgo xtapaxkitkan xʼamigoskan.

19. ¿La kinkamakgtayayan Eclesiastés 3:7 xlakata namakgoxamixayaw chatum tala?

¹⁹ Wi «kilhtamaku akxni ni nachuwinankan chu kilhtamaku akxni tlan nachuwinankan» (Ecl. 3:7). Atanu la namakgoxamixayaw chatum tala, wa akxni nakgaxmatniyaw. Kamastaw talakaskin pi namaxtu tuku wi kxnaku chu ni kalisitsiw komo wi tuku nitlan nawan (Job 6:2, 3). Max chuna titaxtuma xlakata tiku xalak xfamilia wi tuku matlawiputunkgo. Wa xlakata, katatlawaw oración chu katasaskiniw «Tiku kgaxmata oración» pi kamaxkilh litliwakga chu liskgalala (Sal. 65:2). Komo kgalhiyaw kilhtamaku, katalikgalhtawakgaw Biblia o akgtum artículo, la akgtum biografía nema namakgtaya.

20. ¿Tuku naʼakxilhaw kʼatanu artículo?

²⁰ Lu paxtikatsininanaw pi katsiyaw tuku xaxlikana xlakata linin chu takgalhkgalhin nema kgalhikgo «putum tiku wilakgolh kputaknun» (Juan 5:28, 29). Tuku tlawayaw chu kintachuwinkan, kalimasiyalh pi kgalhmakgtayayaw tuku xaxlikana akxni chuna natalakaskin. Kʼartículo nema stala naʼakxilhaw tuku atanu maklakaskin Satanás xlakata nakaʼakgskgawi latamanin: taskuwan. Naʼakxilhaw tuku xlakata talakaskin ni namakgtanuyaw chu ni nalilakgastananaw uma xliʼakgsiyat Satanás.