1-3. 1) ¿Tuku xlakata Jehová xpaxki Salomón chu tuku tasikulunalin maxkilh? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakgalhtiyaw k’uma artículo?

SALOMÓN kajku kgawasa xwanit akxni mapakgsina litaxtulh k’Israel. Akxni tsukulh mapakgsinan, Jehová tasiyanilh k’akgtum tamanixnat chu wanilh: «Kakiwani tuku lakaskina nakmaxkiyan». Salomón kgalhtilh pi kajku kgawasa xwanit chu nitu xkatsini, wa xlakata skinilh «akgtum naku [...] nema nakgalhakgaxmatnan» (1 Rey. 3:5-10). Uma tuku skinilh limasiyalh pi xtaktuju. Wa xlakata Jehová lu xpaxki (2 Sam. 12:24). Xlakata lu tlan akxilhli tuku skinilh Salomón, maxkilh «akgtum xaskgalala naku chu nema akgatekgsnan» (1 Rey. 3:12).

² Akxni Salomón nina xmakgxtakga Jehová makglhtinalh lhuwa tasikulunalin. Kgalhilh talakgalhaman natlawa akgtum templo xlakata «xtukuwani Jehová xDios Israel» (1 Rey. 8:20). Lu lakgapaska xlakata liskgalala nema xmaxkinit Dios. Chu asta tsokgwililh maktutu libros xalak Biblia, la komo xla Proverbios.

³ K’uma libro atsinu ni kgatsi akgtum ciento lichuwinankan tachuwin naku. Akgtum li’akxilhtit, Proverbios 4:23 wan: «Tuku tlakg milimakit, wa nakuentajtlawaya minaku». ¿Tuku kilhchanima tachuwin «naku» k’uma versículo? Nalichuwinanaw k’uma artículo. Nachuna nakgalhtiyaw akgtiy takgalhskinin nema lu xlakaskinka: ¿La tlawa Satanás xlakata namaxkajwi o nalaktlawa kinakujkan? ¿Chu tuku tlan natlawayaw xlakata nakuentajtlawayaw? Komo na’akgatekgsaw xatakgalhtin nakinkamakgtayayan ni namakgxtakgaw Dios.

4, 5. 1) ¿La kinkamakgtayayan Salmo 51:6, naʼakgatekgsniyaw tuku kilhchanima tachuwin «naku»? 2) ¿La tatalakxtumi kuenta tlawakan kinakujkan chu kuenta tlawakan kimaknikan?

⁴ Anta kProverbios 4:23, maklakaskinkan tachuwin «naku» xlakata kilhchanima «tuku lakpuwanaw» (kalikgalhtawakga Salmo 51:6). Uma tachuwin na kilhchanima, kintalakapastaknikan, tuku makgkatsiyaw chu tuku tlawaputunaw. Ni wa la tasiyayaw wata wa tuku wi kkinakujkan.

⁵ Kuenta natlawayaw tuku wi kkinakujkan xtachuna la kuenta natlawayaw kimaknikan. Akgtum li’akxilhtit, komo ni tatatlaputunaw, talakaskin liwana nawayanaw chu ankgalhin natlawayaw ejercicio. Xtachuna la uma, xlakata ni natatatlayaw kxa’espiritual, talakaskin namatliwakglhaw kintakanajlakan chu ankgalhin naliskujaw tuku katsiniyaw chu nalichuwinanaw tuku kanajlayaw (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Max chuna la tasiyayaw nalakpuwanaw pi ni tatatlayaw, maski tatatlayaw. Nachuna xlakata kintakanajlakan tlan nalakpuwanaw pi tliwakga wi kintakanajlakan, maski kkinakujkan stakma nitlan talakpuwan (1 Cor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Kalakapastakwi pi Satanás lakaskin nachuna nakgalhiyaw xtalakapastakni. ¿La chuna tlawa chu la natamakgtayayaw?

6. ¿Tuku tlawaputun Satanás chu la tlawaputun?

⁶ Satanás nitlan likatsi chu x’akstu paxkikan ni kgalhakgaxmata xlimapakgsin Jehová chu lakaskin pi nachuna kalakpuwaw chu kalikatsiw. Xlakata nila fuerza kinkamatlawiyan, atanu tuku maklakaskin. Akgtum li’akxilhtit, tlawa pi natsukuyaw katalalinaw latamanin tiku kalaktlawaninita xnakujkan (1 Juan 5:19). Lakaskin pi akxtum nakatalayaw, maski katsiyaw pi natlawakgo «pi namakgxtakgaw» o nalaktlawa kintalakapastaknikan chu tuku tlawayaw (1 Cor. 15:33; nota). Uma tlan kitaxtunilh kxpalakata mapakgsina Salomón, tiku tatamakgaxtokgli lhuwa lakpuskatin tiku ni xkakninanikgo Dios. Uma lu nitlan tuku matlawikgolh chu «tsinu tsinu» tlawakgolh pi  «xnaku» xtamakgatlinilh Jehová (1 Rey. 11:3).

7. 1) ¿Tuku tlawa Satanás xlakata namalakgatumi xtalakapastakni? 2) ¿Tuku xlakata talakaskin kuenta natlawayaw?

⁷ Satanás maklakaskin películas chu programas tuku taxtu ktelevisión xlakata nakalaktlawani xtalakapastaknikan. Katsi pi tuku taxtu ni kajwatiya lilakgastananaw wata nachuna laktlawa kintalakapastaknikan tuku makgkatsiyaw chu tuku tlawayaw. Jesús limaklakaskilh uma kxtamasiy. Akgtum li’akxilhtit, wa parábola xla samaritano tiku tlan xlikatsi chu xla kgawasa tiku laktlawamilh tuku xkgalhi (Mat. 13:34; Luc. 10:29-37; 15:11-32). Tiku lixkajwanankgonit xtalakapastakni Satanás lhuwa tuku nalimaklakaskinkgo xlakata nakinkalaktlawakgoyan. Wa xlakata talakaskin lu kuenta natlawayaw. Xlikana, wilakgolh películas chu programas nema tlan nalilakgastananaw chu ni maxkajwi kintalakapastaknikan. Wa xlakata liwana kalaksakwi tuku na’akxilhaw. Akxni nalakgastananaw, kakinkakgalhskinkan: «¿Uma programa o película kimasiyani pi tlan naktlawa tuku nitlan?» (Gál. 5:19-21; Efes. 2:1-3). Komo akxilhaw pi kgalhi nixatlan xtalakapastakni Satanás, katamakgatliniw chuna la natamakgatliniyaw akgtum tajatat nema pasanan.

8. ¿La tlan namakgtayakgo natlatni xkamanankan xlakata nakuentajtlawakgo xnakujkan?

⁸ Natlatni, wixin kgalhiyatit uma taskujut xlakata nakuentajtlawayatit minkamanankan xlakata Satanás ni nakalaktlawani xnakujkan. Xlikana, wixin lu kuentajtlawayatit xlakata minkamanankan ni nakapasa tajatat. Akgtum li’akxilhtit, maskulunkiyatit minchikkan chu makganatit putum tuku natlawa pi nakachipayan tajatat. Nachuna, kuenta nakatlawaya minkamanan xlakata tuku lilakgastanankgo ktelevisión, videojuegos chu páginas xla Internet nema nakalimaxkajwi xtalakapastakni Satanás. Jehová kamaxkinitan  limapakgsin xlakata nakuentajtlawayatit xtakanajlakan (Prov. 1:8; Efes. 6:1, 4). Wa xlakata, ni kapekuanti nawiliya limapakgsin nema takilhtinit kBiblia. Kakawani minkamanan tuku tlan chu tuku nitlan na’akxilhkgo chu kakamakgtayatit na’akgatekgskgo tuku xlakata chuna kawaniyatit (Mat. 5:37). Chuna la xlakan nastaktilhakgo, kakamasiyanikgo la xʼakstukan nalaksakkgo tuku tlan chu tuku nitlan chuna la wan xlimapakgsin Dios (Heb. 5:14). Chu kalakapastaktit pi minkamanankan lhuwa tuku nakatsinikgo xlakata tuku wixin wanatit, pero tlakg liwaka tuku wixin tlawayatit (Deut. 6:6, 7; Rom. 2:21).

9. ¿Tuku talakapastakni wili Satanás chu tuku xlakata lu tuwa?

⁹ Satanás nachuna maxkajwiputun kinakujkan xlakata tlawa pi nalipawanaw xliskgalalakan lakchixkuwin chu ni wa xliskgalala Dios (Col. 2:8). Akgtum liʼakxilhtit, lichuwinan pi tuku tlakg xlakaskinka wa nakgalhiya lhuwa tumin. ¿Tuku xlakata nitlan uma talakapastakni? Xlakata nakgalhikgo o ni nakgalhikgo, tiku chuna lakpuwankgo lu lilakgaputsakgo natlajakgo tumin maski nalitatatlakgo, namakgxtakgkgo xfamiliajkan chu asta la talalinkgo Dios (1 Tim. 6:10). Lu paxtikatsiniyaw kinTlatkan xalak akgapun pi kinkamakgtayayan la naliʼakxilhaw tumin (Ecl. 7:12; Luc. 12:15).

10, 11. 1) Xlakata nakuentajtlawayaw kinakujkan, ¿tuku natlawayaw? 2) ¿Tuku xtlawakgo tiku xkuentajtlawanankgo makgasa chu la tlan nachuna nalitaxtu kintalakapastaknikan?

¹⁰ Xlakata nakuentajtlawayaw kinakujkan, talakaskin nakatsiyaw akxni katuwa tatakgsaw chu lakapala wi tuku natlawayaw. Tachuwin nema wi kProverbios 4:23 kinkamalakapastakayan tiku xkuentajtlawanankgo kxkilhtamaku mapakgsina Salomón. Xlakan xkuentajtlawakgo kachikin chu komo xʼakxilhkgo pi wi tuku nitlan xtalakatsuwima, lakapala xmakatsininankgo. Uma kinkamakgtayayan naʼakgatekgsaw tuku kilitlawatkan xlakata Satanás ni nalaktlawa kintalakapastaknikan.

¹¹ Makgasa kilhtamaku, uma tiku xkuentajtlawanankgo xkamakgtayakgo tiku xkalakgayawakanit malakcha kkachikin (2 Sam. 18:24-26). Makxtum xkuentajtlawakgo pi malakcha xtalakchuwalh akxni xtalakatsuwi xtalatlawanakan (Neh. 7:1-3). Nachuna kintalakapastaknikan nema listakyawanitaw Biblia * tlan nalitaxtu la tiku xkuentajtlawanankgo makgasa. ¿La tlawa? Kinkamakatsiniyan akxni Satanás wi tuku tlawaniputun kinakujkan, uma waniputun akxni laktlawaputun kintalakapastaknikan, tuku makgkatsiyaw chu tuku tlawaputunaw. Wa xlakata, akxni kintalakapastaknikan kinkawaniyan pi kuenta natlawayaw, talakaskin pi nakgaxmatniyaw chu ni namastayaw talakaskin pi Satanás nakinkalaktlawayan.

12, 13. ¿Tuku max natlawaputunaw, pero tuku talakaskin natlawayaw?

¹² Kaʼakxilhwi akgtum liʼakxilhtit xlakata natamakgtayayaw ni nakinkapasayan xtapuwan Satanás. Jehová kinkamasiyaninitan pi ni tsinu natalichuwinan kimpalakatakan xlakata talakgxtumit xalimaxana o tanu tuku xalixkajni (Efes. 5:3). Pero ¿tuku natlawayaw komo tiku kataskujaw o tiku kataʼanaw kʼescuela natsukukgo lichuwinankgo tuku xalixkajni?  Katsiyaw pi talakaskin nalakgmakganaw wa «ntu ni maxkiy nkakni Dios, chu wa ntu xtatlawaputu ntu xala kkatuxawat» (Tito 2:12). Wa xlakata max kintalakapastaknikan nakinkamakatsiniyan pi uma nitlan (Rom. 2:15). ¿Tuku natlawayaw? ¿Nakgalhakgaxmataw kintalakapastaknikan chu nalakgmakganaw? Max nakgaxmatputunaw tuku lichuwinamaka o naʼakxilhputunaw tuku masiyamaka. Pero tuku kilitlawatkan wa nalakgpaliyaw tuku lichuwinamakgo o natapanuyaw.

¹³ Talakaskin ni napekuanaw xlakata kincompañeroskan ni nakinkamatlawikgoyan tuku nitlan. Xlikana pi Jehová akxilha tuku tlawayaw xlakata nalakgmakganaw xtalakpuwan Satanás chu nakinkamaxkiyan litliwakga chu liskgalala xlakata ni nakinkamatlawiyan tuku nitlan (2 Crón. 16:9; Is. 40:29; Sant. 1:5). ¿Tuku atanu tlan natlawayaw xlakata kuenta natlawayaw kinakujkan?

14, 15. 1) ¿Tuku talakaskin namanuyaw kkinakujkan chu la tlawayaw? 2) ¿La kinkamakgtayayan Proverbios 4:20-22 liwana nalitamakgtayayaw takgalhtawakga xalak Biblia? (Na kaʼakxilhti recuadro « La nalilakpuwanaw»).

¹⁴ Xlakata kuenta natlawayaw kinakujkan, ni kajwatiya talakaskin ni namanuyaw talakapastakni tuku nitlan, wata talakaskin namanuyaw tuku xatlan talakapastakni. Kalilakpuwaw amakgtum liʼakxilhtit xlakata ama kachikin nema xlitastilitawilanit patsaps. Tiku kuenta xtlawa malakcha xmalakchuwa xlakata ni natanu xtalatlawanakan. Pero xmalakki xlakata xtamaknukan liwat chu tuku atanu xtamaklakaskin. Komo nichuna xtlawakgolh, latamanin max xnikgolh. Xtachuna la uma, namastayaw talakaskin pi kinakujkan natanu xtamasiy Jehová.

¹⁵ Anta kBiblia, tekgsaw xtalakapastakni Jehová. Wa xlakata ankgalhin akxni likgalhtawakgayaw, maxkiyaw talakaskin pi nakinkapulalinan kkintalakapastaknikan, tuku makgkatsiyaw chu tuku tlawaputunaw. Xlakata liwana nalitamakgtayayaw takgalhtawakga xalak Biblia, talakaskin pulaktiy tuku natlawayaw. Pulana, lu xlakaskinka natlawayaw oración. Chatum tala wan: «Akxni nina klikgalhtawakga Biblia, kwani Jehová pi kakimakgtayalh “nakakxilha tlan milimapakgsin” nema limin xTachuwin» (Sal. 119:18). Xlipulaktiy, talakaskin nalilakpuwanaw tuku likgalhtawakgayaw. Akxni tlawayaw uma, xTachuwin Dios lakgchan kinakujkan chu tsukuyaw paxkiyaw xtalakapastakni Jehová (kalikgalhtawakga Proverbios 4:20-22; Sal. 119:97).

16. ¿Tuku tlan kitaxtu akxni akxilhaw JW Broadcasting? Kawili akgtum liʼakxilhtit.

¹⁶ Atanu la tlan natlawayaw xlakata xtalakapastakni Jehová nakinkapulalinan wa naʼakxilhaw putum tuku wilikanit ksitio xla JW Broadcasting^®. Akgtum tamakgaxtokgat wa: «Xtachuna la xtakgalhtin kioracionkan programa nema matitaxtikan akgatunu papaʼ. Kinkamatliwakglhan chu kinkamakgpuwantiniyan akxni klipuwanaw o kiʼakstukan kmakgkatsiyaw. Chu anta kkinchikkan ankgalhin kwiliyaw takilhtlin: akxni ktlawayaw liwat, kkaxakamaw o akxni wi tuku kwayaw». Uma programa kinkamakgtayayan kuenta naktlawayaw kinakujkan. Kinkamasiyaniyan nalakpuwanaw la Jehová chu nalakgmakganaw xtapuwan Satanás.

17, 18. 1) Chuna la lichuwinan 1 Reyes 8:61, ¿tuku la akxni natlawayaw tuku Jehová kinkamasiyaniyan? 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit mapakgsina Ezequías? 3) Xlakata tuku skinilh David Jehová kSalmo 139:23, 24, ¿tuku tlan naskinaw kkiʼoracioneskan?

¹⁷ Akxni akxilhaw pi lu tlan kitaxtu tlawakan tuku xatlan, kintakanajlakan tlakg tatliwakglha (Sant. 1:2, 3). Lu tlan makgkatsiyaw  pi Jehová lipaxuwa pi xkaman kinkalimaxtuyan chu tlakg makgapaxuwaputunaw (Prov. 27:11). Pulakatunu taputsan nema titaxtuyaw anta tlan nalimasiyayaw pi kinakujkan ni lakgaputiy lanit (Sal. 119:113). Wata lu paxkiyaw Jehová xliputum kinakujkan chu liwana lakpuwanitaw nakgalhakgaxmataw xlimapakgsin chu natlawayaw tuku xla lakaskin (kalikgalhtawakga 1 Reyes 8:61).

¹⁸ Xlikana, putum akinin kimakgatsankgayaw, xlakata kgalhiyaw talakgalhin. Akxni chuna natitaxtuyaw kalakapastakwi mapakgsina Ezequías. Xla tlawalh tuku nitlan, pero alistalh nitlan limakgkatsilh tuku xtlawanit, tsukupa skujnani Jehová «xliputum xnaku» (Is. 38:3-6; 2 Crón. 29:1, 2; 32:25, 26). Chuna la uma, kalakgmakgaw putum tuku kinkatlawaniputunan Satanás xlakata nalakxtlawa kintalakapastaknikan. Kawaniw Jehová pi kakinkamaxkin «akgtum naku [...] nema nakgalhakgaxmatnan» (1 Rey. 3:9; kalikgalhtawakga Salmo 139:23, 24). Ni katimakgxtakgwi Jehová, komo kuenta natlawayaw kinakujkan.