1. ¿Tuku tuwa titaxtulh José, chu tuku tlawalh?

 JOSÉ, xkgawasa Jacob, lu tuwa tuku titaxtulh. Chatum puskat xwani: «Kakintatapa». Maski uma puskat xpuskat xwanit xmalana, Potifar, José ni kuenta xtlawani. Max wi tiku nalilakpuwan, ¿tuku xlakata José ni tatamalh? Potifar ni anta xwi, chu José kaj chatum skujni xlitaxtu. Nachuna, uma puskat tlan xtlawanilh tuku nitlan komo xla xlakgmakgalh. Maski chuna, José nikxni kgalhakgaxmatli uma puskat. ¿Tuku xlakata? Xla wa: «¿La naktlawa uma tuku lu nitlan chu naklakgalhinan kxlakatin Dios?» (Gén. 39:7-12).

2. ¿La xkatsi José pi Dios nitlan akxilha tatalakgxtumikan tiku ni wa tamakgaxtokgkan?

² ¿La xkatsi José pi Dios «lu nitlan» akxilha tatalakgxtumikan tiku ni wa tamakgaxtokgkan? Kalilakpuwaw pi xtsankga 200 kata xlakata xtsokgka Limapakgsin nema maxkika Moisés, niku liwana xwan: «Ni katatalakgxtupi tiku ni tamakgaxtokga» (Éx. 20:14). Pero tuku José xkatsi xlakata Jehová makgtayalh naʼakxilha tuku xlakpuwan Jehová xlakata talakgxtumit nema ni xlitatlawat. Akgtum liʼakxilhtit, max xkatsi pi Dios lakkaxwililh pi chatum chixku chu chatum puskat tlan xtamakgaxtokgkgolh. Chu max xkgaxmatnit la Jehová makgtiy wi tuku tlawalh xlakata namakgtaya Sara, akxni chatiy mapakgsinanin xtatalakgxtumiputunkgo. Chu max xlakapastaka tuku tlawalh Jehová xlakata xkuentajtlawalh Rebeca, xpuskat Isaac (Gén. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11). Akxni xlilakpuwan putum uma, José katsilh tuku tlan chu tuku nitlan akxilha Dios. Xlakata lu xpaxki Jehová, na xpaxki xaʼakgstitum  xlimapakgsin chu xkgalhakgaxmatputun.

3. ¿Tuku naʼakxilhaw kʼuma artículo?

³ ¿Paxkiya wix tuku Dios akgstitum akxilha? Max chuna. Pero kimputumkan makglakgalhinanin, chu komo ni kuenta natlawayaw, tuku lakpuwan kakilhtamaku xlakata tuku tlan chu tuku nitlan tlan nakinkapasayan (Is. 5:20; Rom. 12:2). Wa xlakata, naʼakxilhaw tuku Dios akgstitum akxilha, chu tuku xlakata tlan kitaxtu akxni paxkikan. Alistalh nalichuwinanaw pulaktuku tuku tlan natlawayaw xlakata tlakg napaxkiyaw xlimapakgsin Jehová.

4. ¿Tuku tayat ni limasiya tuku xaʼakgstitum akxilha Dios?

⁴ Akxni Jesús latamalh kKatiyatni, xpulalinanin takanajla xlakpuwankgo pi xaʼakgstitum xwankgonit. Pero Jesús wa pi nitlan tuku xtlawamakgolh xlakata nitlan xkalikatsinikgo amakgapitsin chu xʼakstukan xwilikgo xlimapakgsinkan xlakata tuku tlan chu tuku nitlan (Ecl. 7:16; Luc. 16:15). La uku, wilakgolh latamanin tiku nachuna likatsikgo. Lakpuwankgo pi ni tlawakgo tuku nitlan. Lakpuwankgo pi tlakg xlakaskinka litaxtukgo nixawa amakgapitsin chu nitlan kalichuwinankgo. Uma tayat Jehová ni lakgati chu ni makgtanuma tuku xaʼakgstitum akxilha.

5. Chuna la wan Biblia, ¿tuku kilhchanima xaʼakgstitum litaxtukan? Kalichuwinanti makgapitsi liʼakxilhtit.

⁵ Tuku xaʼakgstitum akgtum lu stlan tayat. Uma wamputun, tlawakan tuku tlan akxilha Dios. Anta kBiblia, tachuwin nema matitaxtikan «xaʼakgstitum» kilhchanima lilatamakan limapakgsin nema tlakg xalaktlan anan: xlimapakgsin Jehová. Akgtum liʼakxilhtit, Jehová limapakgsinalh pi stananin xlimaklakaskinatkan xwanit «akgtum xaʼakchan chu xaʼakgstitum pupulhkan» (Deut. 25:15). Wa xlakata, chatum kstalanina Cristo tiku lakaskin pi Dios xaʼakgstitum naʼakxilha ni xliʼakgskgawinat akxni stanan. Nachuna, tiku paxki tuku xaʼakgstitum akxilha Jehová, xkajni akxni nitlan kalikatsinikan amakgapitsin. Chu xlakata namakgapaxuwa putum kilhtamaku, ankgalhin lilakpuwan Dios akxni wi tuku nalaksaka (Col. 1:10).

6. ¿Tuku xlakata tlan nalipawanaw xlimapakgsin Jehová xlakata tuku tlan chu tuku nitlan? (Isaías 55:8, 9).

⁶ Anta kBiblia wan pi Jehová «xmalana tuku xaʼakgstitum». Uma wamputun pi xla tlawa tuku xaʼakgstitum (Jer. 50:7). Xlakata xla kinkamalakatsukin, kajwatiya xla lakgchan nawili limapakgsin xlakata tuku tlan chu tuku nitlan. Chu xlakata xla ni kgalhi talakgalhin, tuku xla lakpuwan ankgalhin tlakg tlan nixawa tuku akinin lakpuwanaw, xlakata akinin makglakgalhinanin (Prov. 14:12; kalikgalhtawakga Isaías 55:8, 9). Pero ¿tlan nalilatamayaw xaʼakgstitum xlimapakgsin? Chuna, xlakata kinkamalakatsukin «chuna la xla» (Gén. 1:27). Nachuna, lu lakgatiyaw chuna tlawayaw. Tapaxkit nema kgalhiniyaw kinTlatkan xalak akgapun kinkamakgpuwantiniyan nastalaniyaw xliʼakxilhtit (Efes. 5:1).

7. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka pi xliʼanat limapakgsin? Kawili akgtum liʼakxilhtit.

⁷ Akxni liwana makgantaxtiyaw xlimapakgsin Jehová xlakata tuku tlan chu tuku nitlan, tlan kinkakitaxtuniyan. Kaʼakxilhwi tuku xlakata. Kalilakpuwanti tuku xkitaxtulh komo akgatunu laktsu kachikin xla akgtum país xlakkaxwilikgolh limapakgsin xpalakata la namatlawanikan putlaw kcarretera chu atanu limapakgsin. Lu nitlan tuku xkitaxtulh. Chu ¿tuku xlalh komo kʼakgtum hospital chatunu makuchinanin o chatunu enfermeras tanu tanu la xkakuchikgolh tiku anta wilakgolh? Max wi tiku xnilh. Xlikana pi akxni kgalhakgaxmatkan limapakgsin nema wilikanit kinkamakgtayayan. Chu akxni kgalhakgaxmataw xlimapakgsin Dios tlan kinkakitaxtuniyan.

8. ¿Tuku tasikulunalin namakglhtinankgo tiku paxkikgo tuku akgstitum akxilha Dios?

 ⁸ Jehová kasikulunatlawa tiku liskujkgo xlakata kgalhakgaxmatkgo xlimapakgsin. Xla malaknu: «Tiku xaʼakgstitum wa nakamaxkikan katiyatni chu putum kilhtamaku nalatamakgo anta» (Sal. 37:29). ¿Lilakpuwana la nawan latamat akxni putum latamanin nakgalhakgaxmatkgo xlimapakgsin Jehová? Lu napaxuwayaw chu nakgalhiyaw takaksni chu makxtum natawilayaw. Jehová lakaskin pi wix namakgamakglhtinana uma tasikulunalin. Pulaklhuwa tuku xlakata paxkiyaw tuku Jehová akgstitum akxilha. ¿Tuku kilitlawatkan xlakata tlakg napaxkiyaw uma tayat? Kaʼakxilhwi pulaktutu tuku nakinkamakgtayayan chuna natlawayaw.

9. ¿Tuku nakinkamakgtayayan napaxkiyaw tuku xaʼakgstitum?

⁹ Pulana: Kapaxkiw tiku wili limapakgsin. Komo tlakg paxkiputunaw tuku xaʼakgstitum, tlakg kilipaxkitkan tiku wili limapakgsin xlakata tuku tlan chu tuku nitlan. Akxni tlakg paxkiyaw Jehová, tlakg lilatamaputunaw xaʼakgstitum xlimapakgsin. Kalilakpuwaw xlakata Adán chu Eva. Komo xtipaxkikgolh Jehová, nikxni xkgalhakgaxmatmakgankgolh (Gén. 3:1-6, 16-19).

10. ¿Tuku tlawalh Abrahán xlakata tlakg tlan xʼakgatekgsnilh Jehová?

¹⁰ ¿Ni xlikana pi ni likatsiputunaw chuna la Adán chu Eva? Xlakata ni natlawayaw tuku xlakan nitlan tlawakgolh, tlakg liwana kililakgapasatkan Jehová, xlakaskinka naliʼakxilhaw xtayat chu naliskujaw xlakata naʼakgatekgsaw tuku xla lakpuwan. Komo chuna natlawayaw, tapaxkit nema kgalhiniyaw nastaka. Kalichuwinaw Abrahán, tiku lu xpaxki Dios. Asta akxni lu tuwa makgkatsilh naʼakgatekgsa tuku Jehová xlaksaknit, kgaIhakgaxmatninalh. Chu liskujli tlakg liwana nalakgapasa. Akgtum liʼakxilhtit, ¿tuku tlawalh akxni katsilh pi Jehová xlakkaxwilinit namasputu Sodoma chu Gomorra? Xapulana xpekuan pi «Juez xlikalanka katiyatni» akxtum xʼama kamasputu tiku xaʼakgstitum chu tiku ni xaʼakgstitum. Nila xkanajla pi Dios chuna xlikatsi, wa xlakata taʼaktujulh chu tlawanilh makgapitsi takgalhskinin. Jehová ni sitsinilh chu liwana kgalhtilh. Akxni tachuwinankgolh, Abrahán akgatekgsli pi Jehová akxilha tuku wi kxnakujkan latamanin chu pi nikxni akxtum katamasputu tiku tlan likatsikgo chu tiku nitlan likatsikgo (Gén. 18:20-32).

11. ¿La limasiyalh Abrahán pi xpaxki Jehová chu xlipawan?

¹¹ Chuna la Jehová tachuwinalh Abrahán xlakata Sodoma chu Gomorra lhuwa tuku masiyanilh. Makgtayalh xlakata tlakg napaxki chu namaxki kakni xTlat xalak akgapun. Titaxtulh makgapitsi kata, Abrahán tuwa tuku titaxtulh niku xlimasiyalh komo xlipawan Jehová. Jehová skinilh pi xmakamastalh xkgawasa, Isaac. Uma kilhtamaku, Abrahán tlakg liwana xlakgapasa Dios, chu ni tlawanilh takgalhskinin. Chu lakkaxwililh tuku Jehová kskininit. Maski chuna, uma tuku xlakkaxwilima max lu nitlan mamakgkatsinilh. Max lilakpuwa tuku xkatsininit xlakata Jehová. Xkatsi pi xla nikxni xʼama tlawa tuku ni xaʼakgstitum chu tuku nitlan. Chuna la lichuwinalh apóstol Pablo, Abrahán liwana xkatsi pi Jehová xʼama malakastakwani xkgawasa tiku lu xpaxki, Isaac (Heb. 11:17-19). Chu Jehová xmalaknunit pi Isaac xtlat xʼama litaxtu akgtum lanka kachikin, chu uma kilhtamaku nina xkgalhi kamanan. Xlakata Abrahán  xpaxki Jehová, liwana xkatsi pi xla xʼama tlawa tuku xaʼakgstitum. Wa xlakata xatapaxuwan kgalhakgaxmatli xTlat, maski uma lu tuwa xwanit (Gén. 22:1-12).

12. ¿La tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit Abrahán? (Salmo 73:28).

¹² ¿La tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit Abrahán? Talakaskin tlakg liwana nalakgapasaw Jehová. Komo chuna natlawayaw, tlakg natalakatsuwiniyaw chu tlakg napaxkiyaw (kalikgalhtawakga Salmo 73:28). Nachuna, namasiyaniyaw kintalakapastaknikan nalakpuwan chuna la lakpuwan Jehová (Heb. 5:14). Chu akxni wi tuku nakinkalitsakgsakanan, nalakgmakganaw. Nipara katilakpuwaw natlawayaw tuku nitlan namamakgkatsini kinTlatkan xalak akgapun chu nalaktlawa la talalinaw. ¿Tuku atanu tlan natlawayaw xlakata nalimasiyayaw pi paxkiyaw tuku xaʼakgstitum akxilha Dios?

13. ¿Tuku kilitlawatkan xlakata naputsayaw tuku xaʼakgstitum? (Proverbios 15:9).

¹³ Xlipulaktiy: Chali chali kaliskujwi xlakata tlakg napaxkiyaw tuku xaʼakgstitum. Tlan namatliwakglhaw tapaxkit nema kgalhiniyaw xaʼakgstitum xlimapakgsin Jehová chuna la matliwakglhaw kimaknikan akxni ankgalhin tlawayaw ejercicio. Uma tlan natlawayaw chali chali. Katsiyaw pi Jehová kinkaʼakgatekgsniyan chu nikxni kintikaskinin tuku nila tlawayaw (Sal. 103:14). Kinkawaniyan pi xla «paxki tiku liskuja xlakata natekgsa tuku xaʼakgstitum» (kalikgalhtawakga Proverbios 15:9). ¿Ni xlikana pi komo wi tuku lakgchamputunaw liskujaw xlakata namakgantaxtiyaw? Nachuna tlawayaw akxni putsayaw tuku xaʼakgstitum. Chu chuna la natitaxtutilha kilhtamaku Jehová nakinkamakgtayayan tlakg napaxkiyaw tuku xaʼakgstitum (Sal. 84:5, 7).

14. ¿Tuku kilhchanima litakuxmumakgtay xaʼakgstitum, chu tuku xlakata maklakaskinaw?

¹⁴ Jehová kinkalimasiyaniyan tapaxkit akxni kinkamalakapastakayan pi ni akgtum takuka tlawakan tuku xla wan pi tlan (1 Juan 5:3). Wata litamakgtayayaw chu chali chali maklakaskinaw uma. Kalilakpuwaw tamakgtay xaʼespiritual nema lichuwinalh apóstol Pablo (Efes. 6:14-18). ¿Tuku  makgtaya xnaku chatum kstalanina Cristo? Litakuxmumakgtay xaʼakgstitum nema kilhchanima xaʼakgstitum xlimapakgsin Jehová. Chuna la akgtum litakuxmumakgtay makgtaya naku, xlimapakgsin Jehová makgtaya kinakujkan, uma wamputun, tuku lakpuwanaw. Wa xlakata lu xlakaskinka pi litamakgtay xaʼespiritual ankgalhin xlikgalhit litakuxmumakgtay xaʼakgstitum (Prov. 4:23).

15. ¿La wiliyaw litakuxmumakgtay xaʼakgstitum?

¹⁵ ¿La wiliyaw litakuxmumakgtay xaʼakgstitum? Komo kuenta tlawayaw xlimapakgsin Dios akxni laksakaw tuku natlawayaw chali chali. Akxni nina laksakaw tuku nalichuwinanaw, tuku tatlakgni nakgaxmataw, tuku nalilakgastananaw o tuku libros nalikgalhtawakgayaw, kalilakpuwaw: «¿Tuku natanu kkinaku? ¿Makgapaxuwa Jehová? ¿O malakpuwaninan tuku xla nitlan akxilha, chuna la talakgxtumit nema ni xlitatlawat, tatalatlaw, tuku lhuwa kgalhiputunkan chu kaj kiʼakstukan nakinkapaxkikanan?» (Filip. 4:8). Komo tuku nalaksakaw makgtanuma kxtalakaskin Jehová, xaʼakgstitum xlimapakgsin nakuentajtlawa kinakujkan xlakata ni napasa tuku nitlan.

16, 17. ¿La kinkawaniyan Isaías 48:18 pi tlan chuntiya nakgalhakgaxmataw xlimapakgsin Jehová putum kilhtamaku?

¹⁶ ¿Chu komo lilakgaputsayaw pi chuna la natitaxtu kilhtamaku chu chuna la natitaxtu kata nialhla nalilatamayaw xaʼakgstitum xlimapakgsin Jehová? Kalilakpuwaw akgtum liʼakxilhtit nema maklakaskin Jehová chu tatekgsa kʼIsaías 48:18 (kalikgalhtawakga). Jehová malaknu pi chuna la tlawayaw tuku xaʼakgstitum kkilatamatkan tlan nalitaxtu «la takgayawana xalak pupunu». Kalilakpuwanti pi wilaw kxkilhtun pupunu chu akxilhmaw chuna la minkgo takgayawana, pi lastalanitilha. ¿Ni xlikana pi ni lakpuwanaw pi namin kilhtamaku nialh katiminkgolh takgayawana? Chuna. Katsiyaw pi akglhuwata kata takgayawana minkgo kʼuma pupunu, chu chuntiya natlawakgo.

¹⁷ Wa xlakata, ¿tuku kilitlawatkan xlakata chuna la tlawayaw tuku xaʼakgstitum nalitaxtu chuna la xtakgayawana pupunu? Akxni wi tuku kililaksakatkan, pulana kalilakapastakwi tuku lakaskin Jehová pi katlawaw, chu alistalh katlawaw. Maski lu tuwa tuku nalaksakaw, xapaxkina kinTlatkan nakinkamakgtayayan xlakata ankgalhin natlawayaw tuku tlan chu nakgalhakgaxmataw xaʼakgstitum xlimapakgsin chali chali (Is. 40:29-31).

18. ¿Tuku xlakata ni nakalakputsananiyaw amakgapitsin chuna la akinin lakpuwanaw?

¹⁸ Xlipulaktutu: Kamastaw talakaskin pi wa Jehová nalakputsanan. Maski liskujaw xlakata nalilatamayaw xaʼakgstitum xlimapakgsin Jehová, ni nakalakputsananiyaw amakgapitsin chu nalakpuwanaw pi akinin tlakg xaʼakgstitum nixawa xlakan. Ni nalakpuwanaw pi akinin tlakg xlakaskinka nixawa amakgapitsin chu pi kinkalakgchanan nakalakputsananiyaw chuna la akinin lakpuwanaw. Wata, liwana katsiyaw pi wa Jehová tiku «Juez xlikalanka katiyatni» (Gén. 18:25). Xla ni kinkalakgayawanitan pi akinin nalakputsananaw. Wa xlakata, Jesús mastalh uma limapakgsin: «Nialh kalakputsanantit, xlakata na ni nakalakputsananikanatit» (Mat. 7:1). b

19. ¿La limasiyalh José pi xlipawan chuna la xaʼakgstitum lakputsanan Jehová?

¹⁹ Kalichuwinamparaw xliʼakxilhtit José, tiku xaʼakgstitum chixku xwanit. Xla ni kalakputsananilh amakgapitsin, asta maski nitlan likatsinika. Xnatalan nitlan likatsinikgolh stamakgankgolh  la chatum skujni chu makanajlikgolh xtlat pi xninit. Makgapitsi kata alistalh, José katatanokglhpa xnatalan. Ama kilhtamaku lhuwa limapakgsin xkgalhi, tlan palha xkalakputsananilh chu xkamalakgaxokgelh. Wa uma tuku xpekuanikgo xnatalan pi xkatlawanilh, maski nitlan xlimakgkatsikgo tuku xtlawakgonit. Pero José kawanilh: «Ni kapekuantit, ¿kwi kxlakgxokgo Dios?» (Gén. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21). José taktujulh chu lakpuwa pi kajwatiya Jehová xlakgchan nakalakputsanani xnatalan.

20, 21. ¿Tuku nakinkamakgtayayan ni nalakpuwanaw pi akinin tlakg xaʼakgstitum litaxtuyaw nixawa amakgapitsin?

²⁰ Chuna la José, akinin na mastayaw talakaskin pi wa Jehová nalakputsanan. Akgtum liʼakxilhtit, ni lakpuwanaw pi liwana katsiyaw tuku xpalakata kinatalankan wi tuku tlawakgo. Nila akxilhaw tuku wi kxnakujkan; kajwatiya “Jehová lakputsanani tuku xlakata chuna tlawakgo” (Prov. 16:2). Xla kapaxki putum latamanin, maski tanu tanu xkilhtsukutkan chu xtalismaninkan. Chu kinkalimapakgsiyan: «Lanka kamalakkitit minakujkan» (2 Cor. 6:13). Ni kalakputsananiputunaw kinatalankan xalak congregación, wata kapaxkiputunaw.

²¹ Na ni kalakputsananiyaw tiku ni makgtapakgsikgo kcongregación (1 Tim. 2:3, 4). Akgtum liʼakxilhtit, ni kalakputsananiyaw kintalilakgapasnikan tiku ni xtatayananin Jehová chu ni lakpuwanaw pi nikxni xtatayanananin Jehová katilitaxtukgolh. Komo chuna xtlawaw, xlimasiyaw pi tlankajwananaw chu lakpuwanaw pi tlakg xaʼakgstitum akinin nixawa amakgapitsin. Jehová chuntiyaku kamaxkima talakaskin «putum latamanin» namakgxtakgkgo tuku nitlan tlawamakgo (Hech. 17:30). Nikxni kapatsankgaw pi Jehová ni xaʼakgstitum liʼakxilha tiku lakpuwan pi tlakg xaʼakgstitum litaxtu nixawa amakgapitsin.

22. ¿Tuku makgpuwantiniyan wix napaxkiya tuku xaʼakgstitum?

²² Komo paxkiyaw tuku akgstitum akxilha Jehová, napaxuwayaw chu akgtum tlan liʼakxilhtit nalitaxtuyaw xpalakata tiku kinkaʼakxilhkgoyan. Chu uma natlawa pi tlakg nakinkapaxkikgoyan chu na napaxkikgo kiDioskan. Ankgalhin “kalakaskiw pi katlawaka tuku xaʼakgstitum” (Mat. 5:6). Liwana katsiyaw pi Jehová akxilha putum tuku tlawayaw chali chali xlakata nakgalhakgaxmataw xaʼakgstitum xlimapakgsin chu uma lu makgapaxuwa. Maski kkakilhtamaku tlakg anan tuku ni xaʼakgstitum, chuntiya paxuwayaw. Ankgalhin lakapastakaw pi «Jehová kapaxki tiku akgstitum likatsikgo» (Sal. 146:8).