Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

ARTÍCULO NEMA NATALIKGALHTAWAKGA 50

TAKILHTLIN 135 Jehová waniyan: «Skgalala kawanti kiskgata»

Kakamakgtayatit minkamanankan xlakata tliwakga nakgalhikgo xtakanajlakan

Kakamakgtayatit minkamanankan xlakata tliwakga nakgalhikgo xtakanajlakan

«Nalakgapasatit xtalakaskin Dios, nema xatlan, nema xaʼakgstitum, chu nema xla tlan akxilha» (ROM. 12:2).

TUKU NAʼAKXILHAW

Nalichuwinanaw tuku tlan natlawakgo natlatni xlakata tlan nakalitachuwinankgo xkamanankan xlakata Dios chu xlakata Biblia, chu nakamakgtayakgo xlakata tliwakga nakgalhikgo xtakanajlakan.

1, 2. ¿Tuku xlitlawatkan natlatni akxni xkamanankan natlawakgo takgalhskinin xlakata tuku kanajlayaw?

 LHUWA wankgo pi kamakgastakkan kamanan, lin lhuwa kilhtamaku. Wa xlakata komo laktsujku minkamanan chu lu liskujpat xlakata tliwakga nakgalhikgo xtakanajlakan, kakatsi pi lu tlan tuku tlawapat (Deut. 6:​6, 7). Chuna la kamanan staktilhakgo, max tsukukgo tlawakgo takgalhskinin xlakata tuku kanajlayaw. Max katsiputunkgo komo xlikana tuku masiya Biblia xlakata tuku tlan chu tuku nitlan.

2 Max natlatni lilakgaputsakgo akxni kgaxmatkgo pi xkamanankan tlawakgo takgalhskinin xlakata lakpuwankgo pi nialh tliwakga kgalhikgo xtakanajlakan. Pero uma nichuna. Xlakaskinka pi kamanan natlawakgo takgalhskinin xlakata xʼakstukan nakanajlakgo tuku katsinimakgo (1 Cor. 13:11). Wa xlakata ni kapekuaw akxni xlakan nakgalhskininankgo xlakata tuku kanajlayaw. Wata kakamasiyaniw xlakata xʼakstukan nalilakpuwankgo tuku katsinimakgo.

3. ¿Tuku nalichuwinanaw kʼuma artículo?

3 Kʼuma artículo nalichuwinanaw tuku tlan natlawakgo natlatni xlakata nakamakgtayakgo xkamanankan nakanajlanikgo Dios chu Biblia, naʼakgatekgskgo pi xtastakyaw Biblia lu makgtayanan chu nakgalhmakgtayakgo xtakanajlakan. Na nalichuwinanaw tuku tlan kitaxtu akxni kamanan tlawakgo takgalhskinin chu tuku tlan akxtum natlawakgo familia xlakata nalichuwinankgo tuku kanajlakgo.

KAKAMAKGTAYATIT MINKAMANANKAN XLAKATA NAKANAJLANIKGO DIOS CHU BIBLIA

4. ¿Tuku takgalhskinin max natlawakgo kamanan, chu tuku xlakata?

4 Natlatni tiku kstalaninanin Cristo litaxtukgo, akgatekgskgo pi xkamanankan ni katikanajlanikgolh Dios kaj xlakata xlakan kanajlanikgo. Akxni wixin lakachitantit ni xkanajlaniyatit Jehová, chu minkamanan nachuna. Wa xlakata namin kilhtamaku xlakan nakgalhskininankgo: «¿La naklikatsi pi Dios xlikana lama? ¿Tlan naklipawan tuku wan Biblia?». Biblia kamakgpuwantini kstalaninanin Cristo pi “kamaklakaskinkgolh xtalakapastaknikan” chu “putum kalakputsananikgolh” (Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21). ¿Pero la tlan nakamakgtayayatit minkamanankan xlakata namatliwakglhkgo xtakanajlakan?

5. ¿La tlan nakamakgtayakan kamanan xlakata xʼakstukan namatliwakglhkgo xtakanajlakan? (Romanos 12:2).

5 Kakamakgpuwantini nalakputsanankgo xlakata naʼakxilhkgo pi xlikana tuku kanajlayaw (kalikgalhtawakga Romanos 12:2). Akxni minkamanan natlawakgo takgalhskinin, kakamasiyanitit la tlan xʼakstukan natekgskgo xatakgalhtin, chu tlan namaklakaskinatit Índice de las publicaciones Watch Tower chu Liputsan xla xtatayananin Jehová. Anta kLiputsan xla xtatayananin Jehová tlan naputsakgo niku wan «Biblia» ksección nema wanikan «Matsokgninalh Dios» xlakata natekgskgo tuku limasiya pi Biblia ni kaj maktum libro nema tsokgwilikgolh lakchixkuwin wata «xtachuwin Dios» (1 Tes. 2:13). Akgtum liʼakxilhtit, tlan nalakputsananikgo xlakata Nínive, akgtum kachikin xalak Asiria. Makgasa, makgapitsi tiku lakputsananikgo Biblia xwankgo pi uma kachikin nikxni tawi. Pero lakatsu kkata 1850 tekgskgolh niku xwi uma kachikin, chu uma limasiyalh pi tuku wan Biblia xaxlikana (Sof. 2:​13-15). Na tlan xlakputsananikgolh la kgantaxtulh putum tuku xwankanit pi xʼama la xlakata la xmasputuka Nínive anta ksección «¿Xkatsiyata?» nema min krevista Makatsinina xla noviembre kata 2021. Akxni minkamanankan natamalakxtumikgo tuku masiya kilikgalhtawakgakan chu tuku masiyakgo makgapitsi enciclopedias o atanu xlakaskinka likgalhtawakga, tlakg nakanajlakgo tuku wan Biblia.

6. ¿La tlan nakamakgtayakan kamanan xlakata liwana nalakapastaknankgo? Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit. (Na kaʼakxilhti dibujo).

6 Kakamakgpuwantini pi xʼakstukan nalakapastaknankgo. Natlatni tipalhuwa la tlan nakalitachuwinankgo xkamanankan xlakata Biblia chu tuku limasiya pi anan chatum Dios. Tlan nakatakgalhchuwinanatit akxni nalakgapaxialhnanatit akgtum museo, akgtum jardín o makgapitsi exposiciones tuku masiyakan ksucursal xla xtatayananin Jehová. Akgtum liʼakxilhtit, akxni nalakgapaxialhnanatit akgtum museo o naʼakxilhatit kʼinternet, tlan xlichuwinantit tuku lanit makgasa o tuku wilakgo anta nema natlawa pi minkamanan liwana nakanajlakgo pi xlikana tuku masiya Biblia. ¿Katsikgo xlakan pi xtukuwani Dios tsokgwilikanit kʼakgtum chiwix nema kgalhiya 3,000 kata, nema lilakgapaskan piedra moabita? Uma chiwix wi kMuseo del Louvre, anta kParís (Francia). Na tlan akxilhkan la tasiya uma chiwix anta niku kapulalinkan xtatayananin Jehová kWarwick (Nueva York) kʼexposición niku lichuwinankan «Biblia chu xtukuwani Dios». Piedra moabita lichuwinan pi mapakgsina Mesá xalak Moab talalakatawakalh Israel. Chu uma tatalakxtumi tuku wan Biblia (2 Rey. 3:​4, 5). Xtakanajlakan minkamanan natatliwakglha akxni naʼakxilhkgo pi wi tuku limasiya pi xlikana tuku lichuwinan Biblia chu ni akgtsankga (katamalakxtupi 2 Crónicas 9:6).

Kalimaklakaskintit tuku wilakgo kmuseos xlakata nakalimakgtayayatit minkamanankan nalakapastaknankgo (Kaʼakxilhti párrafo 6).


7, 8. 1) ¿Tuku kinkamasiyaniyan chuna la xlistlan chu chuna la lakkaxwilikanit putum tamalakatsukin? Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit. (Na kaʼakxilhti dibujos). 2) ¿Tuku takgalhskinin tlan nakamakgtaya minkamanan tlakg nakanajlakgo pi wi chatum Malakatsukina?

7 Kakamakgpuwantini naʼakxilhkgo putum tuku anan. Akxni pinatit skujatit kkakiwin, kakamasiyanitit minkamanankan la xlistlan tlawakanit putum tuku anan. Chuna la katlawakanit limasiya pi tiku katlawalh lu skgalala. Akgtum liʼakxilhtit, lata makgasa científicos lakputsananikgonit makgapitsi tuku anan nema chuna la espirales lakgnukgo. Chatum biofísico tiku wanikan Nicola Fameli, lichuwinan pi akxni putlekgekan chuna la xlilhuwa espirales kgalhikgo makgapitsi tuku anan kkakilhtamaku taxtuyacha números nema kalilakgapaskan la sucesión de Fibonacci. Kkakilhtamaku lhuwa tuku anan nema lakgnukgo la espirales, chuna la makgapitsi galaxias, xmakgkgoxkga nautilo, xtuwan makgapitsi kiwi chu girasoles. a

8 Minkamanan nakamasiyanikan kʼescuela pi lhuwa tuku anan kkakilhtamaku liwana lakkaxwilikanit la xlitasiyat chu stalanikgo patrones geométricos nema kalimapakuwikan fractales. Akgtum liʼakxilhtit, akgatum kiwi kgalhi xʼakgan chu umakgolh xʼakgan na kgalhikgo laktsu xʼakgan, chu maski tlakg laktsu watiya tasiyakgo chuna la talakgnukgonit. Lhuwa tuku anan kkakilhtamaku nachuna tasiyakgo. Pero ¿tiku lakkaxwililh pi chuna xlitasiyat chu lu lilakgatit la lakgnukgo? ¿Tiku lakkaxwilinit chu kaxtlawanit putum tuku anan kkakilhtamaku? Komo minkamanan nalilakpuwankgo umakgolh takgalhskinin, max tlakg nakanajlakgo pi Dios wa tlawanit putum tuku anan (Heb. 3:4). Chu chuna la nastaktilhakgo minkamanan na natalakaskin nakamakgtayayatit naʼakgatekgskgo tuku xlakata lu tlan kitaxtu akxni kgalhakgaxmatkan Dios. Wixin tlan nakakgalhskinatit: «Komo Dios kinkatlawanitan, ¿ni lakpuwana pi xla tlakg liwana katsi tuku kilitlawatkan xlakata napaxuwayaw?». Alistalh tlan nakalitachuwinanatit pi Dios kinkamaxkin Biblia xlakata nakinkamasiyaniyan la tlan napaxuwayaw.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

¿Tiku tlawanit putum tuku lakstlan nema anan kxlikalanka kakilhtamaku? (Kaʼakxilhti párrafos 7 chu 8).


KAKAMAKGTAYATIT NAʼAKGATEKGSKGO PI XTASTAKYAW BIBLIA LU MAKGTAYANAN

9. ¿Tuku xlakata kamanan tlawakgo takgalhskinin xlakata makgapitsi tastakyaw xalak Biblia?

9 Komo minkamanan ni lu kanajlakgo pi xtastakyaw Biblia makgtayanan, kalilakpuwantit tuku xlakata chuna lakpuwankgo. ¿Chuna lakpuwankgo xlakata ni kanajlakgo pi tuku wan Biblia xaxlikana? ¿O kaj xlakata ni katsikgo la nakgalhtinankgo akxni kakgalhskinkan tuku xlakata lilatamakgo tuku wan Biblia? Pulaktum tuku nakamakgtaya naʼakgatekgskgo pi xtastakyaw Biblia lu makgtayanan wa pi nalikgalhtawakgakgo libro Kalipaxuwa latamat. b

10. ¿La tlan nakamakgtayayatit minkamanankan xlakata tlakg tlan natalalinkgo Jehová?

10 Kakamakgpuwantini tlakg tlan natalalinkgo Jehová. Akxni nakatakgalhtawakgayatit minkamanankan, kalimaklakaskintit takgalhskinin chu liʼakxilhtit nema limin libro Kalipaxuwa latamat xlakata xlakan nawankgo tuku lakpuwankgo (Prov. 20:5). Akgtum liʼakxilhtit, takgalhtawakga 8 tamalakxtumi Jehová chatum xatlan amigo tiku kinkawaniyan tuku kilitlawatkan xlakata ni nakinkaʼakgspulayan tuku nitlan. Akxni likgalhtawakganitantita nawan 1 Juan 5:​3, tlan nakakgalhskinatit minkamanankan: «Xlakata Jehová chatum lu xatlan amigo, ¿la kiliʼakxilhatkan tuku kinkawaniyan pi katlawaw?». Max uma takgalhskinin nakamakgtaya minkamanankan naʼakxilhkgo pi xlimapakgsin Dios limasiya pi xla lu paxkinan (Is. 48:​17, 18).

11. ¿Tuku tlan natlawayatit xlakata minkamanankan tlakg xtapalh naliʼakxilhkgo xtastakyaw Biblia? (Proverbios 2:​10, 11).

11 Kalichuwinantit tuku tlan kitaxtu akxni lilatamakan xtastakyaw Biblia. Akxni akxtum nalikgalhtawakgayatit Biblia o texto xala chali chali, kalichuwinantit la kamakgtayanitan kmifamilia umakgolh tastakyaw. Akgtum liʼakxilhtit, ¿akgatekgskgo minkamanan tuku tlan kitaxtu akxni palha skujkan chu ni akgskgawinankan? (Heb. 13:18). Na tlan xlichuwinantit la kinkamakgtayayan xtastakyaw Biblia xlakata ni lu natatatlayaw chu napaxuwayaw (Prov. 14:​29, 30). Komo nalichuwinanatit umakgolh tastakyaw, max nakamakgtayayatit minkamanankan naʼakgatekgskgo pi xtastakyaw Biblia lu makgtayanan (kalikgalhtawakga Proverbios 2:​10, 11).

12. ¿Tuku tlawa akgtum tamakgaxtokgat xlakata xkgawasakan naʼakgatekgsa pi lu litamakgtayakan xtastakyaw Biblia?

12 Steve, tiku lama kFrancia, lichuwinan tuku tlawakgo xla chu xpuskat xlakata namakgtayakgo xkgawasakan tiku wanikan Ethan, xlakata naʼakxilha pi Jehová kinkamaxkiyan xlimapakgsin xlakata kinkapaxkiyan. Xla wan: «Ktlawaniyaw umakgolh takgalhskinin kinkgawasakan: “¿Tuku xlakata kinkaskiniyan Jehová pi kakgalhakgaxmatwi uma tastakyaw? ¿La limasiya uma tastakyaw pi xla kinkapaxkiyan? ¿Tuku xʼakgspulan komo ni xlilatapa uma tastakyaw?”». Tuku tlawakgo umakgo natlatni makgtayanit xkgawasakan, Ethan, nakgalhakgaxmatputun xlimapakgsin Jehová. Steve na wan: «Klakaskinaw pi Ethan naʼakgatekgsa pi liskgalala nema min kBiblia tlakg tlan nixawa xliskgalalakan latamanin».

13. ¿La tlan nakamasiyaniya minkamanan nalilatamakgo xtastakyaw Biblia? Kalichuwinanti akgtum liʼakxilhtit.

13 Kakamasiyani nalilatamakgo xtastakyaw Biblia. Tlan chuna natlawayatit akxni makgalhtawakgenanin kawanikgo minkamanankan pi kalikgalhtawakgakgolh maktum libro nema likgalhtawakgakan anta kʼescuela. Max uma libro kamakgpuwantini kamanan kastalanikgolh xliʼakxilhtitkan latamanin tiku lixkajni linkgo xlatamatkan o xalakluku. Tlan xkamakgpuwantinitit minkamanankan nalilakpuwankgo la makgkatsilh Jehová akxni umakgolh latamanin tlawakgolh tuku lichuwinan libro (Prov. 22:​24, 25; 1 Cor. 15:33; Filip. 4:8). Uma max nakamakgtaya xlakata tlan nakalitachuwinankgo tuku kanajlakgo xmakgalhtawakgenanin chu xcompañeros akxni nakakgalhskinkan tuku lakpuwankgo xlakata tuku likgalhtawakgakgolh klibro.

KAKAMASIYANITIT LA NAKGALHMAKGTAYAKGO XTAKANAJLAKAN

14. ¿Tuku max tuwa makgkatsikgo kamanan nalichuwinankgo, chu tuku xlakata?

14 Max makgapitsi kamanan tiku xtatayananin Jehová litaxtukgo, min kilhtamaku pekuankgo nakgalhmakgtayakgo tuku kanajlakgo. Max ni katsikgo tuku nawankgo akxni lichuwinankan kʼescuela xlakata evolución. Chu min kilhtamaku chuna makgkatsikgo xlakata lhuwa makgalhtawakgenanin wankgo pi xlikana tuku wankan xlakata evolución. ¿Tuku tlan natlawayatit xlakata nakamakgtayayatit minkamanankan ni napekuankgo chu nakgalhmakgtayakgo tuku kanajlakgo?

15. ¿Tuku nakamakgtaya kamanan liwana nakatsikgo pi xlikana tuku kanajlakgo?

15 Kakamakgtayatit xlakata nakatsikgo pi xlikana tuku kanajlakgo. Minkamanankan ni xlimaxanatkan xlakata kanajlakgo pi anan chatum Malakatsukina (2 Tim. 1:8). Wilakgo lhuwa científicos tiku na kanajlakgo pi wi tiku malakatsukilh latamat. Akxni akxilhkgo la tasiyakgo chu la lakgnukgo putum tuku anan, akgatekgskgo pi wi tiku lakkaxwilinit. Wa xlakata ni kanajlanikgo evolución, maski wa uma tuku masiyakan kʼescuelas kxlikalanka katiyatni. Kamanan na tlan namatliwakglhkgo tuku kanajlakgo akxni nalilakpuwankgo tuku tlawanit pi makgapitsi natalan nakanajlakgo pi anan chatum Malakatsukina. c

16. ¿Tuku tlan natlawayatit xlakata nakamakgtayayatit minkamanankan nalichuwinankgo tuku xlakata kanajlakgo pi anan chatum Malakatsukina? (1 Pedro 3:15; na kaʼakxilhti dibujo).

16 Kakamasiyanitit la tlan nalichuwinankgo tuku xlakata kanajlakgo pi anan chatum Malakatsukina (kalikgalhtawakga 1 Pedro 3:15). Max tlan akxtum xlikgalhtawakgatit artículos nema min kjw.org, ksección «Los jóvenes preguntan» nema wanikan «¿Creación o evolución?». Alistalh kakakgalhskinti minkamanan tuku tapuwan tlan xkamakgtayalh xlakata xkalitachuwinankgolh amakgapitsin pi anan chatum Malakatsukina chu kamakgatawakgatit la tlan nalichuwinankgo uma. Kakamalakapastaka minkamanan pi ni talakaskin nakatataʼakglhuwikgo xcompañeroskan. Pero komo wi chatum xcompañero tiku likgalhchuwinamputun xlakata uma, tlan namaklakaskinkgo ni xatuwa liʼakxilhtit nema lakapala akgatekgskan. Akgtum liʼakxilhtit, max chatum xcompañero tlan xkawanilh: «Akit kajwatiya kkanajlani tuku kakxilha, chu nikxni kakxilhnit Dios». Minkgawasa o mintsumat tlan xkgalhtilh: «Kalilakpuwanti pi lapat kʼakgtum lanka kakiwin niku niti lama chu natekgsa akgtum pozo nema litatlawanit chiwix, ¿xlakpuwanti pi xʼakstu lakatsukulh? Komo akgtum pozo talakaskilh pi wi tiku xtlawalh, ¿ni lakpuwana pi liwaka tlakg talakaskilh pi chatum tiku lu skgalala xmalakatsukilh chu xmalakgnulh putum tuku anan?».

Akxni nakatachuwinana mincompañeros, tlakg tlan nawan pi namaklakaskina tuku ni tuwa naʼakgatekgskgo (Kaʼakxilhti párrafos 16 chu 17). d


17. ¿La tlan nakamakgpuwantinikan kamanan xlakata nalichuwinankgo tuku wan Biblia? Kalichuwinanti tuku max tlan xkgalhskilh chatum kgawasa xcompañero.

17 Kakamakgpuwantini nalakputsakgo la nalichuwinankgo tuku wan Biblia (Rom. 10:10). Lichuwinankan Biblia xtachuna la akxni chatum aktsu skgata tsuku tlawan. Xapulana liskuja xlakata tlan nataya chu alistalh tsuku tlawan. Nachuna kitaxtu akxni lichuwinanaw kintakanajlakan: tlakg tlan nawan ni tuwa tuku natsukuyaw likgalhchuwinanaw. Akgtum liʼakxilhtit, kgawasa o tsumat tlan nakgalhskin xcompañero: «¿Xkatsiya pi lhuwa ingenieros lhkaxtukgo tuku anan kkakilhtamaku akxni wi tuku tlawakgo?». Alistalh tlan xmasiyanilh akgtum video nema min ksección «¿Lo diseñó alguien?» chu tlan xkgalhskilh: «Komo chatum científico limalankikan xlakata tuku kaj lhkaxtunit, ¿ni tlakg lakgchan namalankikan tiku tlawanit tuku xla lhkaxtuma?». Komo chuna natlawa, max xcompañero tlakg nakatsiputun xlakata tuku litakgalhchuwinamaka.

CHUNTIYA KAKAMAKGTAYATIT NAMATLIWAKGLHKGO XTAKANAJLAKAN

18. ¿La tlan nakamakgtayayatit minkamanankan chuntiya namatliwakglhkgo xtakanajlakan?

18 Kkakilhtamaku niku lamaw lhuwa latamanin ni kanajlanikgo Jehová (2 Ped. 3:3). Wa xlakata natlatni, akxni nakatakgalhtawakgayatit minkamanankan, kakamakgpuwantinitit nalakputsananikgo tuku natlawa pi tlakg xtapalh naliʼakxilhkgo xTachuwin Dios chu xtastakyaw. Kakamakgpuwantinitit naʼakxilhkgo xtamalakatsukin Jehová xlakata nakamakgtayayatit nalakapastaknankgo. Kakamakgtayatit naʼakgatekgskgo la kgantaxtunit tuku Biblia xlichuwinanit pi xʼama la. Chu tuku tlakg xlakaskinka, kakatatlawatit oración chu kakapalakaskintit kmioracioneskan. Liwana kakatsitit pi Jehová nasikulunatlawa putum tuku natlawayatit xlakata nakamakgtayayatit namatliwakglhkgo xtakanajlakan (2 Crón. 15:7).

TAKILHTLIN 133 Lakkamanan tiku skujnikgo Dios

a Komo tlakg katsiputuna, kaʼakxilhti kjw.org video nema wanikan Las maravillas de la creación revelan la gloria de Dios: Patrones en la naturaleza.

b Komo kalitakgalhtawakgonitata minkamanan libro Kalipaxuwa latamat, tlan nakalitachuwinamparaya makgapitsi takgalhtawakga nema min ksección 3 chu 4, nema lichuwinankgo xlakata xtastakyaw Biblia.

c Kaʼakxilhti artículo «Por qué creemos que hay un Creador», nema min krevista ¡Despertad! xla septiembre kata 2006, chu folleto El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Natekgsa atanu liʼakxilhtit ksitio jw.org kvideos nema min ksección «Opiniones sobre el origen de la vida».

d TUKU TASIYA KDIBUJO: Chatum tala kgawasa masiyanima xcompañero, tiku lakgati drones, akgtum video nema min ksección «¿Lo diseñó alguien?».