1. ¿Tuku katsiya wix xlakata kiMalakatsukinakan?

¿MAKGASTAKKANTI kʼakgtum familia niku xtatayananin Jehová litaxtukgo? Komo chuna, lata akxni aktsujku xwanita katsini xlakata Jehová. Katsini pi xla kiMalakatsukinakan, pi kgalhi laktlan tayat chu lakaskin pi kalatamaw kʼakgtum Paraíso unu kKatiyatni (Gén. 1:1; Hech. 17:24-27).

2. ¿Tuku lakpuwankgo makgapitsi latamanin xpalakata tiku kanajlakgo pi wi chatum Malakatsukina?

² Lhuwa latamanin ni kanajlakgo pi Dios lama o wa tlawanit putum tuku anan. Lakpuwankgo pi latamat kaj xalan lakatsukulh chu pi alistalh tuku staknankgo «nema ni tuwa la talakgnukgonit» talakgpalikgolh. Makgapitsi umakgolh latamanin kgalhtawakgakgonit klaklanka pukgalhtawakga. Max wankgo pi Biblia ni xlikana tuku wan chu pi ciencia limasiyanit uma, chu pi kajwatiya tiku ni kgalhtawakgakgonit, tiku ni lakgskgalalan chu tiku ni tuwa kaʼakgskgawikan kanajlakgo pi anan chatum Malakatsukina.

3. ¿Tuku xlakata xlakaskinka pi chatunu akinin namatliwakglhaw kintakanajlakan?

³ ¿Tuku max nakinkamalakpuwanikgoyan tuku wankgo lakgskgalalan lakchixkuwin? ¿Natlawa pi nalakpuwanaw pi Jehová ni wa xapaxkina kiMalakatsukinakan? Tuku nakinkamalakpuwanikgoyan nalitasiya tuku xlakata wi tuku kanajlayaw. ¿Kanajlayaw kaj xlakata chuna kinkawanikan? ¿O chuna kanajlayaw xlakata limaxtunitaw kilhtamaku naʼakxilhaw tuku limasiya pi uma xlikana? (1 Cor. 3:12-15). Maski lhuwata o nina lhuwata kata la skujnanimaw Jehová, kimputumkan chuntiya kilimatliwakglhatkan kintakanajlakan. Komo chuna natlawayaw, ni katimastaw talakaskin nakinkaʼakgskgawikgoyan tiku masiyakgo nixaxlikana tapuwan chu wankgo pi tuku wan Biblia ni xaxlikana (Col. 2:8; Heb. 11:6). Xlakata nakinkamakgtayayan, uma artículo nalichuwinan tuku xlakata lhuwa latamanin ni kanajlanikgo chatum Malakatsukina, la tlan  namatliwakglhaw takanajla nema kgalhiniyaw kiMalakatsukinakan, Jehová, chu la chuntiya tliwakga nakgalhiyaw kintakanajlakan.

4. Chuna la wan Hebreos 11:1, ¿niku takilhtiya xaxlikana takanajla?

⁴ Makgapitsi latamanin lakpuwankgo pi takanajla kilhchanima kanajlakan tuku nila limasiyakan pi xlikana anan. Pero chuna la wan Biblia uma ni wa kilhchanima takanajla (kalikgalhtawakga Hebreos 11:1). Biblia wan pi kanajlaniyaw tuku ni tasiya, chuna la Jehová, Jesús chu Tamapakgsin xlakata wi tuku limasiya pi xlikana anankgo (Heb. 11:3). Chatum científico tiku xtatayana Jehová litaxtulh wan: «Xtatayananin Jehová wi tuku limasiyayaw pi xlikana tuku kanajlayaw chu na kanajlayaw tuku lakputsananikgonit científicos».

5. ¿Tuku xlakata lhuwa latamanin ni kanajlakgo pi Dios malakatsukilh putum tuku staknankgo?

⁵ Wa xlakata, komo wi tuku limasiya pi anan chatum Malakatsukina, ¿tuku xlakata lhuwa latamanin ni kanajlakgo pi Dios kamalakatsukilh putum tuku staknankgo? Xlakata makgapitsi nikxni lakputsananikgonit tuku limasiya pi uma xlikana. Robert, tiku la uku xtatayana Jehová, wan: «Xlakata kʼescuela nikxni lichuwinanka tamalakatsukin, klakpuwa pi uma nixlikana xwanit. Asta akxni kmakgatsilh 22 kata, akxni ktachuwinalh chatum xtatayana Jehová, kkatsinilh pi Biblia lhuwa tuku kinkalitachuwinanan tuku xlakata tlan nakanajlayaw pi Dios malakatsukilh putum tuku anan». * (Kaʼakxilhti recuadro « Akgtum xlakaskinka tamakatsin xpalakata natlatni»).

6. ¿Tuku xlakata makgapitsi latamanin wankgo pi ni anan chatum Malakatsukina?

⁶ Makgapitsi latamanin ni kanajlanikgo chatum  Malakatsukina xlakata wankgo pi kajwatiya kanajlanikgo tuku akxilhkgo. Pero tuku xaxlikana wa pi kanajlanikgo tuku ni akxilhkgo. Akgtum liʼakxilhtit, kanajlanikgo gravedad xlakata anan tuku limasiya pi xlikana anan. Takanajla nema lichuwinan Biblia na makgtanuma tuku limasiya pi tuku kanajlayaw «xlikana, maski ni tasiya» (Heb. 11:1). Chu xlakata tlan nalakputsananikan pi xlikana uma, talakaskin kilhtamaku chu litliwakga, chu lhuwa latamanin ni limaxtukgo kilhtamaku xlakata chuna natlawakgo. Wa xlakata wankgo pi ni anan chatum Dios.

7. ¿Tuku xlakata ni putum tiku kilakgonit kʼuniversidad wankgo pi Dios ni wa tiku malakatsukilh putum tuku anan?

⁷ Makgapitsi científicos, akxni lakputsananikgolh tuku limasiya pi Dios malakatsukilh putum tuku anan, liwana katsikgolh pi anan chatum Malakatsukina. * Chuna la Robert, tiku lichuwinawa kpárrafo 5, max makgapitsi ni kanajlakgo pi  anan chatum Malakatsukina xlakata kʼuniversidades ni lichuwinankan tamalakatsukin. Pero lhuwa científicos lakgapaskgonit Jehová chu tsukukgonit paxkikgo. Chuna la xlakan tlawakgolh, kimputumkan na kilimatliwakglhatkan takanajla nema kgalhiniyaw Dios, maski kilanitaw kʼescuela o ni. Nila tiku chuna katitlawalh kimpalakatakan.

8, 9. 1) ¿Tuku takgalhskinin naʼakxilhaw la uku? 2) ¿La nakinkamakgtayayan nakatsiniyaw xlakata tamalakatsukin?

⁸ ¿La tlan namatliwakglhaw kintakanajlakan nema kgalhiniyaw Malakatsukina? Kaʼakxilhwi pulaktati.

⁹ Kakatsiniw xlakata tamalakatsukin. Komo nakaʼakxilhaw animales, tuwan chu staku, namatliwakglhaw takanajla nema kgalhiniyaw Malakatsukina (Sal. 19:1; Is. 40:26). Akxni tlakg nalakputsananiyaw tamalakatsukin, uma nakinkamakgtayayan xlakata liwana nakanajlayaw pi Jehová wa Malakatsukina. Kkilikgalhtawakgakan, makglhuwa liminkgo artículos nema kalichuwinan tamalakatsukin, maski tuwa namakgkatsiyaw naʼakgatekgsaw, kaliskujwi xlakata nakalikgalhtawakgayaw chu kakatsiniw tuku matlaniyaw xlakata tamalakatsukin. Chu ni kapatsankgaw pi kkisitiojkan jw.org, tlan nakaʼakxilhparayaw xalakstlan videos xlakata tamalakatsukin nema nina makgas kaʼakxilhwi kʼasamblea regional.

10. Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit nema masiya pi anan chatum Malakatsukina (Romanos 1:20).

¹⁰ Akxni katsinimaw xlakata tamalakatsukin, liwana kaʼakxilhwi tuku kinkamasiyaniyan xlakata kiMalakatsukinakan (kalikgalhtawakga Romanos 1:20). Akgtum liʼakxilhtit, Chichini ni kajwatiya masta xkgakganat, nachuna masta lhkakna nema tamaklakaskin xlakata naʼanan latamat kKatiyatni, pero makgapitsi kxkgakganat tlawaninan tuku nitlan chu talakaskin wi tuku nakinkamakgtayayan xlakata ni nakinkalakgalhikgoyan. ¿Tuku kinkamakgtayayan? Katiyatni litamakgtaya akgtum gas nema wanikan capa de ozono, nema tlawa pi kKatiyatni ni lu natanuyachi xkgakganat nema tlawaninan tuku nitlan. Akxni kxkgakganat Chichini nema tlawaninan tuku nitlan taliwaka, gas nema makgtaya Katiyatni na taliwaka. ¿Ni xlikana pi putum uma limasiya pi wi chatum xaskgalala chu xapaxkina Malakatsukina?

11. ¿Niku tlan nakatsiniyaw xlakata tamalakatsukin nema namatliwakglha kintakanajlakan? (Kaʼakxilhti recuadro « Tamakgtay nema matliwakglha kintakanajlakan»).

¹¹ Lhuwa tuku nakatsiniyaw xlakata tamalakatsukin nema namatliwakglha kintakanajlakan komo naʼakxilhaw Liputsan xla xtatayananin Jehová chu komo naputsananaw anta kjw.org. Max tlan xtsukuw likgalhtawakgayaw artículos chu videos anta ksección «¿Lo diseñó alguien?», nema ni lhuwa makgapala chu lichuwinan makgapitsi tuku kaks kinkamalakawaniyan xlakata animales chu tuwan. Na limin liʼakxilhtit nema masiya la científicos tlawaputunkgonit tuku xtachuna nawan tuku akxilhkgonit anta ktamalakatsukin.

12. ¿Tuku kuenta kilitlawatkan akxni likgalhtawakgayaw Biblia?

¹² Kalikgalhtawakgaw Biblia. Científico tiku lichuwinawa kpárrafo 4, xapulana ni xkanajla komo xʼanan chatum Malakatsukina, pero alistalh lakgpalilh tuku xlakpuwan, xla kinkawaniyan: «Kintakanajla ni kajwatiya takilhtiya xlakata tuku kkatsininit kciencia, nachuna xlakata tuku kkatsininit akxni klikgalhtawakga Biblia». Max akinin liwana katsiyaw tuku wan Biblia. Maski chuna, chuntiya kilikgalhtawakgatkan xlakata namatliwakglhaw takanajla nema kgalhiniyaw kiMalakatsukinakan (Jos. 1:8; Sal. 119:97). Na kalilakpuwaw la Biblia liwana lichuwinan tuku lanit makgasa, putum tuku Biblia xlichuwinanit pi xʼama lay chu kgantaxtukgolh, chu nachuna tiku tsokgwilikgolh Biblia watiya tuku lichuwinankgo. Uma nakinkamakgtayayan tlakg nakanajlayaw pi chatum xaskgalala chu xapaxkina  Malakatsukina kinkatlawan, chu wa matsokgninalh Biblia (2 Tim. 3:14; 2 Ped. 1:21). *

13. Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit nema limasiya xliskgalala xTachuwin Dios.

¹³ Akxni nalikgalhtawakgayaw xTachuwin Dios, kaʼakxilhwi pi xtastakyaw lu makgtayanan. Akgtum liʼakxilhtit, Biblia lata makgasa lichuwinalh pi paxkikan tumin lu nitlan kitaxtu chu limin «tipalhuwa takatsanajwat» (1 Tim. 6:9, 10; Prov. 28:20; Mat. 6:24). ¿Chuntiya makgtayanan uma tastakyaw la uku? Xlikana pi chuna. Maktum libro nema lichuwinan xtayatkan latamanin xala uku wan: «Latamanin tiku lakpuwankgo pi kgalhikan tumin tlakg xlakaskinka, tlakg lipuwankgo chu ni paxuwakgo. Nachuna latamanin tiku tlakg lhuwa tumin kgalhiputunkgo, ni paxuwakgo chu tlakg tatatlakgo». Xlikana pi lu tlan tastakyaw nema masta Biblia pi ni kilipaxkitkan tumin. ¿Lilakpuwanaw atanu tastakyaw xalak Biblia nema kinkamakgtayanitan? Akxni tlakg lhuwa xtapalh liʼakxilhaw xtastakyaw Biblia tlakg lipawanaw xliskgalala xapaxkina kiMalakatsukinakan (Sant. 1:5). Chu chuna tlakg napaxuwayaw (Is. 48:17, 18).

14. ¿Tuku nakatsiniyaw xlakata Jehová akxni nalikgalhtawakgayaw Biblia?

¹⁴ Kalikgalhtawakgaw Biblia xlakata tlakg nalakgapasaw Jehová (Juan 17:3). Akxni nalikgalhtawakgayaw Biblia, nakatsiyaw pi Jehová kgalhi laktlan tayat, watiya tayat nema limasiya xtamalakatsukin. Akxni nakalakgapasaw xtayat Jehová nakinkamakgtayayan nakatsiyaw pi xla chatum xastakna Dios (Éx. 34:6, 7; Sal. 145:8, 9). Chuna la nalakgapastilhayaw Jehová, kintakanajlakan nastaka, tlakg napaxkiyaw chu chuna la talalinaw tlakg natatliwakglha.

15. ¿La nakinkamakgtayayan nakalitachuwinanaw amakgapitsi latamanin xlakata Dios?

¹⁵ Kakalitachuwinaw amakgapitsi latamanin xlakata Dios. Uma namatliwakglha kintakanajlakan. Chu ¿komo wi tiku nakinkakgalhskinan komo xlikana wi Dios chu ni katsiyaw la nakgalhtinanaw? Kaputsaw kkilikgalhtawakgakan takgalhtin nema takilhtiyanit kBiblia chu alistalh kamasiyaniw tiku kinkatlawanin takgalhskinin (1 Ped. 3:15). Na tlan naskiniyaw xtamakgtay chatum tala tiku lhuwata tuku katsini. Maski lataman namakgamakglhtinan o ni tuku wan Biblia, lu nakinkamakgtayayan komo nalakputsananiyaw tuku kinkakgalhskin, xlakata kintakanajlakan tlakg natatliwakglha. Chuna ni kintikaʼakgskgawikgon lakgskgalalan lakchixkuwin tiku wankgo pi ni wi chatum Malakatsukina.

16. ¿Tuku nala komo nialh namatliwakglhaw chu nialh nakuentajtlawayaw kintakanajlakan?

¹⁶ Maski lhuwata kata la skujnanimaw Jehová o ni, chuntiya kilimatliwakglhatkan chu kilikuentajtlawatkan takanajla nema kgalhiniyaw. ¿Tuku xlakata? Komo nichuna natlawayaw, kintakanajlakan naxlajwanan. Kalakapastakwi pi takanajla kilhchanima limasiyakan pi wi tuku xlikana maski ni tasiya. Chu tuku ni tasiya lakapala patsankgakan. Wa xlakata Pablo wa pi akxni ni kgalhikan takanajla litaxtu «talakgalhin nema lakapala kinkachipayan» (Heb. 12:1). Wa xlakata, ¿tuku kilitlawatkan xlakata tliwakga nawan kintakanajlakan? (2 Tes. 1:3).

17. ¿Tuku nakinkamakgtayayan tliwakga natawila kintakanajlakan?

¹⁷ Pulana, putum kilhtamaku kaskiniw Jehová pi kakinkamaxkin xʼespíritu santo. ¿Tuku xlakata? Xlakata espíritu santo kinkamakgtayayan nakgalhiyaw takanajla (Gál. 5:22, 23). Komo ni kgalhiyaw espíritu santo nila katimatliwakglhwi chu nila katikuentajtlawaw takanajla nema kgalhiniyaw Malakatsukina. Chuntiya kaskiniw Jehová xʼespíritu chu xla nakinkamaxkiyan (Luc. 11:13). Tlan nawaniyaw: «Tlakg kakinkamaxki takanajla» (Luc. 17:5).

18. Chuna la wan Salmo 1:2, 3, ¿tuku lanka xtapalh kgalhiyaw?

 ¹⁸ Nachuna, ankgalhin kalikgalhtawakgaw xTachuwin Dios (kalikgalhtawakga Salmo 1:2, 3). Akxni tsokgwilika salmo, ni putum israelitas xkgalhikgo xamaktuminika copia xla xLimapakgsin Dios. Pero mapakgsinanin chu sacerdotes tlan xkgalhikgo maktum xacopia. Akxni xkilakgchan akgtujun kata, “lakchixkuwin, lakpuskatin, laktsu kamanan chu tiku xalak atanu kachikinin tiku xmakgwilakgo kʼIsrael” xlitamakxtumitkan xwanit xlakata xkgaxmatkgolh la xlikgalhtawakgaka xLimapakgsin Dios (Deut. 31:10-12). Kxkilhtamaku Jesús, ni lhuwa latamanin xkgalhikgo copias xla Tatsokgni chu lhuwa umakgolh copias xkamakikanit ksinagogas. Pero, la uku lhuwa latamanin kgalhikgo Biblia ni xatakgatsin o xamaktuminika. ¿La tlan nalimasiyayaw pi lanka xtapalh akxilhaw xlakata kgalhiyaw Biblia?

19. ¿Tuku kilitlawatkan xlakata tliwakga natawila kintakanajlakan?

¹⁹ Tlan nalimasiyayaw pi xtapalh liʼakxilhaw xTachuwin Dios komo ankgalhin nalikgalhtawakgayaw. Nila nalakpuwanaw pi nalikgalhtawakgayaw kajwatiya akxni nakgalhiyaw kilhtamaku. Komo nastalaniyaw akgtum programa xlakata nalikgalhtawakgayaw, uma natlawa pi tliwakga natawila kintakanajlakan.

20. ¿Tuku talakaskin natlawayaw?

²⁰ Akinin kgalhiyaw akgtum takanajla nema takilhtiyanit kxTachuwin Dios, ni xtachuna «tiku kgalhtawakgakgonit chu tiku lakgskgalalan» xalak uma kakilhtamaku (Mat. 11:25, 26). Xlakata likgalhtawakgayaw uma xasanto tatsokgni, katsiyaw tuku xlakata kakilhtamaku lu nitlan la wi chu tuku natlawa Jehová xpalakata. Wa xlakata kalakkaxwiliw namatliwakglhaw kintakanajlakan chu kakamakgtayaw lhuwa latamanin chuna la matlaniyaw xlakata nakanajlanikgo kiMalakatsukinakan (1 Tim. 2:3, 4). Chu xatapaxuwan kakgalhkgalhiw pi kachilh kilhtamaku akxni putum tiku nalatamakgo kKatiyatni namalankikgo Jehová chu nawankgo tachuwin nema tekgsaw kʼApocalipsis 4:11: «KiDioskan Jehová, lakgchanan namakglhtinana kakni, [...] xlakata wix putum malakatsuki».