Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Tuku katsiputunkgo tiku likgalhtawakgakgo

Tuku katsiputunkgo tiku likgalhtawakgakgo

¿Lakatsala xlimapakgsin Dios dispositivo intrauterino (DIU) xlakata ni nakgalhikan skgata chu tlan nalimaklakaskinkgo kstalaninanin Cristo tiku tamakgaxtokgkgonita?

Akgatunu tamakgaxtokgat liwana nalakputsanani la limaklakaskinkan DIU chu tuku wan Biblia. Alistalh nalaksakkgo tuku natlawakgo xlakata nitu nakasakgali kxtalakapastaknikan kxlakatin Dios.

Akxni kajwatiya Adán chu Eva xlamakgo, Jehová kawanilh: «Kakgalhitit kamanan chu kalhuwantit». Chu akxni titaxtulh Munkaklat, Jehová nachuna kawanilh Noé chu xfamilia (Gén. 1:28; 9:1). Pero Biblia ni wan pi kstalaninanin Cristo xlikgalhakgaxmatatkan uma limapakgsin. Wa xlakata, akgatunu tamakgaxtokgat nalaksaka komo wi tuku nalimaklakaskin xlakata ni nakgalhikgo kamanan, la kgalhlit nakgalhikgo o tuku kilhtamaku nakgalhikgo. ¿Tuku talakaskin nalakputsananikgo?

Kstalaninanin Cristo xlilaksakatkan tuku natlawakgo chu nalilakpuwankgo tastakyaw nema masta Biblia. Wa xlakata lakgmakgankgo tuku tlawa pi namakgankan skgata. Biblia lichuwinan pi namaxkiyaw kakni latamat, chu tiku kaj xtalakgatin makgan kskgata lakatsala uma limapakgsin. Kstalaninanin Cristo ni makglhtikgo xlatamat chatum aktsu skgata nema nina lakachin (Éx. 20:13; 21:22, 23; Sal. 139:16; Jer. 1:5). ¿Tuku tlan nawanaw xlakata maklakaskinkan DIU?

Uma talichuwinalh krevista La Atalaya 15 xla septiembre kata 1979 kpáginas 31 chu 32. Ama kilhtamaku, DIU nema tlakg xlakgapaskan wa akgtum plástico nema xmanunikan kxmatriz chatum puskat xlakata ni nakgalhi skgata. K’uma artículo xlichuwinan pi ni liwana xkatsikan tuku xtlawa DIU. Lhuwa tiku lu katsinikgo xlakata uma tema xwankgo pi wi tuku xtalakgpali anta kxmatriz xlakata esperma ni nalakgchan óvulo chu chuna ni nalakatsuku skgata. Komo ni lakxtum xlay esperma chu óvulo ni xlakatsuku xasasti latamat.

Pero, makgapitsi taputsan nema tlawakanit xmasiya pi lakgachunin esperma xlakgchan óvulo chu lakxtum xtala. Uma óvulo tlan kstaka k’akgtum trompa de Falopio (uma litalakgapasa embarazo ectópico o staka skgata niku ni xlilat) o na’an asta kmatriz. Skgata alakatanu natawila xlakata DIU wilikanit anta kmatriz chu nila staka chuna la xlilat. Laktlawakan uma latamat xtachuna la makgankan skgata. Artículo xla revista La Atalaya chuna xlimasputu: «Kstalanina Cristo tiku lilakgaputsa komo namaklakaskin o ni namaklakaskin DIU xlilakpuwanat uma tuku lichuwinanitaw chu natamalakxtumi tuku wan Biblia xlakata latamat» (Sal. 36:9).

Pero lata taxtulh uma artículo kkata 1979, tlakg lhuwa tuku takatsinit xlakata likuchun.

La uku, anan pulaktiy DIU nema tlakg lakgapaskan. Pulaktum kgalhi cobre, chu k’Estados Unidos stakan lata kata 1988. Chu atanu kgalhi hormona, chu tsukuka stakan kkata 2001. ¿Tuku katsiyaw xlakata la skujkgo uma dispositivos?

DIU xacobre. Chuna la lichuwinanitaw, max DIU tlawa pi tuwa nakitaxtuni esperma natitaxtu k’útero xlakata nalakgchan óvulo. Nachuna, DIU xacobre kamakgni espermas. * Na takatsi pi uma DIU wi tuku lakgpali k’útero.

DIU hormonal. Anan tipalhuwa DIU nema kgalhikgo hormona xtachuna la tuku kgalhikgo pastillas. Umakgolh dispositivos xtachuna tuku tlawa DIU xaplastico pero namakgxtakgkgo hormona k’útero. Max uma tlawa pi makgapitsi lakpuskatin ni nakatlan x’ovulojkan. Komo ni anan óvulo esperma nila akxtum tala. Wankan pi DIU hormonal na wi tuku lakgpali k’útero. * Nachuna, lakgpali tuku litalakgapasa mucosidad cervical, chu uma kamalakgachokgo esperma xlakata ni nachankgo k’útero.

Chuna la akxilhwi, pulaktiy DIU wi tuku lakgpali k’útero. Pero komo óvulo nakatlan chu akxtum natala esperma, uma óvulo max na’an kmatriz pero ni katitamakgxtakgli xlakata ni anan tuku namakgtaya. Uma tlawa pi nalakla tuku xlakatsukunit. Pero, cientıficos wankgo pi uma ni lu chuna la chu min kilhtamaku nachuna akgspulanan akxni maklakaskinkan pastillas.

Wa xlakata, nila tiku nawan pi DIU xacobre o nema kgalhi hormona tlawa pi óvulo chu esperma nikxni akxtum nalakgo. Maski chuna, taputsan nema tlawakgonit científicos masiya pi tuku tipalhuwa tlawakgo umakgolh DIU makgtayanan xlakata ni nakgalhikan skgata.

Komo akgtum tamakgaxtokgat kstalaninanin Cristo lakpuwama pi namaklakaskinkgo DIU, tlan nakgalhskin chatum makuchina xlakata nakatsi tuku tlan nalitamakgtakgalhkgo chu tuku tlan chu tuku nitlan nakitaxtuni xapuskat. Ni xlilat pi achatum, nipara makuchina nalaksaka tuku natlawakgo (Rom. 14:12; Gal. 6:4, 5). Xakstukan xlilaksakatkan tuku natlawakgo xlakata namakgapaxuwakgo Dios chu nitu nakasakgali kxtalakapastaknikan (katamalakxtupi 1 Timoteo 1:18, 19; 2 Timoteo 1:3).

^ párr. 4 Maktum likgalhtawakga xa’ingles wan: «DIU nema tlakg kgalhi cobre liwaka 99% makgtayanan ni nakgalhikan skgata. Uma wamputun pi akgtum kata lata 100 lakpuskatin tiku maklakaskinkgo DIU, max chatum kgalhi kskgata. DIU nema ni lu kgalhi cobre ni lu limakuan».

^ párr. 5 Xlakata DIU nema kgalhikgo hormonas wi tuku lakgpali k’útero, min kilhtamaku makuchinanin kawanikgo lakpuskatin tiku tamakgaxtokgkgonit chu tiku nina pi kamaklakaskinkgolh xlakata ni lhuwa kgalhni namakgankgo akxni kalakgchan xpapa’.