1, 2. ¿Tuku kilhchanima nalakglakanaw Jehová?

LAMAW «kilhtamaku» nema «lu tuwa», chu latamat tlakg tuwa nawan chuna la titaxtutilhama kilhtamaku chu amakgtum natawila xaxlikana takaksni kKatiyatni (2 Tim. 3:1). Wa xlakata, tlan akstu nakinkakgalhskinkanan: «¿Tiku lakglakanit kilakgastapukan?», o ¿niku putsayaw tamakgtay chu tapulalit? Max lakapala nakgalhtinanaw: «Wa Jehová», chu uma lu tlan takgalhtin.

² ¿Tuku kilhchanima nalakglakanaw Jehová? Chu ¿la tlan nalipawanaw pi kajwatiya lakglakanaw maski tuwa tuku titaxtuyaw kkilatamatkan? Makgasata, chatum tiku tsokgli salmo lichuwinalh pi lu xlakaskinka nalakglakanaw Jehová xlakata naputsayaw xtamakgtay akxni tuwa tuku titaxtumaw (kalikgalhtawakga Salmo 123:1-4). Tamalakxtumilh uma tuku tlawa chatum skujni. Akxni wa pi xlakgastapu chatum skujni kuentajtlawa xmakan xmalana, ni kajwatiya lichuwinalh pi lipawan pi namaxki tuku naway chu nakuentajtlawa. Nachuna kilhchanima  pi putum kilhtamaku naʼakxilha xmalana xlakata nakatsi tuku lakaskin chu chuna natlawa. Nachuna, talakaskin pi ankgalhin nalikgalhtawakgayaw Biblia xlakata nakatsiyaw tuku xtalakaskin Jehová chu nastalaniyaw xtapulalit. Chu chuna Jehová nakinkamakgtayayan (Efes. 5:17).

3. ¿Tuku natlawa pi nialh nalakglakanaw Jehová?

³ Katsiyaw pi xlakaskinka nalakglakanaw Jehová putum kilhtamaku, pero max wi tuku nakinkalaktlawayan. Wa uma tuku akgspulalh Marta tiku lu xtalalin Jesús. Lu xlilakgaputsama «ntaskujut» (Luc. 10:40-42). Xlakata chuna titaxtulh chatum kstalanina Jesús akxni xla xlamajku unu kkatiyatni, ni kaks nalilakawanaw komo nachuna natitaxtuyaw. Wa xlakata, ¿tuku max nakinkalaktlawayan? Kʼuma artículo, nalichuwinanaw pi tuku natlawakgo amakgapitsin tlan nakinkalaktlawayan. Nachuna nakatsiyaw tuku kilitlawatkan xlakata chuntiya nalakglakanaw Jehová.

4. ¿Tuku xlakata max kaks lilakawanaw pi Moisés ni tanulh kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan?

⁴ Xlikana pi Moisés putum kilhtamaku xputsa xtapulalit Jehová. Chuna, «sampi tilitatliwakglhi, xtachuna mpala lu[...] man xʼukxilhma Dios ntu ni tasiyuj» (kalikgalhtawakga Hebreos 11:24-27). Biblia kinkawaniyan pi lata «ama kilhtamaku asta la uku ni ananit kʼIsrael chatum palakachuwina la Moisés, tiku Jehová lakaʼakxilhli» (Deut. 34:10). Maski lu tlan la xtalalin Jehová, makgatsankgalh talakgalhaman natanu kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan (Núm. 20:12). ¿Tuku lalh?

5-7. 1) ¿Tuku litaʼakglhuwikgolh israelitas akxni nina makgas la xtaxtukgonit kʼEgipto? 2) ¿Tuku tlawalh Moisés?

⁵ Akgtiy papaʼ alistalh lata taxtukgolh israelitas k’Egipto asta akxni nina xchankgoy ksipi Sinaí, tawilalh akgtum lanka ta’akglhuwit. Putum kachikin tsukukgolh taʼakglhuwikgo xlakata ni xʼanan chuchut chu talalakatawakakgolh Moisés. Wa xlakata lu tuwa xwanit chu asta Moisés wanilh Jehová: «¿Tuku naktatlawa uma kachikin? ¡Kaj nialh makgas nakiʼaktalamakgnikgo!» (Éx. 17:4). Jehová maxkilh uma limapakgsin: xtalakaskin nalinika xkiwi akgtum lanka chiwix kʼHoreb, chu xtsukulh taxtu lhuwa chuchut. Biblia chuntiya wan: «Moisés chuna tlawalh kxlakatin lakgkgolotsin xalak Israel». Israelitas likgotnankgolh chuchut nema taxtulh chu taʼakglhuwit lakkaxlalh (Éx. 17:5, 6).

⁶ Biblia wan pi Moisés limapakuwilh ama kasipijni Masah, nema kilhchanima «Taputsan» chu Meribá, nema kilhchanima «Tasitsi». ¿Tuku xlakata chuna kalimapakuwika? «Xlakata xkamanan Israel lu ksitsimakgolh chu xlakata putsananikgolh Jehová, akxni wankgolh: “¿Kinkatawilan Jehová ni chuna?”» (Éx. 17:7).

⁷ ¿La akxilhli Jehová tuku lalh anta kMeribá? Xla akxilhli pi israelitas wa xtalalakatawakamakgolh chu xlimapakgsin, chu ni kajwatiya Moisés (kalikgalhtawakga Salmo 95:8, 9). Xlikana pi israelitas nitlan tuku tlawakgolh. Nixtachuna tuku tlawalh Moisés: xla putsalh xtamakgtay Jehová chu tlawalh tuku limapakgsika.

8. ¿Tuku taʼakglhuwit kgalhikgolh israelitas akxni atsinu xkatsankgani nataxtukgo kxakaskakni tiyat?

⁸ Akxni xtitaxtunita 40 kata chu atsinu xkatsankgani nataxtukgo kxakaskakni tiyat,  taʼakglhuwiparakgolh. Israelitas xwilakgolh anta niku xʼamaka limapakuwikan Meribá. Pero uma lakatsu xwi kQadés, lakatsuwa niku xwi Tiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan. * Amakgtum israelitas litaʼakglhuwikgolh xlakata ni xʼanan chuchut (Núm. 20:1-5). Pero uma kilhtamaku tanu tuku tlawalh Moisés.

9. ¿Tuku wanilh Jehová pi xtlawalh Moisés, pero tuku xla tlawalh? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo).

⁹ ¿Tuku tlawalh Moisés xlakata israelitas taʼakglhuwiparakgolh? Putsapa xtamakgtay Jehová xlakata nakatsi tuku natlawa. Uma kilhtamaku Dios ni wanilh pi xnikli chiwix. Wata wanilh pi xchipalh xkiwi chu xkamamakxtumilh kachikin xlakʼitat kasipijni chu xtachuwinalh (Núm. 20:6-8). Pero Moisés ni wa tachuwinalh chiwix. Wata mastalh talakaskin pi xtasitsi xmakgatlajalh chu pixlanka kawanilh tiku anta xwilakgolh: «¡Kakgaxpattit wixin, laktlankajwa latamanin! ¿Wa k’uma chiwix niku nakkamaxtuniyan chuchut?». Alistalh, nikli chiwix pero ni kaj makgtum wata makgtiy nikli (Núm. 20:10, 11).

10. ¿La akxilhli Jehová tuku tlawalh Moisés?

¹⁰ Jehová lu sitsinilh Moisés (Deut. 1:37; 3:26). ¿Tuku xlakata? Max pulaklhuwa tuku xlakata. Max lisitsilh xlakata la uku ni tlawalh tuku xwaninit.

11. Akxni Moisés nikli chiwix, ¿tuku xlakata xlakpuwankgolh israelitas pi Jehová ni wa tiku xtlawanit milagro?

¹¹ Kaʼakxilhwi atanu tuku max Jehová lisitsinilh Moisés. Chiwix nema xwilakgolh kxapulana Meribá xkgalhikgo laktsu chiwix, chu uma lu palha xwanit. Wa xlakata maski makglhuwa chu tliwakga xnikka niti lakpuwan pi nataxtu chuchut. Pero kxlipulaktiy Meribá, chiwix nema xwilakgolh ni lakpalha xwanit chu xlaklhukunkgo nixtachuna laktsu chiwix nema xapalha. Xlakata chiwix nema anta xwilakgolh xlaklhukunkgo, anta kxtampin xtawila chuchut nema tlan xmaklakaskinkan. Akxni Moisés nikli chiwix chu ni kaj xakgatlilh, max israelitas lakpuwankgolh pi chuchut wi niku xmimacha chu ni kaj xlakata Jehová tlawalh akgtum milagro. *

12. ¿Tuku apulaktu Jehová max kalisitsinilh Moisés chu Aarón?

¹² Wi atanu tuku xlakata Jehová kasitsinilh Moisés chu Aarón. Kaʼakxilhwi tuku Moisés kawanilh kachikin: «¿Wa k’uma chiwix niku nakkamaxtuniyan chuchut?». Akxni wa «nakkamaxtuniyan» max xkilhchanima pi wa Moisés chu Aarón. Xtachuwin limasiyalh pi ni maxkilh kakni Jehová tiku tlawalh ama milagro. Tuku wan Salmo 106:32, 33, [SXP] kgalhmakgtaya tuku lalh: «Akxni [chankgolh] kinatikunkan nak taxtunu xala nak Meribá, tamakgasitsipa Dios, [chu] Moisés nitlan tu akgspulalh kaj wa ixlakatakan. Porque kaj ixlakatakan snun sitsilh, [chu] tsukulh chuwinan kalawaj, [chu] ni lakgatilh Dios» * (Núm. 27:14). Tuku tlawalh Moisés ni limaxkilh kakni Jehová. Xla kawanilh Moisés chu Aarón: «Wixin ni tlawatit  tuku kkawanin» (Núm. 20:24). Xlikana pi tlawakgolh lanka talakgalhin.

13. ¿Tuku xlakata tlan nawanaw pi Jehová tlan stakyawalh Moisés?

¹³ Moisés chu Aarón xpulalinkgo xkachikin Dios, wa xlakata tlakg xkgalhikgo talakgatay kxlakatin Jehová (Luc. 12:48). Makgasata, Jehová xkawaninit putum israelitas pi tiku talalakatawakakgolh nila xʼamakgo tanukgo ktiyat xla Canaán (Núm. 14:26-30, 34). Wa xlakata tlan nawanaw pi Moisés nachuna ni xʼama tanu kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan xlakata ni kgalhakgaxmatnalh.

14, 15. ¿Tuku tlawalh pi Moisés ni xmalankilh Dios?

¹⁴ ¿Tuku tlawalh pi Moisés ni xmalankilh Dios? Kaʼakxilhparaw tuku wan Salmo 106:32, 33, [SXP] : «Akxni [chankgolh] kinatikunkan nak taxtunu xala nak Meriba, tamakgasitsipa Dios, [chu] Moisés nitlan tu akgspulalh kaj wa ixlakatakan. Porque kaj ixlakatakan snun sitsilh, [chu] tsukulh chuwinan kalawaj, [chu] ni lakgatilh Dios». Maski israelitas tiku makgasitsikgolh Jehová, wa Moisés tiku nitlan limakgkatsilh. Xlakata ni machokgolh tuku xmakgkatsi uma tlawalh pi xwa tuku nitu xlakpuwanit.

¹⁵ Moisés mastalh talakaskin pi tuku tlawakgolh amakgapitsin xlaktlawalh, chu nialh wa Jehová xlakglakalh. Xapulana akxni israelitas lisitsikgolh xlakata ni xʼanan chuchut, Moisés tlan tuku tlawalh (Éx. 7:6). Max la uku xtlakgwanit chu ksitsinit xlakata akglhuwa kata xkakuentajtlawama uma kachikin nema xtlankajwanankgonit. Max tlakg lilakgaputsalh la xtlakgwanit chu ni wa namalanki Jehová.

16. ¿Tuku xlakata kuenta kilitlawatkan tuku tlawalh Moisés?

¹⁶ Komo chatum palakachuwina tiku ni makgxtakga Jehová chuna la Moisés tiku nialh kuentajtlawalh chu tlawalh tuku nitlan, akinin max nachuna nakinkaʼakgspulayan. Chuna la xla, akinin nachuna atsinu tsankga xlakata natanuyaw kxasasti kakilhtamaku nema Dios kinkamalaknuninitan (2 Ped. 3:13). Niti makgatsankgaputun uma tuku lu xlakaskinka. Pero, komo makgamakglhtinamputunaw uma, talakaskin pi ankgalhin nalakglakanaw Jehová chu natlawayaw xtalakaskin (1 Juan 2:17). ¿Tuku katsiniyaw xlakata tuku nitlan tlawalh Moisés?

17. ¿Tuku nakinkamakgtayayan ni natlakgwanaw?

¹⁷ Ni katlakgwaw. Min kilhtamaku, watiya taʼakglhuwit makglhuwa natalatlawayaw. Pero Biblia kinkamaxkiyan uma tastakyaw: «Ni [...] titlakgwanaw natlawayaw wa ntu ntlan; sampi kxkilhtamaku, namakgalayaw, wa lapi ni natalaktuwajaw» (Gál. 6:9; 2 Tes. 3:13). Akxni tuwa tuku natitaxtuyaw o wi tiku ankgalhin takgalhiyaw taʼakglhuwit, ¿machokgoyaw tuku nitlan tlawaputunaw o tuku nitlan waniputunaw? (Prov. 10:19; 17:27; Mat. 5:22). Komo wi tiku nitlan nakinkamamakgkatsiniyan, talakaskin ni lakapala nasitsiyaw. ¿Tuku wamputun uma? Nakgalhkgalhiyaw pi Jehová nalakkaxtlawa (kalikgalhtawakga Romanos 12:17-21). Tlawayaw uma akxni lakglakanaw Jehová chu katsiniyaw kgalhkgalhiyaw akxni xla nalakkaxtlawa taʼakglhuwit. Komo ni chuna natlawayaw chu nakatlawaniyaw  tuku nitlan amakgapitsin uma nalimasiya pi ni maxkiyaw kakni Jehová.

18. ¿Tuku kililakapastakatkan xlakata natlawayaw tuku nakinkawanikanan?

¹⁸ Liwana kastalaniw xasasti tastakyaw. Akxni Jehová maklakaskin xkachikin xlakata nakinkamaxkiyan xalaksasti tastakyaw, tunkun kilitlawatkan tuku kinkawanikanan. Ni nawanaw pi chuna natlawayaw chuna la xapulana (Heb. 13:17). Pero kuenta natlawayaw pi ni «nalakatsalaya[w] wampi xman wa wantu ntatsokgnit» (1 Cor. 4:6). Akxni chuna tlawayaw, nalimasiyayaw pi kajwatiya lakglakanaw Jehová.

19. ¿Tuku natlawayaw xlakata tuku tlawakgo amakgapitsin ni nalaktlawa la talalinaw Jehová?

¹⁹ Ni kamastaw talakaskin pi tuku tlawakgo amakgapitsin nalaktlawa la talalinaw Jehová. Komo kajwatiya nalakglakanaw Jehová, ni katimastaw talakaskin pi tuku tlawakgo amakgapitsin nakinkamakgatlakgwanan o nakinkamatlawikgoyan tuku nalaktlawa la talalinaw Jehová. Uma tlakg kuenta xlitlawatkan tiku wi tuku lakgayakgo kxkachikin Dios, chuna la Moisés. Xlikana pi chatunu akinin naliskujaw xlakata tlan nalakgtaxtuyaw. Kililakapastakatkan pi Dios ni kinkaliputsananiyan tuku tlawayaw (Filip. 2:12). Komo tlakg lhuwa tuku lakgayaw, tlakg lhuwa tuku nakinkaskiniyan Jehová (Luc. 12:48). Komo xlikana paxkiyaw Jehová, ni katiʼanalh tuku nakinkamamakgatliniyan xtapaxkit Jehová (Sal. 119:165; Rom. 8:37-39).

20. ¿Tuku kajwatiya kilitlawatkan?

²⁰ Kʼuma xatuwa kilhtamaku, kajwatiya kaʼakxilhwi tiku wi kxputawilh kʼakgapun xlakata nakatsiyaw tuku xtalakaskin. Nikxni kamastaw talakaskin pi tuku tlawakgo amakgapitsin nalaktlawa la talalinaw Dios. Tuku akgspulalh Moisés nakinkamakgtayayan natamakgxtakga kkintalakapastaknikan chu kkinakujkan uma lu xlakaskinka tastakyaw. Ni wa kaʼakxilhwi xtalakgalhinkan amakgapitsin wata kajwatiya nalakglakanaw «kintikukan Dios, asta nakinkalakgalhamanan» (Sal. 123:1, 2, SXP).