1, 2. 1) ¿Tuku wakgo makgapitsi latamanin xlakata wi tuku tlan akstu laksakaw? 2)¿Tuku masiya Biblia xlakata tuku tlan akstu laksakaw? 3) ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw k’uma artículo?

CHATUM puskat wi tuku x’ama laksaka wanilh chatum x’amigo: «Ni katlawa xlakata naklakapastaka, kaj kakiwani tuku naktlawa. Chuna ni tuwa». Uma puskat xlakaskin pi xwanika tuku natlawa chu ni limaklakaskilh xtamaskiwin Dios nema maxkinit pi tlan akstu nalaksaka tuku natlawa (kaʼakxilhti recuadro «¿Tuku kilhchanima?»). ¿Chu akinin? ¿Laksakaw tuku natlawayaw, o mastayaw talakaskin pi atanu nalaksaka kimpalakatakan? ¿La akxilhaw xlakata wi tuku tlan akstu laksakaw?

² Latamanin ni watiya tapuwan kgalhikgo xlakata akstu tuku nalaksaka. Makgapitsi latamanin wankgo pi nila akstu wi tuku nalaksakaw, xlakata Dios laksaknita tuku natlawayaw. Makgapitsi wankgo pi kaj tlan nalaksakaw tuku natlawayaw komo tlan laksakaw tuku lakaskinaw (kaʼakxilhti recuadro «¿Tuku kilhchanima?»). Pero Biblia masiya pi Jehová kinkatlawan xlakata tlan ki’akstukan wi tuku natlawayaw (kalikgalhtawakga Josué 24:15). Nachuna, Biblia masta xtakgalhtin umakgolh takgalhskinin: ¿Wi tuku  machokgo xlakata ki’akstukan wi tuku laksakaw? ¿La nalimaklakaskinaw xlakata wi tuku ki’akstukan laksakaw? ¿La limasiyaya pi xlikana paxkiyaw Jehová akxni wi tuku laksakaw? ¿La limasiyayaw pi maxkiyaw kakni tuku laksakkgo amakgapitsin? K’uma artículo nakakgalhtiyaw umakgolh takgalhskinin.

3. ¿La limaklakaskin Jehová xlakata laksaka tuku lakaskin?

³ Kaj wa Jehová tlan laksaka tuku lakaskin, pero lhuwa tuku nakatsiniyaw xlakata la maklakaskin. Akgtum li’akxilhtit, xlakata Jehová tlan xakstu tuku laksaka limaklakaskilh akxni laksakli kachikin Israel pi xlitaxtulh «tuku xatalaksakni» (Deut. 7:6-8). Laksakli xlakata namakgantaxti xtamalaknun nema xtlawaninit x’amigo Abrahán (Gén. 22:15-18). Nachuna, Jehová ankgalhin limasiya tapaxkit chu tuku xa’akgstitum akxni laksaka tuku natlawa. Chuna limasiyalh akxni kastakyawalh israelitas tiku ni xkgalhakgaxmatkgo. Akxni xlimasiyakgo xliputum xnakujkan pi nitlan xlimakgkatsikgo xlakata tuku xtlawakgonit, Jehová xkalimasiyani tapaxkit chu talakgalhaman. Xla wa: «Nakkamapaksa xlakata makgxtakgnankgo. Nakkapaxki xlakata chuna klaksaka naktlawa» (Os. 14:4). Chuna la akxilhaw, Jehová liwana limaklakaskin akxni wi tuku laksaka natlawa xlakata nakalimakgtaya amakgapitsin. ¡Lu tlan li’akxilhtit kimpalakatakan!

4, 5. 1) ¿Tiku pulana kgalhilh uma tamaskiwin pi tlan nalaksaka tuku natlawa chu la limaklakaskilh? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakinkatlawanikanan chatunu akinin?

⁴ Jehová laksakli pi nakatlawa ángeles chu latamanin xlakata xakstukan nalaksakkgo tuku natlawakgo. Dios pulana tlawalh Jesús chu tlawalh chuna la xla. Wa tiku pulana makgamakglhtinalh uma tamaskiwin pi tlan nalaksaka tuku natlawa (Col. 1:15). ¿La limaklakaskilh Jesús uma? Akxni nina xmin kKatiyatni, laksakli natataya Dios chu ni wa Satanás chu la xlakatakinama. Chu akxni milh kKatiyatni, laksakli nalakgmakgan tuku xlitsakgsama Satanás (Mat. 4:10). Nachuna, awatiya katsisni akxni nina xni tlawanilh oración xTlat chu wanilh pi xtlawaputun xtalakaskin. Wanilh: «Tlati Dios, lapi wix chuna lakaskina, pus wata katlawa litlan kakimapanuni yuma tapatin wantu kit nakiakgspulay. Wampi ni wa kalalh kintalakaskin, wata xatlan wa kakgantaxtulh mintalakaskin». (Luc. 22:42). ¿Tlan chuna natlawayaw la tlawalh Jesús chu tlan nalimaklakaskinaw tuku nalaksakaw natlawayaw xlakata nalimalankiyaw Jehová chu natlawayaw xtalakaskin?

⁵ Xlikana, tlan nachuna natlawayaw la Jesús xlakata akinin nachuna kinkatlawakanitan la xtayat Dios (Gén. 1:26). Pero akinin nila tlan laksakaw tuku lakaskinaw chuna la Jehová. Anta kBiblia lichuwinan pi wilinit tuku kaj tlan akstu nalaksakaw chu xlilat nakgalhakgaxmataw. Akgtum li’akxilhtit, lakpuskatin tiku makgaxtokgkgo namaxki kakni xchixku, chu kamanan nakgalhakgaxmatkgo xtlatkan (Efes. 5:22; 6:1). Wa xlakata kimputumkan kakinkakgalhskinkan: «¿Kgalhakgaxmata tuku wilinit Dios xlakata akxni wi tuku naklaksaka?». Chuna la nakgalhtiyaw umakgolh takgalhskinin natlawa  komo nalatamayaw putum kilhtamaku nema kgalhkgalhimaw.

6. Kalichuwinanti akgtum li’akxilhtit tuku xlakata lu xlakaskinka nakinkawanikanan asta niku xlilat tlan ki’akstukan nalaksakaw tuku natlawayaw.

⁶ Xlakata nila putum tuku laksakaw, ¿tlan nawanaw pi xlikana akstu tuku laksakaw? Chuna. ¿Tuku xlakata? Xlakata kinkamakgtayayan. Ka’akxilhwi akgtum li’akxilhtit. Kalilakpuwanti pi pimpat kcarretera k’akgtum kachikin niku makgat chu ni anan limapakgsin la namatlawanikan putlaw. Latamanin linkgo xputlawkan chuna la lakaskinkgo chu lakapala matlawanikgo. ¿Tapaxuwan xmatlawani minputlaw? Xlikana pi ni. Uma li’akxilhtit masiya talakaskin nakinkawanikanan asta niku xlilat xlakata akstu nalaksakaw tuku natlawayaw. Ka’akxilhwi makgapitsi li’akxilhtit xalak Biblia nema limasiya asta niku xlilat tlan ki’akstukan tuku nalaksakaw xlakata tlan nakinkakitaxtuniyan.

7. 1) Kalichuwinanti tuku ni tatalakxtumi Adán chu animales. 2) ¿La tlan limaklakaskilh Adán xlakata tuku akstu tuku nalaksaka?

⁷ Xapulana lataman nema Jehová tlawalh wa Adán. Jehová maxkilh talakaskin pi Adán chu ángeles tlan xakstukan nalaksakkgo tuku natlawakgo. Pero ni chuna katlawalh animales. ¿La limaklakaskilh Adán tuku xmaxkikanit? Makgamakglhtinalh taskujut xlakata nakawilini xtukuwani animales. Biblia wan pi Dios kalinilh Adán animales xlakata xka’akxilhi chu chuna xkawilinilh xtukuwani. Jehová ni kalakgpalinilh xtukuwani animales nema Adán xkawilinit. Wata xla, maxkilh kakni tuku xla xlaksaknit (Gén. 2:19).

8. ¿La nitlan limaklakaskilh Adán xlakata tlan xakstu tuku nalaksaka, chu tuku nitlan kitaxtunit?

⁸ Jehová maxkilh talakaskin pi Adán akgtum stlan paraíso xtlawalh katiyatni. Dios wa: «Kakgalhitit kamanan chu kalhuwantit, kamalakgatsamatit katiyatni chu kakuentajtlawatit, chu kakuentajtlawatit skiti xalak pupunu, animales nema kgoskgo kkatalhman chu putum animales nema tatsuwikgo kkatiyatni» (Gén. 1:28). Pero Adán ni kgalhakgaxmatli Jehová tuku xwaninit. Wa xlakata walh tawakat nema ni xliwat xwanit. Xlakata Adán ni tlan limaklakaskilh talakaskin nema xmaxkikanit, wa xlakata latamanin patinamakgolh lata akglhuwata mil kata (Rom. 5:12). Ankgalhin kalakapastakwi tuku nitlan kitaxtulh xlakata tuku laksakli natlawa Adán. Uma natlawa pi tlan liwana nalimaklakaskinaw tuku nalaksakaw chu namaxkiyaw kakni Jehová xlakata ni nalakatsalayaw tuku kinkawilininitan.

9. ¿Tuku talakaskin kamaxkilh Jehová israelitas, chu tuku tamalaknun xlakan tlawakgolh?

⁹ Adán chu Eva putum akinin kinkamatitaxtinin xtalakgalhin chu linin. Pero kgalhiyawku talakaskin pi akinin ki’akstukan nalaksakaw tuku natlawaputunaw. Chuna litasiya la Jehová kalikatsinilh kachikin Israel. Xla kamaxkilh talakaskin pi israelitas xlaksakkgolh komo xlitaxtuputunkgolh xtalaksakni o ni (Éx. 19:3-6). Xlakan litaxtukgolh xkachikin chu maxkikgolh kakni ni malakatsalikgolh tuku xkawaninit. Tlawakgolh uma tamalaknun: «Putum tuku wanit Jehová xatapaxuwan naktlawayaw» (Éx. 19:8).  Lu nitlan, titaxtulh kilhtamaku lakxtlawakgolh tuku xmalaknukgonit. Xli’akxilhtitkan wi tuku kinkamasiyaniyan. ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Lu xlakaskinka na’akxilhaw pi tlan ki’akstukan tuku tlan laksakaw, ni natamakgatliniyaw Jehová chu nakgalhakgaxmataw xlimapakgsin (1 Cor. 10:11).

10. ¿Tuku li’akxilhtit lichuwinan capítulo 11 xla Hebreos pi maski akinin makglakgalhinanin tlan aktanks nalaksakaw tuku natlawayaw xlakata nalimaxkiyaw kakni Jehová? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo).

¹⁰ Anta kcapítulo 11 xla Hebreos wilakgolh 16 xtukuwanikan lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku ni makgxtakgnankgolh chu laksakkgolh ni nalakatsalakgo tuku xkawilininit Jehová. Xlakata tlan tuku laksakkgolh, xlakan makglhtinankgolh lhuwa tasikulunalin chu lu stlan takgalhkgalhin nema aku mima. Akgtum li’akxilhti, Noé tliwakga xtakanajla xkgalhi chu laksakli nakgalhakgaxmata xlimapakgsin Dios xlakata natlawa arca chu nalakgtaxtu xfamilia chu tiku aku x’amakgolh lakachinkgo (Heb. 11:7). Abrahán chu Sara xatapaxuwan kgalhakgaxmatkgolh Dios chu ankgolh ktiyat niku xkamalaknunikanit. Alistalh «xkgalhikgoy nkilhtamaku xta[...]spitkgolh» k’Ur, pero tlakg kuenta tlawakgolh tuku xkamalaknuninit tuku x’ama tlawa kkilhtamaku nema aku mima. Biblia wan pi xlakan liskujkgolh xlakata «xlakaskinkgo ntu ntlakg xatlan» (Heb. 11:8, 9, 13, 15, 16). Moisés laksakli nalakgmakgan tuku laklanka xtapalh x’anan k’Egipto chu «wampi wata wa ntilaksakli xalikgaman natatatlawakgoy xlakskgatan Dios, ni xawa wa nalimakgapaxuwakan ntalakgalhin ntu kxakatlan wa ntu nkaj makgtum natitaxtuj» (Heb. 11:24-26). Nachuna kakgalhiw xtakanajlakan la xlakskujnin Dios chu kalimasiyaw pi lanka xtapalh akxilhaw xlakata tlan ki’akstukan laksakaw tuku natlawayaw akxni nalimaklakaskinaw natlawayaw xtalakaskin Dios.

11. 1) Xlakata ki’akstukan tuku laksakaw ¿tuku talakgalhaman nakgalhiyaw komo liwana nalimaklakaskinaw? 2) ¿Tuku kinkamatlawiyan pi tlan ki’akstukan tuku nalaksakaw?

¹¹ Max tlakg ni tuwa namakgkatsiyaw pi amakgapitsin nalaksakkgo tuku natlawayaw. Pero komo chuna natlawayaw, namakgatsankgayaw xlakaskinka tuku nalaksakaw. ¿Tuku wamputun uma? Anta kBiblia kinkawaniyan Deuteronomio 30:19, 20 (kalikgalhtawakga). Kversículo 19 wan pi Dios pulaklhuwa tuku kawilinilh xlakata xlaksakkgolh. Chu kversículo 20 wan pi tuku xlaksakkgolh xlimasiyanikgolh Jehová la xlilhuwa xpaxkikgo. Akinin nakgalhiyaw talakgalhaman xlakata nalaksakaw komo namaxkiyaw kakni Jehová. Komo chuna natlawayaw, nalimasiyayaw pi tlan limaklakaskimaw xlakata tuku laksakaw xlakata nalimalankiyaw Jehová chu nalimasiyaniyaw la xlilhuwa paxkiyaw.

12. ¿La ni nalimaklakaskinaw tuku kinkamaxkinitan Jehová xlakata tuku nalaksakaw?

¹² Kalilakapastakwi pi maxkiyaw akgtum tlan tamaskiwin chatum ki’amigojkan. ¿La xmakgkatsiw komo xmakgalh o komo xkalitlawanilh tuku nitlan amakgapitsin? ¿Ni xlikana pi nitlan xlimakgkatsiw? Xlakata Jehová kinkamaxkinitan talakaskin nalaksakaw tuku natlawayaw, xla lu katsani akxni kakxilha latamanin pi ni liwana tuku laksakkgo natlawakgo o kalitlawani tuku nitlan amakgapitsin. Biblia wan pi «kxaʼawatiya kilhtamaku» latamanin ni x’amakgolh paxtikatsininankgo (2 Tim. 3:1, 2). Pero akinin nichuna limaklakaskimputunaw xlakata ni akglakgwa tuku tlawaputunaw chu ni napaxtikatsininanaw. Wa xlakata, ¿la nalimasiyayaw pi paxtikatsiniyaw xlakata ni nalakatsalayaw tuku Jehová kinkamaxkinitan? ¿La tlan nalimaklakaskinaw tamaskiwin nema kinkamaxkinitan?

13. ¿Komo kstalaninanin Cristo akinin, la aktanks nalimaklakaskinaw tuku nalaksakaw?

 ¹³ Putum akinin kgalhiyaw talakaskin nalaksakaw tiku nakatalalinaw, la nalhakgananaw, chu la nalipaxuwayaw kinkilhtamakujkan. Pero kuenta natlawayaw ni kaj akglakgwa tuku nalaksakaw nema ni lakgati Dios o na tlawayaw chuna la tlawakgo latamanin xalak kakilhtamaku (kalikgalhtawakga 1 Pedro 2:16). Xlakata kgalhiyaw talakaskin nalaksakaw tuku natlawayaw ni kaj akglakgwa kalimaklakaskiw, wata «putum katlawatit xlakata namalankiyatit Dios» (1 Cor. 10:31; Gál. 5:13).

14. ¿Tuku xlakata nalipawanaw Jehová akxni nalaksakaw tuku natlawayaw?

¹⁴ Jehová kinkawaniyan: «Akit, Jehová, akit mi Dios, Tiku masiyaniyan xlakata tlan nakitaxtuniyan, Tiku pulalinan ktiji niku militlawanat» (Is. 48:17). Komo nalipawanaw Jehová, ni katimalakatsaliw tuku natlawayaw chu aktanks tuku nalaksakaw. Chu tlan nawanaw pi «Nipara tsinu lakgchan chixku xakstu napulalin xtatukit». (Jer. 10:23). Adán chu israelitas ni maxkikgolh kakni Jehová xlakata malakatsalikgolh tuku xkawaninit. Wata laksakkgolh nalipawankgo xtalakapastaknikan. Ni chuna akinin natlawayaw la xlakan tlawakgolh. Ni ki’akstukan nakinkalipawankanan wata kalipawaw Jehová xliputum kinakujkan. (Pro. 3:5).

15. ¿Tuku kinkamasiyaniyan tastakyaw nema tekgsaw k’Gálatas 6:5?

¹⁵ Na xlilat namaxkiyaw kakni tuku xakstukan nalaksakkgo amakgapitsin. ¿Tuku xlakata? Xlakata putum tlan ki’akstukan tuku nalaksakaw. Wa xlakata, tanu tanu tuku laksakaw  kinchatunukan. Uma max chuna nala xlakata la kintayatkan chu la kakninaniyaw Dios. Kalakapastakwi tastakyaw nema wi k’Gálatas 6:5 (kalikgalhtawakga). Uma tastakyaw kinkamasiyaniyan pi chatunu akinin linaw kuenta tuku nalaksakaw. Komo akgatekgsaw uma, nakamaxkiyaw kakni tuku nalaksakkgo amakgapitsin.

16, 17. 1) ¿Tuku xlakata xlitakglhuwimakgolh tuku nalaksakkgo natlawakgo kstalaninanin Cristo xalak Corinto? 2) ¿La kamakgtayalh Pablo xapulana kstalaninanin Cristo? 3) ¿Tuku kinkamasiyaniyan?

¹⁶ Ka’akxilhwi akgtum li’akxilhtit xalak Biblia niku masiya tuku xlakata talakaskin namaxkiyaw kakni tuku nalaksakkgo kinatalankan. Kstalaninanin Cristo xalak Corinto ni liwana xlakkaxwilikgo komo tlan o nila nawakgo liway nema xkamakamaxkikan ídolos chu alistalh kstakan kplaza. Makgapitsi xwakgo chu ni xkasakgali xtalakapastaknikan, xlakata xkatsikgo pi ídolos nitu litaxtukgo. Pero makgapitsi tiku pulana wa xkakninanikgo ídolos xlakpuwankgo komo wakan liway xtachuna kitaxtu la komo kakninanikan (1 Cor. 8:4, 7). Uma akgtum lu lanka taʼakglhuwit kitaxtulh asta tlan xmapapitsilh congregación. ¿Tuku tlawalh Pablo xlakata xkamakgtayalh nalakkaxtlawakgo uma taʼakglhuwit?

¹⁷ Pulana, Pablo kawanilh kstalaninanin Cristo xalak Corinto pi taway ni x’ama katlawa tlakg tlan x’amigo Dios (1 Cor. 8:8). Alistalh, kastakyawalh maski kgalhikgo talakaskin xlakata tuku nalaksakkgo, kuenta kilitlawatkan xlakata ni nakamakgalipuwanaw tiku ni tliwakga wi xtakanajla (1 Cor. 8:9). Alistalh kawanilh tiku ni tliwakga wi xtalakapastaknikan pi ni nakalakputsananikgo tiku wakgo ama liway (1 Cor. 10:25, 29, 30). Chuna la akxilhaw, uma lu xlakaskinka xwanit xlakata la kakninanikan Dios, chu chatunu kstalanina Cristo xlilaksakat xlakata tuku natlawa. ¿Ni xlilat nachuna kilitlawatkan xlakata namaxkiyaw kakni kinatalankan akxni tuku nalaksakkgo maski ni lu xlakaskinka? (1 Cor. 10:32, 33).

18. ¿La nalimasiyaya pi lanka xtapalh akxilha tamaskiwin xlakata tlan tuku nalaksaka?

¹⁸ Xlakata tlan ki’akstukan tuku nalaksakaw akgtum tlan tamaskiwin nema kinkamaxkin Jehová xlakata tlan nalipaxuwayaw tuku nalaksakaw (2 Cor. 3:17). Lanka xtapalh akxilhaw uma tamaskiwin xlakata kinkamaxkiyan talakaskin pi tuku nalaksakaw nalimasiyaya la xlilhuwa paxkiyaw Jehová. Tuku nalaksakaw katlawalh pi nalimalankiyaw Dios chu nakamaxkiyaw kakni amakgapitsin xlakata tuku nalaksakkgo. Chuna nalimasiyayaw pi lanka xtapalh akxilhaw xtamaskiwin Jehová nema kinkamaxkinitan.